จบหลกสมาธภาวนา

  

โดย v2

1 

จบหลกสมาธภาวนา

ทกวนนมเสนทางเขาหาธรรมะไดงายขน แทนทจะตองเดนทางไปถงวดเพอกราบครบา

อาจารย ยคนมเวบธรรมะเปดใหเรยนรหรอเขยนปญหาสนทนาเรองการปฏบตธรรมไดทก

เมอ ใครสนใจอยากลองปฏบตจะเลอกเขาอบรมทวดหรอสมครเขาอบรมวปสสนากบศนย

ปฏบตธรรมทเปดใหอบรมฟรมากมายหลายแหง วปสสนาจารยมทงครบาอาจารยทเปน

พระและอาจารยทเปนฆราวาส และยงมแผนซดรวบรวมคาสอนแจกกนเกลอนกลาด แลว

จะพบคาสอนเกยวกบวธปฏบตแตกตางกนไป เชน ยบหนอพองหนอ สมมาอรหง พทโธ

อานาปานสต หรอวธฝกแปลกๆพสดารอกมากมาย จากนนพออานมากรมาก จะเรมสงสย

วา อะไรคอสมาธ อะไรคอสมถะ อะไรคอวปสสนา กลายเปนปญหาวา จะเลอกฝกวธไหน

ด วธใดเปนวธลดตดตรงสมรรคผลนพพานไดเรวทสด

เนอหาในหนงสอเลมนมงชวยชทางใหเขาใจวธปฏบตจต เขาใจธรรมขององคสมเดจพระ

สมมาสมพทธเจาไดงายขน โดยพยายามอธบายใหเขาใจในภาษางายๆ เพอชวยให

หลายคนทเคยรสกวาธรรมะเรองนนๆยาก แทนทจะขามเรองยากนนไปแลวควาเรองงาย

มาทาแทน จะไดทราบแนวทางปฏบตธรรมไปทละขน วธปฏบตใดทวายากกตอง

ขวนขวายหาทางทาใหผานไปใหได เพราะเมอเขาใจทไปทมาดวยเหตและผลแลว

อะไรๆทวายากจะกลบกลายเปนเรองงายขนเอง

หนงสอนไมสามารถแทนหนงสอธรรมะทคณยงตองอาน หรอใชแทนพระธรรมเทศนาของ

ครบาอาจารยทคณยงตองฟง เพยงหวงวาจะอานวนละบทสองบท จะอานบทใดกอนกได

แลวชวยสรางความเขาใจ ชวยเพมความอยากอานหนงสอธรรมะและอยากฟงพระธรรม

เทศนา อานแลวฟงแลวจะ "รเรอง" สามารถจบประเดนนามาปฏบตเพอ "รรสพระธรรม"

นาไปยงมรรคผลไดในทสด

บคคลทจะไดรบประโยชนจากหนงสอเลมน ไดแก

o คนทอยากเรมปฏบตธรรมโดยเฉพาะการปฏบตสมถวปสสนากรรมฐาน

o คนทฝกมานานแลวไมเหนผล หรอรสกวาปฏบตไปแลวไมกาวหนา

2 

o คนทอานหนงสอธรรมะหรอฟงธรรมครงใดไมเคยรเรองสกท (ถาอยากจะหลบ

แคเปดฟงซดธรรมะไดประเดยวเดยวกเผลอหลบ)

o คนทฝกแลวยงไมรวาตวเองเขาใจถกหรอผด เหนคนนนคนนฝก เขาวาฝกแลว

ตวลอย สงบ สวาง ไดเหนธรรม แตตวเองไมเคยไดรไดเหนอยางเขาสกท

o คนทฝกแลวยงเครยด แทนทจะสงบยงพบวาตวเองยงคดมากขน

o คนทกาลงจะหมดกาลงใจ กาลงจะเลกฝกไปทาอยางอน

o คนทกลวไมกลาฝกเพราะฟงมาวา ฝกแบบนนแบบนจะทาใหเปนบา หรอฝกไป

กเสยเวลา

เนองจากในหนงสอนมคาสอนทลกซงของครบาอาจารยหลายทาน ซงนามาอธบายเทาท

ตวเองพอจะเขาใจ จงขอหลกเลยงไมกลาวถงชอของทาน

กอนจะพลกอานหนาถดไป ขอความกรณาเปดใจใหกวาง อานแลวลองปฏบตตามดสก

พก อยางนอยนาจะมเรองทจะเปนประโยชนอยบาง เรองใดทเหนวาผดหรอยงใชไมได

โปรดใหอภยในขอผดพลาดเหลานน เพราะแมผเขยนมประสบการณการฝกกรรมฐานมา

หลายสบปแลวกตาม แตตราบใดทยงไมบรรลธรรม ธรรมแทยอมยงคงเปนของไมแทอย

ด อยางไรกตามขอใหนาสงทตนคดวาผดไปเปนบทเรยน คนควาพสจนหาขอเทจจรง สง

ผดจะกลายเปนประโยชนชวยใหเหนเสนทางทถกตองไดเหมอนกน

“ v2 ”

13 กมภาพนธ 2554

3 

สารบญ

หนา

1. จบหลกสมาธภาวนา 1

2. สรปวธฝกสมาธภาวนาอยางยอ 7

3. ตองปฏบต ตองภาวนา ตองทาจนเกดผล 8

4. นสยอวดฉลาดของคนปฏบตธรรม 9

5. จะเร มตนปฏบตธรรมสายไหนด 10

6. ความกาวหนา คอ กบดกของความกาวหนา 13

7. แคนไมใชแคน น 14

8. คนชอบคดอาจไมใชคนชอบใชปญญา 15

9. เร องนพดไปกเทาน น ไมมทางเขาใจ 16

10. กลวทาไม ฌาน 17

11. มาตรฐานของความสงบ 18

12. เหตใดกามฉนทะ จงเปนขอแรกของนวรณ 20

13. พดงาย เขาใจงาย หลงเชอกงาย 21

14. เร มจากหยาบไปหาละเอยด 22

15. หนามยอก ตองเอาหนามบง 24

16. เคลดลบการทาสมาธ 26

17. คนฝกสมาธ ไมใชคนขเกยจ 27

18. สมาธ ความหมายทนอยคนเขาใจ 29

19. สตยอมคกบสมาธ 32

20. วธสรางสต 34

4 

21. สมถะหรอวปสสนา อะไรกอนอะไรหลง 36

22. ปญญาอบรมสมาธ สมาธอบรมปญญา 37

23. ใครวาทาสมาธจนจตสงบ ปญญาจะเกดขนเอง 39

24. ภาษาคน ภาษาใจ 40

25. เกดปญญาจากสมาธ 41

26. นไงสมาธ 42

27. ไหนละวปสสนา 44

28. วปสสนา ยงจาไดไหมเอย 47

29. ปลอยวาง ตองหยบยกขนมาพจารณากอน แลวคอยวาง 48

30. คดของคณ ตางจาก คดของผม 49

31. วปสสนา ตองคดจนไมตองคด 51

32. เร มทสญญา จบทสญญา 53

33. กญแจหลอกเดก เอามาไขตเซฟผใหญ 54

34. บรกรรมพทโธเรวๆ ดอยางไร 55

35. ต งใจคดเพอคดใหนอยลง 56

36. พดพทโธ คดพทโธ นกพทโธ 58

37. คด นก ร ตางกนไฉน 60

38. ใชความเคลอนไหว สยบความเคลอนไหว 61

39. ความสงบของปลอม ความสงบของจรง 62

40. สตเรว สตชา สตขเกยจ 64

41. วธเร มตนเพอชวยใหรลมหายใจอยางละเอยด 65

42. พอหลบตาลง แลวกหลบไปเลย 67

43. คณภาพของลมหายใจ 68

5 

44. ดลม ไมใชแคด ไมใชเฉพาะลมหายใจ 70

45. เมอบรกรรมพทโธตกบลมหายใจ 71

46. ฝกยน เดน น ง นอน เขยน พด คด อยางมสต 73

47. รแลวตองตามรใหตลอด 75

48. ตามร ตามรบ ตามสง 77

49. วธฝกสมาธในชวตประจาวน 78

50. น งสมาธคร งหนง บรกรรมพทโธกนกรอบ 79

51. วธฝกสมาธซงเปนวปสสนาอยในตว 80

52. บรกรรมภาวนาพทโธ เปนศตรของสมาธ 81

53. เมอคาบรกรรมพทโธหาย แลวไปอยท ไหน 82

54. แพสข 83

55. พจารณาเหตแหงทกข 85

56. วปสสนาเร มงายแตจบยาก สมาธเร มยากแตจบงาย 85

57. เมอคดมาก จนนอนไมหลบ 86

58. หยดทก จงจะไมคดทก 89

59. ใชปญญาคดเรองทควรคด 90

60. กาย เวทนา จต ธรรม ของฉนเอง 92

61. จะทากรรมฐาน ตามจรต หรอ จะทาดวยความเพยร 94

62. ธรรมดาทไมธรรมดา 96

63. จงหวะของการใชปญญา 97

64. จดหมายถงนกนยมพระ 100

65. ฮลโหล ถงเวลาจะจากกนแลวนะ 102

6 

บทสวดมนตกอนทาสมาธ

ใหนงคกเขาประนมมอดวยความตงใจ นอบนอมถงพระรตนตรย

อรหง สมมาสมพทโธ ภควา พทธง ภควนตง อภวาเทม (กราบ)

สวากขาโต ภควตา ธมโม ธมมง นมสสาม (กราบ)

สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ สงฆง นมาม (กราบ)

กลาวคานอบนอมองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

นโม ตสสะ ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสสะ

นโม ตสสะ ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสสะ

นโม ตสสะ ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสสะ

ปฏญาณตนถอเอาพระรตนตรยเปนทพงทระลกของตน

พทธง สรณง คจฉาม

ธมมง สรณง คจฉาม

สงฆง สรณง คจฉาม

ทตยมป พทธง สรณง คจฉาม

ทตยมป ธมมง สรณง คจฉาม

ทตยมป สงฆง สรณง คจฉาม

ตตยมป พทธง สรณง คจฉาม

ตตยมป ธมมง สรณง คจฉาม

ตตยมป สงฆง สรณง คจฉาม

ขอพระไตรสรณคมณเปนทพง ทระลกนบถอ ตงแตบดนเปนตนไป ตราบเทาชวตของขาพเจา

พทธง ชวตง ยาวนพพานง สรณง คจฉาม

ธมมง ชวตง ยาวนพพานง สรณง คจฉาม

สงฆง ชวตง ยาวนพพานง สรณง คจฉาม

กลาวคาสมาทานศล ๕ ศล ๘ ตามภมของตนทตนสามารถจะรกษาได

อมาน ปญจะ/อฏฐะ สกขาปทาน สมาทยาม

อมาน ปญจะ/อฏฐะ สกขาปทาน สมาทยาม

อมาน ปญจะ/อฏฐะ สกขาปทาน สมาทยาม

7 

สรปวธฝกสมาธภาวนาอยางยอ

ข นเตรยมตวลวงหนา

ผตงใจจะฝกสมาธ ควรพยายามใหทานและรกษาศลไมใหดางพรอย ฝกคดในสงทดงาม

หมนพจารณาพรหมวหารส คอ เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา และใชพรหมวหารสใน

ชวตประจาวนใหเปนนสย ทงทาน ศล และพรหมวหารสนจะเปนปจจยเกอหนนใหผปฏบต

มจตใจแจมใส หมดกงวล และเปนการฝกการละวางไปในตว

พยายามฝกตามรใหไดตลอดเวลา ไมวาจะยน เดน นง นอน เหน รบประทาน ดม ทา พด

คด โดยบรกรรมภาวนากากบไวเสมอตลอดเวลา จนตดเปนนสย

ข นเตรยมตวกอนน งสมาธ

อยารบประทานอาหารใหมากนก พกผอนใหเพยงพอ พยายามจบปญหาทยงคางคาใจไป

ใหหมด การฝกตอนเชาจะดกวาฝกตอนกอนนอน เพราะสมองปลอดโปรง ปราศจากความ

กงวลทตวเองคดมาตลอดทงวน แตถาฝกกอนนอนไดดวยจะดมาก

ข นการน งสมาธ

1. สวดมนตระลกถงพระรตนตรยและขอคณพระรตนตรยเปนทพง (ในหนา 6)

2. สวดมนตสมาทานรบศลหาหรอศลแปด (ในหนา 6 ยอหนาสดทาย)

3. พจารณาถงศลและพรหมวหารสทตนไดทามาแลว

4. นงขดสมาธ เอาขาขวาทบขาซาย เอามอขวาทบมอซาย นงตวใหตรง หลบตาลง

5. บรกรรมภาวนาในใจตามแบบทตนถนด จนจตสงบใหไดมากทสด

6. พอจตสงบแลวถอนออกมา ใหคดพจารณากาย เวทนา จต และธรรม

7. ทวนซาขนตอนท 5-6 ตอไปเรอยๆ

8 

ถานงสมาธแลวจตไมสงบ ใหคดพจารณาใดๆกไดทนาไปสความละวาง เชน พจารณาถง

อนจจง ทกขง อนตตา พจารณาอสภกรรมฐาน พจารณาผม ขน เลบ ฟน หนง ใหเหนเปน

ของปฏกล นาเกลยดโสโครก แยกธาตลม ไฟ นา ดน เพอทาใหคลายความยดมนถอมน

จะพบวาจตเรมคลายตวและสามารถบรกรรมภาวนาไดงายขน ถายงไมสงบอกใหเดน

จงกรมกอนแลวกลบมานงสมาธตอ

ถานงสมาธแลวเกดนมตเปนภาพหรอเสยงใดๆขนมา ใหกาหนดรแลวละวางในนมตนน

แลวกาหนดจตยอนกลบมาตงใจอยกบการบรกรรมภาวนาตอไป

พอนงสมาธจนจตสงบตงมน ใหสงเกตสภาวะทละเอยดกวาคาบรกรรมภาวนาทปรากฏขน

แลวเพงในอาการทรเชนนนตอไป

พงระลกวา การฝกสมาธตองมส งใดสงหนงซงรอยตลอดเวลา แลวใชปญญา

พจารณาใหเหนอนจจง ทกขง อนตตา ทาใหเบอหนายในการเวยนวายตายเกด

ตองปฏบต ตองภาวนา ตองทาจนเกดผล

ภาวนา แปลวา การเจรญ การอบรม การทาใหม ใหเปนขน หมายถง การทาจตใจให

สงบและทาปญญาใหเกดขน ดวยการฝกฝนอบรมจตซงเรยกชอไปตางๆ เชน การบาเพญ

กรรมฐาน การปฏบตกรรมฐาน การทากรรมฐาน การทาสมาธ การเจรญภาวนา การเจรญ

จตภาวนา โดยทานแบงเปน 2 แบบใหญๆ คอ สมถภาวนา และวปสสนาภาวนา

เมอใดไดฟงครบาอาจารยสอนวาใหภาวนาเยอะๆ ทานหมายถงใหปฏบตใหมาก ถาทาน

ไมไดกลาวชดเจนวาใหภาวนาอยางไร ผฝกกรรมฐานพงทาความเขาใจวา ทานบอกให

ปฏบตตามวธททานใชหรอตามวธททานสอนนนเอง ถาทานกาลงอธบายเรองใหใชคา

บรกรรม ดงนนคาวาภาวนายอมหมายถงใหบรกรรมภาวนา แตถาทานกาลงอธบายเรอง

อบายในการพจารณาทางปญญา แสดงวาภาวนาหมายถงใหคดใชปญญา

9 

ปญญาชนซงผานการศกษาขนสง เปนดอกเตอร นกธรรม นกวชาการทอานมามาก คดมา

มาก มกชอบมองขามเรองทนกวา ตวเองเขาใจแลวเปนอยางด อยางวธฝกสนๆ งายๆ

สามารถทาไดทกสถานท ทกกาล ทกเวลา ตามททานสอนใหฝกบรกรรมภาวนาวา

พทโธ ๆ ๆ ตดตอกน กมกจะไมสนใจไมคดทจะลองนามาปฏบต เพราะทกทกกนเอาเอง

วาการฝกแบบน แคน จะชวยทาใหจตสงบไดยงไง ถามวแตคดพทโธๆๆ เทากบเปนการ

กระตนใหคดตางหาก คดพทโธๆแลวจะสงบไดหรอ แลวเปนวปสสนาไดอยางไร

คนชอบใชปญญามกตดนสยชอบคดแลวไมสนใจสมาธภาวนา หรอคดเขาขางตวเองวา

การทตนใชปญญาคดพจารณาธรรมจนเขาใจพระไตรปฎกอยางแตกฉานนนคอการปฏบต

วปสสนาภาวนา มกถอวาวปสสนาภาวนาเหนอกวาสมถภาวนาอยแลว

ธรรมขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา มไดมไวเพยงเพอใหใชปญญาทาความเขาใจ

