กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
ชนมธยมศกษาปท ๕
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยง
รองศาสตราจารยจตตนภา ศรไสย
อาจารยประนอม วบลยพนธ
อาจารยอนทรวธ เกษตระชนม
ผตรวจ
รองศาสตราจารยไขสร ปราโมช ณ อยธยา
รองศาสตราจารยอมรา เลกเรงสนธ
ผชวยศาสตราจารยนชนอย สถรองกร
หลกภาษาและการใชภาษาไทย
บรรณาธการ
รองศาสตราจารยจตตนภา ศรไสย
หนงสอเรยน หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕ เลมน สถาบนพฒนา-
คณภาพวชาการ (พว.) จดทำาขนเพอใชในการจดการเรยนรสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระ
การเรยนรภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยม
วตถประสงคเพอใหนกเรยนสงเกตลกษณะภาษาไทย สามารถพฒนาทกษะการใชภาษาไทย
ในการสอสารในชวตประจำาวนใหมประสทธภาพยงขน รวมทงพฒนาคณลกษณะดานการคด-
วเคราะหและการคดมตอนๆเชนการคดอยางมวจารณญาณการคดสงเคราะหการคดประเมนคา
และการคดสรางสรรค อนจะนำาไปสความเขาใจภาษา การตระหนกรคณคาของภาษาไทย ในฐานะ
ทเปนเครองมอการสอสารและมรดกทางวฒนธรรมของชาตไทย
การนำาเสนอเนอหาแบงเปน๒ตอน ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา มเนอหาเกยวกบ
หลกเกณฑการใชภาษาไทยใหถกตอง อนเปนพนฐานสำาคญในการใชภาษาเพอการสอสารตอนท ๒
พฒนาทกษะสอสาร มเนอหาเกยวกบหลกการใชทกษะทางภาษาแตละดาน ไดแก การอาน
การเขยน การฟง การด และการพด เพอเปนแนวทางในการฝกทกษะทางภาษาใหมประสทธภาพ
ตอนทายบทเรยนแตละเรองมการสรปความรทกระชบ เขาใจงาย มประเดนสำาคญทนกเรยนควร
คดพจารณา รวมทงมกจกรรมเสนอแนะ เพอใหนกเรยนฝกคดและฝกปฏบต อนจะทำาให
เกดความเขาใจภาษาและมความชำานาญในการใชทกษะทางภาษามากยงขน
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะมประโยชน
แกการจดการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
หากมขอเสนอแนะเพอการปรบปรงหนงสอเรยน คณะผจดทำาขอนอมรบดวยความขอบคณ
และจะนำาไปพฒนาคณภาพของหนงสอเรยนเลมนตอไป
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ(พว.)
คำ�นำ�
สงวนลขสทธ
สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พวช�ก�ร (พว.) จำ�กด
พ.ศ. ๒๕๕๙
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐
โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ ส�ย), ๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕
แฟกซ : ทกหม�ยเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖
website : www.iadth.com
การรอยเรยงประโยค ๔๗
● สวนประกอบของประโยค ๔๗
● ล�ำดบค�ำในประโยค ๔๘
● ควำมยำวของประโยค ๔๙
● กำรแสดงเจตนำของผสงสำรในประโยค ๔๙
● หลกในกำรรอยเรยงประโยค ๕๑
● กำรวเครำะหกำรรอยเรยงประโยค ๕๓
หลกการแตงค�าประพนธประเภทราย ๕๗
● รำยสภำพ ๕๗
● รำยยำว ๕๘
ตอนท ๒ พฒนาทกษะสอสาร ๖๑
ภาษาพฒนาความคด ๖๓
