ผลการดำาเนนงานการพฒนางานสงเสรมการเกษตรรปแบบ MRCF ดวย R2R

เรอง สงเสรมและเพมประสทธภาพการผลตขาวหอมกระดงงา

สำานกงานเกษตรอำาเภอตากใบจงหวดนราธวาส

๑. สถานการณและจดเรมตนการดำาเนนงานอาเภอตากใบเปนอาเภอหนงในจานวน ๑๓ อาเภอของจงหวดนราธวาส

มพนทประมาณ ๒๕๓.๔๕ ตารางกโลเมตร หรอ ๑๕๘,๑๒๕ ไร อยทางทศตะวนออกเฉยงใตของ จงหวดนราธวาส ทศเหนอจรดอาวไทย ทศทศตะวนออก ตดตอกบรฐกลนตน (ประเทศมาเลเซย)ทศใต ตดตอกบอาเภอสไหงโก-ลกและอาเภอสไหงปาดทศตะวนตก ตดตอกบอาเภอสไหงปาดและอาเภอเมองนราธวาส

ภาพแสดงแผนทอาเภอตากใบ ตามเขตการปกครอง

อาเภอตากใบแบงเขตการปกครองออกเปน ๘ ตาบล ประกอบดวย ตาบลเจะเห ตาบลไพรวน ตาบลบางขนทอง ตาบลพรอน ตาบลเกาะสะทอน ตาบลศาลาใหม ตาบลโฆษต และตาบลนานาค

ตำาบล พนท รอยละตาราง

กโลเมตรไร

๑.ตาบลเจะเห ๑๑.๔๑๐ ๗,๑๓๑.๒๕๐

๔.๕๐

๒.ตาบลไพรวน ๗๐.๘๙๐ ๔๔,๓๐๖.๒๕๐

๒๗.๙๗

๓.ตาบลบางขนทอง

๕๗.๕๔๙ ๓๕,๙๖๘.๑๒๕

๒๒.๗๑

๔.ตาบลพรอน ๕๑.๕๙๕ ๓๒,๒๔๖.๘๗

๕

๒๐.๓๖

๕.ตาบลเกาะสะทอน

๑๑.๔๑๐ ๗,๑๓๑.๒๕๐

๔.๕๐

๖.ตาบลศาลาใหม

๑๕.๘๗๕ ๙,๙๒๑.๘๗๕ ๖.๒๖

๗.ตาบลโฆษต ๑๙.๘๔๔ ๑๒,๔๐๒.๕๐

๐

๗.๘๓

๘.ตาบลบางนาค ๑๔.๘๘๔ ๙,๓๐๒.๕๐๐ ๕.๘๗รวมทงอำาเภอ ๒๕๓.๔๕๗ ๑๕

๘,๔๑๐.๖๒๑๐๐.๐๐

ลกษณะภมประเทศของอาเภอตากใบ มลกษณะทวไปเปนทราบลมรมฝงทะเลแบบทราบลกคลน เนองจากการทบถมของนาทะเลทาใหมสนทรายเปนแนวยาว สลบกบทลมนาขงอยตลอดป เรยกวา พร และมแมนาท “ ”สาคญ ไดแก

๑.แมนาตากใบ เปนแมนาทเกดจากการเปลยนของกระแสนา ในทะเล ประกอบกบคลนไดซดทรายเขาหาฝงทาใหเปน สนทราย สวนภายในลกเปนแนวยาวจงเกดเปนแมนา ทมความยาวประมาณ ๙ กโลเมตร และไหลไปบรรจบกบ แมนาโก-ลก ทบานตาบา ตาบลเจะเห อาเภอตากใบ

๒.แมนาโกลก เปนแมนากนพรมแดนระหวางประเทศไทย กบมาเลเซย ตนนาอยทอาเภอแวงและไหลลงสอาวไทยท อาเภอตากใบ มความยาวประมาณ ๑๐๓ กโลเมตร แต ชวงทไหลผานอาเภอ ตากใบจะม ความยาวประมาณ ๑๘ กโลเมตร

