การยายถนทมความเสยง เสยงจากแรงงานขามชาตชาวกมพชาทไมไดขนทะเบยน

ประเทศไทย

กรงเทพมหานคร ประเทศกมพชา

การยายถนทมความเสยง เสยงจากแรงงานขามชาตชาวกมพชาทไมไดขนทะเบยน

ภาพโดย Nicola Streeten

จดพมพโดย มหาวทยาลยซสเซกซสหราชอาณาจกร

พมพครงแรก เดอนกรกฎาคม2559

เนอหาทงหมดของฉบบนอยภายใต ลขสทธของมหาวทยาลยซสเซกซและผวาดภาพการตน ไมอนญาต

ใหจดพมพเพมเตมเพอจำหนาย การพมพเพมเตมเพอวตถประสงคอน ตองขออนญาตจากมหาวทยาลย

ซสเซกซและคณNicolaStreetenกอน

เอกสารฉบบนถกตพมพและเผยแพรภายใตโครงการ การยายถนออกจากความยากจน (the Migrating

out of Poverty) ซงไดรบเงนทนจากกรมพฒนาระหวางประเทศ รฐบาลสหราชอาณาจกร หรอ DFID

(Department for International Development, UK) ซงใหการสนนสนนดานนโยบาย โครงการ

แผนงาน ทมสวนผลกดนและสงเสรมการลดปญหาความยากจนทวโลก และการใหเงนทนเพอศกษางาน

ชนนกเปนสวนหนงของเปาหมายหลกทวางไวอยางไรกตามมมมองและการแสดงความเหนจากงานชนน

ไมไดสะทอนนโยบายรฐบาลสหราชอาณาจกรแตอยางใด

ISBN:978-0-904760-01-9

@migrationrpc

/migratingoutofpoverty

migratingoutofpoverty.blogspot.co.uk

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณแรงงานขามชาตรวมถงครอบครวของทกคนทสละเวลาในการแบงปนประสบการณการยายถน

และการทำงานในประเทศไทย ชอจรงของทกคน จะไมปรากฏอยในเอกสาร เพอเปนการรกษาความ

เปนสวนตวของทกคนและโครงการขอขอบคณผสมภาษณคณChepMaliBophaคณIlOeurและ

คณSochannyHakทชวยทำใหผถกสมภาษณบอกเลาเรองราวไดอยางชดเจน

นอกจากนขอขอบคณ คณ Alan Winters คณ All ison Baldasare คณ DorteThorsen

คณ Julie Litchfield คณ Priya Deshingkar และ คณ Sochanny Hak สำหรบความคดเหน

ขอเสนอแนะและอานทวนกอนทจะตพมพออกมาเปนหนงสอการตนฉบบน

กรงเทพมหานคร

ยนดตอนรบสประเทศไทย

เปดประต

ประเทศไทย

ประเทศกมพชา

ไปได

เรามาถงกนแลวคะแม เดกๆ เปนยงไงบางคะ

ดแลวจะไดหายหวง ! เดกๆ นอนหลบแลว ... แลวเจอพเคา รยง

เจอแลวคะ พกกนอยทหองพ ลกพลกนองกเจอแลว พกอยดวยกน หนคดถงลกจง

โล ไมเคยโทรหาแมเลย ! แลวหนจะเรมงานเมอไหร ไมตองหวงเดกๆนะ แมจะดแลใหเองลก

พวกหนจะเรมงานพรงน แลวหนจะสงเงนไปใหเปน คานมลก...ตอนทได คาแรงแลว

ตอนนแมยงพอมเงนเหลออยบาง รอหนสงมาให ดแลตวเอง อยาทำเรอง เดอดรอนนะ ตงใจทำงานแลวอยกบ พเคานะลก