● ภำษำกบควำมคด ๖๓
● ทศทำงกำรคด ๖๕
● ประเภทของกำรคด ๖๖
● กำรแสดงเหตผลโดยใชภำษำ ๖๘
● ปจจยทสงเสรมกำรคด ๖๙
● อปสรรคในกำรคด ๖๙
คณธรรมและมารยาทในการสอสาร ๗๑
● คณธรรมในกำรสอสำร ๗๑
● มำรยำทในกำรสอสำร ๗๑
● กำรสอสำรในบรบทตำงๆ ๗๓
● ปลกฝงคณธรรมไทยใชภำษำ ๗๙
ชาญฉลาดถามตอบรอบคอบคด ๘๒
● ตอบถำมบรรลวตถประสงค ๘๒
● สรำงสมพนธภำพในกำรถำม ๘๔
● ถำมอยำงชำญฉลำด ๘๕
● ตอบฉลำดมำรยำทงำม ๘๗
หนา
ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา ๗
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย ๘
● วฒนธรรมในสงคมมนษย ๘
● ทมำของวฒนธรรม ๑๑
● เอกลกษณทำงวฒนธรรม ๑๔
● ภำษำสะทอนวฒนธรรม ๑๖
● ภำษำมำตรฐำน ๒๐
● ภำษำไทยใชสมผสคลองจอง ๒๑
● ภำษำกบกำรสบทอดวฒนธรรม ๒๒
● ภำษำถนกบวฒนธรรมทองถน ๒๔
สวนประกอบของภาษา ๒๗
● พยญชนะ ๒๗
● สระ ๒๙
● วรรณยกต ๓๐
● เสยงหนกเสยงเบำ ๓๐
● ค�ำกบบรบท ๓๑
● ประโยค ๓๒
ค�าและส�านวน ๓๕
● ค�ำ ๓๕
● กำรใชค�ำ ๓๘
● ส�ำนวน ๔๑
● กำรใชส�ำนวน ๔๔
สารบญ
วจารณญาณในการฟงและการอาน ๘๙
● การฟงและการอานอยางมวจารณญาณ ๘๙
● การพฒนาวจารณญาณในการฟงและการอาน ๙๑
การพดตอทประชมชน ๑๐๒
● ประเภทของการพดตอทประชมชน ๑๐๒
● การเตรยมตวพด ๑๐๗
● เคลดลบของการพดใหประสบความส�าเรจ ๑๐๘
● การประเมนการพดตอทประชมชน ๑๑๐
การสอสารในการประชม ๑๑๓
● ศพทเฉพาะทใชในการประชม ๑๑๓
● การสอสารในการประชม ๑๑๖
การเขยนรายงานเชงวชาการ ๑๑๙
● การจดบนทก ๑๑๙
● สวนประกอบของรายงานเชงวชาการ ๑๒๔
● ขนตอนการเขยนรายงานเชงวชาการ ๑๒๔
การเขยนสอสารเชงกจธระ ๑๒๖
● การกรอกแบบรายการ ๑๒๖
● การเขยนประกาศ ๑๓๔
การเขยนเรยงความเกยวกบการมจตสาธารณะ ๑๔๐
บรรณานกรม ๑๔๓
● อธบายธรรมชาตของภาษาพลงของภาษาและลกษณะของภาษา(ท๔.๑ม.๔-๖/๑)
● ใชคำาและกลมคำาสรางประโยคตรงตามวตถประสงค(ท๔.๑ม.๔-๖/๒)
● ใชภาษาเหมาะสมแกโอกาสกาลเทศะและบคคลรวมทงคำาราชาศพทอยางเหมาะสม(ท๔.๑ม.๔-๖/๓)
● แตงบทรอยกรอง(ท๔.๑ม.๔-๖/๔)
● วเคราะหอทธพลของภาษาตางประเทศและภาษาถน(ท๔.๑ม.๔-๖/๕)
● อธบายและวเคราะหหลกการสรางคำาในภาษาไทย(ท๔.๑ม.๔-๖/๖)
● วเคราะหและประเมนการใชภาษาจากสอสงพมพและสออเลกทรอนกส(ท๔.๑ม.๔-๖/๗)
เรยนรหลกประจกษภาษา
หลกการแตงคำาประพนธประเภทราย
การรอยเรยงประโยค
สวนประกอบของภาษา
คำาและสำานวน
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย
๑ตอนท
เรยนรหลก ประจกษภาษา
แผนผงสาระการเรยนร
ตวชวด
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕8
อาชพนาร
การทอผา บานทรงไทย
วฒนธรรมในสงคมมนษย
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 9
วฒนธรรมหมายถงสงทท�าความเจรญงอกงามใหแกหมคณะสงมชวตทอยรวมกนเปนหมคณะ
ยอมมวฒนธรรมของกลม เพอใหสามารถอยรวมกนไดอยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงแตละหมคณะ
จะมวฒนธรรมทเจรญกาวหนาแตกตางกน