แตตองอาศยกาลงสมาธ ชวยในการคดคน แยกแยะ พสจนจนเขาใจ สามารถทาซาแลว

ซาอกไดอยางคลองแคลว จนซงใจแจงชดปราศจากขอสงสย แลวตองสามารถนาธรรม

กลบมาใชแกปญหาในชวตประจาวน เพอขจดกเลสโลภโกรธหลงไดทนทวงท

นสยอวดฉลาดของคนปฏบตธรรม

เวลาไดพบปะผคน ผมมนสยเสยอยอยางหนงตรงทมกจะถามวาใครชอบฝกสมาธบาง

ทวาเปนนสยเสยเพราะตวเองชอบเปนคนพดมากกวาเปนคนฟง ชอบพดเลาเรองสมาธ

โดยลมนกไปวา คนอนเขาอาจรจกเรองสมาธดกวาเสยอก นสยเสยนแหละททาใหหมด

โอกาสเรยนรวธฝกจากคนอน แทนทจะนงเงยบเสยบาง ฟงคนอนบาง หรอถามคนอนบาง

วาเขามประสบการณในการฝกสมาธอยางไร

หลายคนมนสยเสยเชนเดยวกนนใชไหม คนทเพงกาวสทางธรรมยอมพบวาตวเองไดพบ

กบความสขทตวเองไมเคยประสบมากอน จงอยากปาวประกาศเชญชวนคนอนใหไดรบ

ความสขอยางตวเองบาง อยากจะถายทอดความร อยากจะสอนธรรมใหกบผอน จนลมนก

วาคนอนเขาอาจมความกาวหนากวาตวเอง ยงคนทมดกรเปนดอกเตอร มตาแหนงหนาท

การงานเปนใหญเปนโต มทงวยวฒคณวฒ ยงหลงความฉลาดของตวจนมองขามคนอน

10 

ชวงปแรกๆทผมเรมสนใจธรรม พอศกษาธรรมไดไมนาน เคยเกดความเชอมนเปนอยาง

ยงวาตนเขาใจสตปฏฐานส กาย เวทนา จต ธรรม แลวอยางชดเจน มองกาย แบงแยก

กายออกเปนสวนๆ รจกเวทนาวาสขทกขเปนเชนไร กระทบกบจต กาวสสภาวธรรม เขาใจ

เปนตเปนตะวาธรรมของพระพทธเจามความหมายเชนไร ยคนนถงกบเขยนหนงสอ

เกยวกบสมาธแจก พอเจอใครทบอกวาสนใจธรรม เปนตองชงพดเรองปฏบตธรรมดวย

ความเชอมนวา ตวเองเปนผรเรองธรรมอยางแตกฉาน

แตพอถงวนนเวลานความเขาใจในกายเวทนาจตธรรมทวาเคยเขาใจแบบนนๆหายไป

หมดแลว รอยอยางเดยววาตวเองยงตองฝกปฏบตอกมาก แคทาจตใหสงบกยงเขาๆ

ออกๆ วปสสนาของตวเองยงเปนวปสสนกเสยสวนมาก แทนทจะเปนผพด นาจะทาตว

เปนผฟงใหมากจะดกวา สวนทเขยนในบนทกนเปนเพยงเขยนไวเพอเตอนตวเองและเผอ

วาจะมประโยชนกบผอนบาง

อยางหวเรองจบหลกสมาธภาวนาน ผทคดวาเรองวปสสนาสาคญกวา ยอมยากจะสนใจ

หนงสอเลมนใชไหม

จะเร มตนปฏบตธรรมสายไหนด

นบสบปในการปฏบตธรรม ไดเหนเพอนฝง คนรจก คนใกลชด หนหนาเขาหาทางธรรม

กนกนายนด บางมงไปทางยบหนอพองหนอ สมมาอรหง ดรปนาม ดจต พทโธ หรอจบ

ลมหายใจเขาออก ตางคนตางตดอกตดใจในวธปฏบตสายของตน แตมเยอะเหมอนกนท

เปลยนวธปฏบตไปเรอยๆ พอฝกไดสกพกไมเหนผล จงยายไปสนใจฝกสายอน ซงผม

เปนคนหนงละทเปนแบบน จนสดทายมาจบทสายพทโธจบลมหายใจเขาออก

แรกๆอยากรวาการปฏบตธรรมนนเปนอยางไร กอนจะตดสนใจเลอก ผมพยายามเทยว

ตามหาครบาอาจารย พรอมกนนนพยายามหาหนงสอธรรมอาน หาซอหนงสอธรรมมา

อานแลวเกบไวเตมต อานจนหมดรานหนงสอกยงหาเสนทางของตวเองไมได แลวหา

หนงสองานศพทมกมบทความธรรมะมาอาน อานพระไตรปฎกจนตวเองสามารถพดจา

11 

ภาษาธรรมไดคลอง แตสดทายมาจบทคาสอนของพระหลายๆรปวา ถาอยากไดธรรมะ

ตองทาเอาเอง แทนทจะมงหาพระไตรปฎกตวนอก ตองปฏบตธรรมเพอสราง

พระไตรปฎกตวในใหเกดขนภายในใจของตวเองตางหาก

ถาคณกาลงคดจะเรมปฏบตธรรมแลวไมรวาจะเรมตนสายไหนด ขอแนะนาตามน

1. กอนจะไปพงใคร ตองยดหลกวา ตนเปนทพ งของตน แตคนสวนใหญทเรมหน

หนาเขาหาวด มกเปนเพราะตนมความทกขแลวหวงวดเปนทพง แลวยดวดเปน

บานแทนทจะทาบานใหเปนวด จนแลวจนรอดยงหาทางชวยตวเองไมได

2. หาหนงสอมาอานหรอหาเทปซดธรรมมาฟง เพอใหคนกบศพทธรรมะบาง พอจะ

เขาใจความหมายของคาทใชกนทวไป เชน ขนธ รป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ แตไมตองถงขนาดสามารถอานพระไตรปฎกเขาใจทกคา (จากหนงสอ

จะใหรายละเอยดไดชดเจนกวาการฟง ควรหาหนงสอทครบาอาจารยทานตงใจ

เขยนอธบายเรองสมาธปญญาอยางละเอยดมาอาน อานซาแลวซาอกหลายๆ

รอบ จะพบวาการฝกปฏบต จะชวยทาใหเขาใจเนอหาในหนงสอเลมเดมแตกตาง

จากทเคยเขาใจอยเสมอ)

3. ลองฝกเองทบาน โดยลองวธฝกของหลายๆสายเพอดวาตวเองถนดวธใดทสด

แตอยาเพงหลงเขาใจวาวธทตนชอบหรอเหนวางายนนเหมาะกบตวเองแลว

ขอใหคดวาถามนทากนไดงายๆ ปานนคงมอรหนตกนเตมบานเตมเมอง

4. ลองเขาคอรสทจดอบรมธรรมะ หรอเขาวดเพอฝกปฏบตธรรม เพยงเพอทาให

เขาใจขนตอนการฝกวาเปนอยางไร ตดขดสงสยอะไรสามารถตดตอสอบถาม

จากครบาอาจารย

5. การเลอกครบาอาจารย ขอใหรอไวเปนขนสดทาย อยายดตดกบวธการหรอคา

สอนของทานใดทานหนง ขอใหพยายามศกษาคาสอนของพระหลายๆรปเพอ

ทราบถงความเหมอนหรอความแตกตาง ควรเลอกครบาอาจารยทสอนตาม

แบบฉบบทผานการพสจนมาแลวนบสบป มทงพระและฆราวาสเปนศษยท

รบคาสอนของทานไปปฏบตตาม ซงไมวาจะเลอกใครเปนครบาอาจารย ตองยก

ยองกราบพระพทธเจาเปนครสงสดเสมอ และอยาไปเขาพธไหวครใดๆทยดเอา

แคพระหรอคนเปนครโดยไมมพระพทธเจาเปนประธานอยางเดดขาด

12 

การฝกปฏบตธรรมทกสายตางเปนเสนทางทใชไดทงหมด เปรยบเหมอนขบรถในถนน

ซอย พอฝกถงขนแลว ยอมออกสถนนใหญเสนเดยวกน ซงครบาอาจารยมกกลาวแบบ

เดยวกนวา จะฝกสมาธแบบใดกได แตถาเลอกใครเปนครบาอาจารยแลวขอใหฝก

ตามวธท ครบาอาจารยทานใช เพราะแตละทานชานาญวธเฉพาะตวของทาน

ตางกนไป

พงสงเกตวา ถาตวผเปนครไมสามารถเลาอดตหรอแนะนาวธปฏบตของตวเองไดทง

ขอผดพลาดและขอควรระวง นนแสดงวาเปนครทไดแตเปดตาราสอน ถาครยงตองใช

บทเรยนของศษยมาเปนครของตวเอง อยางนเรยกวาใชวธลองผดลองถกกบคนอนเขา

สวนการทครยงตองไปมาหาสไปกราบครบาอาจารยทานอน ยอมเปนเรองธรรมดาทคร

ตองเรยนรจากครของทานเชนกน ตวทานเองยงตองสงวนเวลาสวนตวแสวงหาความสงบ

เพอมงปฏบตใหเตมทเชนเดยวกบคนทวไปเหมอนกน เหมอนกบคาวา พระเขาปาเหมอน

โยมเขาวด พระอยวดเหมอนโยมอยบาน

ทายสดของการเรมปฏบตธรรม ตองเรมตนดวยความตงใจ มงมนทจะปฏบตธรรมอยาง

เอาจรงเอาจง อยารบรอนอวดอางเรยกครบาอาจารยทานใดวาอาจารย จนกวาตน

จะทาตวเปนลกศษยทดพอใหไดกอน ถายงปฏบตตวตามททานสอนไดไมเตมท ยง

ปฏบตตวตามศล 5 ไดแค 4.5 พงเรยกทานวาหลวงพอ หลวงป หลวงตาไปพลางกอน

แมตวเองจะมความตงใจกราบทานเปนพอแมครบาอาจารยดวยความเคารพยงแลวกตาม

13 

ความกาวหนา คอ กบดกของความกาวหนา

ผทเพงหนมาสนใจธรรมะ พอเรยนรวาทาน ศล สมาธ ปญญา เปนสงสาคญ เมอไดรบ

ความสขทตนไมเคยไดรบมากอนจากทาน ศล สมาธ ปญญา จะรสกวาตวเองกาวหนา

เหลอเกน ซงความกาวหนานแหละกลายเปนกบดก หลอกใหหลงผดวา แคนแหละ

พอแลว ฉนไปในทางทถกตองแลว บางคนถงกบคดไปวาบรรลแลว โดยหารไมวา

ความสขกบความทกข หรอขาวกบดาทตวเองเหนไดชดในความแตกตางกนนน ความสข

ทตวเองไดรบยงไมใชความสขทแทจรงหรอก ถาเอาสขาวทตวเองวาขาวแลวไปเทยบกบ

สขาวของผอน สขาวทวาขาวอาจกลายเปนสเทาไปกได

การเขาวดเขาหาธรรมะ มจดประสงคเพอแสวงหาความสข อยากไดความสขกนทงนน

แตแปลกไหมวา ในคาสอนอรยสจขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ทาไมจงเรมจาก

ทกข ทาไมจงไมเรมจากสข

ผทจะกาวหนาอยางแทจรง ตองเรยนรวาทกขเปนอยางไร อะไรคอตนเหตของทกข

ชวงแรกๆทเพงเร มฝกสมาธ จะรสกวาย งฝกยงทาใหเปนคนคดมาก ทาไมจงหยด

คดไมได ทาไมจงคดมากอยางน แลวรสกทอแท เบอหนาย ไมอยากฝกสมาธตอไป โดย

หารไมวา อาการแบบทตนกาลงประสบอยน นแสดงถงความกาวหนา เพราะเรมตาม

รทนจตใจของตวเองวาแทจรงมนมอาการอยางไร จตมนดนเหมอนลงทอยไมสข

สวนคนทฝกไดไมนานแลวบอกตวเองวา ยงฝกยงพบกบความสงบ นนแหละเปนกบดก

ของความกาวหนา

มนสงบของมนเองไดกระนนหรอ ความสงบตองเกดขนจากการกระทา กวาจะหาทางดบ

ทกขได ตองใชเวลาฝกปฏบตมใชนอย จงจะเกดความสงบทแทจรง ถามนสงบไดงายๆ

ทาไมในอรยสจจงตองมมรรค ทาไมจงมคาเตอนใหระวงเรองวปสสนปกเลสซงทาใหหลง

วาฝกสาเรจเปนอรยบคคลไปแลว (ดรายละเอยดของวปสสนปกเลสในหนา 46)

14 

แคนไมใชแคน น

คนเพงเรมฝกหดกรรมฐานสวนใหญมกขวนขวายหาครบาอาจารย และชอบคดวาพระด

ตองอยไกล จงตองเดนทางไปกราบทานถงตางจงหวด ทาใหนานๆทจงจะมโอกาสได

เรยนรวธปฏบตกรรมฐานกนสกครงหนง ถากลบมาบานแลวไมไดศกษาอะไรเพมเตม มก

คดเขาใจวาขนตอนของการปฏบตธรรมมแคนน เทาทไดฟงมาจากทานแคนนแหละ

สถานปฏบตธรรมมกเรยกชอวธฝกของตนวาวปสสนา พอจบหลกสตรอบรม 3 วน 7 วน ผ

เขาอบรมจะเอยปากบอกตอดวยความภมใจวา ฉนไดผานการฝกวปสสนามาแลวนะ ทงท

บางแหงเขาสอนเพยงขนเตรยมปรบตวปรบใจใหพรอมทจะฝกกรรมฐานแคนนแหละ

คณพอของผมมเพอนสนททเขาวดปฏบตธรรมเปนประจานบสบป เขาชมคณพอวา เทาท

คณพอพยายามฝกใหมสตอยตลอดเวลานนพอแลว คณพอเลาเรองนใหคนรอบขางฟง

อยางภาคภมใจ เลยกลบทาใหคณพอไมสนใจสมาธ ทานมงแตสตแคนนแหละ

หลายคนปฏบตธรรมแลวรสกวาชวตเปลยนไปในทางทดข น มเพอนทเปนกลยานมตร

มากมาย กลายเปนคนตดวดตดเพอน ไปๆมาๆชวตเลยมงแตความสขจากการไดใกลวด

ไดใกลเพอนแคนนแหละ

แทนทจะไปวดบอยๆจนวดกลายเปนบาน ขอใหทาบานของตวเองใหเปนวด ควร

พยายามขวนขวายเรยนรธรรมะจากครบาอาจารยหลายๆรป แลวนาสงทเรยนรมาฝก

ปฏบตธรรมทบานของตวเองใหมากทสด การไปวดบอยๆแมมโอกาสกราบเรยนถามขอ

สงสยไดทนท แตแสดงวาตวเองยงเอาตวไมรอด ไมยอมหาทางแกปญหาดวยตนเอง

อยางนเรยกวา สอบยงไมผาน

การไดเรยนรคาสอนของครบาอาจารยหลายรปโดยเฉพาะจากหลวงป และหลวงตา แม

ไมไดเขาไปกราบทานดวยตวเอง แตไดเปดเทปฟงคาเทศนาจากซดหรออานหนงสอ

ธรรมใหมาก จะชวยเปดหเปดตาใหทราบวาทานสอนอะไรเหมอนกนบาง แลวจะพบวา

ทานมความคดความเหนและแนะนาวธปฏบตเปนไปในทางเดยวกนทงนนแหละ

15 

ขอใหตดตามคาเทศนหลายๆครงของครบาอาจารยแตละทานใหตลอด เพราะบางครง

ทานอาจเนนไปในทางสมาธ บางครงเนนไปทางปญญาวปสสนา บางครงเนนทงสมาธ

และปญญา แตถาทกคร งทานสอนใหใชแตปญญา ตองตดใจสงสยไวบาง ตอง

สงเกตดวยวาการเทศนแตละครงผฟงเปนฆราวาสหรอพระสงฆ หรอทานเทศนเพอตอบ

ปญหาของคนใดคนหนง ไมใชฟงแคครงสองครงแลวสรปวาทานสอนเรองนไวแคนน

คนชอบคดอาจไมใชคนชอบใชปญญา

ครบาอาจารยบางทานเมตตาแนะนาวา "คนทชอบคดควรฝกใชปญญาไปกอนแลว

จงฝกสมถะตามหลง" บางทานสอนวา "คนชอบคดตองบงคบใหสงบใหมากกอน"

คณอานแลวเหนวาทานพดขดกนหรอไม

บางคนพอเหนคาสอน "คนทชอบคดควรฝกใชปญญาไปกอน..." ตนจงฝกใชปญญาไป

เลย แตไมยอมฝกสมาธ ไมตองฝกสมถะกไดหรอรอๆไวกอน คนทคดทาแบบนแสดงวา

เปนคนชอบคด แตคดแบบไมใชปญญาคดตามเทาใดนก

ถาอานและพจารณาใหด คาสอนทงสองแบบ มความหมายเดยวกน

ไมวาจะเปนสมาธหรอวปสสนา ความสงบ เปนจดมงหมายแรกสดทตองผานใหไดกอน

ถาปราศจากความสงบยอมยากจะพจารณาสงตางๆอยางละเอยดแลวเหนผลอยางชดเจน

ดงนนคนทชอบคด ตองฝกใชปญญาของตวเอง คดหาทางทาใหจตสงบใหไดกอน ถา

เปนคนทตดคดไมมาก แคยกผม ขน เลบ ฟน หนง ขนมาพจารณาใหเหนเปนของปฏกล

นารงเกยจ ควรทาใหคดละปลอยวางเรองทตดคางคาใจทงไปได

แตถาเปนคนคดมากและตดทจะตองคดเพราะมปญหาหนาทการงานรมเราอยตลอดเวลา

ยอมยากจะทาจตใหสงบไดงาย จงจาเปนตองใชทกวถทางเพอทาจตใหสงบ ตองใชวธ

ท งขท งปลอบ บางทตองหาคาแรงๆดาตวเองขนมาในใจเพอเตอนสต หรอคดพจารณา

16 

ถงความตายของตวเอง พจารณารางกายของตนใหเหนเปนซากศพ กระตนใหรสกตววา

หากจะตองตายในทนท หรอตายในอกไมกนาทขางหนา อะไรเปนสงสาคญทสดท

อยากจะทา และตองทาใหได จะไดรตวและเกดสภาวะจตใจพรอมตอการเรมทาสมาธ ซง

วธนตรงกบคาวาปญญาอบรมสมาธนนเอง

เมอจตเรมสงบตวไดบางแลวจากการใชปญญาพจารณา จากนนใหฉวยโอกาสทาสมาธ

ตอไป

ถาลองจบลมหายใจเขาออกแลวยงหลดไปคดถงเรองอนไดอก ใหลองบรกรรมภาวนาวา

พทโธกากบการตามรลม ถายงหลดจากคาบรกรรมไดอก ใหลองบรกรรมพทโธตามดวย

ตวเลขพรอมกบตามรลมหายใจไปดวย หรอจะใชวธคดสกบคด โดยบงคบใหนกแตคาวา

พทโธๆๆตดตอกนไปกได ถายงคดเรองอนแทรกเขามาไดอก แสดงวายงมชองวาง

ระหวางคาวาพทโธ ตองเรงนกพทโธเรวๆใหถยบขนไปอก จตทเปนเหมอนมาพยศ พอ

ถกตเสยบาง จะไดเชองลง

จากนนเมอจตสงบแลวถอนตวออกมา ใหรบฉวยจงหวะนนใชปญญาพจารณาตอไปทนท

นเองคอจงหวะของวปสสนา ซงมขอบเขตและทสดกวางไกลกวาสมาธยงนก

เร องนพดไปกเทาน น ไมมทางเขาใจ

ปจจตตง หมายถง ความรท เขาใจไดเฉพาะตน ยากจะอธบายใหคนอนเขาใจ จงมก

ใชการเปรยบเปรยอปมาอปมยเทยบกบเรองนนเรองนทใกลตวใหพอเขาใจกน ถาใครเคย

ผานสภาวะ เคยสงสยเรองนนมากอน พอปฏบตจนเขาใจ สามารถหาคาตอบไดแลว เรยก

ไดวาผานสอบไลขนนนมาแลว พอไดพบปะพดจาหรอหารอขอธรรมกน จะมองออกวา

ใครทยงไมผาน

สวนคนทยงไมผาน จะมองไมออกวา คนทผานขนนนไปแลวเปนยงไง คนทไมเคยสมผส

กบความสงบจากสมาธทตงมน ยอมไมมทางทราบวาความสงบเชนนนเปนอยางไร

17 

คนทสามารถทาสมาธไดแคเพยงขนตน ยอมไมมทางเขาใจวาสมาธขนทสงกวาม

ลกษณะเปนเชนใด

คนทไมเคยปฏบตใหจตสงบเปนสมาธ ยอมไมทราบวา กวาจะเปนสมาธไดนนตองผาน

การใชปญญามากขนาดไหน

คนทไมเคยลองปฏบต ยอมไมมทางร ซงทอางวารกน มกไดจากการอานหรอฟงตามเขา

มา แลวคดกนไปเองแทบทงนน

คนทเลยงไมปฏบตตางยกเหตผลเขาขางตวเอง อางเรองจรตบาง อางคาสอนของครบา

อาจารยบาง อางวาทางนนเปนทางลดกวาบาง อางกนสารพด แตไมไดอางการปฏบต

ของตวเอง

กลวทาไม ฌาน

พอเอยถง ฌาน มกนกถงฌานของพวกฤๅษ แลวทาใหไมอยากตดอยในฌาน เพราะอาน

พบวา พอตายไปจะเกดเปนพรหมหรออรปพรหม กวาจะไดกลบมาเกดเปนมนษยเพอม

โอกาสบาเพญบญบารมอก จะตองใชเวลานานอกกอสงไขยกไมร หรอเขาฌานแลวจะทา

ใหมอทธฤทธตางๆนานา ซงเหนวาไมใชทางสายตรงมงสมรรคผลนพพาน ซงผทกลาว

เชนนไมเหนมใครสกคนทเคยเขาฌานไดสาเรจ มแตบอกกนไปแลวพากนกลว ฌานจง

กลายเปนเรองนากลว เปนเรองทตดปาย "ตองหาม"

