หลวงพอปราโมทย ปาโมชโช

ภาวนาไมเลกไมละ

หลวงพอปราโมทย  ปาโมชโช

ภาวนาไมเลกไมละ

จากพระธรรมเทศนา ๑๖ กนยายน ๒๕๖๑

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพปก/ภาพประกอบ  เซมเบออกแบบ คนขางหลง   พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

พมพ บรษทขมทองอตสาหกรรมและการพมพ  จ�ากด  โทร. ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๐-๓

www.kanlayanatam.com Facebook : kanlayanatam

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

ขอขอบพระคณ มลนธสอธรรม หลวงพอปราโมทยทกรณาอนญาตใหจดพมพเพอเปนธรรมทาน

พมพครงท ๑  : มกราคม ๒๕๖๒  จ�านวนพมพ ๕,๐๐๐ เลม

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�ำดบท ๓๘๖

หลวงพอปราโมทย  ปาโมชโชภำวนำไมเลกไมละ วดสวนสนตธรรม อ.ศรราชา จ.ชลบร

www.dhamma.com

ค า น า ช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม

ปจจยส�าคญมากประการหนงในทางเดนสความพนทกข คอ  “กลยาณมตร” ผชทางแหงอรยมรรคมองค ๘ ท สบทอดสายธารธรรมจากองคสมเดจพระสมมาสมพทธ- เจา  ผานพระสาวก พระอรหนต  พระอรยะ  ครบาอาจารย  ผผานพน  ผเปยมเมตตา ผานยคสมยแหง ววฒนาการมาอยางอบอนตอเนองไมขาดสาย

เทคโนโลยทล�ายคในประเทศอนเจรญดวยพระ- พทธศาสนา นบเปนประโยชนยงในการเปนเครองมอ ชวยศกษาธรรม หากรจกน�ามาใชอยางเหมาะสม ก 

5ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ชวยท�าใหคนไกลวดไมหางไกลธรรม ความหางไกล จากครบาอาจารยไมเปนอปสรรคตอการพฒนาสต ปญญาและความเขาใจในธรรม หากมกศลเจตนาท ตงใจเรยนรจรงจง  ไมเหลาะแหละ แตตองมสงส�าคญ คอ  “โยนโสมนสการ” อนเปนกลยาณมตรภายในตน ยามหางไกลจากครบาอาจารย  กตองมเกณฑวดท ถกตรงตามธรรม มฉะนนอาจหลงเขารกเขาพง  เพราะ ธรรมชาตของคนเรายอมเอากเลสออกหนา พรอมทง อตตาเปนเจาของทกเรองราวอยเนองๆ

หลวงพอปราโมทย  ปาโมชโช  พระผร   ทาน เป ยมดวยความกรณาตอสาธชนตอเนองตลอดมา เมตตาพร�าสอน ซ�าแลวซ�าเลา  ถงเรองของทกขและ ความดบทกข  เปนธรรมะทตรงประเดน  ชใหเหนถง เหตปจจยแหงการรจกรปนามกายใจ  ไปจนตลอดสาย

6ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

แหงอรยมรรคมองค ๘ ทงยงเปนค�าสอนทให จากใจ ถงใจ ทเนนการดจต ควบคไปกบการรกาย  ไมเครง เครยดแตจรงจง นบเปนธรรมะทถกตรงและทนสมย อนเหมาะสมกบคนในเมอง  หรอสงคมบรโภคนยม ในปจจบน ท�าใหผคนจ�านวนมากมทางออกและค�าตอบ ใหตวเองอยางแจมแจงในธรรมตามล�าดบ และท�าใหคนรนใหมจ�านวนมากไมกลวการเรยนธรรมะ

พวกเราไดทราบขาวอาพาธของหลวงพอปราโมทย ปาโมชโช  เมอกลางป ๒๕๕๙ สรางความตระหนกและ หวนไหวในใจไมนอย  ไดตดตามขาวตลอดมาดวย ความหวงใยในครบาอาจารยผประเสรฐยง ในทสด  ดวย เหตปจจยหลายอยาง ทงดวยพลงแหงธรรมและเมตตา อนไมมประมาณของหลวงพอเอง รวมทงพลงอธษฐาน ของพวกเรา หลวงพอกลบมามสขภาพแขงแรงพอสมควร 

7ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ในความดแลของคณะแพทย  และหลวงพอยงเมตตา กลบมาเทศนโปรดสอนธรรมพวกเราเหมอนเดม นบเปนขาวดทยงใหญและเปนก�าลงใจแกศษยทกคน อยางมาก แตการอาพาธของหลวงพอครงนกนบเปน เสยงเตอนดงๆ ถงพวกเราทกคนวา  เราตงใจเรยนร สงทหลวงพอเมตตาตรากตร�าพร�าสอนมากนอยแคไหน

การจดงานอบรมภาวนา ครงท ๓๙ ในวนอาทตย ท  ๑๗ กมภาพนธ ๒๕๖๒ ทจะถงน  นบเปนงานครง พเศษทส�าคญยง  ทหลวงพอเมตตารบนมนตมาเปน องคบรรยายอกครง  ซงนบเปนงานครงแรกๆ  ของ หลวงพอทคณะแพทยอนญาตใหทานออกมาเทศน นอกวด  คณะศษยชมรมกลยาณธรรมตระหนกใน ความเมตตาของหลวงพอเหนอเศยรเกลา  และตงใจ เตรยมการจดงานอบรมภาวนาครงนใหดทสด  เพอเปน 

8ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ประโยชนแกสาธชนผใฝในธรรมจะไดพบแสงสวาง น�าทางชวต  ใหคควรกบความกรณาของหลวงพอ และ ในสวนตวของพวกเราผท�างานเผยแผธรรมทกคนนน ตางตระหนกในคณคาแหงธรรมแหงความพนทกข อนเปนทางสายตรงขององคสมเดจพระสมมาสมพทธ- เจา  ตงสจจะวาจาตงใจปฏบตบชา  นอมถวายบชา พระคณของหลวงพอใหเตมก�าลงความเพยร

ในนามชมรมกลยาณธรรม  ขอขอบคณมลนธ สอธรรมหลวงพอปราโมทย ทอนญาตใหจดพมพหนงสอ “ภาวนา  ไมเลกไมละ”  ซงเรยบเรยงจากพระธรรมเทศนาของหลวงพอ  ทวดสวนสนตธรรม  เมอวนท ๑๖ กนยายน ๒๕๖๑  เพอเปนอาจรยบชานอมถวาย หลวงพอ  และเพอประโยชนแหงการศกษาธรรมแก สาธชนผมารวมงานอบรมภาวนาครงน  ขอขอบคณ 

9ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ศลปน  “เซมเบ”  ทชวยเขยนภาพประกอบใหอยาง งดงามเพอรวมกนบชาธรรม 

พวกเราหวงเปนอยางยงวา  ตนไมทหลวงพอปลก และหมนรดน�าพรวนดนอยางเหนอยยากตรากตร�า ตลอดมา จะไดเตบโต งดงาม ออกดอกออกผล ผลบาน ตอเนองไป  เพอบชาธรรมอนประเสรฐขององคพระสมมาสมพทธเจาอยางตอเนองตลอดไป

กราบนอบนอมบชาคณพระรตนตรยทพญ. อจฉรา กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม

ไมมใครบรรลมรรคผล

ดวยการฟง ดวยการคดนะ

เขาตองเหนทงนนเลย

อยางบางคน ฟงพระพทธเจาเทศน

แลวท�าไมบรรล ?

ไมใชบรรลดวยการฟง

แตเขาเหนจรง

13ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

มสตไวนะ... การปฏบตมนอยในชวตธรรมดานเอง ตอง 

ฝกใหได  การปฏบตมสองสวน  สวนหนงเราท�าใน 

รปแบบ ถงเวลากปฏบต แบงเวลาไวเลย ทกวนตองท�า 

อกสวนหนงเปนเรองการเจรญสต  เจรญปญญาอยใน 

ชวตประจ�าวน การท�าในรปแบบนน ท�าใหเราไดก�าลง 

แลวกเปนการฝกซอมทจะเจรญสตในชวตประจ�าวน 

คลายๆ ทหารซอมรบ ถาไมซอมรบ อยๆ  ออกไปรบเลย 

อยไมไหว สไมได

14ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ถาวนไหนใจเราฟงซานกท�าความสงบ วนไหน 

ใจเราสงบแลวกหดเจรญปญญา วธท�าใจใหสงบ ม 

หลกขอเดยว คอ  นอมใจไปอยในอารมณทมความสข 

อยางตอเนอง แตถาวนไหนกเลสรนแรงมาก  เราตอง 

มชนเชงหนอย ถากเลสรนแรงกตองสกนหนอย เรยกวา 

ขมมนดวยธรรมะทตรงกนขาม

อยางปกตหลวงพอ  ใชอานาปานสต  เวลาท�า 

สมถกรรมฐาน แตวนไหนกเลสแรงมาก ฟงซานมาก 

อยๆ   ไปท�าอานาปานสต ท�าไมลง กตองมอบายมาชวย 

ถาฟงซานมาก  เรากคอยๆ ตะลอมจตใหเขาท อยาง 

หลวงพอจะไปอานหนงสอการตน  อานหนงสอการตน 

แลวลดความรนแรงของอารมณ มาอยในอารมณทม 

ความสข นเปนเทคนค แตตองเปนการตนเดกๆ นะ 

15ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

การตนญป น  อะไรอยางนนไมได  หรอบางทโทสะ 

แรง บางวนหงดหงด อยในทท�างานกมเรองหงดหงด 

เยอะ ตอนกลบบาน ฝนตกรถตดอก กวาจะถงบาน 

สะบกสะบอม ใจคอหงดหงด นกถงใครกโมโหไปหมด 

เลย  เรากขมกเลสโดยการท�าสงทตรงขามกบโทสะ 

คอเจรญเมตตา

16ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

นเปนแทคตคนะ ไมใชหลก อยางหลกการปฏบต 

สมถะน  เราตองรวาเราเหมาะกบอะไร อยางหลวงพอ 

เหมาะกบอานาปานสต อนนใชเปนมาตรฐานไวเลย 

แตเวลาจตมนมอะไรทหวอหวา  ผดปกตมากๆ  น 

อานาปานสตเอาไมลง ตองม  tactic กลอบาย ถา 

กเลสมนรนแรงมาก  กขมมนดวยธรรมะทตรงขาม 

อยางโทสะมากกเจรญเมตตา ราคะมาก กพจารณา 

ปฏกลอสภะ อะไรอยางน  อยางใจมนไปยดตดอะไร 

รนแรง  เชน  เรายดความคดความเหนของเรารนแรง 

เอาไมลงเลย กใหคดถงความตาย เจาความคดความเหน 

สดทายกตายหมดแหละ ไมเหนมอะไรเหลอเลย นเปน 

อบาย

17ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ตองแยกใหออกนะ อบาย  กบ หลก  หลกใน 