๓.แมนาบางนรา ตนนาอยทอาเภอสไหงปาด และ ไหลลงสอาวไทยทอาเภอเมองนราธวาสมความยาว ประมาณ ๖๐ กโลเมตร ชวงทไหลผานอาเภอตากใบจะมความยาว ประมาณ ๒๒ กโลเมตร

สภาพภมอากาศเปนแบบรอนชน ๒ ฤดคอฤดรอน ระหวางเดอนมนาคมถงเดอนมถนายนและฤดฝน ระหวางเดอนกรกฎาคมถงเดอนกมภาพนธของป ถดไปฝนตกมากทสดคอระหวางเดอน พฤศจกายน ถงเดอนธนวาคมของทกป

ภาพแสดงแหลงนา และพนทนาทวมซาซากของอาเภอตากใบ

อาเภอตากใบ มพนททาการเกษตร ๘๔,๓๗๓.๕๐ ไร เปนพนทเพอการทานามากทสดคอ๔๓,๐๑๒ ไร แยกเปนพนทนาจรง ๒๐,๘๙๓.๕๐ ไร และเปนนาราง ๒๒,๑๒๗.๕๐ รองลงมาเปน ยางพารา ปาลมนามน และไมผล ตามลาดบ ตาบลทมการทานามากทสดคอตาบลเกาะสะทอน ตาบลโฆษต และตาบลพรอน พนทเพาะปลกขาวสวนใหญอยในโซนนงทเหมาะสมแกการทานา S ๑ และ S ๒ จานวน ๓๓,๖๗๗ ไร

51%

29%

14% 6%

แผนภมแสดงพนททำาการเกษตรของอำาเภอตากใบ

ขาว ยางพารา ปาลมนามน ไมผล

1%5% 17%

15%

4%29%

26%3%

แผนภมแสดงพนทปลกขาวของตำาบลตางๆ

ในอำาเภอตากใบเจะเหไพรวนพรอนบางขนทองศาลาใหมเกาะสะทอนโฆษตนานาค

ภาพท ๓ แสดงพนทตาบลทมการทามากกวา 3,๐๐๐ ไร

พนธขาวทเกษตรกรในอาเภอตากใบใชเพาะปลกมากทสดคอพนธซบกนตงซงเปนพนธขาวพนเมองทใหผลผลตสง ทนทานตอโรค และยงเปนทนยมของคนในทองท แตเนองจากตนทนการผลตขาวทสงขนประกอบกบราคาขาวพนธซบกนตงทคอนขางตา โดยราคาขาวเปลอกอยทประมาณ

1%5% 17%

15%

4%29%

26%3%

แผนภมแสดงพนทปลกขาวของตำาบลตางๆ

ในอำาเภอตากใบเจะเหไพรวนพรอนบางขนทองศาลาใหมเกาะสะทอนโฆษตนานาค

1 ๓ บาท/กโลกรม นอกจากพนธขาวซบกนแลว ยงมขาวพนธหอมกระดงงาอกหนงสายพนธ ทเปนขาวพนเมองดงเดมของชาวตากใบ มลกษณะพเศษคอมสแดง นม และมกลนหอมคลายดอกกระดงงา ซงเปนเอกลกษณเฉพาะตวของขาวชนดน เหมาะแกการแปรรปเปนขาวกลอง และซอมมอ