หากฌานเปนสงตองหาม เหตใดจงมกลาวไวในพระไตรปฎกบอยครง หากฌานทวาไว

เปนฌานของพวกฤๅษ ทาไมจงไมตดออกไปจากพระไตรปฎกไปเสยเลยตงแตแรก ยงใน

ยคของสมเดจพระสมมาสมพทธเจามผฝกฌานแบบฤๅษมากมาย ไมจาเปนตองเขยน

บนทกไวในพระไตรปฎกใหละเอยด นแสดงวาฌานตองมประโยชนอยางยง

18 

ฌานกคอฌานของศาสนาพทธ ขอใหฝกโดยใชมรรคแปดใหครบ เมอมสมมาทฏฐเปน

ทตง มงละสกกายทฏฐ วจกจฉา สลพพตปรามาส แลวจะไปกลวฌานทาไม

มาตรฐานของความสงบ

ธรรมของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาเปนสงประเสรฐและหาไดยาก การทไดเกดมาเปน

มนษยถอเปนโชคดขนหนงแลว แตโชคทหาไดยากกวานนคอการไดเกดมาเปนคนไทย

ไดใกลชดกบพระพทธศาสนา สามารถอานเขยนพดภาษาไทย หรอถาไดฝกปฏบตธรรม

ไปดวย ยอมเปนการใชโอกาสทหาไดยากนทาใหไมเสยททเกดมา

ผมความทกขรอนใจ เมอหาทางแกไขปญหาไมได มกหนหนาเขาวดพงรสพระธรรม พอ

ไดรบความสงบขนมาแมเพยงนอยนด จะรสกถงความสขทตนไมเคยพบมากอน บางขอ

แคไดตกบาตรทาบญ บางขอแคไดเขาวดนานๆทครง บางเทยวเดนทางไปกราบพระ 7

วด 9 วด บางคนยายบานเขาไปอยในวดเสยเลย

ความสงบนแหละทาใหไมกาวหนาไปอกขนในทางธรรม บางคนพอศกษาพระธรรมคาสง

สอนของพระพทธเจา แลวซาบซงใจ จงขวนขวายใครรในทางธรรมมากขน อยากศกษา

พระไตรปฎกใหเขาใจทะลปรโปรง บางคนถงกบเขาสอบนกธรรมเปนขนตรโทเอก

กลายเปนผเชยวชาญเกงกาจในอภธรรม มความสามารถในการทองธรรมภาษาบาลได

คลองแคลว นเปนเพราะตดกบความสขความสงบทไดจากแคศกษาขนทฤษฎทเรยกวา

ขนปรยตนนแหละ

ความสงบในขนปฏบต เปนสงททาใหไมกาวหนาไปอกขนไดเชนกน และเปนความสงบท

ทาใหคนทปฏบตวธนนๆตางยดถอวธของตนวาถกตองทสด กลายเปนเรองใหทะเลาะ

เบาะแวงกนวาวธใดคอวธทถกตอง ครบาอาจารยทานกลาววา ถาตางปฏบตใหถงทสด

แลว ขอใหทาใหเปน ทาใหถง จะไมมเร องใดทตองมาทะเลาะกนเลย

19 

การปฏบตธรรมเรมจากศล สมาธ ปญญา ศลชวยทาใหจตสงบไดขนหนง พอมสมาธทา

ใหเกดความสงบลกซงเขาไปอกขนหนง พอใชปญญาจะพบกบความสงบทละเอยด

กวาเดมเขาไปอกขนหนง ผซ งไมเคยทาความสงบถงขน ยอมไมมทางเขาใจไดเลยวา

ความสงบทละเอยดลกซงกวานนเปนอยางไร

ในสงคมอนยงเหยงปจจบนน ทกคนตองแกงแยงชงดเอารดเอาเปรยบกนมากขน เปน

ชวตประจาวนทขาดคณภาพ พอหนหนาเขาวด ไดพบพระธรรมขนตน ฝกใหมสตตามร

กายเวทนาจตธรรมตลอดเวลา ยอมทาใหพบกบความสงบในใจทตวเองไมเคยประสบมา

กอน เหมอนนารอนมาพบกบนาแขงหรอนาเยนทมอณหภมตางกนอยางชดเจน ทาใหยด

ตดกบความสงบทเพงไดรบรนเปนอยางยง โดยหารไมวายงมพระธรรมขนทสามารถให

ความสงบไดลกซงกวาอยอก

ผเพงยนดกบความสงบ ตองอยาประมาทวา ความสงบทตนมนนเปนความสงบทแทจรง

อยาเพงยดเอาความสงบแคนน อยาเพงดใจ อยาเพงยดตดกบวธปฏบตของตน อยาคด

เพยงแตวาทาไดแคนดทสดแลว ขอใหคดเฉลยวใจสงสยไวเสมอวา ยงถกกเลสหลอกอย

หรอไม

พยายามหาใหพบวาในความสงบทวานน ยงมความไมสงบแฝงตวอยอกเยอะแยะไปหมด

แตทาไมตนจงไมสามารถเหนความไมสงบนนละ พงระลกไวเสมอวา มแตการบรรล

อรหตผลเทานน จงเปนความสงบทแทจรง กวาจะถงเวลานน ธรรมของจรงทวาจรง ยอม

ยงมธรรมของปลอมแอบแฝงอยอก

20 

เหตใดกามฉนทะ จงเปนขอแรกของนวรณ

นวรณ แปลวา เครองกน ใชหมายถงธรรมทเปนเครองปดกนหรอขดขวางไมใหบรรล

ความด ไมเปดโอกาสใหทาความด และเปนเครองกนความดไวไมใหเขาถงจต เปน

อปสรรคสาคญททาใหผปฏบตบรรลธรรมไมไดหรอทาใหเลกลมความตงใจปฏบตไป

นวรณ ม 5 อยาง คอ

1. กามฉนทะ ความพอใจ ตดใจ หลงใหลใฝฝน ในกามโลกยทงปวง

2. พยาบาท ความไมพอใจ จากความไมไดสมดงปรารถนาในโลกยะสมบตทงปวง

3. ถนมทธะ ความขเกยจ ทอแท ออนแอ หมดอาลย ไรกาลงทงกายใจ ไมฮกเหม

4. อทธจจะกกกจจะ ความคดซดสาย ตลอดเวลา ไมสงบนงอยในความคดใดๆ

5. วจกจฉา ความไมแนใจ ลงเลใจ สงสย กงวล กลาๆกลว ไมเตมรอย ไมมนใจ

ความอธบายขางตนนเปนความหมายทกลาวกนทวไป ซงครบาอาจารยทานกลาววา ใน

การปฏบตกรรมฐาน กามฉนทะนแหละเปนเหตสาคญทาใหฝกไมกาวหนา

กามฉนทะในแงของการปฏบต มไดมความหมายถงความรกใครจากเพศสมพนธ แต

หมายถงความอยากไดความสข อยากปฏบตเพอใหทกขหายไป ซงความอยากนเองทา

ใหเมอหลบตาลงแลวพบแตความคดนกวนวายแสดงตวขนมา ยงคดวาตงใจจะไมคด ยง

กลายเปนคดซงทาใหไมสงบเสยเอง เมอผฝกพยายามทาใหจตสงบแตกลบพบกบความ

ไมสงบ ยอมเกดความไมพอใจมากขน เครยดมากขน แลวรสกทอแทเบอหนาย ไมแนใจ

วาวธปฏบตของตนทาไปถกทางหรอไม

แมความสข ความพนทกข เปนสงททกคนปรารถนา แตขอใหเขาใจดวยวาความสขหรอ

ความพนทกขทเกดขน เปนผลทจะเกดตามมาจากการปฏบต ผฝกกรรมฐานไมมหนาท

จะตองไปขวนขวายหาความสข หรออยากใหความสขเกดขนไดเรวๆ

21 

การปฏบตกรรมฐานคลายกบการปลกตนไม ตองเลอกเมลดพนธทด หมนพรวนดน รดนา

ตนไม พอมนแตกหนอออกใบ ในไมชายอมออกดอกออกผลใหไดทานกนในทสด

ขอใหตงใจปฏบตธรรมดวยความอดทน สมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงใชเวลาสะสม

บญบารมมานบชาตไมถวนและใชเวลาบาเพญเพยร 6 ปจงตรสร ดงนนถาจะตงระยะเวลา

ปฏบตธรรมไวนานกวาพระองค อยางนอยสกสองหรอสามเทา ยอมไมใชเรองแปลก

พดงาย เขาใจงาย หลงเชอกงาย

วปสสนาเปนเปาหมายสาคญของการปฏบตกรรมฐาน มงใหเกดปญญารแจงเหนจรง เพอ

รทนและสามารถเอาชนะกเลส จะไดไมตองหวนกลบมาเกดอก

วปสสนาเปนเรองงายทจะพดถง อยางบอกใหคดพจารณาการเกด แก เจบ ตาย ใหเขาใจ

วาเปนอนจจง ทกขง อนตตา ใครๆกสอนกนได พดถงกนได คดกนได และเขาใจกนได

ทาใหนกปรยตซ งอานตารบตารามาเยอะ จามามาก หรอคนชอบคด พอพบวาธรรมะชวย

ทาใหชวตมความสขสงบมากขน มกนกเขาใจกนเอาเองวา วธทตนฝกใชไดแลว

ถาวปสสนาเปนเรองงาย ทาไมในชวงทพทธองคทรงตรสรใหมๆ จงทรงทอพระทยวา

ธรรมนนลกซงยงนก ไมงายสาหรบบคคลทวไปจะเขาใจ

สวนสมาธ แมอธบายวธปฏบตใหเขาใจกนได แตมใชงายกวาจะฝกฝนจนจตสงบ สาเหต

ทอางวาไมตองฝกสมาธใหมากนกหรอก ทแทเพราะตวเองฝกสมาธไมสาเรจเสยท

การปฏบตธรรมมไดจบเพยงแคความเขาใจ หากตองฝกจนรเทาทนกเลส เขาใจในเหต

และผล ทไปทมา และเหตปจจยทเกยวของ จงเรยกไดวา รแจง และตองมเชอเตมรอย

ในความรนน เพราะไดประสบพบเหนจากการฝกปฏบตของตนเองจน เหนจรง อกดวย

22 

เร มจากหยาบไปหาละเอยด

การฝกกรรมฐานตองเรมตนจากงายไปยาก จากหยาบไปละเอยด กอนจะเจอกบโจทย

ปญหาตวจรง ตองเรยนรวธการและฝกจตฝกใจหลายๆเรองทเปนองคประกอบใหผาน

กอน เหมอนกบวธการคดเลขนนเอง กอนทจะคดหาผลลพธยกกาลงสองของเลข 123

ตองเรยนรวธการบวกลบคณหารและสามารถทองสตรคณใหเปนกอน

อะไรควรทากอน อะไรควรทาหลง เปนประเดนหนงซงชวาคณจะฝกกรรมฐานไดสาเรจ

หรอไม ฝกใหทานรกษาศลจงเรมบรกรรมภาวนา ฝกแบบงายกอนแบบยาก ฝกแบบชาๆ

กอนแบบเรวๆ ฉลาดเรมจากหยาบไปหาละเอยด ฝกตามรกายกอนตามรจต ฝกบรกรรม

ภาวนาพทโธกอนฝกตามรลมหายใจ ฝกตามรลมหายใจเขาออกสนยาวกอนจงหนมาตาม

รลมหายใจผานรจมกทจดเดยว ฝกเพงดอาการรทจดเดยวกอนจงเรมฝกยายฐานของจต

ผฝกตองรจกประเมนระดบความสามารถของตวเองวาสามารถฝกไดอยางสบายในขนใด

พอสอบผานขนตนแลวจงเลอนไปฝกในขนทยากขน การปฏบตกรรมฐานเปนงานตองใช

เวลา ไมใชวาพอไดฟงเทศนฟงธรรมนดเดยวแลวไดดวงตาเหนธรรมกนงายๆ

อะไรคอหยาบ อะไรคอละเอยด ของหยาบสามารถใชเปนสงใหกาหนดรไดงายและ

ชดเจนกวาของละเอยด เชน การนกถงคาบรกรรมภาวนาพทโธตดตอกนไปทาไดงายกวา

การตามรลมหายใจในขนททาตวเปนผรผดเฉยๆ

การกาหนดรลมหายใจ โดยสงเกตการพองยบของหนาทองหรอปอด ยอมมอาการของ

กายทเหนไดรสกไดชดเจน จงสงเกตและตามรไดงายกวาการสงเกตลมหายใจทผานร

จมกเพยงจดเดยว

การสงเกตลมหายใจทผานเขาจมก ผานปอด ไปสนสดททอง จากนนสงเกตลมหายใจ

ออกทเรมจากทอง ผานปอด มาออกทจมก เปนอาการเคลอนไหวของกายทเหนไดชด

รสกไดงายกวาการตามรลมหายใจทผานเขาออกรจมกทจดเดยว

23 

ถาบรกรรมภาวนาพทโธหรอตามรลมหายใจเพยงอยางเดยวแลวยงแอบคดเรองอนไดอก

ใหบรกรรมภาวนาพทโธกากบการตามรลมหายใจจะทาไดงายกวา

ของหยาบเปนสงทสงเกตตามรไดงาย แตความงายนเองยอมสรางกาลงของจต

ไดนอยตามไปดวย ดงนนผฝกจงตองเลอกวธฝกทยากขนตอไปเพอสรางจตใหมกาลง

มากขน

ผฝกทเรมจากหยาบไปละเอยดจะรตวไดเองวาทวาละเอยดนนยงหยาบอย เพราะเมอฝก

ไปแลวจะพบวาในความละเอยดยงมความละเอยดสดละเอยดยงกวาเดมตอไปอกหลาย

ขน จะไดพบความรแปลกๆใหมๆ ททาใหฉงนสงสยวาในชวตนยงมของแปลกทตนไมเคย

ไดพบมากอนอยอกมากมาย

เมอจตละเอยดมกาลงมากขน จะสามารถใชปญญาพจารณาไดละเอยดมากขน เมอใช

ปญญาขนละเอยด สงผลใหสมาธละเอยดตาม ทาใหไดรไดเหนสงทละเอยดขนไปเรอยๆ

สวนคนทสาคญตวเองผด ไมรจกประเมนความสามารถของกาลงจตตวเอง แลวฝกขาม

ขน จบละเอยดกอนหยาบ ฝกตามดจตกอนรกาย จะไดรเทาทเคยรอยเทานน ซงคนกลม

นมกเชอมนวาสงทไดรนนละเอยดทสดแลว

เนองจากจตมธรรมชาตทไมอยนง ยากจะตามรจตไดทน ดงนนถาจะเรยนรเรองของจต

จงตองเรมตนจากการตามรอารมณทหยาบไปสอารมณทละเอยดกวาขนไปเรอยๆ ตอง

เลอนจากหยาบไปละเอยด ฝกจากงายไปยาก อยานกวาสงทตนเองรนนละเอยดพอแลว

อยาหลงยดวาถงทสดแลว หารไมวายงมส งซงละเอยดยงกวาเดมอยอกมาก เหมอนกบ

คนทใชสายตาธรรมดายอมไมสามารถมองเหนเชอโรคในนา แตยงเถยงคอเปนเอนวานา

สะอาดบรสทธ ซงจะรไดจรงตอเมอมองผานกลองจลทรรศน

ขอใหเรมจากงาย ไปสยาก จากหยาบไปสละเอยด แลวจะพบวาไมยากอยางเคย

24 

หนามยอก ตองเอาหนามบง

ทาน ศล สมาธ ปญญา เปนคา 4 คาทใชควบคกนอยเสมอ ผฝกกรรมฐานตองพยายาม

ทาใหครบ หากไมเคยใหทาน ไมไดถอศล อยานกวาจะมทางฝกสมาธสาเรจ เพราะทาน

และศลนแหละเปนตวชนาใหการปฏบตกรรมฐานดาเนนไปในทางสมมาสมาธ ไมหลดไป

ในทางมจฉาสมาธ

ทานคอการให ศลคอการรกษาตนไมใหไปเบยดเบยนเอารดเอาเปรยบผอน อกนยหนง

คอ การเจรญพรหมวหารสนนเอง หากอยากจะกาวหนาในการฝกสมาธ ตองรจกเมตตา

กรณา มทตา อเบกขา หาไมแลวพอหลบตาลงจะพบแตความคดกงวล หวงนนหวงน

อยากไดอยางนนอยากไดอยางน ไมอยากเสยประโยชนทตวเองควรจะได หรอคดอาฆาต

แคน ซงทงหมดนลวนทาใหมวเมาอยกบเรองอดตและอนาคต ไมมทางทจะทาจตใหสงบ

ตงมนอยกบปจจบน

แทนทจะคดถงความหมายของการใหทานและศลวาคออะไร อะไรคอความเมตตา อะไร

คอกรณา หากคณเคยใหทานหรอรกษาศลมากอน ขอเพยงแคคดถงทานและศลท

ตวเองไดปฏบตรกษามาตลอด จะรสกอ มเอบขนมาในใจไดเอง ดงนนครบาอาจารย

จงสงสอนไววา กอนทจะนงสมาธขอใหสวดบชาพระรตนตรยและขอคณพระพทธ พระ

ธรรม พระสงฆเปนทพง และใหสวดบทรบศลและพจารณาพรหมวหารสไวเสมอ เพอเปน

การสรางสภาวะทพรอมและเกอหนนตอการทาสมาธตอไปนนเอง

ผฝกสมาธตองฉลาดเลอกวธทจะเอาชนะความคดฟงซานของตวเอง ถาหลบตาลงแลว

คดถงคาพดหรอการกระทาของผอนททาใหรสกวาเขากาลงเอารดเอาเปรยบ พอคดถง

เมตตาหรอการชวยเหลอใหเขามความสขขนมา จะทาใหคดยอมเขาเสยบาง ยอมยก

โทษใหเขา ความกลมใจกจะบรรเทาเบาบางลง

หากหลบตาลงแลวคดถงความอยากไดในสงสวยงามนารกนาใคร ใหยกอสภกรรมฐาน

ขนมาพจารณา พจารณาถงความสกปรกโสโครกและไมจรงถาวร ใหคลายความกาหนด

ความยนดในของทวาสวยวางามเหลานน

25 

ถายงหยดคดไมไดอก ลองคดถงความตายของตวเองวาจะตายเมอใดกไมร หายใจเขา

แลวอาจหวใจวายไมไดหายใจออกกได ดงนนเมอยงมเวลาใหปฏบตธรรม จงควรใชเวลา

จากนใหมคาทสด

ผทวนวายกบการทามาหากน สนใจกบกาไรขาดทนอยทกวน หากไมพยายามระลกถง

พรหมวหารสไวเสมอ การกระทาอะไรททาจนตดเปนนสยมาตลอด ยอมยากจะทาใหลบ

ลมไปไดในทนท จงมใชเรองงายเลยทจะทาจตใหสงบเปนสมาธ จนกวาจะพยายามคด

ใชหนามบงหนามใหหลดออกไปจากนสยตดตวของตนเสยบาง

จดหมายทแทจรงของพรหมวหารส คอ การสรางผลทดใหเกดขนกบตวเอง เพอพนจาก

ความทกขและไมตดอยในความสข ไมตดอยในอดตทผานไปแลว อะไรทไดเกดขน มน

ไดเกดขนจนจบสมบรณตามธรรมชาตของมนไปแลว อยาไปสนใจยดตดกบความพาย

แพหรอเสยประโยชนในทางโลก เพราะแทจรงแลวน นคอการเอาชนะตวเอง

ในทางธรรม จตใจยอมเกดความสงบสขและพรอมตอการปฏบตธรรม

การใชปญญาพจารณาน ถาจตยงขาดกาลงยงไมสงบตงมน พงเลยงการคดยอนไปหา

เหต แตใหพจารณาทผลซงเกดขนกบกายใจของตวเองใหเหนสภาวะและการปรงแตงท

เกดจากจตใหไดชดเจนกอน จากนนจงหาอบายพจารณาดงทกลาวมาขางตนจนจตสงบ

ถามงพจารณาไปทเหต จะเหมอนราดนามนเขากองเพลง ยงกระตนทาใหจตยากจะสงบ

ความสขสงบทไดจากการปฏบตกรรมฐานเปนทรพยทแทจรงเหนอกวาทรพยสนเงนทอง

ใดๆทงสน สงทเสยไปในทางโลกมคณคาทนอยกวาประโยชนทไดรบในทางธรรมอยาง

เปรยบเทยบกนไมได

26 

เคลดลบการทาสมาธ

ไดยนไดฟงมาบอยวา ถาอยากทาสมาธใหสาเรจ ตองทาใหบอย ทาใหชน และทาให

นาน ซงขอเพมอกสกขอหนงวา ตองรดวยวาทาสมาธเพออะไร

ความคดเปนสงทเกดขนไดเรวมาก อยางการพดจากนไดเปนเรองเปนราวนแหละยกมา

เปนตวอยางไดเลย ลองสงเกตขนตอนกอนทจะสรรหาคาพดออกมา ผพดตองรตวกอน

ใชไหมวาอะไรททาใหอยากพด จะพดเรองอะไร พดไปเพออะไร พอตงใจไดแวบเดยว

จะพดคานนคานออกมาตอๆกนเปนประโยคไดเปนเรองเปนราว แวบเดยวเทานนนะทใช

เวลาคด แลวพดๆๆๆๆกนออกมา

แตถาอยากพด แตไมรวาจะพดเรองอะไร หรอพดไปเพออะไร จะพดออกมาไมไดเรอง

สมาธ ทาไปเพอทาใหจตต งม น หากสามารถใชจตกาหนดตามรเรองทตองการไดอยาง

ตอเนอง ชดเจน และปราศจากการปรงแตง นนแหละเรยกวามสมาธแลวมจตตงมนแลว

พอจตตงมน จตจะสงบไดเพราะสามารถควบคมใหจตคดไปในทางใดทางหนง จตจงม

กาลงมากขนเพราะไมปลอยใหคดเรอยเปอยอยางไมรตว

บางคนขามขนตอนของการทาจตใหตงมน โดยคดวาอยากจะสงบ อยากฝกสมาธเพอ

ผอนคลายกายและใจ อยากทาใจใหวาง ซงการคดไวแบบน ผลจะออกมาในทานองทวา

ทาใจใหวางไดบอยๆ ผอนคลายไมตองคดอะไร ลมทกขทมไดตามตองการ หลายคน

เสยเวลาไปกบการฝกแบบนแลวหลงเขาใจไปวาคอสมาธ

บางคนตงใจใหมสตมสมาธในชวตประจาวน พยายามตามดรอาการของกายใจท

เคลอนไหวเปลยนแปลงในแตละขณะ มงใหรอยในปจจบน ไมมอดตไมมอนาคต แต

กลายเปนคนทาอะไรเชองชา จะพดกชา จะเดนกชา จะรบประทานอะไรกมกรยาทชากวา

ปกต บางคนพยายามไมพดไมจา ไมมองหนามองตาใครเสยดวยซา เพราะอยากจะมสต

ตามรไดตลอด การกระทาแบบนกเกนไป

27 

บางคนกาหนดคาบรกรรมภาวนาในใจหรอตามรลมหายใจไปไดสกพก พอคาบรกรรมหรอ

ลมหายใจหายไปแลวเขาใจผดวาเปนสมาธ เพราะเขาใจวาทกคนยอมพบอาการแบบ

เดยวกนนทงนน แตอกนานกวาจะมสตรตวกลบมาอกท

สมาธทถกตอง ตองผานการฝกจตใหตงมนใหเปนเสยกอน พอคาบรกรรมหรอลมหายใจ

หายไป ตองยงคงรตวอยตลอด จากนนจะดจตหรอใชสรางสตในชวตประจาวนกยอมได

คนฝกสมาธ ไมใชคนขเกยจ

คนไมเคยฝกสมาธ ไมเคยรวาสมาธทแทจรงเปนอยางไร มกมองคนทนงหลบตานงนงไม

กระดกกระดกวาเปนคนขเกยจ หรอเขาใจวาสมาธคอการพกผอนคลายๆกบการนอนหลบ

นนแหละ แลวยงแยกวาการนอนเสยอก เพราะปกตจะนอนตอนกลางคน สวนตอน

กลางวนชวงเวลาทควรใชใหเปนประโยชนกลบนงหลบตาฝกสมาธ ไมวากลางวน

กลางคนเอาแตนงนง ขเกยจ ไมยอมทาอะไร ... คนไมเคยฝกสมาธอาจเขาใจแบบน

สวนคนทเขาวด อาจถกกลาวหาวาเปนคนหนทกข พายแพตอสงคม เมอหาทางออก

แกไขไมได จงเขาหาวด ถาถงกบบวชเปนพระ อาจถกมองวา อยากเปนพระเพอจะได

สบายใชไหมละ ไมตองทางานหาเงน แตใหคนอนเลยง ... แลวยงมขอกลาวหาอยางนน

อยางนอกมากมาย

คณทราบหรอไมวา ความสะดวกสบายบนโลกเกดขนเพราะสมาธนแหละ กวาคนเราจะ

คดคนสรางสรรคส งใหมๆ ทดข นกวาเดม เขาตองใชความคดทไดจากสมาธกนทงนน

เพยงแตสมาธทใชเปนสมาธสาธารณะ เปนสมาธทวไปซงตดตวมาตงแตเกดและทกคนม

กนได สวนสมาธในทางธรรมเปนสงทแตละคนตองสรางขนจากการฝกฝน กวาจะสงบเปน

สมาธไมใชเรองงาย ผฝกตองฉลาดรจกใชปญญาคดหาวธทจะทาใหจตสงบ

28 

กวาจะฝกจตจนเปนสมาธไดนน ตองผานการฝกมากอน เรมจากหาสถานทซ งมสภาวะ

แวดลอมอานวย มความสงบเงยบพอทจะฝกไดโดยไมมส งใดรอบขางมารบกวนจตใจ

เพอตดสงทจะมารบกวนทางตา ห จมก ลน กาย

จากนนใหนงหลบตาเพอตดสงทจะเขามาวนทางตา จากนไปถาเหนอะไรขนมาทงๆท

หลบตา แสดงวาไมไดเกดจากตาอยางแนนอน

การหลบตาทใชน ใหหลบตาลงเฉยๆเพอไมใหมองเหน อยาหลบตาวาจะนอนหลบ

ใหนงขดสมาธขาขวาทบขาซาย เอามอขวาทบมอซาย ตงกายใหตรง เพอจะไดไมตอง

หวงวาตวเองจะลมลงหรอโอนเอยงตวไปมาเมอจตเขาสสมาธ

พอมสภาวะรอบตวทเหมาะและตงทาทางรางกายใหพรอมแลว ขอใหตงใจสงเกตดวาม

อะไรบางทแทรกเขามาในความสงบ ผเพงเรมฝกสมาธจะพบวา มนไมมทางทจะสงบได

งายๆ ไหนจะมเสยงนก เสยงรถ เสยงลมกระทบใบไม ทดงแคเบาๆแตกลบมาไดยน

ชดเจนขน ไหนจะมอาการปวดเมอย อาการคน หรออยากกลนนาลายทรางกายโวยวาย

ขนมา และทแอบโผลเขามาบอยทสดแทรกความสงบขนมา คอ ความคดของตวเอง

นนเอง ถาพยายามหยดคด จะกลายเปนความคดอยางหนงทรวมผสมโรงเขาไปอก

จดเร มของการฝกสมาธ ใหเร มจากการเปนผสงเกต ใหฝกดเฉยๆ ไมตองวนวายเขา

ไปตงชอเรยกขานสงทรวาคออะไรเปนอยางไร ขอรบประกนวาจะมเรองนบรอยนบพน

อยางเสนอหนาเขามาใหรอยตลอดเวลา แตถาบอกวาฝกสมาธแลวไมรอะไรเลยกไมใช

ฝกสมาธแลวละ มนกลายเปนสงทเรยกวา เผลอ พอเผลอบอยๆกจะหลบไป แลวอยางน

จะเถยงไมออกวาเปนคนขเกยจ

เมอออกจากสมาธ จะรสกแปลกวา เวลาผานไปไมนานทงๆทเวลาทแทจรงอาจผานไป

แลวเกอบชวโมงหรอหลายชวโมง และในเวลาทรสกวาผานไปไมนานนน จะพบเหน

จานวนสงทแทรกเขามาใหสงเกตไดมากกวาการรเหนตามปกตในวนหนงๆเสยอก

ผฝกสมาธจะพบวา แทจรงจตมนวงวนเหมอนลงอยตลอดเวลา ซงทผานมากอนโนนสมย

ทไมเคยฝกสมาธจะคดไปเองวา จตของตวเองนงดแลว ทงๆทแทจรงมนไมเคยนงแมแต

วนาทเดยว

29 

ถาปลอยใหนงนงเฝาดลงวงไปวงมาไปเรอยๆยอมถอเปนการสญเสยเวลาอนมคา ดไปร

ไปไมไดประโยชนอะไร ดงนนจงมวธฝกอกหลายวธ เพอสอนลงตวนใหเชองลง ซงกวา

จะเชอง กวาจะจบลงได ผฝกสมาธตองใชความพากเพยรมใชนอย

ทแนๆ ถาเกดเหตฉกเฉนขนมา คนทกาลงฝกสมาธนงหลบตา จะเปนคนแรกทมสตว งเขา

ไปชวย ขอรบรอง

สมาธ ความหมายทนอยคนเขาใจ

คาวา สมาธ ในความหมายทวไป หมายถง การมใจจดจอกบสงใดสงหนง อยางทคณ

กาลงอานบทความนอยแสดงวาตองมสมาธอยแลว ไมวากาลงทาอะไรอยตองใชสมาธ

ชวยทาใหตงใจทาสงนน ถาสมาธสนจะวอกแวกฟงซานไปสนใจเรองอน ไมสามารถม

สมาธอยกบเรองเดมไดนาน