การปฏบตน  เราตองรวาเราจะใชอะไรเปนหลก อยาง 

หลวงพอ สมถะน  หลวงพอใชอานาปานสต วปสสนา 

ใชจตตานปสสนา  ใชพวกนเปนหลก  แตวาบางครง 

กตองมลกเลน  เพราะวาจตเราเหวยงแรง  เอาไมอย 

อยางโทสะแรงกเจรญเมตตา ราคะแรงกพจารณาอสภะ 

ยดถอในความคดความเหนรนแรง กพจารณาความตาย 

พจารณาอะไรไป บางทใจหดหทอถอย ไมมก�าลงใจ ก 

ใหคดถงพระพทธเจา คดถงครบาอาจารย มพทธานสต 

มสงฆานสต สอนตวเอง ปลอบใจตวเอง

มปลอบดวยนะ ไมใชขมอยางเดยว ดอยางเดยว 

บางทกตองปลอบ  อนนเปนเทคนคในการปฏบต 

พระพทธเจาทานกบอก  เวลาทานสอนนะ (วา) บางท 

18ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ธรรมะบางอยางกตองขมเอา อยางกเลสแรง กตองขม 

เอาดวยธรรมะตรงขาม บางทกตองคอยประคบประคอง 

จต อยางจตเราฟงไมมาก  เราประคบประคอง  คอยๆ 

ตะลอมใหมนเขาท  อยางหลวงพอไปอานหนงสอ 

การตน  เปนการคอยๆ ปรบมาทละนด จากทโลดโผน 

รนแรง คอยๆ ลดระดบลง คอยๆ ประคบประคอง 

จนกระทงมนเขาท  จงท�าอานาปานสต

บางทกตองเชยร  ใหก�าลงใจมน บางวนทอถอย 

กคดถงพระพทธเจา  เมอกอนทานกมกเลส หรอคดถง 

ครบาอาจารย ไปดประวตทานแตละองคๆ ไมใชผวเศษ 

ทไหนมาเกดเลย กคนมกเลสนนแหละมาเกด  ถาไมม 

กเลสไมมาเกดหรอก นครบาอาจารยกมกเลสมากอน 

แลวทานกตอสมา  เขมแขง  บางองคกธดงคเขาปา 

20ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

เขารก บางองคกตาย ถงขนาดตายกอนทจะส�าเรจ 

เปนครบาอาจารยกมนะ องคทมาเปนครบาอาจารย 

เราน  เปนประเภททรอดตายมาแลว  ไมใชผ วเศษ 

ทไหนมาเลย แตละองคสะบกสะบอม ขนเขาลงหวย 

หลงปา  อดขาวทหนงหลายๆ  วน  ไมไดเจตนาจะอด 

แตวาไมมใหฉน หลวงปเทสกกเคยหลงปา ไปเจอพวก 

ชาวเขา มนไมใชเวลาบณฑบาตแลว ตอนสายๆ แลว 

ทานกเลาวาไมไดขาวกน  ล�าบาก  เจอเสอ  เจอชาง 

เจอง  ทนบางทตองเราใจ ตองรจกใหก�าลงใจตวเอง 

แตอยาไปยใหมนเหลง

บางครงใจเราเหวยงแรง ยนดยนรายมาก กฝก 

ใหมนเปนอเบกขา นมนตองมเทคนคนะ บางวนกตอง 

นอมใจไปสอเบกขา มนยนดยนรายกรทนมนเขาไป 

21ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

เลย มนยนดในความสข ความสงบ หรอมนไมพอใจ 

ในความฟงซาน มนหงดหงดร�าคาญ  ใหรทนทยนด 

ยนรายเขาไป จตกเปนอเบกขาขนมา อเบกขาแลวก 

ภาวนาตอ  จะมลกเลน มแทคตคหลายอน บางครง 

กตองขมจต บางครงกตองประคบประคองจต บางครง 

ตองปลกเราจต บางครงกตองท�าจตใหเปนอเบกขา 

พอจตใจเราเปนอเบกขา จตใจอยกบเนอกบตว สบายๆ 

แลว งานตอไปกคอนอมจตไปเจรญปญญา โนมนอม 

จตไปเพอญาณทสสนะ

22ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

เพราะฉะนนฝกไป อยางวนน  ใจเราเปนยงไง 

กคอยๆ  ฝก  คอยๆ แกทใจเรา ในเวลาทเราแบงเอาไว 

ฝกในรปแบบนแหละ พอใจเราเขาทแลว ยงเหลอเวลา 

อย  สมมตเราตงใจท�าวนละชวโมง  เราสกบมนมา 

แลว ๔๕ นาท  ใจสงบ ใจตงมน มอเบกขาขนมาแลว 