ขาวหอมกระดงงา เพาะปลกมากมากในตาบลพรอน ประมาณรอยละ ๖๐ ของพนท ซงเปนตนกาเนนของขาวพนธหอมกระดงงา โดยในสมยอดตชาวนามกจะปลกไวเพอนาไปถวายพระสงฆในโอกาสสาคญตางๆ และใชในการหงรบแขกบานแขกเมอง ปจจบนกลมแมบานเกษตรกรบานโคกอฐ-โคกใน ไดนาขาวหอมกระดงงามาแปรรปเปนขาวกลอง และขาวซอมมอเพอเพมมล จาหนายในราคากโลกรมละ ๖๐ บาท ซงพบวาเปนทตองการของตลาด และผบรโภคทใสใจในเรองของสขภาพ เนองจากขาวหอมกระดงงามคณคาทางโภชนาการทสง โดยเฉพาะวตามนอ, บ 1 และสารกาบา (GABA)แตเนองจากผลผลตทขาวหอมกระดงงาไมเพยงพอตอความตองการของผบรโภค ประกอบกบตนทนการผลตขาวทสง (๔,๒๗๕ บาท/ไร) และผลตขาวหอมกระดงงาทคอนขางตา (๔๐๐ กโลกรม/ไร) เมอคดถงตนทนการผลตแลวอยท ๑๐.๖๙ บาท/กโลกรม ซงถอไดวาเปนตนทนทยงสงอย ทางจงหวดนราธวาส ไดกาหนดแนวทางในการเพมผลผลตขาวหอมกระดงงาขนตามพนทตางๆ ในขนตอนแรกคอ การลดตนทนการผลตขาวหอมกระดงงาลง เพมผลผลตขาวตอไรใหมากขน โดยใหใชปยอนทรย ปยพชสด เพอลดตนทนสาหรบการเพมผลผลต และบรณาการรวมกบศนยวจยพนธขาวปตตานในการพฒนาปรปปรงสายพนธใหพนธขาวหอมกระดงงาเปนขาว GI ของนราธวาส

ตาบลพรอน มพนท 32,247 ไร เปนพนทเพาะปลกขาว 3,628.25 ไร เกษตรกรสวนใหญมอาชพหลกคอการทานา และเปนตาบลทเหมาะแกการทานา เนองจากตงอยเขตพนทโซนนงทเหมาะสม มระบบชลประทานททวถง ผลตขาวพนธหอมกระดงงา รอยละ 25 ของพนท และทสาคญ มกลมแมบานเกษตรกรผลตขาวซอมมออยในพนท จงทาใหตาบลพรอนเปนตาบลทมศกยภาพในมตของ คน พนท สนคา

60%25%

15%

ปรมาณการผลตขาวพนธตางๆของ ตำาบลพรอน อำาเภอตากใบ

ซบกนตง หอมกระดงงา พนธอนๆ

คาไถ28%

คาเมลดพนธ4%

คาปย30%

คารถเกบเกยว14%

คาจางคนปกดำา23%

แผนภมแสดงรอยละของตนทนการผลต

ขาวหอมกระดงงา

ดวยเหตขางตนทไดกลาวมา และการศกษาโซนนงการทาการเกษตรของอาเภอตากใบ พบวาพนทสวนใหญเหมาะสมแกการทานา (S ๑ + S ๒) ทาใหสานกงานเกษตรอาเภอตากใบ จงหวดนราธวาสไดเลงเหนถงโอกาสในการเพมรายไดใหแกเกษตรกรผทานา โดยจดทาโครงการสงเสรมและเพมประสทธภาพการผลตขาวหอมกระดงงา ตามระบบสงเสรมการเกษตรมตใหม (MRCF System )

๒. เปาหมายในการดำาเนนงาน(ในพนท S1 + S2)แผนระยะสน (แผน ๑ ป)- ลดตนทนการผลตขาวหอมกระดงงาไดมากกวารอยละ ๑๐- เพมผลผลตจาก ๔๐๐ กโลกรมตอไร เปน ๔๒๐ กโลกรมตอไร

แผนระยะกลาง(แผน ๓ ป)- ขยายพนทเพาะปลกเปน ๒,๕๐๐ ไร ในป ๒๕๖๐- ผานการรบรองเปนพนธขาว GI