สถานทกอสรางในกรงเทพมหานคร

นเปนไซทกอสรางใหมของพ หวงวาเจานายจะด ทไซทเกาเจานายใจดมาก

โล...แลวหนจะรไดยงไงวา ตองทำอะไรบาง

เธอทาสกำแพง ไมยากหรอก ทำไป ทำตามคนงานขางๆนนละ

หนงสปดาหตอมา

นองๆ ทำงานอาทตยแรกเปนไงบาง ชอบไหม

กดคะ ทำงานจน มอพองหมดเลย แตเราชอบทนนะ เพราะมนำและไฟ ตลอด 24 ชวโมง

...มหมอหงขาวไฟฟาดวย ดกวาบานรามากๆ ทบานเรา ตองขนฟน จดไฟ ขนนำมาจากบอเพอจะหงขาว

กใชนะ ชวตทนด แตพคดถงหมบานเรา ...ถานน แมโทรมา รบโทรศพทใหพดวย

แมคะ

ทำไมโลไมรบโทรศพทแมละ นเครองของพเคา ไมใชเหรอ สเร นมผงของลกบาบาหมดแลวนะ สงเงนมาใหแมไดมย

หนยงไมไดคาแรงเลยคะ โลบอกวา นายจางคนกอนจายทกอาทตย แตนายคนใหมจายคาจางรายเดอน

แมยงพอมเงนจากทขายของ ในตลาดบาง แตกจะมใชไดอกไมนานนะส

สงสยคงตองใหหลาน กนนำขาวไปกอนแลวละ

มนถกกวากนเยอะ

โล ฉนอยากทำไดจรงๆ อยากมชวตดๆ ! เฟองกบแฟนเคาชวยกนทำงานแคสองป เกบตงคใชหนไดจนหมด แลวกยงมเงนเหลอ ไปสรางบานทหมบานดวย

มนกใช...แตเจานายของเคาสองคนนะดกวาเจานายเรานะ ดแลลกนองแลวกชวยไมใหถกตำรวจจบดวย

4 สปดาหตอมา

ฉนคดถงลก เธอวาเดกๆจะอยกบแมไดมย

แมเธอเปนคนใจด เราสองคนตงใจทำงานหาเงนอยทน ยาคดมากเลย

พรงนเราจะไดเงนคาแรงกนไม

นาจะไดนะ น อาทตยหนาหวหนา จะแบงคนงานไปทกอสรางอกทหนง เคาจะใหญาตเธอไปนะ

ไมไดนะ! ใหไปไมไดนะ เพราะเคายงเปนเดกสาว เรายงตองดแลอย พบอกหวหนาหรอเปลา

บอกแลว แตกบอกโลวา ใหคยกบนายจางอกท

พ พยมเงนจากหวหนา มารยง เอามาจาย คากบขาว

ยม มาแลว

สเรกบสามทำงานทเมองไทย เปนไงบาง

6 สปดาหตอมา ทตลาดหมบานกมพชา

กดนะ แตยงไมสงเงน กลบมาใหเลย พวกเคายง ไมไดคาจางกนเลย 6 อาทตยแลว

แลวลกชายเธอละ ฉนไดยนมาวา มคนงานถกยงตายตอนตำรวจ เขาบกจบในพนทกอสราง

คนนนฉนหวงจนนอนไมหลบ นกถงแลวนากลว เหมอนตอนท พล พต เขายดประเทศ ฉนกลวเหลอเกน กลวจะเปน เหมอนแบบนน

ลกชายฉนเอง ไปทำงานยงไมเคยได คาจางเลย ฉนเขาใจเธอนะ สองปแลว เงนสกบาทฉนยงไมเคยเหนจากเขาเลย

อา...ลกชายเธอเปนคนด เรองนน มนไมจรงหรอก เดยวเขากลบมา เขากเอาเงนมาใหเธอเอง

ฉนอยากใหลกแตงงาน เคาเคยบอก ใหหาเมยให พอเจอผหญงทนารก นสยด เคากไมอยบาน ไปทำงาน พอกลบมาบาน กบอกวา ไมอยากแตงงานแลว ทกวนนเวลากลบบานมา เคาแตงหนาดวย แลวกไมสนใจ เรองแตงงานอกเลย