มนษยแตกตางจากสตวตรงทมนษยรจกปรบปรงสงตางๆ เพอตอบสนองความตองการของตน
ซงความตองการทจ�าเปนของมนษยอาจแบงไดดงน
๑. ความตองการดานวตถ เพอการด�ารงชวตและอ�านวยความสะดวก เชน สงของเครองใช
ปจจย๔ไดแกอาหารเครองนงหมทอยอาศยและยารกษาโรค
๒. ความตองการดานสงคม การทมนษยอยรวมกนเปนสงคมจ�าเปนตองมการจดระเบยบ
สงคมเพอความสงบเรยบรอย
๓.ความตองการดานจตใจเพอชวยกลอมเกลาความรสกนกคดใหเปนไปในทางทดงาม
จากความตองการดานตาง ๆ ของมนษย มนษยจงสรางแบบแผนการด�าเนนชวตเพอใหเกด
ความเจรญงอกงามและความเปนระเบยบเรยบรอยสงทมนษยสรางขนนเรยกวาวฒนธรรม
วฒนธรรมจงเปนเรองเกยวกบพฤตกรรม วถชวต และผลตผลทมนษยในสงคมรวมกนก�าหนด
และสรางสรรคขน โดยมเหตปจจยจากธรรมชาตและการเรยนรซงกนและกน โดยผานการคดเลอก
ปรบปรงและสบทอดมาจนถงปจจบน
วฒนธรรมแบงเปน๔ประเภทดงน
๑. วตถธรรม หมายถง วฒนธรรมทางวตถ เปนวฒนธรรมทเกดจากการน�าวสดจากธรรมชาต
มาประดษฐสงตางๆ เชน เครองแตงกายทอยอาศยถนนสะพาน เครองมอเครองใชในการด�ารงชวต
วฒนธรรมทางวตถนสะทอนใหเหนลกษณะนสยของคนในสงคมนน ๆ ได เชน ความประณต
ละเอยดถถวนของคนไทยทแสดงออกมาในการเยบปกถกรอย การทอผา การจกสาน การตกแตง
ลวดลายในสถาปตยกรรม
นอกจากน วตถธรรมยงสะทอนใหเหนภมปญญาของมนษยดวย เชนการสรางบานทรงไทย
ทมลกษณะเปนบานไมชนเดยว ใตถนสง มหลงคาแหลมสง เพอประโยชนใชสอยและแกปญหา
อนเกดจากธรรมชาต กลาวคอ ประเทศไทยมลกษณะทางกายภาพทอยในเขตรอน พนทราบลม
และมฝนตกชกในฤดฝน ซงในบางครงอาจเกดน�าทวมได การปลกบานทรงไทยใตถนสงจงเปน
การปองกนน�าทวมถงตวบานและมหลงคาสงท�าใหบานเยนสบาย
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย
สถาปนก สถาปนกเปนอาชพทเกยวของกบการออกแบบอาคาร ออกแบบพนทภายนอกอาคารตกแตงภายในและวางแผนในการกอสราง เพอใหอาคารมความสวยงามทนสมย และปลอดภยสอดคลองกบสภาพภมประเทศภมอากาศและกฎหมายผประกอบอาชพนจงตองมความคดรเรมสรางสรรคละเอยดรอบคอบเพราะเปนงานทตองรบผดชอบตอชวตของผอยอาศย
๒. คตธรรม หมายถง วฒนธรรมทเกยวกบหลกในการด�าเนนชวต เปนเรองเกยวกบความคด
ความเชอ ความศรทธาในศาสนาและค�าสอนของลทธตาง ๆ เชน ความมเมตตา ความสามคค
ความซอสตยความกตญญความเชอในกฎแหงกรรมวาท�าดไดดท�าชวไดชว
๓. เนตธรรม หมายถง วฒนธรรมทเกยวกบกฎหมายหรอกฎเกณฑของสงคม เปนขอก�าหนด
รวมกนเพอควบคมพฤตกรรมของสมาชกในสงคมใหอย ในระเบยบแบบแผน ผ ทฝาฝนกฎหมาย
หรอขอบงคบจะถกลงโทษเนตธรรมจงท�าใหสงคมสงบสข
๔.สหธรรม หมายถง วฒนธรรมทางสงคม สงทตองปฏบตเมออย ร วมกน ไมวาจะเปน
การแสดงมารยาทตอกน เชน การทกทายดวยวธการตาง ๆ มการไหว การจบมอ การกลาวค�าสวสด
การแสดงคณธรรมการแสดงน�าใจชวยเหลอแบงปนกนนอกจากน สหธรรมยงรวมถงประเพณตาง ๆ
ทหลอหลอมความเปนอนหนงอนเดยวกนของ
คนในสงคมนบตงแตประเพณอนเกยวเนองกบ
พระมหากษตรย เชน พระราชพธจรดพระนงคล-
แรกนาขวญ ประเพณ เก ยวกบศาสนา เช น
การแหเทยนพรรษา ประเพณสารทเดอน ๑๐