ความสนใจ เปนปจจยหนงซงทาใหมความตงใจทจะเขาไปคลกคลกบเรองทสนใจนน ถา

สนใจแบบฉาบฉวยจะทาใหความตงใจลดลง สมาธยงสนลงตาม

คาวา สมาธในการปฏบตธรรม หลายคนแปลวา เปนการฝกทาใจใหนง แลวเขาใจผดวา

นงในทนหมายถงการนงนงๆไมไหวตงแลวทาใจใหนงไมคดอะไรตามไปดวย บางเขาใจ

ผดวา ทาใจใหนง หมายถงการปลอยใจใหสบายๆ เคลมๆ แบบชวงเผลอไมไดคดไมได

รสกอะไร พอมองตาจะเหนตาเหมอลอย

สมาธในการปฏบตธรรม เปนทงกรยาทาสมาธ และเปนทงนามเมอทาสมาธตองไดสมาธ

สมาธในแงของกรยา หมายถง การตงใจใหมน ตงใจเหมอนกบการตงของอยางใดอยาง

หนงขนมา ใหมนเหมอนกบทาใหมนคง ตงตรง ไมลม ไมเอยง ไมสายไปสายมา จงขอ

อธบายเรองสมาธเทยบกบการตงตะเกยบในขวดโหล

30 

จตของคนหนงๆ ในขณะทยงไมมสมาธ เหมอนกบตะเกยบนบรอยอนทเสยบไวในขวด

โหล พอเขยาขวดจะเหนตะเกยบสายไปสายมา เกดเสยงกระทบกนลนไมรวาเปนเสยง

ตะเกยบคใดบางทกระทบกน

พอเรมเขาสมาธ เหมอนกบการทยอยหยบตะเกยบออกจากขวดโหลออกไปเรอยๆทละ

อนสองอน พอตะเกยบมจานวนนอยลง ถาเขยาขวด ตะเกยบจะกระแทกกนจนอาจ

กระเดนออกไปจากขวดจนหมดเหมอนกบการเขยาทอนไมไผทเสยบใบเซยมซแรงไป

ถาไมมตะเกยบหลงเหลออยในขวดเลยกไมใชสมาธแลว มนกลายเปนขวดวางๆ พอนงด

ขวดเปลาๆไปสกพก จตจะคดฝนลองลอยไปเรองอน อยางนไมใชสมาธ

สมาธจะเกดตอเนองกนไดตอเมอขณะทหยบตะเกยบออกไปทละอน พรอมกนนนตองหด

ปากขวดใหแคบตามลงมาดวย ใหปากขวดทาหนาทจบตะเกยบใหตงตรงไดทกอน คอยๆ

หยบตะเกยบออกไปเรอยๆ อยาเผลอหยบออกไปจนหมดขวดละ ขอใหเหลอตะเกยบไว

แค 1 อนในขวดปากแคบๆเทาตวตะเกยบนน นแหละสมาธ

ถาตะเกยบมนเสยบกนไวในขวดจนแนน กวาจะหาวธแคะตะเกยบอนแรกๆออกไปไมใช

เรองงาย ตองหาทางดงตะเกยบออกไปทละอน หามดงออกมารวดเดยวเกอบหมด ไมใช

ดงตะเกยบออกไปเรวบางชาบาง แรงทใชดงตองพอดพอดดวยนะ

พอเหลอตะเกยบอนสดทาย ตองจบปากขวดไวไมใหแรงไปคอยไป ถาจบปากขวดแรง

ไปจะไดแตตะเกยบอนสดทายถกจบบบไวแนน แตถาจบคอยไป เดยวตะเกยบอาจหลด

ออกไปจากขวดโดยไมรตว

พอรจกวธทาใหเหลอตะเกยบเพยงแค 1 อนในขวดแลว อยากดลวดลายบนตวตะเกยบ

จะเหนรายละเอยดของลวดลายอยางชดเจน จากนนจะเอาตะเกยบอนอนหรอสงอนมา

เปลยนแทนไดตามใจ

ขนตอนการฝกสมาธทยาก อยทวธหยบตะเกยบออกไปทละอนและวธรกษาตะเกยบอน

สดทายไวในขวด

31 

พอฝกไดแลวตองสามารถทาซาไดอยางรวดเรวอกดวย

การฝกสมาธ อยายดตดกบวธการวาตองใชคาบรกรรมอยางน นอยางน การฝก

สมาธเปนการชวยใหเรยนรวธการทางานของจต เมอฝกฝนจนเขาใจวา ตองทา

อยางไรจงจะทาใหจตต งม น พอจตต งม นแลวจะหยบยกอะไรขนมาพจารณา ยอม

เรยนรไดอยางชดเจน

ปล สาเหตทเกดคาอธบายเรองตะเกยบไปเทยบกบสมาธ เพราะเลาเรองสมาธนใหกบ

เพอนขณะกาลงรบประทานอาหารเทยง เลยควาตะเกยบมายกเปนตวอยาง

32 

สตยอมคกบสมาธ

คณพอของผมสอนลกๆใหมสต เวลาทาอะไรใหเลอกทาเฉพาะสงใดสงหนง อยาทา

หลายๆอยางพรอมกน เชน เวลารบประทานอาหาร อยาอานหนงสอไปพลางเลน

คอมพวเตอรไปพลาง นอกจากนนทานยงสอนวา เมอทาสงใดแลว ตองทาใหเสรจ อยา

ทงคางเตงเอาไว ถาเมอใดทใครเผลอเดนสะดดของหรอหลงลมไมไดทาเรองทตองทา

ตามลาดบกอนหลง คณพอจะดวา ไมมสต

สตชวยใหสามารถสนองตอบตอสงเรารอบขาง ถาขาดสต คนเราจะทาตามสญชาตญาณ

เอาตวรอด ทาตามความคนเคย หรอหาทางปกปองตวเองไวกอน ดงายๆเวลาเหนรถเปด

สญญาณไฟเลยวขอทาง ถามสต จะคดทนขนมาในใจวา "เออ เขาอตสาหเปดไฟขอทาง

แลวนะ ควรเมตตาใหทางเขาดกวา" แตถาไมมสต จะรบขบรถเสยบเขาไป ไมยอมใหใคร

ขบเขามาหรอกใชไหม แทนทจะมองเหนประโยชนทงของเขาและของเรา จะคดแตวา

มนเรองของเขา ไมใชเรองของเรา

สตมลกษณะคลายกบสมาธ แตตางกบสมาธ บางคนแปลสตวาหมายถงการรตว ถาม

สมาธตองรตววามสมาธ ดงนนสมาธจงตองอาศยสต แตสตอาจไมจาเปนตองอาศยกาลง

สมาธมากนกกได ยกตวอยางเชน การนงฟงดนตรในหอประชม ระหวางทไดยน

เสยงดนตรไพเราะ จะใหความสนใจกบเสยงดนตรจนลมเรองอนๆ ลมตวเองวากาลงนง

นงเอยงไปอยางไร หรอไมสนใจวาตวเองกาลงอาขาไปเบยดคนนงขางๆ เพราะเอาแตฟง

เสยงเพลงทบรรเลงไปอยางเดยวเทานน อยางนเรยกวามสตอยกบการฟง และมสมาธอย

กบเสยงดนตร

พอฟงเสยงเพลงไปสกพก อาจเคลบเคลมไปคดเรองอน นเรยกวาขาดสตและไมมสมาธ

การมสตและสมาธเพยงเลกนอยจะชวยใหสามารถฟงเพลงไปไดตลอด แตยงไมสามารถ

เลอกฟงเสยงจากเครองดนตรอยางใดอยางหนงทกาลงเลนประสานกนอย นแหละคอ

ประเดนทตองอาศยกาลงสมาธ ถามสมาธพอประมาณอาจใชวธจองมองคนทกาลงเลน

เครองดนตรนนๆไปเรอยๆ จะชวยใหสามารถตามรเสยงดนตรชนดนนไดงายขน แตถาม

33 

สมาธดและฝกฝนมาอยางชานาญ จะสามารถนงหลบตาฟงเพลงทกาลงเลนประสานเสยง

กน แลวสามารถแยกแยะเลอกเสยงเฉพาะจากเครองเลนตนตรทตองการไดดวย

เมอยอนกลบมาพจารณาการมสตในชวตประจาวน แตละวนาททผานไปมการสมผสและ

ตอบโตระหวางสงรอบขางกบกายใจ พอๆกนกบการฟงดนตรโรงใหญ การมสตและสมาธ

บางแมชวยใหใชชวตอยรอดไดกตาม แตจะไมสามารถตามรไดตลอดทกขณะ โดยในวน

หนงๆจากเชาจนเยน จะจาไดเพยงไมกเรอง จาไมไดวาขณะทนงอยในรถเมลมใครนง

ขางๆ จาไมไดวารถโดยสารสอะไร พอออกจากบานไดเดยวเดยวถงททางาน พกหนง

กลบมาถงบานอกแลว

บางคนแปล "สกแตวาร" อยางผดๆวาหมายถง แคมสต ไมตองเพง ไมตองกาหนดจต ไม

ตองใชสมาธ สกแตวารแบบนจะรไดเทาทตวเองมสตรตวขนมา หรอมเรองแปลกๆแสดง

ขนมาใหรเหนไดชดเทานน สวนเรองอนๆทควรจะไดรกลบไมร การฝกแบบนทาใหรสก

สบายเพราะไมตองรบภาระใหรอะไรตออะไร แตพอถงคราวมปญหาตองเผชญหนากบสง

ทตองรแลวหาทางจดการกบมน จะแพมนอยางหมดรป

ทแทจรงกวาจะถงขนสกแตวาร ตองผานการฝกใชกาลงสมาธ กาหนดจตเพงเลอกทจะร

เฉพาะเรองนนๆเพยงอยางเดยว ตามรส งทกาลงจะเกดขน พอเกดขนแลวทรงอยระยะ

หนง แลวดบไป จะไดรไดเหนการปรงแตงทเกดจากความคดและความจา

ดวยกาลงสมาธทฝกฝนมาอยางดเทานน จงจะสามารถเลอกพจารณาเฉพาะสงนนโดยไม

เขาไปคดแทรกแซง

แตถาคดวายงไมมเวลาทาสมาธ อยางนอยขอใหพยายามมสตในชวตประจาวน โดยเรม

จากความตงใจ จะทาสงใด เมอใด และจะทาอยางไร จงตงใจทา แลวทาใหเสรจอยางท

ตงใจ

34 

วธสรางสต

เคยพบกบคนๆหนงมบคลกนาประทบใจ เพราะมหนาตายมแยมอยเสมอ จงถามวา คณ

เคยโกรธคนอนบางไหม เขาตอบวา เวลาพบเรองททาใหโกรธ เขาจะมองหาความผดท

ตวเองกอน

สาเหตทเขาสามารถมองกลบมาทตวเองไดกอนจะโมโห เปนเพราะการมสตรทน

ความรสกนกคดของตวเอง เกดจากการฝกคดใหเปนนสย พยายามมองหาความผดของ

ตวเองบอยๆ พยายามฝกสรางสตเปนประจา ทาจนตดเปนนสยสนดาน

การมสตทด ไมใชสกแตวามสตรทนเหตการณความรสกนกคดในปจจบนแคนน แตตองม

สตไหวทนถงปจจยกอนและหลงทจะเกดเหตและผลทจะตามมาหลงจากนนไดดวยวา

เพราะทาอยางนน จงทาใหเกดเหตการณแบบน และจะสงผลใหเกดอะไรตามมา ถาไมม

สต จะทาตามสญชาตญาณ ซงโดยทวไปคอการเอาตวรอด หาทางปองกนตวเอง

ขวนขวายหาสงตางๆมาเปนของตน มแตความโลภ โกรธ หลง โดยไมรตว

หลายคนพยายามฝกสรางสตจากการใชชวตประจาวน ทาอะไรใหรตวอยเสมอ พยายาม

ตามรอาการเคลอนไหวของกายและความคด เดยวสขเดยวทกข เดยวอยากโนนอยากน

เดยวคดเรองโนนเรองน เมอฝกเปนประจาจนตดเปนนสย สตจะเกดขนไดเรวขน

อยางไรกตาม สงทรตวกนอยในทกวนาทนยงเปนการตามรท ยงหยาบอยมาก

เพราะทกคนคนเคยกบการร เทาทเคยรเคยคดมาช วชวต ถาอยากจะมสตให

เหนอกวาการมสตทวไป ตองอาศยการฝกสมาธ

ใหนงขดสมาธ เอาขาขวาทบขาซาย เอามอขวาวางทบมอซาย ตงกายใหตรงแลวหลบตา

จากนนใหบรกรรมพทโธขนในใจ หรอจะใหบรกรรมพทโธตามรอาการหายใจเขาออกกได

ความรสกระหวางทฝกสมาธนงหลบตาอยนนแปลกมาก แมใชเวลานงประมาณชวโมง

หรอครงชวโมง แตความรสกเรองเวลาจะนกวาผานไปแคไมกนาท และสงทเกดจากการ

35 

ไดตามรตามความคดในชวงเวลานนจะมจานวนมากกวาทเคยรตวในวนหนงๆเสยอก จะ

ไดพบเหนความเปนจรงของตวเองวา นคดมากเหลอเกน คดเหมอนลงทอยนงไมได

ทเดยวละ

การสรางสตตองอาศยการฝกสมาธ สตกบสมาธนเปนของคกน อยากฝกสมาธใหสงบได

เรวๆตองฝกสต การพยายามฝกสตในชวตประจาวนนน ถาไมเคยฝกสมาธ จะมสตแตแวบ

ไปแวบมารตวบางไมรตวบาง ไมคอยรตวหรอกกบเรองททาจนชน แตพอเกดเรองแปลกๆ

แทรกเขามาแบบผดสงเกต นนแหละจงมสตรตวกบเขาเปนพกๆ สาเหตทเปนเชนนเพราะ

ไมรจกวธสรางสต เพราะปลอยใหสตเปนไปตามธรรมชาต

แทนทจะปลอยใหเกดสตตามยถากรรม ใหลองนกถงคาวาพทโธตลอดทงวน หลายคน

คดวาถาเอาแตพทโธตองหามขบรถ หามทาอะไรๆทตงใจ เพราะถาสนใจแตพทโธจะไม

สามารถใสใจกบเรองอน ซงไมใชคาแนะนาทผด แตยงมอกทางหนง ผฝกสามารถนกถง

คาวาพทโธเพอใชเตอนตวเองวา ฉนกาลงรตวอยนะวากาลงทาอะไรอย เชน พอเสยบ

กญแจรถ กพทโธ พอเหยยบคนเรงกพทโธ พอเหนสญญาณไฟแดงกพทโธ ใชพทโธ

เพอบอกวา เออ ฉนรแลว

พทโธ แปลวา ผร

พทโธ แปลวา ผตน

พทโธ แปลวา ผเบกบาน

ผททางานมาตลอดทงวน เครยดกบปญหารอบขาง เหนอยทงกายทงใจ พอพยายามนง

สมาธยอมอดหวนคดถงปญหาทตดตวมาไมได ฝนใจตวเองไมไหว แตถาพยายามสราง

สตในชวตประจาวน พทโธอยเรอยๆ พทโธจนตดเปนนสย พอถงเวลานงสมาธจะนกถงคา

บรกรรมวาพทโธไดงายขน

36 

สมถะหรอวปสสนา อะไรกอนอะไรหลง

"จะฝกสมถะหรอวปสสนากอนด" เปนปญหาหนงทถกเถยงกนมาไมรจบตงแตสมยป ยาตา

ทวด ถาเปนยคกอนซงนยมพระเกจอาจารยเกงกลาคาถาอาคม คนเรากนยมพดถงสมถะ

แตพอมาถงยคนนยมใชคาวาวปสสนา ไมวาจะเปนสานกฝกกรรมฐานใด ตางนยมใชคาวา

วปสสนากรรมฐาน ถาใครพดวาฝกสมถะหรอฝกสมาธ คนฟงจะชวยเปลยนเปนคาใหมวา

นกาลงพดถงเรองฝกวปสสนากนอยใชไหม

เมอนาคาวาวปสสนาไปคนหาในพระไตรปฎก พบวามคาวาสมถะใชควบคคาวาวปสสนา

อยเสมอ แสดงวาสมถะและวปสสนาเปนของคกน จะเลอกฝกแคสมถะหรอเลอกแค

วปสสนาไมไดหรอก

เพอพสจนใหเหนชด ลองนกถงคาวาพทโธในใจไปเรอยๆ หรอจะนบเลขหนงถงสบวนไป

วนมากได จะทาไดตอเนองกนไดเพยงระยะเวลาหนงเทานน ไมถงนาทใจจะแวบคดเรอง

อนขนมาแทนแลวใชไหม ถาขาดสมาธ จะวปสสนาตอเนองกนไปไดอยางไร

ใจทยงไมนง เปรยบไดกบนาขน ถานายงไมนง จะไมมทางมองเหนสงทอยในนาได

ชดเจน เพราะนายงถกเขยาถกกวนใหขนอยนนเอง

ดงนนถาสามารถฝกจตจนทาใหใจสงบนงตงมนไดลกและนานเทาใด จะสามารถใชกาลง

ของสมาธในชวงเวลานนสาหรบวปสสนาไดนานเทานน เปนโอกาสไดรไดเหนสภาวะท

แทจรงของกายเวทนาและจตไดอยางชดเจน

แทนทจะมาเสยเวลาคดกงวลวาจะตองฝกสมถะกอนวปสสนา หรอวปสสนากอนสมถะ จง

มคาทเขาใจไดงายกวาวา "ปญญาอบรมสมาธ สมาธอบรมปญญา" ถาจตยงไมสงบ ยาก

ทจะเกดสมาธ ตองใชปญญาหาทางทาจตใหสงบตวลงไดบางกอน จากนนเมอจตเรม

สงบ ใหทาสมาธ แลวพอจะถอยจตออกจากสมาธ ใหใชปญญาอก

37 

ปญญาอบรมสมาธ สมาธอบรมปญญา

ความหมายของคาวา ปญญา ในพทธศาสนามทงสวนคลายและสวนตางจากทเขาใจกน

โดยทวไป สวนทคลายกนเปนปญญาซงไดจากการเรยนรไดจากการอานหรอฟง หรอเปน

ปญญาจากการคดพจารณาใครครวญดวยตวเอง ซงปญญาทงสองประเภทนใครๆมกนได

ยงเรยนสงหรอใชสมองคดมากขน ยอมทาใหมโอกาสเกดปญญาเหลานมากขน

สวนความหมายของปญญาซงมเฉพาะในศาสนาพทธเทานน คอ ปญญาทเกดจากการ

ปฏบตกรรมฐาน เปนปญญาซงทาใหบรรลเปนอรยบคคล

แมเรองทใชปญญาเปนเรองเดยวกน แตปญญาทไดจากการคดพจารณาโดยม

สมาธเปนฐาน จะเกดความรความเขาใจไดละเอยดชดแจงกวา

สมมาทฏฐหรอความเขาใจทถกตองเปนขอแรกและสาคญทสดของมรรค แมในมรรคแปด

ไมมสมมาวปสสนา มเพยงสมมาสตและสมมาสมาธเปนขอสดทายกตาม พอเรมเขาใจ

เสนทางทถกตองและดารชอบทจะปฏบตแลว มรรคขออนๆลวนเนนใหปฏบต (สมมาวาจา

สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ) วปสสนาตองอาศยมรรคพรอมกนทงแปดขอ

จงจะสาเรจเปนอรยบคคล

ผเรยนอภธรรมเชยวชาญพระไตรปฎก แตไมเคยปฏบตธรรม จะไมสามารถเขาใจเนอหา

ของพระไตรปฎกไดถกตองตามควร หรอเขาใจความหมายผดออกนอกเรองนอกราว

ในการปฏบตกรรมฐาน จาเปนตองใชปญญาอบรมสมาธและใชสมาธอบรมปญญาในการ

ฝกแตละคร ง ไมใชวาคราวนฉนจะใชแตปญญา หรอจะขอใชปญญาอยางเดยวไปสกป

แลวจงหนมาฝกสมาธกนทหลง แลวทอางวา สมถยานกกบวปสสนายานก เปนเยยงอยาง

ใหเลอกสมถะหรอวปสสนาอยางเดยวกไมใชอก เพราะสองคานใชเรยกผสาเรจเปน

อรหตผลเทานนวา ทานผานขนสดทายโดยทานชานาญสมถะหรอวปสสนามากกวากน

มใชเรองของปถชนซงยงไมผานขนใดเลยจะนามาใชอาง

38 

ไมวาจะชานาญสมถะหรอวปสสนามากกวา ผมปญญายอมหาทางฝกสมาธจนได แตถา

บอกวาฝกสมาธไมไดหรอแนะนาวาสมาธไมจาเปน อยางนแสดงวาไมมปญญาเสยเอง

ผฝกตองหาทางใชปญญาจดการกบศตรของสมาธ ถาพอนงหลบตาตงใจจะฝกสมาธ

แลวกลบคดถงเรองนนเรองนอยเรอยๆ ใหคดพจารณาวา ทาไมจงตองคด คดตอนนแลว

มนเกดประโยชนอะไร ถงคดไปแลวมนไดอะไรขนมา เรองทเปนอดตผานไปแลวยอม

แกไขไมได เรองทยงไมเกดกไมแนวาอนาคตจะเปนดงทคาดคดไวไหม ขอใชเวลาใหกบ

ตวเองนงสมาธสกชวงหนงไมไดหรอยงไง ใครจะไปรวาตวเองจะตายเมอไหร

ถายงหยดคดไมได ไมวาเรองทคดจะเปนเรองใด ใหพจารณาเรองนนทงดานดและดาน

ไมด พจารณาใหชดวาทวาดมนดจรงหรอ ทวาไมดมนไมดจรงหรอ ใหพจารณากาย แยก

อวยวะนอยใหญเปนสวนๆ แยกออกมาเปนผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก คดถง