เอ...รสกวา เจาตวเลกจะมไข หลานตวรอนมาก ตองหายาใหกนแลว

ฉนไมมเงน...ใหหลานกนยาสมนไพร ไปแลว แตอาการกไมดขน

เธอตองไปกเงนแลว! เดกตองไปหาหมอสมยใหมนะ

ทำไมเธอไมขอกเงนจากโครงการเงนก ทำธรกจยอยละ บอกเจาหนาทไปวา จะเอาเงนไปซอไก เลยงไกเพม ... ตองขยายธรกจ แลวเธอกเอาเงนไปใชหน แบบนงายทสดแลว

แลวถาเจาหนาทโครงการมาตรวจละ

ใหพวกเคาไปดไกทเธอ เคยเลยงกอนกเงน บอกเคาวา จะเลยงเพมแลวจะเอาไปขาย ในตลาด... ไป...ไปเอาเงนมาซอยา!

แบบนมนไมดเลย แมแตหลานสาวคนเดยว ของฉนยงตองออกไป ทำงาน คดไมถงเลย สบปมาแลว

ไมตองหวงหรอก หลานเธอ มลกชายเธอดแลอย

อกอยาง...ฉนกงวลเรองเงนกจากเจาหน ถงเวลาตองใชคน มนกเยอะอย

ถาพวกลกๆ หลานๆไมสงเงนมาให แคขายผกอยางเดยว ยงไงกไมพอใชหน

ถาเจาหนเขามายดทดนไป เรากคงจะไมเหลออะไรแลว

เธอควรคดเรองไปกเงนจาก โครงการเงนกทำธรกจยอยนะ

วนตอมา

แมคะ แม เกดอะไรขน เปนอะไรคะ

หลานบาบา ไมสบาย แมขอโทษ แมใหกนยาแลว แมขอโทษดวย

บาบาเปนอะไร แม

หลานมไข ...หมอบอกวา ตดเชอไวรส หมอบอกวาจะหาย

แตแมกลว

วนตอมา

โล...พรงนเราจะสงเงนไปใหแมบางไดไม แตจรงๆ เงนเรากมไมเยอะเลย โดนเจานายหกคาเชาหองไปอก ทงๆ ททแรกกบอกวาจะไมหก

นนละ นายเคาเปลยนใจตอนท เราบอกวาไมใหญาตเราแยก ไปทำงานทกอสรางทอน

ถาสงเงนไปใหแมได อยางนอย แมกจะไดเอาไปซอยาและใชหนไดบาง แมจะไดหมดหนเรวๆ

เจานายคนนกดโอเคอยนะ เหนเคา บอกวาจะชวยดญาตเราให ถาตำรวจเขามาตรวจทไซทงาน

แตวา...โล มนเสยงเกนไปนะ

ใช มนเสยง แตกไมมอะไรเหมอน ตอนเขมรแดง พล พต แมเองกรด เราถงเลอกทจะออกมาทำงานเสยง แบบนเพอจะมชวตทดขนไงละ

เราไดยนมาวาตำรวจไทยจะเขาคนสถานท เจานายบอกใหพวกเราหน

พวกเราซอนตวอยจนคำ พวกเราไมคดจะหนกลบบาน กนบางเหรอ...ฉนกลว

แตนายยงไมไดจายคาจางเราเลย ไมไดจายมาสามอาทตยแลวนะ

แปลวานายจะเอาเงนไปใหตำรวจ ไมใหมายงกบเราอกหรอเปลา

นายบอกวามดๆ คอยกลบ เขามา นายจะคยกบ

ตำรวจเอง

เออ...ถาเปนอยางนน กคงหกจากเงนคาจาง ของเราอกนะแหละ ฉนวา

พวกเรากลบเขาไปททพกคนงานไดอกครงในตอนกลางคน

แตฉนไดยนมาวา นายเปนคน โทรบอกตำรวจใหมาจบพวกเรา จะไดไมตองจายคาจางเรา

หนกลวจรงๆ แม เราไดยนขาวลอ ทนากลวกนมาเยอะเรองคนทถกจบ แลวตองไปเจอกบอะไรบาง

ดแลตวเองดๆ นะลก! อยาออกไปไหนคนเดยว ยงไงลกตองกลบมาบานนะ แมกลว เดกๆ รอลกอย

อยาทำอะไรฉนเลย ฉนไมเคย ทำรายคดรายกบใคร ปลอยฉนไปเถอะ!