แผนระยะยาว (แผน ๕ ป)- ผลตเมลดพนธขาวหอมกระดงงาคณภาพเพอการจาหนาย

๓. แนวทางการดำาเนนงานสานกงานเกษตรอาเภอตากใบ ดาเนนการขบเคลอนการเพม

ประสทธภาพการผลตขาวหอมกระดงงาในพนทตาบลตากใบ จงหวดนราธวาส โดยใชแนวทางตามระบบสงเสรมการเกษตรมตใหม MRCF ดงน

การจดทำาฐานขอมล และวเคราะหขอมล (M : Mapping)- วเคราะห SWOT พนท คน สนคา

จดแขง จดออน๑. เปนอาชพดงเดมของคนในพนทกอเกดภมปญญาทองถนและปราชญชาวบาน๒. มศนยขาวชมชน และโรงเรยนเกษตรกรใชเปนแหลงเรยนรการผลตขาวหอมกระดงงา๓. มกลมแมบานเกษตรกรเพอแปรรปเปนขาวซอมมอในพนท๔. มระบบชลประทาน

๑. ปญหาดนเปรยวในบางพนท๒. ชาวนาสวนใหญเปนวยสงอาย ขาดลกหลานสานตอ๓. ปจจยการผลตและตนทนการผลตสง๔. ผลผลตเฉลยคอนขางตา๕. ชาวนายงขาดเทคโนโลยใหมๆ ในการพฒนาผลผลตขาว

โอกาส อปสรรค๑. นโยบายการลดตนทนการผลตของเกษตรกร๒. ยทธศาสตรการพฒนาผลผลตขาวของจงหวดนราธวาส

๑. มรสมในชวงของเดอน พฤศจกายน ถงธนวาคม ทาใหมนาทวมทกป๒. การระบาดของหนนา

๓. เปนเขตการคาชายแดน

- ตรวจสอบและจดเกบขอมลการผลต/การตลาด- ปรบปรงแกไขขอมลเกษตรกรทปลกขาวหอมกระดงงาใหเปน

ปจจบน รวมทงจดเกบขอมลทเกยวของเพมเตม เชน พกดทตงแปลง ขอมลเกษตรกร ประเภทการถอครอง ชวงระยะเวลาการปลก การเกบเกยว ปรมาณผลผลต แหลงรบซอ พนทเสยงภยนาทวม ภยแลง ศตรขาวทระบาด ฯลฯ

- ใหเกษตรกร/เครอขายในพนทมสวนรวมในการตรวจสอบความถกตองและจดเกบขอมลเพมเตมโดยใชโอกาสทเกษตรกรมการรวมตวเพอทากจกรรมตางๆ เชน เวทประชาคม ฯลฯ

- ทาการซอนทบขอมล (layer) ทเกยวของตามความตองการใชประโยชน

- วเคราะหสงเคราะหขอมล เพอกาหนดแนวทางในการพฒนาการผลตขาวหอมกระดงงาเพอการลดตนทนการผลตขาวหอมกระดงงาไดมากกวารอยละ ๑๐ และเพมผลผลตขาวจาก ๔๐๐ กโลกรมตอไร เปน ๔๒๐ กโลกรมตอไร รวมทงกาหนดกจกรรมทจะดาเนนการโดยใชเวทการมสวนรวมของภาคเครอขายในทกระดบ

การดาเนนงานตามแนวทางดงกลาวสามารถนาไปใชในการสงเสรมการผลตขาวหอมกระดงงา และใหเกษตรกรสามารถเพมประสทธภาพการผลต ปรบเปลยนวธการผลต พฒนาเกษตรกรใหเปน Smart Farmer ใหสามารถพงพาตวเองไดอยางยงยนตอไป

การพฒนาระบบสอสารเพอเขาถงระยะไกล(R : Remote sensing)

- จดทาระบบตดตอทางโทรศพท / line เพอตดตอสอสารกนระหวางเจาหนาทกบเจาหนาท เจาหนาทกบเกษตรกร และระหวางเกษตรกร กบ เกษตรกรดวยกนเอง