เสนผมซวา ผมบนหวของตวเองนนมนมธรรมชาตเปนยงไง มนเกดขนจากโลหตตอง

คลกเคลากบนาเลอดนาเหลองนาหนองบนศรษะ ผมมนสะอาดไหม ถาสะอาดจรงทาไม

จงตองสระผมดวย

เร องทยกขนมาพจารณา ตองมงใหหางไกลจากกเลส เกดความเบอหนายไม

อยากกลบมาเวยนวายตายเกดในรางเชนนอก ซงจะสงผลใหจตออนตวลงแลว

เปดโอกาสใหฝกสมาธไดงายขน

ตงใจฝกสมาธใหสงบทสด โดยไมตองคดฝนคาดการณอยากใหสมาธเกดขน เมอถงเวลา

และมปจจยทเหมาะสม สมาธจะเกดขนเอง แลวจงหวะทคอยๆถอนจตออกจากสมาธ ให

ใชโอกาสนนยกเรองผม ขน เลบ ฟน หนง หรอเรองอนๆทผดขน มาพจารณาอก จะพบ

กบความรความเขาใจทละเอยดมากกวาเดม จะรสกซาบซงกบความเขาใจนนยงกวาเดม

นแหละสมาธอบรมปญญา

39 

ใครวาทาสมาธจนจตสงบ ปญญาจะเกดขนเอง

สมาธทาใหเกดความสงบ พอจตสงบแลวใชวาปญญาจะเกดขนเองเสมอไป แคทาใหจต

สงบเปน กเหมอนกบการสามารถลอยตวอยกบทในนาเปนเทานน ยงตองหาทางฝกวาย

นาทาอนๆเพอวายขนฝงใหเปนตอไปอก

วธท ใชฝกสมาธเปนสงสาคญมาก ถาเลอกวธฝกซงไมมอบายชวยใหเกดปญญา

แฝงอย จะฝกมากเทาใดกไมเกดปญญา กลายเปนสมาธทไดรบผลแคความสงบแลว

ทาใหผฝกตดอกตดใจอยากอยกบความสขสงบเชนนนตอไป

ผฝกตองฉลาดคดปรบปรงวธฝกของตวเอง ตองฉลาดใชปญญาอบรมใหเกดสมาธ

พอเกดสมาธจะไดตดนสยคดพจารณา ทาใหเกดปญญาละเอยดขนไปเรอยๆ

สาเหตทครบาอาจารยกลาววา เมอจตสงบเปนสมาธแลวปญญาจะเกดขนเอง ตองเปน

สมาธของผทฝกใชปญญามากอน จนเขาใจอาการการทางานของจตและของขนธหาเปน

อยางด พอสงบเปนสมาธจะเหนอาการเคลอนไหวทงหยาบและละเอยดทเขามากระทบ

ไดชดเจน กลายเปนความรทละเอยดเหนอกวาปญญาความรเดมขนไปเรอยๆ

คนทวายนาเปน ยงไงๆยอมวายนาเปนไปชวชวตใชไหม การฝกสมาธเชนกน พอฝกใช

ปญญาอบรมสมาธจนคลอง รวาจะทาจตใหตงมนไดอยางไร ตวรจะรของมนเอง พอรจก

คนเคยกบการทางานของจตแลว สมาธจะเปนฐานใหเกดปญญา

คนทวายนาเปน หรอเขาสมาธเปนแลว อยานกวาวธฝกสมาธเหมอนกนไปท งหมด

อยาบอกคนอนวาไมตองฝกวายนา อยาบอกใหเอาแตใชปญญา ไมตองฝกสมาธกได

อยาลมวากวาตวเองจะขามมาใชปญญาได ตวเองเคยฝกสมาธมากอน

คนทวายนาเปนแลว ควรฝกวายนาใหเปนหลายๆทา จะนอนควา นอนหงายหรอตะแคงตว

วายนา สามารถทาไดทกทา ไมวานาไหลแรงเชยวกรากอยางไร ยอมสามารถวายนาเอา

ตวรอดไดเสมอ

40 

ภาษาคน ภาษาใจ

กวาจะเขาใจสงทรเหนขนมาในใจ ตองผานการตความตามภาษาของคนทจดจากนมา

เชน พอมองเหนนา ในใจของคนไทยจะบอกตวเองวานนคอนา สวนฝรงใชคาวา water

ซงการตความมไดเกดขนเปนคาสนๆแคนแลวจบไป เพราะยงมการตความเปนภาษาใน

รปแบบอนอก เกดเปนการใชภาษาตอเนองอกหลายคาหลายแบบ นอกจากจะใชภาษาท

เปนคา ยงอาจใชภาษาทเปนภาพแทนคาพดแสดงขนมาในใจ

ภาษาคน ไมวาจะเปนภาษาทเปนคาหรอภาษาทเปนรปภาพหรอความรสก แมจะชวยใน

การสรางความเขาใจขนมา แตในแงของการตามรดจต ภาษาทเกดขนในใจมกกลายเปน

ของหลอก ทาใหหลงไปวามนเปนของจรง ซงแทจรงแลวสงทเขาใจหรอปรากฏขนในใจ

เปนภาษาทนกคดขน แทนทจะตามรส งทควรร กลบกลายเปนตามรส งทฉายภาพใหด ม

ทงภาพทงเสยงเหมอนกบดทวอยางนนทเดยว

ยกตวอยาง เชน การตามรดอาการของกาย แทนทจะหากายของตวเองใหพบกอนวามน

อยทไหน อะไรคอกายของตวเองกนแน แตมกคดเปนภาพของรางกายสวนนนๆขนมา

แทน พอปวดขา จะเหนภาพขาปรากฏขนในใจ ไมไดรสกถงตวขาทตดกบรางกายนหรอก

หรอแทนทจะตามรทนขาทกาลงเดน กลบนกภาพขาของใครกไมรข นมา

พอกาหนดจตไปทชองในรจมก แทนทจะหาตาแหนงของรจมกใหพบจากอาการทรสกวา

มลมมากระทบ กมกจะคดเหนภาพจมกหรอรจมกขนมาแทน

ภาษาคนนแหละหลอกคนทชอบใชปญญาดนก ธรรมทเขาใจวางายเพราะเขาใจธรรมท

อธบายกนตามภาษาคน ซงกวาจะรธรรมทเปนภาษาใจ ตองฝกสมาธ เรมเรยนภาษาใจ

ตงแต กไก ขนมาใหม

41 

เกดปญญาจากสมาธ

สมาธมสองแบบคอ สมมาสมาธ กบ มจฉาสมาธ ถาฝกสมาธแลวไมเกดปญญารแจงเหน

จรง ไมทาใหเกดอารมณสงเวช เบอหนาย ไมเหนกายเปนของนารงเกยจโสโครก ไมได

ทาใหอยากหลดพนจากการเวยนวายตายเกด หรอฝกสมาธแลวพบแตความสบาย อยาก

อยในสมาธนานๆ หากมอาการแบบนไมใชสมมาสมาธ

กวาจะทาใหเกดสมมาสมาธตองใชปญญา จงหวะทออกจากสมาธกใหใชปญญา แลวเคย

สงสยหรอไมวา ตวสมาธเองจะทาใหเกดปญญาไดเชนไร

ปญญา ไมใชวาอยเฉยๆแลวปญญาจะเกดขนเอง ไมมครบาอาจารยทานใดจะยกปญญา

ความฉลาดรแจงเหนจรงมาทาใหลกศษยมปญญาไดในทนท ทานทาไดเพยงแคเปนผ

แนะนาชทาง ผฝกกรรมฐานตองปฏบตจนรดวยตวเองจงเรยกวาเกดปญญา

ครบาอาจารยทานกลาววา อารมณของสมาธซ งประกอบดวยวตก วจาร ปต สข และ

เอกคคตานน วตกกบเอกคคตาเปนสมถะ สวนวจารเปนวปสสนา ผฝกตองพยายาม

รกษาวตกและวจารใหพอดๆ กน ทาใหความสงบกบความคดไดสมดลกน ถาสงบเกนไปก

ไมเกดปญญา ถาใชแตปญญากไมเกดความสงบ หากวตกกบวจารไดสดสวนกนพอดแลว

เราจะสามารถตามรอารมณไดตลอดเกดเปนสตสมปชญญะ ทาใหเกดปตและสขเปนผล

สมาธจะทาใหเกดปญญาตอเมอผฝกฉลาดเรยนรอารมณตางๆทเกดขนในสมาธ

กวาจะเกดความสงบเปนสมาธตงมนไดนน ตองผานอปสรรคขดขวางมากมายจากรป

เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ แคเพยงบรกรรมภาวนาไดไมนาน เดยวเดยวกม

ความคดนกอนแทรกเขามา พงสงเกตใหทนแลวศกษาอารมณทเกดขนวามลกษณะ

เชนใด เกดจากอายตนะใด ผานเขามาทางรป รส กลน เสยง สมผส หรอคดนกขนมาเอง

ตามรใหทนถงการเกดขน ตงอย ดบไปของอารมณนนวามเหตทไปทมาเชนไร

การเรยนรวธทางานของจตทไดจากสมาธ จะเปนฐานในการใชปญญาพจารณาตอไป

42 

นไงสมาธ

เพอชวยใหการปฏบตกรรมฐานดาเนนไปในทศทางทถกตอง จาเปนอยางยงทจะตอง

เขาใจความหมายของคาวาสมาธและวปสสนาวาอะไรคออะไร และแตกตางกนอยางไร

ไมใชเรยกวาวปสสนาไปตลอดเพยงเพราะพดคานแลวเทหด หรอไมยอมใชคาวาสมาธ

หรอคาวาสมถะเสยเลยเพราะไดยนไดฟงมาวา ฝกสมถะไปกเทานน สฝกวปสสนาไมได

และนาจะเคยฟงมาบอยๆวา วปสสนานนฝกงายกวา ทกคนสามารถทาวปสสนาไดทก

ขณะในชวตประจาวน ... จรงหรอ

การฝกสมาธทาใหเกดความสงบ แตมกเขาใจผดวา เปนความสงบทไมรสกตวอะไรสก

อยาง เปนความสงบแบบวางๆไมรไมเหนอะไร ถาเขาใจแบบน แสดงวาคณกาลงนกวา

สมาธของศาสนาพทธเหมอนกบสมาธของลทธอน ซงไมใชเชนนน

ในพระไตรปฎกมคาวาสมาธ สมถะ ฌาน และวปสสนาอยมากมาย นาเสยดายทไมมใคร

ลองนบวามคาใดมากกวากน ทเขยนทาทายแบบนมไดอยากใหใครลองนบจรงๆหรอก

เพยงอยากตงขอสงเกตวา ถาสมาธและสมถะไมมประโยชน ทาไมในพระไตรปฎก

จงเขยนแนะนาใหฝกสมาธหรอฝกสมถะเยอะแยะไปหมด และเมอใดทมคาวา

วปสสนาจะพบคาวาสมถะประกอบอยดวยแทบทกท

หลายคนขวาถาฝกสมถะหรอฝกสมาธแลวอาจจะเปนบา จะทาใหเปนสมาธหวตอ หรอ

พอตายจะไปเกดเปนพรหม แลวทาไมเวลาผานไปสองพนหารอยกวาปแลวจงยงเกบเรอง

สมถะและสมาธไวในพระไตรปฎกเรอยมา นแสดงวาสมถะและสมาธเปนเรองจาเปน และ

เปนวธการเฉพาะขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาททรงสงสอนใหปฏบต และไมใช

วธทฤๅษหรอนกบวชในศาสนาอนใชกนแมแตนอย ถาเปนวธของศาสนาอน จะบนทก

วธการไวในพระไตรปฎกดวยทาไม

ความสงบจากสมาธไมใชความสงบแบบไมรสกตว คณควรเขาใจใหถกวา สมาธมความ

สงบทเกดจากการไมตองไปนกคดวนวายสมผสสมพนธกบเรองอนๆซงไม

ตองการ และในความสงบยงคงมส งทรและมส งทระลกซงผฝกเลอกดอยตลอดเวลา จน

43 

สามารถดารงสภาวะทกาหนดใหรในสงใดสงหนงไดนานเทาทตองการ ทาใหเกดสมาธ

ทตงมน

นอกจากน ในสมาธไมไดจากดใหรแตเพยงสงเดยวไปตลอด ไมไดรแตเพยงคาบรกรรม

ภาวนาวาพทโธ ไมไดรแตเพยงลมหายใจเขาออก ผฝกสมาธตองฉลาดพอทจะเลอนสง

ทกาหนดรจากหยาบไปสละเอยด ฝกเลอนองคฌานเชนเดยวกบสตปฏฐานส ซงให

พจารณากายเวทนาจตธรรมตามลาดบ และไมวาสมาธจะสงบมากเทาใด ยงคงมส งทรอย

เสมอ เมอรไดชดเจนแลวจะสามารถแยกแยะของหยาบของละเอยดวามลกษณะเชนไร

ตางกนอยางไร

คาวาสมถะตางจากสมาธแตเพยงวา สมถะแบงขนของความละเอยดของความสงบ

ออกเปน 8 ขนเรยกวาฌานสจนถงฌานแปด (ซงแบงเปนรปฌานส และอรปฌานอกส)

สวนสมาธแบงขนของความสงบออกเปน 3 ขน ไดแก ขณกสมาธ อปจารสมาธ และอปป

นาสมาธ พอถงอปปนาสมาธ แสดงวา สามารถเขาฌานไดนนเอง

ครบาอาจารยซ งชานาญทงสมถะและวปสสนาสอนวา ตองฝกสมาธใหถงข นอปปนา

กอนจงจะเร มวปสสนา ถาใครสามารถเขาถงปฐมฌานและผนนมปญญามาก จะสามารถ

ใชวปสสนาอบรมปญญาไดเลยโดยถอนจตจากขนอปปนามาขนอปจาระเพอใชปญญาใน

การพจารณา สวนผทสามารถฝกสมถะไดชานาญ เมอเขาใจชดเจนแลววารปฌานกบอรป

ฌานมอาการแตกตางกนอยางไรจะเกดวปสสนาไดเอง

นอกจากนยงมบางทานแนะนาวา วปสสนาใชกาลงสมาธแคเพยงขนขณกกพอ ไมตอง

เขาใหถงฌาน บางสอนวาไมจาเปนตองฝกสมาธเลยดวยซา หรอแคไมคดไมตองใช

ปญญากบรรลแลว ยคนจงมทางผานซงทาใหผปรารถนามรรคผลนพพานอยางรวดเรว

ตองตดกบดกของกเลสอยางไมรตว

ไมวาวปสสนาจะเรมทสมาธขนใด ตองใชกาลงสมาธขนขณกหรออปจารกตาม แต

วปสสนามทสดไกลเกนกวาสมาธยงนก ถาทราบจดหมายปลายทางของวปสสนา จะ

เขาใจไดเองวาวปสสนาคออะไร และตองการกาลงของสมาธมากขนาดไหน

44 

ไหนละวปสสนา

"สมาธเทยบไดกบกอนหนทวางทบหญา พอยกหนออก หญายงเตบโตตอไปไดอก สวน

วปสสนาเทยบไดกบการถอนหญา พอถอนออกไปทงรากทงโคนแลว หญายอมหมดไป"

คณคงเคยไดยนการเปรยบเทยบขางตนนมากอน ทาใหเหนประโยชนของวปสสนาวา

สามารถดบกเลสไดอยางหมดจดจนสนเชอ คนสวนมากจงมงสนใจเฉพาะวปสสนา อะไรๆ

กวปสสนา แคฟงธรรมมานงคดพจารณา พอคดวาตวเองเขาใจแลวเอยปากวา นแหละ

วปสสนา

กเลสตวจรงไมใชมแตตนหญาแคตนเดยว แตตองเทยบกบดงหญานบหมนนบ

แสนตน พอแหวกตนหญาออกด จะพบตนไมใหญขนาดหลายคนโอบอกมากมายซอน

อย ถาใชวปสสนาลวนๆโดยไมมสมาธ จะถอนไดแตตนหญาทนกวามแคตนเดยว

มาดกนวาในพระไตรปฎกอธบายเปาหมายของสมาธและวปสสนาไวเชนใด

ธรรม ๒ อยางเปนไฉน คอ สมถะ ๑ วปสสนา ๑

ดกรภกษทงหลาย สมถะทภกษเจรญแลว ยอมเสวยประโยชนอะไร ยอมอบรมจต

จตทอบรมแลว ยอมเสวยประโยชนอะไร ยอมละราคะได

วปสสนาทอบรมแลว ยอมเสวยประโยชนอะไร ยอมอบรมปญญา

ปญญาทอบรมแลว ยอมเสวยประโยชนอะไร ยอมละอวชชาได ฯ

สมถะชวยทาใหจตเกดความสงบตงมนในอารมณใดอารมณหนง จงกลาววาสมถะยอม

อบรมจต สวนวปสสนาเปนการอบรมปญญาใหรแจงเหนจรงในสภาวะทแทจรงของสรรพ

สงทงปวงวาลวนอนจจง ทกขง อนตตา ตางประกอบดวยธาตส ดน นา ลม ไฟ ประกอบ

กนขนเปนตวตนเพยงชวคราว จงกลาววาวปสสนายอมอบรมปญญา

45 

นาสงเกตวาดวยจตทอบรมแลวดวยสมถะยอมละราคะได แตทาไมสมถะจงละราคะได

อยางเดยว หากจะบรรลอรหตผลยงมอกหลายอยางซงเรยกวา สงโยชน มตง 10 อยาง

ทตองละมใชหรอ

1. สกกายทฏฐ สงสยความเปนตวของตน

2. สลพพตปรามาส ความเชออยางเหนผดในอานาจสงศกดสทธภายนอกตว

ความยดมนในความดเพยงขนศลของตน และความเชอวาการบาเพญทาง

กายวาจาเทานน ทจะสามารถทาใหคนบรสทธจากกเลสหรอหลดพนได

3. วจกจฉา ความลงเลสงสย

4. กามราคะ ความคดกาหนดยนดในกามคณ

5. ปฏฆะ ความขดเคองใจ

6. รปราคะ การตดใจในรปอนประณต

7. อรปราคะ การตดในอรป

8. มานะ ความถอตว

9. อทธจจะ ความคดฟงซาน

10. อวชชา ความหลง

สมถะชวยฝกจตทาใหระงบกเลสขนกลาง ไดแก นวรณ 5 ซงเปนศตรของสมาธโดยตรง

(ตองละใหไดกอน จงฝกสมถะไดสาเรจ) แตเมอใชปญญาทอบรมแลวยอมละสงโยชน

ทงหมดจนถงอวชชา ดงนนขอความจากพระไตรปฎกนแสดงวา วปสสนามทสด

เหนอกวาสมถะอยางเทยบกนไมได แตมใชวาจะวปสสนาเพยงอยางเดยวโดยทง

สมถะ เพราะดวยกาลงสมถะเทานนทจะชวยถอนรากถอนโคนตนไมตนใหญออกไปได

ใครทตดปากคาวาวปสสนา สามารถทาใหวปสสนาทวานนเปนวปสสนาทแทจรงไดแลว

หรอยง เพราะตองใชกาลงจตอยางมากจนถงขนละอวชชาใหไดทเดยวนะ

46 

นวรณ เปนกเลสอยางกลาง ม 5 อยาง คอ

1. กามฉนทะ ความพอใจ ตดใจ หลงใหลใฝฝน ในกามโลกยทงปวง

2. พยาบาท ความไมพอใจ จากความไมไดสมดงปรารถนาในโลกยะสมบตทงปวง

3. ถนมทธะ ความขเกยจ ทอแท ออนแอ หมดอาลย ไรกาลงทงกายใจ ไมฮกเหม

4. อทธจจะกกกจจะ ความคดซดสาย ตลอดเวลา ไมสงบนงอยในความคดใดๆ

5. วจกจฉา ความไมแนใจ ลงเลใจ สงสย กงวล กลาๆกลว ไมเตมรอย ไมมนใจ

นวรณเปนขาศกของสมาธโดยตรง สวนขาศกโดยออม ไดแก ปต บรกรรมภาวนา อคคห

นมต และปฏภาคนมต

ขาศกอยางละเอยดของสมาธและปญญา ไดแก วปสสนปกเลส 10 อยาง

1. โอภาส หมายถง แสงสวาง (ทปรากฏเปนธรรมารมณในใจ)

2. ญาณ หมายถง ความหยงร

3. ปต หมายถง ความอมใจ

4. ปสสทธ หมายถง ความสงบเยน

5. สข หมายถง ความสขสบายใจ

6. อธโมกข หมายถง ความนอมใจเชอ ศรทธาแกกลา ความปลงใจ

7. ปคคาหะ หมายถง ความเพยรทพอด

8. อปฏฐาน หมายถง สตแกกลา สตชด

9. อเบกขา หมายถง ความมจตเปนกลาง

10. นกนต หมายถง ความพอใจ ตดใจ

วปสสนปกเลส หลอกใหเขาใจผดวาตนบรรลแลว สาเรจเปนอรหนตแลว ไมตองฝกอะไร

อกตอไปแลว ผฝกปฏบตธรรมตองรเทาทนขาศกเหลานใหด

47 

วปสสนา ยงจาไดไหมเอย

วปสสนาเปนการอบรมปญญาใหรแจงเหนจรงในสภาวะทแทจรง แตทกวนนผฝกมกชอบ

ชงสกกอนหาม เอาผลมากลายเปนเหต แทนทจะอบรมปญญาใหรแจงเหนจรง กลบเอา

ความรทตวเองนกเอาเองวาจรงมาทกทกวาเปนความรแจงเหนจรง แลวพากนเรยกขาน

วธนวาวปสสนา วปสสนาจงกลายเปนของงายททาเปนกนทวบานทวเมอง แตททากนได

มนเปนวปสสนกตางหาก

ขาศกของวปสสนา คอ สญญา (ความจาไดหมายรหรอความทรงจา) ยงเรยนมามาก

เทาใด ยงตองคอยระวงวา จะเอาความทรงจาทมอยมาเปนความรแจงเหนจรง จะระวงได

อยางไร ตองพงกาลงของสมาธชวยทาใหจตตงมนพจารณาอยเฉพาะเรองนน ไมเอา

สญญา ไมนกเอาความทรงจาอยางนนอยางนมาแทรกแซงในการพจารณา ไมปลอยให

อารมณเขามาเบยงเบน จะไดเหนในสงทแทจรงซงปราศจากการปรงแตง แตถามงมนเอา

แตสมาธทาเดยว จะไดแตความสงบ ไมเกดปญญา ดงนนจงตองฝกหดใหใชกาลงสมาธ

ในการพจารณา

พนธมตรของวปสสนา คอ สญญา สญญาความทรงจาเปนไดทงมตรและศตร ถาไมใช

ความทรงจาแลวจะคดพจารณาไดอยางไร กอนทจะไดวมตต ไมควรทงความรความทรง

จาทวาเปนสมมตออกไปหรอก ถาไมมสมมตจะทาใหกลายเปนวมตตไดอยางไร ในสมมต

เองมใชสมมตไปทงหมด อยางพระธรรมคาสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา คาสอน