เวลาเหลอกเจรญปญญา แยกรปแยกนามไป  เจรญ 

ปญญาอยางงายเลย อยางเรานงอยอยางน  เหนรางกาย 

มนนง  ใจเปนคนด การแยกรปแยกนามเปนจดตงตน 

ของการเจรญปญญา  เปนญาณ เปนปญญาขนทหนง 

เรยกวา  “นามรปปรเฉทญาณ” อยางขณะนเรานงอย 

เรารวารางกายนง รดวยใจปกต รดวยใจธรรมดา กอน 

ทจะมารไดน  ตองปรบจตใหมนเขาทกอน  ใหมนเปน 

อเบกขา  เปนกลาง สามารถรทกสงทกอยางไดดวย 

ใจตงมน  ดวยความเปนกลาง  ใจเปนคนด  เรามใจ 

เปนคนด

23ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

อยางหลวงพอ  เวลาภาวนาท�าอานาปานสต 

ไมไดท�าเพอใหสงบเฉยๆ หายใจไป พอจตไหลไปคด 

รทน... จตไหลไปอยทลมหายใจ  รทน... นเราฝกอย 

ในหลกปฏบตกรรมฐานหลกของเราทกวนๆ  เพอจะ 

รทนจต ทนพอจตไหลแลวร  ไหลแลวร  จตกจะตงมน 

เดนดวงขนมา พอจตตงมนเดนดวงขนมาแลว กถงเวลา 

เจรญปญญา หลวงพอเจรญปญญาดวยการดจตเลย 

กหายใจตอไป จตเคลอนแลวร  เคลอนแลวร  กจะเหน 

วาจตรกไมเทยง จตเคลอนกไมเทยง อนนคอการเจรญ 

ปญญา หรอเหนวาจตรกรกษาไมได  จตทเคลอนไป 

ถล�าไปกหามไมได  อยางนกเรยกเจรญปญญา อนน 

เหนอนตตา ถาเหนวาจตรกชวคราว จตเคลอน จตถล�า 

ไปกชวคราว อนนเหนอนจจง  ถาเหนวาจตรกรกษา 

ไมได จตเคลอนกหามไมได อนนเปนอนตตา อยางน 

เรยกวาเราขนวปสสนา  เดนวปสสนา

ตรงทเหนรางกาย

เหนรปเหนนาม

นยงเปนสมถะนะ

ตรงทเหนรปนาม

แสดงไตรลกษณ

ถงจะเปนวปสสนา

26ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

แตถาเราเหนรางกายหายใจ  ใจเปนคนด  อนน 

เรมมปญญาแลว  กายกบใจแยกกน  แตยงไมถง 

วปสสนา  เพราะยงไมเหนไตรลกษณ  ในโสฬสญาณ 

นมนจะสอนเรา ญาณทหนง  แยกรปแยกนาม ญาณ 

ทสอง รวารปแตละรป นามแตละนาม มเหตใหเกด 

ญาณทสาม เหนวานามแตละนาม รปแตละรป ไมเทยง 

เกดดบได  แตเหนดวยการเปรยบเทยบ  เชน  เมอก 

กอนจะนง  จตฟงซาน ตอนนจตสงบ นจตไมเทยงนะ 

อนนดคนละสภาวะ  เทยบคนละสภาวะ  อนนกเปน 

ปญญา  เรยกวา สมมสนญาณ

อนแรกแยกรปนามได  เรยกวา นามรปปรจเฉท- 

ญาณ อนทสอง รวานามรปเกดจากเหต มเหตใหเกด 

เรยกวา ปจจยปรคคหญาณ  รปจจยทท�าใหมนเกด 

27ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

อนทสามน  รวานามรปเปนไตรลกษณดวยการเปรยบ 

เทยบเอา  เรยกวา สมมสนญาณ  ยงไมขนวปสสนา 

อยางเราเหนวาจตเราเมอวานกบจตเราวนนไมเหมอนกน 

นแสดงวาจตไมเทยง อนนเปนการเทยบคนละสภาวะ 

ไมใชวปสสนา วปสสนานตองสภาวะอนเดยวกนนแหละ 

เกดขน ตงอย ดบไปใหด ไมใชเอาสองอนมาเทยบกน

อยางเราไปดรปเกาๆ ของเรา  เออ หนาตาเรา 

เมอปกลายกบหนาตาปนไมเหมอนกน แสดงวารปน 

ไมเทยง อนนไมใชวปสสนา มนเทยบรปคนละเวลา 

คนละป  คนละรปกน  เอารปในอดตมาเทยบกบรป 

ปจจบน  เอานามในอดตมาเทยบกบนามปจจบน อนน 

แคมปญญาดวยการคดเอา ยงไมใชวปสสนา

28ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ญาณทส  ถงจะขนวปสสนา เรยกวา อทยพพย- 