- รวบรวมองคความร ภมปญญา และเทคโนโลยการผลตขาวหอมกระดงงาไวทอาคารศนยเรยนรของหมบาน และตาบล

- รวบรวมองคความรตางๆในการลดตนทนขาว และเพมผลผลตขาวมาเผยแพรใหเวบไซค และ Facebook ของสานกงานเกษตรอาเภอเพอใหเกษตรกรสามารถเขาถงขอมลได

บรณาการภาคเครอขายเพอรวมดำาเนนการ (C : Community Participation)

- ประสานงานและบรณาการการทางานกบภาคตางๆ ในพนท ในการจดทาโครงการทงองคการบรหารสวนตาบล อาเภอ กองกาลงทหารในพนท โครงการพฒนาลมนาโก-ลก ศนยบรการและถายทอดเทคโนโลย

การเกษตรประจาตาบล ศนยบรหารจดการศตรพชชมชน คณะกรรมการหมบาน อาสาสมครเกษตรและสหกรณ อาสาสมครเกษตรหมบาน

- ศนยวจยขาวปตตาน สนบสนนการศกษาวจยพนธขาวหอมกระดงงา เพอขอรบรองพนธกบกรมวชาการตอไป

- ศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ และสถานพฒนาทดนจงหวดนราธวาส ใหการสนบสนนเมลดพนธปยพชสด นาหมกชวภาพ และการตรวจวเคราะหดน

- สานกงานจงหวดนราธวาส ใหการสนบสนนเมลดพนธขาวหอมกระดงงาในปแรกของโครงการ

การกำาหนดเปาหมายการสงเสรมการเกษตรแบบชดเจน (F : Specific Field Service)

- คดเลอกเกษตรกรเปาหมายจานวน ๖๗ ราย ในพนทหมท ๒ ตาบลพรอน ซงเปนเกษตรกรทปลกขาวพนธหอมกระดงงาอยเดม

- อบรมถายทอดความรการผลตขาวหอมกระดงงา และการลดตนทนการผลต โดยเนนการลดการใชปจจยการผลตทฟมเฟอย และละเวนการใชสารเคมทไมจาเปน พรอมทงสงเสรมการใชนาหมกชวภาพควบคกบการใชปยเคม เพอลดตนทนการผลตลงรอยละ ๑๐ และเพมผลผลตใหได 420 กโลกรม/ไร

- สงเสรมการแปรรป และการตลาดขาวหอมกระดงงา โดยการประชาสมพนธผานทางชองทางของ Facebook สานกงานเกษตรอาเภอตากใบ,เวบไซคของสานกงานเกษตรอาเภอตากใบ และการออกแสดงสนคาตามงานตางๆ

๔. ผลทเกดขนจากการนา MRCF มาใชในการพฒนาศกยภาพการผลตขาวหอม

กระดงงาในพนท ตาบลพรอน อาเภอตากใบ จงหวดนราธวาสนน ผลทไดรบมดงน

- ลดตนทนการผลตขาวจาก ๔,๒๗๕ บาท/กโลกรม ลดลงเหลอ ๓,๐๑๕ บาท ซงเปนการลดในสวนของปยอนทรยลงครงหนง เนองจากใชควบคกบปยพชสด และนาหมกชวภาพ และลดในสวนของคารถเกบเกยวลง เนองจากเกษตรกรกลมนใชการลงแขกเกบขาวดวยแกละแทน ทาใหลดตนทนในสวนของคาเกบเกยวได ๑๐๐% เมอคดเปนรอยละของการลดลงของตนทนการผลตเทากบ ๒๙.๒ % (จากเปาหมายทวางไว ๑๐ %)

- เพมปรมาณผลผลตเฉลยกโลกรมตอไร จากเดม ๔๐๐ กโลกรมตอไร เปน ๔๒๕ กโลกรมตอไรจากการถายทอดความรใหแกเกษตรกรทเขารวม