เชาตรวนรงขน

แมเกดอะไรขนคะ ยงเชามดอยเลย

แมกลว ลก กลบบานเราเถอะ! มนอนตรายเกนไป กลบบานเราเถอะนะ แมอยากเจอลก ! เดกๆ กอยากใหลก กลบมา! ทนนมนไมปลอดภย !

หวหนาคนงานบอกวาจะมทหารมาบกคนพรงน จะมาคนจบคนทไมมพาสพอรต

ฉนวาเราหนไปกนกอนเถอะ

แลวนนายจางเธอไมชวย อะไรบางเลยเหรอ

อาทตยทแลว นายบอกฉนวาถามทางการ มาคน เคาจะชวยไมใหถกจบ

กด แตเธอตองไปกบคนทฉนแนะนำนะ

แลวกเกบเงนไวกบตวตลอดเวลา

แยละ ทหารมา

ถาทหารไปกนหมดแลว พวกเราไป ขนรถไฟอยางท โล บอกกนเถอะ

หนเรว

แลวโล อยไหนละ

ฉนเหนเคาถกจบไปแลว จรงเหรอ แลวจะเปนอะไรมย

ไมเปนอะไรหรอก โลมเงนตดตวอย แลวก พดภาษาไทยไดดวย

เรากลบไปเกบของ กนกอนไดมย

อยาเลย มนเสยงเกนไป

พวกเธอตองซอนเงนไวดๆ นะ เกบไวในเสอชนในหรอกระเปา เลกๆ ซอนไว ในกระเปาตงค ใสเงนไวนดหนอยพอ

ถาขนบนรถไฟแลวจะมคนขอเกบเงน...ทาทางเหมอนตำรวจ แตไมใชนะ พวกนเปนคนราย

เธอไหวเคา แบบน... เหมอนคนไทยทำ

แลวกบอกวาเธอไมมเงน จายเงนใหเฉพาะคนเฝาประตนะ...เทานนแหละ

ฉนเตรยมรถไวใหเรยบรอย ทจะขามชายแดน พวกเธอตองไป เดยวนเลย มนนงไมสบายนะ แตปลอดภย ฉนรบรอง

วนน คนแนนจรงๆ... วาไม

ใช ...รถแนนมาก เพราะมตลาดนดทคนชอบไป ทกวนองคาร

ดจง นาจะไดรปสวยๆ

จายคาโดยสารดวยครบ

พวกเราไมมเงนเลยคะ

พวกเราขนรถปคอพเพอเดนทางขามชายแดนกลบบาน โดยไปตามถนนสายทไมมใครรจก

รกมนนงไมสบาย แตเรากมาถงกมพชาอยางปลอดภย แลวกใกลจะถงหมบานแลว

แมสบายใจจรงๆ เหนทกคนอยดวยกน

ฉนไดยนมาวานายจางทำใบอนญาตทำงานใหเธอดวยเหรอ

ใชคะ แตมนแพงมากนะ เขาหกเงนคาจางฉน นายบอกวา ถาพวกเราสามคน กลบไปทำงาน เคาจะหาทางทำ พาสพอรตและใบอนญาตทำงานใหเรา