ญาณ  อทยพพยญาณคอเหนรปอนนแหละเกดขน 

ตงอย ดบไป เหนนามอนนแหละ เกดขน ตงอย ดบไป 

รปน  ใหรรปเปนปจจบนขณะ นามนนตามร  เรยกวา 

ปจจบนสนตต 

เราเหนจตดวงหนงมนโกรธ แลวจตดวงใหมมนร 

มนมาเหนจตดวงทโกรธดบไป มนดยอนหลง ดยอนหลง 

ตดๆ  กน  ดจตนจะไมไดดปจจบนทเดยว แตวาเปน 

ปจจบนสนตต คอสบเนองกบปจจบนแตดรป จะดเปน 

ปจจบนขณะ คอเดยวน  เดยวนก�าลงนงอย  รสกไหม 

ดไดไหมเดยวนก�าลงนง ลองพยกหนาซ  รสกไดไหม

29ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

เพราะฉะนน ดรปนใหดปจจบนขณะ คอเดยวน 

เลย ก�าลงเปนอย ก�าลงยน ก�าลงเดน ก�าลงนง ก�าลง 

นอน ก�าลงหายใจออก ก�าลงหายใจเขา ก�าลงเคลอน 

ไหว ก�าลงหยดนง  ดอยางน  แตเวลาดจตดใจมนจะ 

ดตามหลง  โกรธแลว  โลภแลว หลงแลว ฟงซานแลว 

หดหแลว  สขแลว  ทกขแลว  ใหความรสกทงหลาย 

เกดขนกอน แลวรอยางกระชนชด  ถาเมอวานมความสข 

วนนรวาเมอวานมความสข อนนนไมไดนะ มนเปนการ 

เปรยบเทยบคนละสภาวะกน  อนนเราเหนตวมนเอง 

แตเราเหนยอนหลงไปนดหนง

การดจต ท�าไมดปจจบนขณะไมได  เพราะขณะท 

กเลสเกดน  สตจะไมเกด สตมนเกดทหลง พอกเลส 

เกดแลว  สตระลกไดวาโกรธแลวนะมค�าวา  “แลว” 

31ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

จะเหนวาจตดวงทโกรธนนเกดแลวดบไป มนเหนยอน 

หลง  ยอนนดเดยวนะ ขณะแวบเดยวเทานน ถานานๆ 

ใชไมไดเลย นานๆ  เปนการคดเอา อนนหางมนยงอย 

อยางเวลาโกรธๆ อย ยงเหนหางมนไหวๆ อย  อยางน 

ถงใชได  ใครเคยเหนหางกเลสไหม ?  เหนไหม  เหน 

หางมนแวบๆ นะ สวนตวมนไปแลว

น  ดอยางนนะ  เวลาดจตดใจ แตดรป  ใหดวา 

รปก�าลงเคลอนไหว รปก�าลงหายใจ รปก�าลงยน  เดน 

นง นอน รดวยใจทธรรมดา รดวยใจทธรรมดา ทฝก 

สมถะกนนน  เพอใหไดใจทธรรมดา ทมแรง ธรรมดา 

ดวย มแรงดวย ธรรมดาอยางไมรเนอไมรตว ? อยางน... 

(หลวงพอท�าทา) ธรรมดาอยางนนนะ พการ  ใชไมได 

ธรรมดา  ตองมเรยวมแรง  รเนอรตว  อยางขณะน 

ส�ารวม  ไมใชแปลวา

หนการกระทบอารมณ

การหนการกระทบอารมณ

เปนความปรงแตงแบบท  ๓ 

เรยกวา ‘อเนญชาภสงขาร’

ใชไมได...อวชชาพาท�า

34ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

อยาเปลยนใจของเรานะ  ใชใจอยางน  ร สกไหม 

รางกายนง ?  ถาใจเราเปนปกตอยางน พอรรปทนงปบ 

จะเหนวารางกายทนงไมใชตวเรา แตถาใจผดธรรมชาต 

ไปแลว  เอาแลว จะดรปแลว ดแลวกทอๆ อยอยางนน 

เอง  ไมเหนหรอกวาไมใชเรา

ฉะนนคอยๆ ฝก  เวลาท�าในรปแบบนะ วนไหน 

ฟงแหลก มกเลสรนแรง  กมอบายตอส  ถาวนไหน 

กเลสธรรมดา กใชกรรมฐานหลกของเราไป มสตร 

อารมณกรรมฐานไปอยางสบายๆ  ดวยใจสบายๆ  ตอง 

ฝกรดวยใจทสบายนะ สวนใหญไปรดวยใจทไมสบาย 

เครยด ! ใจทเครยด  เกดสมาธไมไดหรอก ! สมาธเกด 

จากใจทมความสข  ในต�าราทานบอกวา ความสข 

เปนเหตใกลใหเกดสมาธ ถาใจเครยด จอง อยางน 

35ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ใจไมมความสข  อยางตอนนใจสบาย  เหนรางกาย 

หายใจไหม ? 

อยาไปท�าใจใหขรมนะ อยาท�าใจส�ารวม ส�ารวม 

(หนาเครยดควขมวด) อยางนทเรศนะ ท�าใจใหพการ 

ยงคดวาส�ารวมอก ส�ารวมหมายถงมสตนะ  ส�ารวม 

อนทรย ตา ห จมก ลน กาย ใจ ส�ารวมยงไงหมายถง 

วามสตอย ตามองเหนรป  เรามสตรกษาใจเราอย 

หไดยนเสยง มสตรกษาใจ  ไมใชไมดไมฟงไมคดนะ 

ส�ารวม  ไมใชแปลวา  หนการกระทบอารมณ  การ 

หนการกระทบอารมณ  เปนความปรงแตงแบบท  ๓ 

เรยกวา  ‘อเนญชาภสงขาร’ ใชไมได  อวชชาพาท�า

36ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ฉะนนเราใชใจปกต  เหนรางกายหายใจไปดวย 