จนถงประเพณอนเกยวเนองกบการด�าเนนชวต
เชน ประเพณโกนจก ประเพณแตงงาน สหธรรม
ท� าให สมาชกในสงคมเกดความผกพน และ
อยรวมกนอยางมความสขพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕10
สรปความร
ประเดนทบทวนและควรคด
กจกรรมเสนอแนะ
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 11
วฒนธรรมเปนสงทสรางความเจรญใหแกมนษยทงดานรางกายความคดและจตใจ
เปนสงทพฒนาสงคมใหกาวหนาเปนระเบยบเรยบรอยและสงบสขวฒนธรรมม๔ประเภทดงน
๑. วตถธรรม คอ วฒนธรรมทางวตถทมนษยสรางขน
๒. คตธรรม คอ วฒนธรรมทเกยวกบความคดความเชอทเปนหลกในการด�าเนนชวต
๓. เนตธรรม คอ วฒนธรรมทเปนกฎเกณฑของสงคม
๔. สหธรรม คอ วฒนธรรมทพงปฏบตในการอยรวมกน
๑. มนษยกบวฒนธรรมเกยวของกนอยางไร
๒. การท�ารงของสตวและการสรางบานเรอนของมนษยเปนวฒนธรรมหรอไม
๓. ใหนกเรยนยกตวอยางวฒนธรรมทเปนวตถมา๕ตวอยางพรอมทงบอกความเกยวของ
กบมนษย
๔. เนตธรรมและสหธรรมแตกตางกนอยางไร
๕. นกเรยนมคตธรรมในการด�าเนนชวตอยางไร
๑. ใหนกเรยนรวมกนอภปรายค�ากลาวทวา “มนษยสามารถสรางโลกและท�าลายโลกได” นน
เปนเพราะเหตใด
๒. ใหนกเรยนศกษาวฒนธรรมแตละประเภทในทองถนของตนแลววเคราะหวาวฒนธรรมเหลานน
ท�าใหมนษยและสงคมเจรญขนจรงหรอไมอยางไร
๓. ใหนกเรยนแบงกลมศกษาวฒนธรรมไทยทแตกตางกบวฒนธรรมตางชาตเชนวฒนธรรม
การแตงกายวฒนธรรมการกนอยวฒนธรรมเกยวกบสงกอสรางวฒนธรรมทางสงคม
ทมาของวฒนธรรม
เมอกลมคนมาตงถนฐานอยรวมกนยอมเกดวฒนธรรม เพอใหสงคมนนมระเบยบเรยบรอย
มเอกลกษณของตนเอง และมการพฒนาใหเจรญกาวหนาขน วฒนธรรมของสงคมหรอชนชาตตาง ๆ
อาจมความคลายคลงและแตกตางกนขนอยกบสาเหตหลายประการเชน
จะเหนไดวาวฒนธรรมเกยวของกบการด�ารงชวตของมนษยในทกดาน โดยมนษยเปนผสราง
วฒนธรรมและวฒนธรรมเปนสงทสรางความเจรญใหแกสงคมมนษยนนเอง
๑. ทตง ชนชาตทตงถนฐานในภมประเทศทแตกตางกนยอมมวฒนธรรมตางกน เพอปรบ
วถการด�าเนนชวตใหเขากบสงแวดลอมและภมอากาศ เชน ชนชาตทตงถนฐานบรเวณเทอกเขา
ซงมอากาศหนาวเยน การสรางบานเรอนและการแตงกายจะมดชดเพอปองกนความหนาวเยน
และหาวธสรางความอบอน เรมจากการกอกองไฟตามธรรมชาต พฒนามาเปนเตาผงจนถง
เครองท�าความรอนในปจจบน สวนชนชาตทตงถนฐานบรเวณทราบลมซงมน�าอดมสมบรณแตม
อากาศคอนขางรอน มกจะสรางบานเรอนแบบเปดโลงใหอากาศถายเทไดสะดวกเพอระบายความรอน
การแตงกายมกจะใชผาเบาสบายและนยมกจกรรมทเกยวของกบน�า
บานแบบตะวนตก บานทรงไทย
๒.ความอดมสมบรณของทรพยากร ความอดมสมบรณนเปนผลสบเนองมาจากลกษณะ
ทางภมศาสตร กลมชนซงอยในพนททมความอดมสมบรณ ไมตองแกงแยงดนรนมาก กจะถก
หลอหลอมใหมบคลกราเรง สนกสนาน มน�าใจแบงปนกน มกจกรรมรนเรงอยเสมอ สวนกลมชน
ทอยในพนทกนดารทรพยากรขาดแคลนด�ารงชวตอยางยากล�าบากกจะถกหลอหลอมใหตองแยงชง
เพอความอยรอดผคนมลกษณะเครงเครยดกจกรรมตางๆเปนไปเพอการด�ารงชวต
๓. ชมชนใกล เคยง ชมชนทอยใกลเคยงกนจะมอทธพลทางวฒนธรรมซงกนและกน