เพอนขางบานบอกฉนวาใหทำเรอง กเงนจากโครงการเงนกทำ ธรกจยอย จะไดเอาเงนมา จายเจาหน

แลวเรากใชเงนบางสวนเปนคาเดนทางกลบไป ทำงานกไดนะ

ทเหลอเอาไปจายคาทำพาสพอรต ทำเอกสาร ตางๆ ใหถกกฎหมายนะ

เพอนฉนขายทหมดเลย เอาเงนไปทำ พาสพอรต แลวทำเรองเขาเมอง ถกกฎหมาย จะไดไมตองถกจบ

แตสดทายกโดนหลอก แลวกตอง หนเขาเมองผดกฎหมายเหมอน คนอนๆ อยด

ถามนเปนแบบนน พวกเราตองถกสงตวกลบ แลวเราจะเอาเงนทไหนมาจายใหเจาหน

ฉนจะไปกตอเมอไดใบอนญาตทำงาน แตถาทำเรองจากเขมรคงใชเวลาอกนานกวาจะได

...ถาทำเรองเอกสารในเมองไทย นายจางจายใหกอน แลวหกเงนจากคาแรงของเรา มนนาจะงายกวา

แต..ผมวา เงนทเรามเอาไปใชลงทนทำกน บนดนเราเอง พวกเรากมชวตทดขนไดนะ

เราวา รฐบาลกมพชานาจะดแลพวกเราและชวยใน แตละขนตอน เรองการยายถนแรงงานนะ

รายละเอยดโครงการ

ในเดอนพฤษภาคมป 2557 กองทพไทยไดการทำรฐประหารยดอำนาจการปกครองประเทศ เดอนมถนายน

ปเดยวกนรฐบาลใหมออกแถลงการณเตอนแรงงานขามชาตทกคนทไมไดขนทะเบยนใหออกจากประเทศไทย

หรอไมเชนนนจะถกจบกมและถกสงกลบ การประกาศครงนสงผลใหในชวงสองสปดาหของเดอนมถนายน

2557 จำนวนแรงงานขามชาตชาวกมพชาทไมไดขนทะเบยนเกอบ 220,000 คนตองอพยพออกจาก

ประเทศไทย

เราทำงานในหมบานกมพชาใกลกบชายแดนไทยกมพชาตงแตเดอนกนยายนป 2556 และทนนเรารสก

ตกใจเมอไดทราบจำนวนครอบครวทสงสมาชกในครอบครวหนงคนหรอมากกวาไปทำงานเปนแรงงาน

ขามชาตเพอเลยงครอบครวพวกเขา เราไดนำเอาเหตการณทเราพบกลบไปคยกบเพอนรวมงานในประเทศ

กมพชาและทมหาวทยาลยซสเซกซ เพอทจะรวมกนเขยนโครงการวจยโดยมวตถประสงคหลกเพอสำรวจ

การเปลยนแปลงเรองการยายถนและความสมพนธภายในครอบครวรวมถงผลทไดจากการทำงานยายถน

เพอการดำรงชวต นอกจากนเราสนใจประเดนเรองผลกระทบทมตอแรงงานขามชาตและครอบครว

ในกรณทแรงงานขามชาตตองกลบประเทศตนเองโดยไมสมครใจ

การตนฉบบนเปนตวอยางหนงในการแบงปนเรองราวของแรงงานขามชาตและครอบครวของพวกเขา

ซงสามารถสอใหกบคนในวงกวางนอกเหนอจากคนในแวดวงวชาการ เราหวงวาการตนนจะชวยใหผอานม

ความเขาใจความทาทายและประเดนตางๆ ทแรงงานขามชาตตองเผชญ และหวงวาจะกระตนใหเกดการ

อภปรายและการสรางความตระหนกของปญหานกบรฐบาล องคกรตางๆ ททำงานรวมกบแรงงาน

ขามชาตและประชาชนในวงกวาง

การวจยไดรบการสนบสนนโดย

MigratingoutofPovertyResearchProgrammeConsortiumมหาวทยาลยซสเซกซประเทศองกฤษ

ศนยการวเคราะหปญหาการพฒนา(AnalyzingDevelopmentIssuesCentre,ADIC)พนมเปญ

RobertNurick

MigratingoutofPovertyResearchProgrammeConsortiumมหาวทยาลยซสเซกซประเทศองกฤษ

และภาควชาวทยาศาสตรสงคมศาสตรและรฐศาสตรมหาวทยาลยเมลเบรนประเทศออสเตรเลย