ของครบาอาจารย ลวนเปนสงทดเปนสงทถกตองททานถายทอดไว ถาเอาแตจดจา

ไมไดคดพจารณาจนเหนจรงรจรงตามททานสอน พระธรรมของทานจะยงคงเปนสมมตอย

นนแหละ

ในการปฏบตกรรมฐาน เมอจตสงบตงมนเปนสมาธแลว ใหนาพระธรรมคาสงสอนมาคด

พจารณาซาแลวซาอก หาทางพสจนดวยตนเองวาธรรมเหลานนเปนความจรง พยายาม

สรางพระไตรปฎกทงฉบบขนมาภายในใจ คอยๆไดรไดเหนสภาวะทแทจรงของสรรพสง

ทงหลาย และจะรสกซาบซงเกดอาการปตสขอยางละเอยดขนไปเรอยๆ

48 

จากความรแจงเหนจรงทคอยๆปรากฏขนมานน ความลงเลสงสยจะคอยๆหมดไป ผฝกจะ

เขาใจชดวากายกบใจไมใชส งเดยวกน กายสกแตวากาย ไมมกายทเปนตวตนของเรา

ของเขาอกตอไป มนเปนเพยงธาตลมไฟนาดนทมาพงพาอาศยกนอยชวคราวเทานน

ลวนอนจจง ทกขง อนตตา ทาใหเบอหนายไมตองการกลบมาเวยนวายตายเกดอก

ปลอยวาง ตองหยบยกขนมาพจารณากอน แลวคอยวาง

การปลอยวางเปนเปาหมายหนงในการปฏบตธรรม คาอนเชน ทาใจ ปลอยมนไป ชางมน

ละวาง วางเฉย หรอไมเปนไร ลวนมเปาหมายเดยวกน คอ มงหาความสข พอเกดความ

ทกขขนแลวหาทางปลอยวาง พอปลอยวางไดแลว ความทกขจะหายไป ... แตทาไมตอง

คอยทาใหความทกขมนหายไปอยเรอยๆดวย

บางคนแนะนาวธปลอยวางไววา ใหพยายามมสต ไมตองเพง ไมตองตงใจ ใหทาใจให

เฉยไว พอรอะไรขนมา ใหปลอยวางไปทนท อยาพยายามคด อยาสงสย แลวจะเกด

ปญญาเหนการเกดดบ

คาแนะนาขางตนพอทาตามแลวยอมเหนผลจรงกนทกคน เพราะวธปลอยวางแบบนไมได

ตางจากใหเลกคดนนเอง ใครๆกทาได แตไมไดทาใหเกดปญญาแทจรง เปรยบเสมอน

การเปดฝาหมอหงขาวขนมา พอเจอไอนารอนพงออกมากระทบมอกปลอยฝาหมอลงไป

ทเดม ไมไดรไมไดเหนวาขาวทอยในหมอสกหรอยง รไดอยางเดยววามนรอน

สตทไมไดฝกของคนทวไปเปนเชนนแหละ วนหนงๆมสตเปนพกๆ แตละครงทมสต จะ

เปนอยชวเวลาแวบๆ แคเดยวเดยว นเปนเพราะไมรจกทาสมาธ

จรงอยทสรรพสงทงหลายมการเกดขน ตงอย แลวดบไปเปนธรรมดา แตถารเพยงแคนก

ยงคงเปนวฏจกรหมนเวยนเกดความทกขซาแลวซาอก เมอเกดทกขข นมา ผฉลาด

ตองใชความทกขน นใหเปนประโยชน พจารณาใหเหนชดเจน พจารณาวาความ

ทกขนนเปนอยางไร เปนทกขของฉนจรงหรอ ถาเปนทกขของฉนจรง ตองสามารถสง

49 

หยดไมใหมนทกขตอไป แลวทกขเกดขนไดเชนไร มนเปนทกขทตงอยไดเปนชวโมง

หรอเปนวน เพราะมปจจยอะไรเขามาเกอหนน แลวตอมาทกขนนทาไมมนหายไปได ผล

ตอเนองจากทกขมอะไรบาง มผลดรายอยางไร

ใหพยายามคดพจารณาเชนนจนเหนจรงและพจารณาซาแลวซาอกจนชน พอ

เขาใจแลวความปลอยวางจะตามมาเปนผล และเมอใดทจะเกดทกขแบบเดมขนมา

อก ไมทนทมนจะทกข เมอเขาใจทมาทไปของทกขมากอนแลว ทกขกไมเกด แมจะม

เหตการณนนเกดขนเพราะหลกเลยงไมไดกตาม

กวาจะทาไดเชนน พอรอะไรขนแลวปลอยวางไดทนท ตองผานการฝกพจารณาซาแลว

ซาอกมากอนอยางโชกโชน

เมอใดทเกดทกขขนมา ตองคดขอบใจททาใหไดเหนทกข

คดของคณ ตางจาก คดของผม

มประเดนหนงทถกเถยงกนมากในเรองทวา วปสสนาจะเกดขนไดนน ตองใชความคด

หรอไม จงขอลองตอบเทาทตวเองเขาใจ ดงน

เนองจากจตทางานไดเรวมาก การคดในระดบความเรวของคนธรรมดาทวไป จงกลายเปน

อปสรรคทาใหไมสามารถตามรจตไดทน เพราะพอรส งใดขนมาแลวหากคดตามไป จะ

กลายเปนวารไดทนแคในสงทตวเองคดปรงแตง ไมสามารถตดตามสงทจตรไดตลอด

หากตองการตามใหทนในสงทจตรหรอรเทาทน ตองไมคด ซงไมคดทวานไมใชวาไมให

สมองทางานเสยเลยหรอปลอยใจใหวางๆอะไรแบบนน ไมคดทวานหมายถงไมใหคด

ปรงแตง ตองฝกเปนผดผรเฉยๆใหไดกอน เหมอนกบนงดหนงบแตไมใหคดไมใหนก

ไมใหวจาร พอหนงฉายจบแลวตองสามารถเลาเรองราวทไดดในหนงไดอยางละเอยด ซง

ทาไดยากแตไมใชวาฝกกนไมได นคอประเดนสาคญทตองอาศยประสบการณจากการฝก

50 

สมาธ อกทงตองผานการพจารณากายและเวทนามากอนอยางชาชอง จงจะเขาใจวาจต

ตางจากกายและเวทนาเชนใด

การฝกจตตองผานการพจารณาเวทนา เพอเรยนรและเขาใจในทกข สข ไมทกขไมสข

ความคดปรงแตงทเกดขนเปนตนเหตของเวทนา แลวการปรงแตงอาศยความคด(สงขาร)

และความนกถงความจา(สญญา) ทาใหคดปรงแตงเรอยเปอยไปนนเอง ซงขนนตอง

อาศยสมาธเพอสามารถแยกขนตอนการทางานของจตออกไดชดเจนวา นนคดนะ นนกนะ

นนปรงแตงเขาไปอกแลวนะ

แลวเวทนานนละเกดขนมาจากการรบรผานสมผสทางตา ห จมก ลน กาย ใจ พอเหนสาว

สวยหนมหลอ ทาไมจงเกดความรสกรกชอบขนมา แตถาดเสาไฟขางถนน ทาไมจงไม

รสกเหมอนเหนคนสวยแบบนนบาง เสาไฟฟามนเปนแคเสาปน มนเปนแคธาตดน ตาง

จากตวเองทประกอบดวยธาตดนนาลมไฟหรอไม มนสกแตวาธาตเหมอนกน ทาไมจงเกด

เวทนาตางกนไปไดเชนนน

ถาเขาใจเรองของกายและเวทนาแลว จะไมตองมาเถยงกนหรอกวาวปสสนาตองใช

ความคดหรอไม เพราะกวาจะสามารถตามรจตไดทน ตองผานการคดพจารณาแยกแยะ

องคประกอบของกายและเวทนาเพอเรยนรและเขาใจในสภาวะทแทจรง

ขณะทเรยนรตองไมคดปรงแตง เพอรตามสภาวะทแทจรง

แตเมอเกดความรเขามาแลว ตองใชความคดพจารณาใหเขาใจ

เมอเขาใจแลว พอสงใดสงหนงเกดขน มนจะดบของมนไปเอง

แตถามนไมดบ แสดงวาตวเองยงคงยดตดวา เปนตวตนเราเขาอยอก ยงเสนอตวเขาไป

ปรงแตงอยอก

51 

วปสสนา ตองคดจนไมตองคด

วปสสนาตองคดหรอไมคด เปนประเดนหนงทสงสยกนมาก บางคนฟงเขามาวาตองไมคด

เลยสรปความเขาใจไววา ทงวนทงคนตองพยายามไมคด ใหปลอยใจมงใชสตเปนหลก

คอยระลกรลกษณะของจตใจอยางเปนกลางอยเนองๆตลอดเวลา พยายามหลกเลยงการ

คดแทรกแซง อยาคดกดขม หรอคดปรบเปลยนลกษณะของจตใจใหตางไปจากเดม แลว

จะมสตระลกรสภาพของจตวามการเกดขน ตงอย ดบไป ทาใหเขาใจถงอนจจง ทกขง

อนตตา

ความเขาใจเชนนเปรยบเสมอนเอาผลมาเปนเหต เพราะกวาจะสามารถปลอยใหจตรบร

สภาวะทแทจรงโดยปราศจากการปรงแตงไดนน ไมใชเรองทปถชนคนธรรมดาทเคยชน

กบการคด อยๆ จะทาไดขนมาในทนท ตอใหพยายามมสตทกขณะจต จะรตวไดเฉพาะ

ชวงเวลาทไมเผลอเทานน ซงเทากบเปนการปลอยเวลาในชวตประจาวนใหเสยไปโดยไม

เกดปญญาไดเตมทอยางทควร

ชวงอยเฉยๆไมตดภาระใด ขอใหคดในทกขณะจต โดยตวเองเปนผกาหนดเรองท

คดวาเปนเรองอะไร คอยตดตามระวงความคดของตวเองใหอยกบปจจบน อดตทดดไป

ไกลแลวใหปลอยผานเลยไป อนาคตทยงมาไมถง อาจจะคดไปคดมา อยาไปคดกงวล

ใหเลอกเรองทนามาคดพจารณา มงใหไกลออกจากกเลสอยเสมอ

นนอนจจง นทกขง ออนเปนอนตตา ทกอยางเกดขนแลวตงอยชวขณะแลวดบไป ตวเอง

เชนกน สดทายจบลงดวยการคดถงความตายของตวเอง จงอยาประมาท จงหาทางทา

ทกวนาทในชวตทเหลออยนใหมคาทสด เหนใบไมรวง เหนขาวการตาย แคพดโทรศพท

เสรจวางห นแหละมพบยอมมจาก ชวตเปนเชนน

นอกจากแคคดตามไปเฉยๆ ตองหดคดคนพจารณาไลหาเหตผลของเรองตางๆดวย คด

ใหมนกระจางจนจาไดเหมอนกบทองสตรคณ พอเกดเรองนนๆขนมาอก เนองจากเคย

คดพจารณามากอนแลว จะชวยใหเขาใจในทนทวา มนเปนเชนน นเอง ยอมปลอย

วางไดในทนท นแหละคอการคดททาใหไมตองคดอกแลว

52 

การปลอยวางตางจากการเฝาดเฉยๆ ใครๆสามารถรเหนการเกดดบ สามารถอธบายวา

อนจจงทกขงอนตตาไดวาเปนเชนไร แทนทจะปลอยใหปลอยวางอยางไรเหตผล ตอง

เปนผพจารณาคดคนในเรองราวนนๆ ทงเหตปจจยและผลทเกดตามกนขนมาใหเขาใจ

โดยละเอยด ตองฝกพจารณาเรองเดมซาแลวซาอกใหชานาญ เมอเขาใจจนซงแลว

ยอมเปนผลใหปลอยวาง จะไดปลอยวางไดในทนทโดยไมตองเสยเวลาคด

คดพจารณาใหเตมท ทาใหเตมกาลง ฝกคดในทางธรรมจนตดเปนนสย จากนนพอวาง

จากเรองทตองคดหรอคดไปไมหยดตองดงไวบาง มฉะนนเรองทคดอาจกลบกลายเปน

สมทยเหตแหงทกขเสยเอง จงใหหยดคดแลวฝกนงสมาธ หรออยางนอยคดนกถงคา

บรกรรมภาวนาพทโธตอเนองกนไป ชวงทเดนใหบรกรรมพทโธตดตามไปทกฝกาว ยน

อยในลฟต นงรอ ชวงใดทพอจะวางจากภาระหนาทการงานใหบรกรรมพทโธ ลองฝก

เชนนจนไมมเวลาแมแตอดใจเดยวทไมคด

สวนทกลาววา วปสสนาทาไดโดยไมตองคด เปนความเขาใจสบสนของคนทฟงครบา

อาจารยมาคดเอาเองงายๆ พอฟงมาวาวปสสนาทาไดโดยไมคด จงนกวาคนทวไปกทา

ได แลวยงนาวถทางของวปสสนาไปสลบกบวถทางของสมถะเสยอก

จะทาวปสสนาโดยไมตองคด สามารถทาไดแตตองอาศยกาลงสมาธทตงมนอยางมาก

ครบาอาจารยกลาววา ตองเชยวชาญการเขาออกฌานและอรปฌาน จนเขาใจ

อาการทแปลกแตกตางกนของรปฌานและอรปฌานไดชดเจน

53 

เร มทสญญา จบทสญญา

สญญา เปนสวนหนงของขนธหาซงประกอบดวย รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