โดยอาจเปนการปรบตวเพอใหชมชนของตนสามารถด�ารงอยได จงมความออนนอม อยอยางสงบ
ยอมรบวฒนธรรมของชมชนใกลเคยงมาผสมผสานกบวฒนธรรมของตน หรอถาชมชนของตน
เปนชมชนทเขมแขงมก�าลงมากกาวหนาเหนอชมชนอนกอาจมความคดทจะขยายอาณาเขตเปนตน
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕12
สรปความร
ประเดนทบทวนและควรคด
กจกรรมเสนอแนะ
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 13
วฒนธรรมของแตละชนชาตมความหลากหลายและแตกตางกนขนอยกบทตงซงมภมประเทศ
และภมอากาศไมเหมอนกนความอดมสมบรณของทรพยากรทหลอหลอมพฤตกรรมในการด�ารงชวต
และวฒนธรรมของชมชนใกลเคยงซงท�าใหเกดการปรบเปลยนวฒนธรรม
ปจจบนวทยาการตาง ๆ เจรญกาวหนาไปมาก ท�าให
การตดตอระหวางประเทศสะดวกรวดเรว ดงนน วฒนธรรม
จงแผขยายอยางรวดเรวและกวางขวาง นานาประเทศตางก
รบวฒนธรรมจากตางชาตมากบางนอยบาง ไมเฉพาะชมชน
ทอยใกลเคยงกนเทานน เชน ไทยรบวฒนธรรมการแตงกาย
แบบตะวนตกมาผสมผสานกบการแตงกายแบบไทย ในสมย
พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว หญงไทยนยม
นงโจงกระเบนและสวมเสอแขนหมแฮมแทนการหมสไบ
แมจะมการแลกเปลยนทางวฒนธรรมซงกนและกน
แตทกชนชาตกยอมด�ารงความเปนเอกลกษณทางวฒนธรรม
ของชาตตนไวเพอความภาคภมใจและด�ารงความเปนชาต
ใหคงอยสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาสทธาทพยรตน
สขมขตตยกลยาวด กรมหลวงศรรตนโกสนทร
๑. เพราะเหตใดวฒนธรรมของแตละประเทศจงตางกน
๒. วฒนธรรมการแตงกายของกลมชนทมภมอากาศหนาวเยนใชเสอผาเหมอนหรอตางกบ
กลมชนทมภมอากาศรอนจงอธบาย
๓. ประเพณการแขงเรอเปนวฒนธรรมของกลมชนทมลกษณะทตงของประเทศอยางไร
๔. คานยมของกลมชนทอยในประเทศทมความอดมสมบรณตางจากประเทศทแรนแคนอยางไร
๕. ประเทศทมประชาชนมความรความสามารถเปนสวนใหญหรอมประมขทมความสามารถ
เปนผน�าทดงามสามารถท�าใหประเทศเจรญกาวหนาไดอยางไร
สาเหตเหลานท�าใหวฒนธรรมของชนชาตตาง ๆ มความหลากหลาย บางสวนคลายคลงกน
บางสวนแตกตางกน วฒนธรรมไทยกเชนเดยวกน นกเรยนจะเหนวาคนไทยสวนใหญประกอบอาชพ
เกษตรกรรม เนองจากภมประเทศมแหลงน�าทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก การมอาชพ
เกษตรกรรมท�าใหเกดความเชอและประเพณทสบเนองมา เชน ประเพณขอฝนประเพณท�าขวญขาว
และเพราะเหตทมแหลงน�าจ�านวนมากคนไทยจงมประเพณทเกยวของกบน�า เชน ประเพณสงกรานต
ประเพณลอยกระทงประเพณแขงเรอ
ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน
❤ การแตงกายตามวฒนธรรมประจ�าชาตแตกตางจากการแตงกายตามสมยนยมอยางไร
❤ เพราะเหตใดประชาชนชาวตะวนออกจงนยมเดนทางไปศกษาในประเทศทางตะวนตก
❤ เหตใดประชาชนชาวไทยจงมความภาคภมใจทไดเกดมาภายใตรมพระบรมโพธสมภารของ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕14
สรปความร
ประเดนทบทวนและควรคด
กจกรรมเสนอแนะ
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 15
เอกลกษณทางวฒนธรรม
แมวฒนธรรมจะมความหลากหลายและมการผสมผสานดงเหตท