ใจทปกต  เหนรางกายนงดวยใจทปกต  แลวกจะสงบ 

ทนทเลย  จะสงบอยางรวดเรวเลย  รกาย  รอะไรไป 

อยในอารมณเดยว  เชน  เหนรางกายหายใจไป รอย 

เรองเดยว  ไมสนใจเรองอน จตจะสงบอยางรวดเรว 

หรอถาจะเดนปญญาตอ มเวลาเหลออก เดนปญญาตอ 

เราเหนวาตวทหายใจอย  ไมใชเรา ตวทนงอยน  ไมใช 

เรา อยางนคอเราเดนปญญา

ฉะนนเราตองแบงเวลาท�าในรปแบบนะ ฟงซาน 

มากกมอบายตอส  ถาฟงซานธรรมดากใชกรรมฐานหลก 

ของเรา ใหใจมความสข มความสงบ แชมชนเบกบาน 

รตนขนมา พอใจรใจตนแลว ถารอยทกาย รอยทใจ 

เฉยๆ แตถาเหนกายแสดงไตรลกษณ  อยางรางกาย 

38ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ทนงอยไมใชเรา อยางนมนแสดงอนตตา อยางนขน 

วปสสนา  หรอเหนจตใจมนท�างานไดเอง  เชน  เรา 

หายใจไป  จตหนไปคดเราร   จตหนไปคดเราร  

ทแรกร ว าจตหนไปคด  จะไดสมาธ  ตอไปพอจต 

มสมาธอยนะ  แตจตกยงหนอก  จตไหลไปไหลมา 

ไหลไปไหลมา มนจะคอยๆ  เกดปญญาขน รวาจตร 

กไมเทยง จตคดกไมเทยง

เพราะฉะนน  ในเวลาทเราท�ารปแบบน  ท�าได 

ตงแตกลอมเกลาจตใหเขาท  ท�าจตใหทรงสมาธ 

มความสขขนมา ท�าจตใหสงบอยในอารมณอนเดยว 

หรอวาเจรญปญญาเลยกได แลวแต... อยางหลวงพอ 

พอสมาธเราดๆ นะ พอเขาทปบ  มนเจรญวปสสนา 

เลย  เหนธาตเหนขนธมนแยกออกไป  มนท�างาน 

39ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

ไมใชตวเราของเรา  ถาวนไหนฟงซานมากกเรมท�าสมถะ 

กดวาวนไหนควรท�าอะไร  ไมตองใหสอนนะ

อยามาถามหลวงพอวา ตอนนหนควรท�าสมถะ 

หรอวปสสนา ? มนคลายๆ การขบรถนะ  ไมตองมา

ถามใครวา  ตอนนควรจะเหยยบเบรคหรอเหยยบ 

คนเรง หรอตอนนควรจะเหยยบตวเอง (ขบรถไปชน 

คนอนเขาแลว)  อะไรอยางน  ตองสอนไหม ตอนน 

เอา  เหยยบเบรค ตอนนเหยยบคนเรง มนตองรเอง 

มนตองอยในไขสนหลงเลยวา ตอนนควรจะท�าอะไร 

เรากตองฝกกรรมฐานของเราบอยๆ  จนกระทงมน 

อตโนมต  ตอนนมนรตวเองเลยวาว นวายเหลอเกน 

ตองท�าสมถะ ตอนนสมถะธรรมดากเอาไมลง ตอง 

มอบาย ตองรตวเอง หรอวนนจตใจมเรยวมแรง ม 

40ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ก�าลงแลว  อยามวแตไปท�าสมถะละ  เปนเวลาทตอง 

เจรญปญญาแลว  ไมใชเอาสมถะมาเปนทฝากเปน 

ฝากตาย  เดยวมนกตายอยกบสมถะ  ไมไดเรอง

ฉะนนใหเรารตวเองนะ แลวเวลาทเหลอ  เวลา

ทนอกเหนอจากการท�าในรปแบบ นคอการเจรญสต 

ในชวตประจ�าวน ทนบางคนบอกวากลบมาบานกค�าแลว 

มานงสมาธ อะไรตออะไรอก ท�าในรปแบบแลว  เวลา 

ทเหลอท�าในชวตประจ�าวนไมไดแลว  เพราะมนเปน 

ประจ�าคนแลว  หมดเวลากลางวนแลวไมตองภาวนา 

พวกนกไมมทางบรรลหรอก มการละเวน  สมมตวา 

กลางคนนนแหละ ยงไมไดนอนหลบ  ไมมงานทตอง 

เอามาคดตอ กคอเวลาปฏบตในชวตประจ�าวน กเรยก 

วาปฏบตในชวตประจ�าวนเหมอนกนนะ ท�ากลางคน 

41ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

กเรยกวาเปนการปฏบตในชวตประจ�าวนเหมอนกน 

หมายถงไมไดท�าในรปแบบ

บางคนเจาเลหบอกวากลางคนไมตองท�า  เพราะ 

วาหลวงพอบอกวาใหเจรญสตในชวตประจ�าวน ฉะนน 

ไมตองท�าตอนกลางคน กเลสพาคดอยางนนะ อยาง 

หลวงพอท�าอะไร ? อยางอยบาน  เรากวาดบานอยางน 

เรากร สกไป  เราซกผา  เรากร สกไป  บางทกร สก 

รางกายเคลอนไหวอยเฉยๆ  อนนเปนสมถะ  บางท 

เหนรางกายทก�าลงซกผานไมใชตวเราหรอก  อนน 

ขนวปสสนา ท�างานอยางนนะ ท�าไปเรอยๆ จดทนอน 

จดอะไรอยางน  ท�างานบางครงกเปนสมถะ คอเหน 

รางกายมนท�างาน บางครงกเปนวปสสนาขนมา

42ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ตรงทเหนรางกาย  เหนรปเหนนามน ยงเปน 