โครงการถงการดแลรกษา และการเฝาระวงการระบาดของแมลงศตรขาว ทาใหผลผลตเพมขนจากเดม

- ฟ นฟประเพณดงเดมของชมชนและทองถน เชนการสวดนา การลงแขกเกยวขาว และการแหกาขาวใหญซงกอนหนานพธกรรมการแหกาขาวใหญขาดการสานตอ เนองจากเกษตรกรหนมาเกยวขาวดวยรถเกยวแทนการเกบดวยแกละ ซงการแหกาขาวใหญนเปนกศโลบายของคนในอดตในการชวยกนลงแขกเกยวขาว แลวนารวงขาวมาทากาใหใหญเปนพเศษใชเปนสญลกษณแทนขวญขาว แลวแหไปยงยงขาวเจาของนาเพอแลกกบสนนาใจในการลงแขก อาจจะเรยกสนนาใจเปนผลไมตามฤดกาลบาง ขาวปลาอาหารบาง หรอขนมหวานตางๆเปนตน

- ไดรบรถงภมปญญาตางๆในการทานา ของคนทองท เชนการปกทางมะพราวไวเพอใหนกเคาแมวมาอาศยเกาะบนทางมะพราว ชวยในการกาจดหนนา และการใชตนพาหม (หางไหล) ซงเปนพชทหาไดในทองถนมาทาเปนหมกใชในการฉดพนปองกน และกาจดหนอนในนาขาว

- ความมสวนรวมของคนในชมชน- ไดเครอขายทงภาคเกษตรกร และภาคหนวยงานราชการภาคตางๆ

ซงเปนเครองมอและกลไกลสาคญของเจาหนาทเกษตรตาบลในการเปนนกบรหารจดการงานเกษตรในพนท

๕. ปจจยททำาใหประสบผลสำาเรจ- การมสวนรวมของเกษตรกร และภาคตางๆในพนท ถอไดวาเปน

ปจจยทสาคญมากในการดาเนนงานโครงการเพมประสทธภาพการผลตขาวหอมกระดงงาตามระบบการสงเสรมการเกษตรมตใหม MRCF ใหบรรลผลสาเรจ เนองจากการดาเนนงานโครงการนนจาเปนอยางยงทเกษตรตาบล หรอเกษตรอาเภอตองมการบรหารจดการพนทไดครอบคลมในทกๆมต ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เชน ในการเพมประสทธภาพการผลตขาวหอมกระดงงา ไมใชเพยงเพอมงเนนปรมาณผลผลตแตเพยงอยางเดยว แตตองคานงถงการบรหารจดการทรพยากรตางๆใหคมคาและเกดประโยชนสงสด เกดการบรณากบหนวยงานตางๆ เกดความสามคค

ของคนในชมชน และเกษตรกรสามารถทจะพงพาตนเองไดหลงจากเสรจสนโครงการ

- การจดเกบและรวบรวมขอมลในพนท การมขอมลทถกตอง และทนสมยจะทาใหเจาหนาทเกษตรสามารถวเคราะห สงเคราะห วางแผน และบรหารจดการกบพนไดอยางมประสทธภาพ เชน การมขอมลพนทนาทวมซาซาก จะทาใหเกษตรกร หรอเจาหนาทเกษตร สามารถวางแผน และรบมอกบเหตการณไดอยางมประสทธภาพทาใหความเสยหายลดนอยลงได หรอการมขอมลพนฐานของเกษตรกร กจะทาใหสามารถวางแผนจดการกบ คน พนท สนคา ไดอยางครอบคลม

- เทคโนโลยในการตดตอสอสาร เปนอกหนงปจจยทสาคญ ทชวยในการตดตอประสานงาน และรายงานผลการดาเนนงาน หรอการเฝาระวงตางๆระหวางการดาเนนงานโครงการ