กลาวมา แตวฒนธรรมของชนชาตใดชนชาตหนงยอมม เอกลกษณ
ของชาตตนเพอแสดงความโดดเดนแตกตางจากชาตอน เปนลกษณะเฉพาะ
ทไมเหมอนชาตใด เชน เอกลกษณของวฒนธรรมไทยทส�าคญมการไหว
การแตงกายแบบไทยดนตรไทยศลปะไทยภาษาไทยสงเหลานไดสะทอน
ความเปนไทยสสายตาชาวโลก
นอกจากน ลกษณะนสยของคนไทยเปนวฒนธรรมอกอยางหนง
ทสะทอนเอกลกษณไทยเชน
๑.ใจกวาง ยอมรบคนทกชาต ทกศาสนา ไมแบงชนวรรณะ ไมกดกนสทธเสรภาพอนเปนไป
ในทางทถกตอง ไมกอความเดอดรอนใหผอน ดงจะเหนวามชาวตางชาตเขามาอาศยอยในประเทศไทย
จ�านวนมาก และประกอบอาชพตาง ๆ ไมวาจะรบราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนการนบถอศาสนา
กไมจ�ากดเสรภาพผนบถอศาสนาตางๆ สามารถประกอบพธกรรมทางศาสนาไดอยางอสระทกศาสนา
จงอยรวมกนอยางสนต ทกคนสามารถแสดงความคดเหนไดอยางเปดเผยโดยไมเปนการกลาวราย
ใหผอนเสยหาย และสงคมเปดโอกาสใหหญงกบชายมฐานะเทาเทยมกน เหลานเปนสงทแสดงถง
ความใจกวางของสงคมไทย
๒.รกสงบ “ไทยนรกสงบ แตถงรบไมขลาด” จากประวตศาสตรชาตไทยจะเหนวาคนไทย
รกความสงบ ไมชอบรกรานใคร แตหากมใครลวงล�าอธปไตย เรากจะปกปองอยางสดก�าลงมยอมให
ใครมาย�ายได แมในปจจบนกเชนเดยวกน คนไทยนยมใชการเจรจาดวยเหตผลเพอประสานประโยชน
ทงในประเทศและระหวางประเทศ
๓.โอบออมอาร คนไทยเปนคนมน�าใจ เออเฟอเผอแผ และชอบชวยเหลอผอนโดยเฉพาะ
ผทก�าลงเดอดรอนหรอทกขยากดงทนกเรยนไดเหนอยเสมอเมอมผประสบภยธรรมชาตในทองทตางๆ
เชน น�าทวม ภยหนาว คนไทยจะรวมใจกนบรจาคสงของและทรพยสนตามก�าลงทจะชวยไดไปให
ผประสบภยเพอบรรเทาความเดอดรอน เจาหนาทในแตละสวนจะชวยกนอยางเตมท การแสดงออก
ทดงามเหลานไดหลอหลอมใหเกดคานยมการชวยเหลอกนขนในสงคมไทย
การไหวเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมของคนไทย
เอกลกษณทางวฒนธรรมคอ ระเบยบแบบแผนหรอรปแบบในการด�าเนนชวตอนเปนลกษณะ
เฉพาะของวฒนธรรมทตางจากวฒนธรรมของชาตอน มทงวฒนธรรมทเปนรปธรรมและนามธรรม
เอกลกษณทางวฒนธรรมเปนสงทตองอนรกษและสบทอดเพอสรางความภาคภมใจใหลกหลานและ
แสดงถงความเปนชาตตลอดไป
๑. เอกลกษณทางวฒนธรรมคออะไร
๒. เอกลกษณทางวฒนธรรมของไทยมอะไรบาง
๓. คนไทยควรอนรกษวฒนธรรมไทยอยางไร
ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน
❤ เอกลกษณทางวฒนธรรมของแตละประเทศมความส�าคญทควรอนรกษอยางไร
❤ การทคนไทยไมกดกนเชอชาตและศาสนาเปนผลดอยางไร
❤ ในฐานะทนกเรยนเปนคนไทยจะปฏบตตนอยางไรในการใชภาษาการแตงกาย
และการรบประทานอาหารใหยงคงเอกลกษณไทยในสงคมยคปจจบน
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕16
(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๒๔)
(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๓๔)
จากหนงสอ บรรทดฐานภาษาไทย เลม ๑ ของสถาบนภาษาไทย กระทรวงศกษาธการ
จากหนงสอ บรรทดฐานภาษาไทย เลม ๑ ของสถาบนภาษาไทย กระทรวงศกษาธการ