สมถะนะ ตรงทเหนรปนามแสดงไตรลกษณ  ถงจะ 

เปนวปสสนา บางทเราจดทนอน  ไลฝน  ไลอะไรไป 

เหนรางกายมนท�างาน นเปนสมถะ แลวบางทกเหน 

รางกายมนท�างาน ใจเปนคนด  รางกายไมใชตวเราหรอก 

อยางนเราขนวปสสนา  กลางคนกท�า  กลางวนกท�า 

หลวงพอท�าตลอดนะ การปฏบตนะ จะอ จะฉ หลวงพอ 

ยงปฏบตเลย  บางคนบอกวาเวลาเขาสวม  อยาไป 

พทโธนะ บาป  เวลาพทโธ  เทวดาชอบมาอนโมทนา 

นท�าใหเทวดาไดรบความล�าบากทางจมก ...คดมาก 

ไป...  เทวดาเขารกาลเทศะหรอก  ไมงนเทวดา  ตา 

กงยงไปหมดแลว  เทวดาเขาไมมาดเราหรอก  เขากมา 

อนโมทนาเปนครงเปนคราว  ไมมาเฝาเราทงวนหรอก 

ใครจะมานงเฝาใคร  เทวดากมกจของเทวดานะ

43ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

คดดซ  ถาเราท�าบญจนเปนเทวดาแลว  เราจะไป 

เฝาคนสกคน ทงวนทงคนไหม ?  ไมฉลาดเลยทจะท�า 

อยางนน อยางนนเปรต ไมใชเทวดา อยางเปนตนวา 

เราหวงลกหวงหลานเรา อยางนนใจเปนเปรต  ไมใช 

เทวดาหรอก  หลวงพออย ในหองน�ายงภาวนาเลย 

ใจเราเปนยงไง กายเราเปนยงไง  รสกไปเรอย  เปน 

สมถะบาง วปสสนาบาง ภาวนาไมมเลก ไมมละ ศลหา 

ถอไวเปนพนฐาน ทกวนท�าในรปแบบ  เวลาทเหลอก 

เจรญสตในชวตประจ�าวน

การเจรญสตในชวตประจ�าวนกคอ  เมอตามอง 

เหน กายนใจนเปนยงไง...ร  เมอหไดยนเสยง กายน 

ใจนเปนยงไง...ร  จมกไดกลน  ลนกระทบรส  กาย 

กระทบสมผส กายนใจนเปนยงไง...ร  ใจคดนก กายน 

44ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ใจนเปนยงไง...ร  รกายกได  รใจกได  ถาเปนหลวงพอ 

จะรใจเปนหลก  รกายเปนรอง พวกเราอาจจะรกาย 

เปนหลก  รใจเปนรองกได  แตวามนรทงคนนแหละ 

มนไมมารอนเดยวหรอก  เพราะเรามทงกายทงใจ แต 

ความถนด ความเดน มนจะทกายหรอทใจกแลวแต 

เรา  เพราะกายกสอนไตรลกษณ  ใจกสอนไตรลกษณ 

สอนอนเดยวกน

ไมจ�าเปนวาทกคนตองมาดจตเปนหลกแบบ 

หลวงพอนะ  เอากายเปนหลกกได แตมนกเหนจตดวย 

เชน อาจจะรกายได ๘๐% รจต ๒๐% อยางหลวงพอ 

รจต ๘๐% รกาย ๒๐% อะไรอยางน แตละคนไมเหมอน 

กน แลวแตความถนดของเรา ทส�าคญกคอมสตรกาย 

รใจใหมนตอเนองไว  แตถารตามความเปนจรงดวย 

45ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

อนนขนวปสสนา คอเหนไตรลกษณ  เราจะรกายรใจ 

ตามความเปนจรงได  จตตองตงมน  จตตองเปนผร 

ผตน ผเบกบาน  เปนคนด

เมอวานสอนแลวนะ  วธใหไดจตทเปนผร  คอ 

มสตรทนจตทเปนผคด จตมนไหลไปคดแลวร  จตมน 

ถล�าไปคด  จตมนถล�าไปอยทลมหายใจ  จตมนถล�า 

ไปอยททอง  จตมนถล�าไปอยทคนอน  รทน  รทนจต 

ทถล�าไป จตทเคลอนไป แลวสมาธจะเกด จตทตงมน 

คอจตทไมถล�าไปกจะเกดขนโดยทเราไมไดเจตนา  ตอง 

มตวนดวยนะ แลวกมสตรกาย มสตรใจ  ดวยจตทตง 

มน  เปนกลาง รไปเรอยๆ พอไหวไหม

เราหายใจไป  จตหนไปคด  เราร

จตหนไปคด  เราร  

ทแรกร วาจตหนไปคด  จะไดสมาธ 

ตอไปพอจตมสมาธอย นะ

แตจตกยงหนอก 

จตไหลไปไหลมา  ไหลไปไหลมา 

มนจะคอยๆ  เกดปญญาขน 

ร วาจตร กไมเทยง 

จตคดกไมเทยง

48ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

ทสอนใหวนนเปนหลกเยอะเลยนะ ฉะนน ฟง 

เทยวเดยวจ�าไมไหว  เดยวรอฟงซดเอา  ดยทปดวย 

ซ�าแลวซ�าอก  ไมตองดหลายอน ดอนเดยวนกพอแลว 

ใหหลกมนแมน แลวกภาวนาเอา ไมมใครบรรลมรรคผล 

ดวยการฟง  ดวยการคดนะ  เขาตองเหนทงนนเลย 

อยางบางคนฟงพระพทธเจาเทศนแลวท�าไมบรรล ? 