(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๒๕)
(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๓๕)
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 17
ภาษาสะทอนวฒนธรรม
ภาษาเปนเครองมอสอสารทมนษยสรางขนเพอใชถายทอดความร ความคด ความตองการ
ใหเขาใจกน ภาษาเปนวฒนธรรมทส�าคญอยางหนงเพราะภาษาแสดงถงความเปนเอกลกษณของชาต
เปนเครองสะทอนใหเหนวถชวตของคนในชาต และชวยถายทอดวฒนธรรมไมใหสญหาย โดยผาน
การบอกเลาและการบนทกเปนลายลกษณอกษรเปนมรดกตกทอดกนมา
ภาษาทสะทอนวฒนธรรมมทงอวจนภาษาและวจนภาษาดงน
อวจนภาษา คอ ภาษาทาทาง เปนพฤตกรรมทปฏบตสบตอกนมา โดยสอความหมายตามท
สงคมนนๆก�าหนดขนเชนการโบกมอการโอบกอดในสงคมไทยมอวจนภาษาทสอถงวฒนธรรมไทย
เชนการไหวการกราบการนงพบเพยบการเดนตามหลงผใหญอยางนอบนอม
วจนภาษา คอ ภาษาทเปนลายลกษณอกษรและภาษาพด เปนสงทสะทอนใหเหนวฒนธรรม
ประจ�าชาตเปนรปธรรมเดนชด เชน ประเทศไทยมภาษาไทยใชมาตงแตกอนสมยสโขทย จนกระทง
พอขนรามค�าแหงมหาราชทรงประดษฐอกษรไทยขน และมววฒนาการมาตลอดสมยสโขทย อยธยา
ธนบรและรตนโกสนทรจนเปนอกษรไทยทใชกนในปจจบน
พยญชนะและสระสมยพอขนรามคำาแหงมหาราช
พยญชนะและสระสมยสมเดจพระนารายณมหาราชพ.ศ.๒๒๒๓
ภาษาไทยมเอกลกษณทสะทอนใหเหนวฒนธรรมไทยดงน
๑. ภาษาไทยมคำาแสดงความลดหลนเกยวกบฐานะของบคคลไดแก
๑.๑ มค�าเรยกเครอญาตตายายลงปานาอาพนองหลานซงแสดงถงการเคารพ
ผอาวโส
๑.๒ การใชค�าสรรพนามแทนตนเอง แทนผทพดดวย และแทนผทกลาวถง เชน ฉน
ขาพเจาเธอคณเขาทานซงแสดงถงความสมพนธระหวางบคคลและยกยองใหเกยรตแกกน
๑.๓ การใชค�าราชาศพทและค�าสภาพใหเหมาะสมกบระดบบคคลอนมพระมหากษตรย
พระบรมวงศานวงศ พระสงฆ ขาราชการผใหญ และสภาพชน เชน ใชค�ากราบบงคมทลตอ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหววา “ใตฝาละอองธลพระบาทปกเกลาปกกระหมอม” ซงแสดงถงการยกยอง
เทดทนอยางสงสดตามแบบแผนของไทย
๒. การใชคำาไทยแทในการสอสารอยางไมเปนทางการ เปนการสนทนาในครอบครวและ
เพอนสนท เชน ลก หมา กน ถาเปนการสอสารอยางเปนทางการนยมใชค�ายมจากภาษาตางประเทศ
เชน บตร สนข รบประทาน นอกจากน ยงนยมใชภาษาตางประเทศในการตงชอบคคลหรอสถานท
เชน อภชาต เบรด พระทนงอมพรสถาน การใชค�าทบศพททมาจากภาษาอน เชน คอมพวเตอร
กตาร บาสเกตบอล สกยาก เทมประ วาซาบ เกยว แสดงใหเหนวาคนไทยรจกรบวฒนธรรมตางชาต
มาผสมผสานกบวฒนธรรมไทยไดอยางกลมกลนท�าใหภาษาไทยมความร�ารวยทางภาษา
หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕18
สรปความร
ประเดนทบทวนและควรคด
กจกรรมเสนอแนะ
วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 19
ภาษาเปนวฒนธรรมทส�าคญอยางหนงซงสะทอนเอกลกษณของชาต ขณะเดยวกนกชวยสบทอด
วฒนธรรมไมใหสญหายทงโดยการบอกเลาตอๆกนและการบนทกเปนลายลกษณอกษร
ภาษาไทยสะทอนเอกลกษณไทยดงน
๑. การมถอยค�าหลายระดบเพอเลอกใชใหเหมาะสมกบบคคลและโอกาสซงแสดงถงสถานภาพ
การมสมมาคารวะและการใหเกยรตซงกนและกน
๒.การใชค�าไทยแทและค�าทรบมาจากภาษาตางประเทศไดอยางผสมผสานและเหมาะสม
๓.ภาษาไทยมค�าทใชบอกลกษณะตางๆไดอยางละเอยด
๔.ภาษาไทยมค�าสมผสคลองจองและส�านวนโวหารเปรยบเทยบ
๕.ภาษาไทยแทจะน�าค�าทมความหมายเฉพาะซงเปนประเภทเดยวกนมาเรยงกน
เพอใชเรยกในความหมายรวมเชนหมหมากาไกหมายถงสตวเลยง
๖. ภาษาไทยมค�าลงทายหรอค�าขานรบชวยใหภาษาพดมความไพเราะ
เรองนาร...จากราชบณฑตยสถาน
ในภาษาไทยมภาพสะทอนใหเหนลกษณะของวฒนธรรมอยางหนง คอ มความละเอยดลกซงใน
การใชค�าศพทเรยกล�าดบญาตดงน
เช ยดหรอเทยดเปนพอหรอแมของชวดหรอทวด ชวดหรอทวดเปนพอหรอแมของปยาตายาย
ปกบยาเปนพอกบแมของพอ ตากบยายเปนพอกบแมของแม พอกบแมเปนผใหก�าเนดแกลก
ลกเปนผถอก�าเนดจากพอแมหลานเปนลกของลกเหลนเปนลกของหลานทเปนลกของลก
ลอเปนลกของเหลนลบเปนลกของลอลดเปนลกของลบ
สวนค�าวา“โหลน”นนปรากฏในเพลงปลกใจเพลงหนงซงท�าใหเขาใจวา“โหลน”คอลกของเหลน
แตในความเปนจรง“โหลน”ไมมความหมายและไมมทใช
เรยบเรยงจาก เรอง “โหลน...มาจากไหน” เขยนโดย ชวนพศ เชาวนสกล
ทมา : http://www.royin.go.th/knowledge/index.php
๑. ภาษาไทยมภาพสะทอนวฒนธรรมอยางไร
๒. เพราะเหตใดจงนยมใชค�าไทยในการสอสารอยางไมเปนทางการ
๓. ค�าทมาจากภาษาบาล - สนสกฤตมกถกน�ามาตงเปนชอของสถานทใดบางจงยกตวอยาง
เปนหมวดหมใหชดเจน
๔. ภาษาไทยมค�าทใชบอกลกษณะของสงตางๆอยางละเอยดใหนกเรยนแบงกลมคนหาและ
รวบรวมค�าดงกลาวกลมละ๑ลกษณะเชนรสชาตสลกษณะของทองฟารปรางหนาตา
ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน
❤ ภาษาไทยมการใชถอยค�าหลายระดบสะทอนภาพวฒนธรรมไทยอยางไร
❤ เพราะเหตใดเดกไทยทอยตางประเทศเมอกลบมาอยในประเทศไทยจงไมสามารถสอสาร
กบผอาวโสกวาไดอยางมประสทธผลเหมอนเดกไทยทอยประเทศไทยตลอดเวลา
❤ นกเรยนมวธการอนรกษภาษาไทยอยางไร
๓. ภาษาไทยมคำาทใชบอกลกษณะของสงตาง ๆ อยางละเอยด เชนค�าบอกลกษณะของเสยง
มทงหวานกองแหบทมดงคอยพราเหนอใสโครมครามตงตงอกทกเจยวจาวจอกแจก
๔. ภาษาไทยมกใชถอยคำาใหสมผสคลองจอง ทำาใหภาษามความไพเราะสละสลวย รวมทง
มส�านวนตาง ๆ ทใชกลาวเปรยบเทยบซงสะทอนถงความเปนไทยไดอยางด เชน หลงสฟาหนาสดน
มความหมายวา ทตองตรากตร�าท�างานหนก มกหมายถง ชาวไรชาวนา ซงในเวลาท�าไรท�านา
หลงตองสกบแดด และหนาตองกมลงดน ส�านวนนสอดคลองกบอาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลก
ของคนไทย
๕. ภาษาไทยแทจะมคำาเรยกสงตางๆ โดยเฉพาะเจาะจง เชนค�าเรยกภาชนะมถวยจานชาม
กะละมง หมอ ไห ซงถาตองการกลาวถงภาชนะเหลานโดยรวมจะใชค�าวา ถวยโถโอชามค�าประเภทน
ทมกใชอยเสมอ เชน เรอกสวนไรนา หมายถง พนทท�าการเกษตร หมหมากาไก หมายถง สตวเลยง
ชางมาววควายหมายถงสตวใหญทใชแรงงาน
๖. ภาษาไทยมการใชคำาลงทายหรอคำาขานรบ (ประตชญาวเศษณ) เชน ครบ คะ จา ขอรบ
เจาคะ กระหมอม เพคะ แสดงถงความไพเราะออนหวาน การมสมมาคารวะ และแสดงสถานภาพ
ของผสงสารกบผรบสารดวย