ไมใชบรรลดวยการฟง แตเขาเหนจรง

อยางพระพทธเจาถามปญจวคคยวา  รปเทยง 

หรอไมเทยง ปญจวคคยไมไดตอบแบบเดกนกเรยน 

“ไมเทยงพระเจาขา” อะไรอยางนนะ แตปญจวคคย 

ทานเหนจรงๆ  วารปไมเทยง พระพทธเจาถามตอ สงท 

ไมเทยงนน  มนเปนสขหรอเปนทกข  ทานกด  อม... 

เปนทกขพระเจาขา  ไมใชพดแบบเดกนกเรยนทอง 

49ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

เอาไวแลวนะ อยางพวกเรานทองเกง อยางทหลวงพอ 

พดน  ทองไดเลย ประโยคนแลว  เดยวตองตอดวย 

ประโยคน  ทองได ! อนนนมนทองแบบเดก

ตองดใหเหนของจรง ปญจวคคยทานเหนความจรง 

วารปไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา เวทนาคอความสข 

ทกข  ไมเทยง  เปนทกข  เปนอนตตา  เหนจรงๆ... 

สญญาไมเทยง  เปนทกข  เปนอนตตา สงขารไมเทยง 

เปนทกข  เปนอนตตา  วญญาณไมเทยง  เปนทกข 

เปนอนตตา คอจตมนไมเทยง  เปนทกข  เปนอนตตา 

ทานเหนจรงๆ พอเหนความจรง  ใจยอมรบความจรง 

บรรลพระอรหนต

50ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

สดทายทานลงท  รสกไหม...วญญาณ ทานเหน 

จตเปนอนตตา  ทานกบรรลเปนพระอรหนต รหรอยง 

วา ท�าไมตองรป  เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ? 

มนไปแตกหกกนตรงทจตนแหละ แตกหกขนตนถา 

เหนวาจตไมใชตวเรา ขนธหากไมใชตวเรา โลกกไมใช 

ตวเรา ในขนสดทาย เหนวาจตกไมควรยดถอ มนเปน 

อนตตา มนเปนตวทกข  ไมควรยดถอ แตกหกตรงท 

จตนนเอง พอไมยดจตตวเดยว กไมยดขนธหา  ไมยด 

โลกทงโลก หลดพนแลว

ทานจดธรรมะไวงดงามนะ รป  เวทนา สญญา 

สงขาร  วญญาณ ดมาตามล�าดบๆ  รป  ดงายทสด 

ใชไหม ดเวทนา ดยากไหม ? ดสขทกข  ไมเหนจะยาก 

เลย สญญา  เปนการหมายร  เหมอนกบหมายรถก 

52ภ า ว น า ไ ม เ ล ก ไ ม ล ะ

กบหมายรผด หมายรผด มนกมตวมตน หมายรถก 

มนกไมมตวไมมตน  สงขาร  คอความปรงดปรงชว 

ทงหลาย ล�าพงเหนรป เวทนา สญญา สงขาร ไมเทยง 

เปนทกข  เปนอนตตา ยงไมไดโสดาฯ นะ ยงเหลอจต 

อย อกดวงหนงทยงเปนเราอย   เพราะฉะนน  ทาน 

เลยมาตบทายตรงทวญญาณนเอง แตกหกกนตรงท

วญญาณนเอง

ดงนน  ธรรมะของพระพทธเจามเหตมผลนะ 

ไมใชจดล�าดบตามใจชอบ ลงทายทจตนนเอง ตงแต 

โสดาฯ มนเหนวาจตไมใชเรา อยางเปนพระอรหนต 

เหนแตทกข  เหนแตของไมใชเรา  ไมใชคน สตว เรา

เขา อะไร มแตทกขลวนๆ ตรงทไมใชคน  ไมใชสตว 

ไมใชเรา  ไมใชเขา  นเปนขนโสดาบน  ขนทเหน 

53ห ล ว ง พ อ ป ร า โ ม ท ย  ป า โ ม ช โ ช

รปนามขนธหาเปนทกขลวนๆ  อนนจะแตกหกเปน 

พระอรหนต แลวมนจะเหนกายกอน  เหนกายเปนทกข 

ลวนๆ ขนพระอนาคาฯ แลวมาเหนจตเปนทกขลวนๆ 

ขนพระอรหนต  เพราะฉะนนลงทาย  รป  เวทนา 

สญญา สงขาร วญญาณ วญญาณคอตวจต แตกหก 

กนตรงน

(เอา  เชญไปปฏบตธรรมระหวางรบประทาน 

อาหาร  เดยวบอกเชญไปกนขาว  เดยวกนเพลดเพลน 

อก ปฏบตไปดวยนะ  ไมงนเดยวจะเปนเปรต...)

แตกหกขนตน

ถาเหนวาจตไมใชตวเรา

ขนธหากไมใชตวเรา 

โลกกไมใชตวเรา 

ในขนสดทาย 

เหนวาจตกไมควรยดถอ 

มนเปนอนตตา

วธใหไดจตทเปนผร

คอมสตร ทนจตทเปนผคด

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

ภาวนาไมมเลก  ไมมละ 

ศลหาถอไวเปนพนฐาน 

ทกวนท�าในรปแบบ 

เวลาทเหลอก 

เจรญสตในชวตประจ�าวน