รวมกนเปนชวตเปนตวตนขนมา

1. รป คอมหาภตรป ทง ๔ ดน นา ไฟ ลม ทประชมเปนรางกายน

2. เวทนา ความรอารมณ หรอรบอารมณ ทกข สข ไมสข ไมทกข ดใจ เสยใจ

3. สญญา ความจา ตาจารป จาเสยง จากลน จารส จาสมผส

4. สงขาร ความคด ความคดด คดชว คดไมด คดไมชว

5. วญญาณ ความรแจงทางทวารทง ๖ รแจงทาง ตา ห จมก ลน กาย ใจ

ในลาดบฌานจากรปฌานไปอรปฌาน ฌานขนเนวสญญานาสญญายตนฌาน (จะวาม

สญญาจาไดกไมใช จะวาไมมสญญาจาไดกไมเชง) เปนดานสดทายของอรปฌาน น

แสดงวาตวสญญาเปนสงทละเอยดมาก

ขนาดเขาฌานจนละเอยดแลวยงคงตดพนกบสญญา ดงนนจงแทบเปนไปไมไดทจะไมใช

สญญาความทรงจามาชวยในการปฏบตกรรมฐาน ผฝกตางหากตองรทนในขนธหาวา

ขนธตวใดกาลงทางานอยหรอกาลงไหวตวอย ตองแยกใหออกวา อะไรคอความจา อะไร

คอความจรง

สญญาเปนดาบสองคม ซงอยางไรกตามยงตองใชสญญาชวยในการฝกปฏบต ถานาสงท

ไดเรยนรไปเทยบกบสญญาความทรงจาเดมแลวขดกน ยอมทาใหสงสยวาความรใดถก

หรอผดกนแน สญญาเกาถก หรอสญญาใหมถก ดงนนในการทาสมาธจงมคาแนะนาไววา

ขอใหเปดใจใหกวาง อยายดตดกบสงทไดรไดเหน อยายดตดกบความทรงจา

จงทาตวเปนผสงเกต แลวจะพบความจรงซงเปนความรใหมๆ อกมากมาย

54 

กญแจหลอกเดก เอามาไขตเซฟผใหญ

สมยทผมเปนเดกอนบาล คณพอซอของเลนใหเลนเปนโปลสจบขโมย มปนเดกเลนกบ

กญแจมอทาดวยพลาสตก ตวกญแจมอมดอกกญแจทมหนาตาเหมอนกบกญแจไขตเซฟ

เกบเงนของคณพอ เหนคณพอใชกญแจไขเปดประตตเซฟได ผมเลยลองเอากญแจ

พลาสตกของเลนไปทดลองไขประตตเซฟบาง พอหมนแครกเดยวกญแจพลาสตกกหก

คารกญแจตเซฟ จะแคะออกมายงไงกแคะสวนทหกคางรกญแจไมออก ยงดทคณพอ

ไมไดดอะไร

เรองนเหมอนกบประสบการณทไดจากการฝกสมาธไมมผด ตราบใดทไมเคยฝกอยาง

จรงจงยอมเหมอนกบความคดอานของเดกทไมรประสประสา เหนกญแจทกดอก

เหมอนกนไปหมด กวาจะโตจนรจกแยกแยะ ตองใชเวลาเรยนรอกนาน ตองทาผดแลวผด

อกหลายครงกวาจะรวาทาถกเปนอยางไร

ผไมเคยฝกสมาธ จะไมมทางเขาใจวาสมาธเปนยงไง ทไดยนไดฟงวา "ทกคนสามารถม

สตทกขณะไดอยแลว ขอเพยงตงใจมสตระลกรตวอยเสมอถอวามสมาธแลว" คนพดแบบ

นเหมอนกบเดกยงไมโต คดกนเอาเองวาโลกของผใหญเหมอนกบโลกของเดก สมาธ

ทวากนวาเปนสมาธ เปนไดแคสตเทานน และเปนแคสตชนดทไมไดฝกฝนใหชานาญ

เปนสตซงยงมชวงเวลาเผลอมากกวาไมเผลอ ถาวนหนงมเรองทเกดขนใหร 100 เรอง

จะรไดจรงแค 2-3 เรอง แลวเขาใจกนไปเองวาตวเองสามารถมสตตามรไดตลอดเวลา

เพราะไมเคยไดรทนสกทวาทเผลอไปนะมอะไรบาง

อยาวาแตคนทไมเคยฝกสมาธเลย ขนาดคนทฝกสมาธยงเผลอกนได สมาธมหลายระดบ

ถาไมเคยเขาสมาธระดบสงๆจะไมรวาสมาธในขนทเหนอกวาเปนยงไง ดงนนผสนใจฝก

กรรมฐานควรมมานะฝกซาแลวซาอกใหชานาญ อยารบรอนบอกตวเองวาเปนผใหญ ทงๆ

ทตวเองยงเปนเดก

55 

บรกรรมพทโธเรวๆ ดอยางไร

ผมสนใจวธฝกสมาธของพระสายวดปามานาน ไดยนไดฟงเรองการบรกรรมพทโธมามาก

อยางคาสอนวาใหบรกรรมพทโธเรวๆตดตอกนไป ทราบมานานแลวแตไมเคยใหความ

สนใจจรงจงนก พอนามาทดลองฝกในระยะหลงนแหละจงเพงถงบางออวาการบรกรรม

พทโธเรวๆดอยางนเอง นาเสยดายเวลาทผานไปซงตวเองไมไดใหความสนใจมาตงนาน

ใครจะคดวาการบรกรรมพทโธเรวๆจะมประโยชน คดกนวา แคบรกรรมพทโธชาๆยงไมได

เรอง แลวบรกรรมเรวๆมนจะไดเรองอะไรเลา คดกนไปวา ไรสาระ เสยเวลา ไมตองสนใจ

คนเราคดเปนกนตงแตแรกเกด คดกนคลองจนกลายเปนอตโนมต ไมตองตงใจใหคด มน

กคดของมนเองใชไหม การทคดกนเปนจนคนเคยนแหละททาใหไมรวาลกษณะ

ของการคดน นเปนอยางไร ความคดมนเกดสบเนองกนไปตลอดเหมอนกบการดหนง

ในโรงภาพยนตร ผดไมเคยดทนสกทวาเฟรมภาพทหมนตอเนองกนไปทละเฟรมนนเปน

อยางไร สวนความคดมนเดนเรวยงกวาเฟรมหนงหลายเทานก เรวกวาแสงเสยอก ถาไม

เคยฝกใหรจกคด มนจะคดของมนเองจนไมรวาคดนนมอาการลกษณะเปนอยางไร

ขอใหลองพดคาวา พทโธ โดยการเปลงเสยงออกมาทางปากใหไดคาวาพทโธๆๆๆๆ

ตดตอกนไปใหไดเรวทสดเทาทจะเปลงเสยงออกมาทางปากได คณจะพบวาไมสามารถ

พดคาวาพทโธตดตอกนไปไดเรวนกใชไหม ยงกวานนพอพดคาวาพทโธจนหมดแรงลม

ยงตองหยดพดเพอหายใจเอาอากาศเขาปอด ทาใหพทโธทวาทาไดเรว ยงตองหยดเปน

ชวงๆ

คราวนใหลองฝกบรกรรมพทโธเรวๆโดยใชความคดหรอจะนกถงคาวาพทโธกได ทาให

ไดยนในใจใหเรวทสด สงเกตวาถายงตองหยดเพอหายใจหรอมอาการทางกายทขยบ

ตามการคดบรกรรม นนแสดงวายงไมใชความคดในใจหรอกนะ มนยงเปนการเลยนแบบ

เหมอนทใชปากพดอยอก เพราะไมงายหรอกทจะลมนสยพดไปคดไปทคนเคย เคยทากน

มาแบบอตโนมตตลอดชวชวต

56 

เสยงคาวาพทโธทไดยนในสมองจากคดบรกรรม มกจะตดนสยมาจากการไดยนเสยงท

เปลงออกมาจากปากคนพด ไมไดเปนเสยงคาวาพทโธทเกดจากการคด เรองนอธบาย

ยากทเดยวถาไมเคยลองฝกเองมากอน

กวาจะทาใหเหลอแตคดพทโธตดตอกนไดโดยใชแตความคดอยางเดยว ตองฝกกนนาน

ทเดยว ชวงทคดพทโธไดเรวๆจะไมมเรองอนใดเขามาแทรกเพราะไมเปดโอกาสใหคด

เรองอน แลวจะคอยๆซมทราบวาอาการของการคดนนเปนอยางไร ตางจากชวงไมไดคด

อยางไร แลวจะพบวาทวาสงบนง ในความเปนจรงนนเปนไปไดยากมาก ของจรงมนไมนง

แมจะพบวามนดนงกตาม

ต งใจคดเพอคดใหนอยลง

การตงใจ ยอมดกวา การไมตงใจ

การคดสงทตงใจคด ยอมดกวา การปลอยใหคดอยางไรจดหมาย

ผมนสยชอบคด ยอมไมมทางทจะหยดคดใหไดในระยะเวลาอนสน จงตองหาทางฝกจต

ทาใหคอยๆลดความคดใหนอยลงทละเลกทละนอย

การปลอยจตใหวางๆ คนธรรมดาไมมทางทาจตวางไดจรงหรอก ทวาวางเพราะคนนนๆไม

สามารถรตามจตไดทน ไมสามารถรเทาทนอาการของจตตางหาก

คนชอบคดใชปญญา คงดอไมยอมรบหรอกวาบรกรรมภาวนาพทโธ ๆๆๆๆ ตดตอกนไป

จะไดประโยชนอะไร เพราะไมเหนมเหตผล แถมคดวามนเปนเรองเสยเวลา บรกรรมพท

โธ ตอกนไป ไมเหนจะไดอะไร บางคนลองแลวสกพกบอกออกมาวา ไมไดเรอง

นแหละจดออนของคนชอบใชปญญา เพราะตดนสยไมชอบออกแรง พอลองไดสกพก

แลวรบบอกตวเองวา ไมไดเรอง นเปนเพราะตวเองฝกไมเปนตางหาก

57 

บรกรรมภาวนาพทโธ พทโธ พทโธ ๆๆๆๆๆ ตดตอกนไปนแหละ ตองตงใจทจะบรกรรมแต

ละคาทบรกรรมภาวนาวาพทโธดวยนะ ไมใชสกแตวาบรกรรมภาวนาพทโธแรกๆ แลว

ปลอยใหจตมนนกคดคาอะไรกไมรทหลอกตวเองวาเปนคาวาพทโธ

การฝกตองเกดจากความตงใจ ตงใจแลวตองทาจรง ทาจรงตองใชความอดทน ยอมอด

ยอมทนฝกปฏบตซาแลวซาอก การฝกตองใชเวลากวาจะเหนผล อยาคดแควาสกหก

เดอน แตใหคดเผอไวเลยวา หกป สบหกป ยสบหกป หรอนานกวานนกยอมได

คนทาสาเรจมตวอยางใหเหนเยอะแยะไป คนอนทาได แลวทาไมฉนเองจะทาไมได

ดใหเปน มองใหออกวา ทแลวมานนฝกกาวหนาไปแลวอยางไรบาง ผดพลาดไปแลว

อยางไร ใหคดใชปญญาคอยปรบคอยแกไขหาอบายทเหมาะกบตน

แทนทจะเอาแต พทโธ พทโธ พทโธ ๆๆๆๆๆๆ ตอๆกนไปอยางเคย ใหลองใชพทโธคา

แรกเกดจากการคด พอคดแลวรจงตามดวยพทโธ ใหพทโธแทนคาวา ร พอรพทโธ จง

ใหคดร แลวพทโธ

แทนทจะพทโธ ๆๆๆๆ เฉยๆ ใหใชเลขตามพทโธ กลายเปนพทโธหนง พทโธสอง พทโธ

สาม ... ไลทวนไปทวนมา

หรอ จะใชพทโธหนง แลวยอนคากลบเปน หนงพทโธ พทโธสอง สองพทโธ

ประเดนสาคญในขนน คอ ใหต งใจคด คดอะไรกได ทต งใจคด คดใหไดตอเนองกน

ไปนานขนเร อยๆ โดยไมมความคดเรองอนแทรก

การฝกบรกรรมภาวนาพทโธๆๆเรวๆ เปนการฝกบรหารจต มงใหรจกสรางสตตามรอยางม

กาลง พอเกดสตไดอยางตอเนอง สมาธทสงบตงมนจงเกดตามมาเปนผล

58 

พดพทโธ คดพทโธ นกพทโธ

ครบาอาจารยทานสอนใหหดบรกรมพทโธๆๆตดตอกนไปอยางนอย 1 ชวโมงโดยไมม

เรองอนแทรกเขามา จากนนจงใชปญญาในการพจารณาตอไปอกเปนชวโมงเหมอนกน

และใหฝกสลบไปสลบมาระหวางการบรกรรมกบการใชปญญาเชนนไปเรอยๆ แบบน

แหละเรยกวาสมาธทตงมนและพรอมตอการใชปญญา

ขนาดคนทบอกวาแน อยาวาแต 1 ชวโมง แคนาทเดยวกยากแลว แรกๆบรกรรมพทโธๆๆ

จะตองหยดเพอรอใหหายใจเขาออกเปนพกๆ แถมพทโธทบรกรรมทาไดชาเสยอก

อาการของความคดมกตดอยกบนสยการพด พอคดอะไร เหนอะไร ตองไดยนเสยงพากย

เปนเสยงพดขนมาในใจตามไปดวย ดวยเหตทตดอยกบการพดจงตดกบนสยทวาตอง

หายใจเขาหายใจออกเพอจะไดมลมทใชพดตามกนไป พอเรมฝกบรกรรมพทโธขนมาใน

ใจ กลบรสกวาลนกบปากของตวเองขยบตามไปดวย ทาไปพกหนงอาจมนาลายมากขน

จนตองกลนลงคอ ในหนงนาทจะบรกรรมพทโธๆๆตอกนไปไดไมกสบครง นแหละคอขอ

พสจนวา กายกบใจ ใจกบกาย มนเชอมกน คนเราเคยใชกายกบใจเชอมกนมาชวชวต

ดงนนจงไมงายหรอกทจะฝกบรกรรมพทโธโดยใชใจเพยงอยางเดยวใหไดในทนท

ผฝกตองหาทางฝกแยกกายกบใจใหคอยๆหางกนไปทละเลกทละนอย แทนทจะปลอย

ใหคดบรกรรมพทโธเฉยๆซงเปดโอกาสใหคดถงพทโธแบบทใชปากพดอก ใหกาหนดจต

ตามรลมหายใจเขาออกทปลายจมกแทน พอหายใจเขา กร พอรกบอกตวเองในใจวา พท

โธ พอหายออก กร พอรใหบอกตวเองในใจวา พทโธ อะไรๆทรใหบอกตวเองวาพทโธ

การตงใจทจะตามรลมหายใจ จะชวยใหลมนกถงปากทเคยใชพด อกทงเปนการฝกให

แยกกายกบจตไปในตว เพราะการหายใจเปนเรองของกายเปนเรองทเปนเหต สวนการร

นนเปนเรองของจตเปนเรองทเปนผล

พอบรกรรมไปไดสกพก คราวตอไปใหคดคาวาพทโธครงเดยวหรอหลายๆครงตามลม

หายใจเขาออกแตละครง จะชวยเนนการใชสวนของจตมากขน หลงจากนนจงบรกรรม

59 

พทโธๆๆ ตอไปเพยงอยางเดยวโดยไมตองสนใจอาการใดๆทเกดจากกายอก

แทนทจะปลอยใหบรกรรมพทโธๆๆตดตอกนไปอยางเดยว ใหลองคดคาวาพทโธ หรอพด

พทโธออกมาทางปาก จากนนใหนกถงเสยงทพดวาพทโธ แลวนกถง นกถง นกถง เสยง

คาวาพทโธ จะพบวาคดกบนกนนตางกน และนกพทโธทาไดงายกวาคดพทโธอยางมาก

ถงขนนจะเรมเขาใจสภาวะการทางานของรป(ไดจากลมหายใจทผานเขาออก) เวทนา

(ไดจากความรสกถงลม) สญญา(ไดจากการนกถงพทโธ) สงขาร(ไดจากการคดถงพท

โธ) วามลกษณะแตกตางกนเชนใด โดยความเขาใจทไดมาน ไมไดเกดขนจากการคด

แตเกดขนตามผลจากการปฏบตโดยตรง

เนองจากการนกถงคาวาพทโธทาไดเรวมากในวนาทหนงหลายครง แทนทจะปลอยใหนก

ถงพทโธทละครงตดตอกนซงอาจทาใหเกดความเบอไมนาสนใจตดตาม ใหลองนกถงคา

วาพทโธเปนคทละหนง ทละสอง ทละสาม ทละส ทละหาพทโธ ดงน

พทโธ พทโธ

พทโธพทโธ พทโธพทโธ

พทโธพทโธพทโธ พทโธพทโธพทโธ

พทโธพทโธพทโธพทโธ พทโธพทโธพทโธพทโธ

พทโธพทโธพทโธพทโธพทโธ พทโธพทโธพทโธพทโธพทโธ

หรอนกตามดวยตวเลขกได เพราะตวเลขเปนสงทเคยใชกนจนชน จนไมตองเสยเวลาคด

พอนกถงตวเลขตามพทโธขนมากยงเรยงตวเลขตามลาดบไดดวย

คณจะสรรหาวธอนใดมาใชไดตามใจ สงทนก ตองทาไดงาย ตอเนองกนไป และตอง

ชวยใหจตสงบตวมากขนทละเลกทละนอย

จากพดพทโธ คดพทโธ นกพทโธ จะกลายมาเปน รพทโธ แลวรอยเทานน

60 

คด นก ร ตางกนไฉน

หากถามวาเลข 12 คณ 12 ไดผลลพธเปนเทาใด คณจะตอบไดทนทใชไหมวา 144 แต

พอถามวาเลข 17 คณ 17 ไดผลลพธเปนเทาใด จะตองเสยเวลาคดมากขน

การนกถงคาตอบ 144 นนทาไดเรวกวาการคดหาคาตอบ 17x17

นกกบคดตางกนเชนน

อยางไรกตาม กวาจะสามารถนกถงคาตอบไดทนท ตองเคยคดหาคาตอบเรองนนๆมา

กอนและตองหมนทองจาหรอคดซาแลวซาอกจนชานาญ จนนกไดทนทโดยไมตองคด

นก ทาไดงาย ทาไดสบาย ใชเวลานอยกวาคด

คด ทาไดยาก เหนอยกวา และใชเวลานานกวานก

จะรไดอยางไรวานนคดนนก ตองอาศยสตตามรใหทน

จะมสตตามรไดทน ตองฝกบรกรรมพทโธๆๆใหเรวๆ

รวาพทโธเกดขน พอนกจบ พทโธกหายไป

พอพทโธหายไป กรวาหายไปแลว รแลวกนกพทโธใหเกดขนมาใหมอก

พอฝกจนชน จะเขาใจวธการทางานของจตไดเอง นแหละคอการเรมตนรจต

พอเขาใจวธทางานของจต จะหยบยกอะไรขนมาพจารณาแทนพทโธ จะสามารถตามรได

ตลอด

รไดตลอด รไดละเอยด แมกระทงเหตและผลของการเกดขน ตงอย ดบไป วาเปน

อยางไร

ไมใชแครวาเกดขน ตงอย ดบไป

รหยาบๆแบบนใครๆรได คดได นกไดกนทงนน

61 

ใชความเคลอนไหว สยบความเคลอนไหว

ผมชอบสงเกตคนทกาลงเดนไปเดนมา นอยคนนกทเดนอยางตามประกาย สวนใหญจะ

เดนแบบตวไปทางแตใจไปอกทาง ไมคอยเหนใครเดนไปแลวคอยดคนทเดนสวนทางกน

มาหรอกนะ ถดจากคนเดนหนไปสงเกตคนทนงบนรถเมลบาง ยงแลวใหญกวาคนทเดน

ไปเดนมาเสยอก สวนใหญคนนงบนรถเมลจะนงตาลอย มองออกนอกหนาตาง พอมรถสง

ควนเหมนจงคอยรตวหาผามาปดหนาปดจมกกนเปนพกๆ

ชวงเดอนทผานไปมการแขงขนฟตบอลโลก เหนฝรงเขาเตะฟตบอลแลวพอยอนมาดคน

ไทยเลนเหมอนไดดหนงแบบสโลวโมชน เวลาตางชาตเขาเลนฟตบอล ขายาววงเรว สง

ลกตอกนไดแมนยา ไมกอดใจ สามารถสงลกตอๆกนขามสนามมาถงหนาประต

นเปนตวอยางใหเหนวา ถาอยากจะมสตตามรไดทนตลอดเวลาแลว ตองอยาปลอยใหใช

ชวตแบบปกตทคนเคยมาตลอด ถาไมมเรองบงคบ ไมมการแขงขน จะตดนสยทาตว

แบบเดมๆ โดยเฉพาะจตทชอบคด ตองหาทางใชความคดทเรวกวาเพอควบคมจต

แตถาปลอยใหคดปลอยใหมสตตามสภาพทเคยชน นนไงดคนทเดน ดคนทนงบนรถเมล

ซ ผลจะออกมาเปนแบบนนแหละ แลวทตวเองวาสามารถมสตรตว จะรตวไดแคชวง

หลงจากเผลอ ยากสาหรบคนธรรมดาๆจะเอาความนงหรอความชามา สยบจตท

เคลอนไหว

จตมนชอบคด ตองอยาปลอยใหมนคดของมนเอง อยาพยายามหยดคดทเดยวละ เพราะ

ความอยากความพยายามทจะหยดคดนนเปนความคดเหมอนกน ยงอยากจะหยดคด ยง

ทาใหคด ทาใหเครยด ทาใหกงวล

จตมนชอบคด ตองกาหนดเรองใหมนคดเขาไปแทน ใหนกคาวาพทโธ พทโธ ตดตอกน

ไป หรอจะกาหนดจตตามรลมหายใจ หรอใชวธอนใดกได โดยใหคดคานนๆตามรเรอง

นนๆใหตอเนองกนไปตลอดใหได ถายงแวบคดเรองอนข นมาอก แสดงวายงปลอย

จงหวะใหจตมนคดของมนเอง ถายงรสกปวดขา นนแสดงวามจงหวะใหจตคดขนมาอก

ถายงรสกอะไรๆขนมาไดในขณะนกถงพทโธอย แสดงวาจตมนคดปรงเรวกวาอยอก

62 

ฝกจตแบบนไมงายหรอกนะเพราะจตมนตดนสยคดนอกเรองนอกราวมาตลอด จตมน

เหมอนมาพยศ ตองขมาตวนใหมนยอมแพของมนเอง

ความสงบของปลอม ความสงบของจรง

ไมวาคณจะเรยกวธการฝกทตวเองใชอยวาวปสสนา สมถะ หรอ สมาธ อยกตาม ทกวธ

สามารถนาพาความสงบมาใหไดเชนกน โดยเฉพาะคนทเคยมปญหารมลอม เครยดจด

เคยทกขหนกมากอน พอหนหนาเขาหาธรรมะ จะพบกบความสงบทตวเองไมเคยพบ ...

เนย ธรรมะ ทาใหฉนสงบอยางเหลอเกนนะ

ความสงบเรมดวยการให พอใหความสขความสงบกบผอน จะรสกดใจ ภมใจ และสงบใจ

ความสงบเกดขนจากการยบยงตวเองไมใหกอปญหาสรางความทกขแกผอ น นคอความ

สงบทไดจากศล ถาขาดศล แตชอบให อาจเผลอใหสงทผรบไมตองการ พอทาใหคนอน

เกดความทกข ตวเองกไมสงบ

เมอทาใหคนอนมความสข และมศลเพอทาใหตวเองมความสขเชนเดยวกนแลว พอเหน

คนอนเขามความสข กพลอยสขใจไปกบเขาดวย แตถาเขามความทกขแลวชวยอะไรเขา

ไมได ตองทาใจ ปลอยใหเขาเปนไปตามทางของเขา นแหละคอพรหมวหาร เมตตา

กรณา มทตา อเบกขา

ความสงบจากทานและศล ยงเทยบเทาไมไดเลยกบความสงบทไดจากการปฏบตธรรม

และการปฏบตธรรมยงสรางบญกศลทเหนอกวาทานและศล เพราะการปฏบตธรรมเปน

การสรางความสขสงบทแทจรงใหกบตวเอง ทานกบศลสงผลเปนบญใหกบตวเอง แตยง

นอยกวาการใหตวเองดวยการปฏบตธรรม

63 

ไมวาจะเรยกวธปฏบตธรรมทใชอยวาสมถะ วปสสนา หรอสมาธกตาม ขอใหพงระลกวา

กวาจตจะสงบไดจรงนนยากมาก ถาฝกไดไมนานแลวบอกวาสงบไดจรงแลว นแสดงวา

หลอกตวเอง สงบทไดมาแบบงายๆเทยบไดกบคาวา ไมเปนไร ทคนไทยชอบพดตดปาก

พอมสตสามารถตามรอารมณความนกคดไดแลวปลอยวาง ไมเปนไรแลวนะ ปลอยมนไป

แลวนะ มนเปนอนจจง ทกขง อนตตา

ถาใครคดวาเขาใจกฎไตรลกษณไดงายๆ จนปลอยวางไดแลว ไมเปนไรไดแลว เกด

ความสขความสงบ อยางนคงทาใหทกคนสงบใจไดทวบานทวเมอง ไมจาเปนตองปลก

วเวก เขาวด ฟงธรรม หรอฝกปฏบตธรรมกนหรอก

ครบาอาจารยกลาววา ในแงปฏบต สมาธกบความสงบน นตางกน ความสงบเทยบได

กบสภาวะทจตรวมเขามา พอจตรวมเขามาแลวถอน รวมเขามาแลวถอนหลายๆครง พอผ

ฝกสามารถทาไดแบบนจนชานาญ จตจะมความแนนหนามนคงเปนสมาธ

ในการฝกสมาธซ งใชวธบรกรรมพทโธๆๆตอเนองกนไปตลอดในใจ ยงไมไดทาใหสงบได

จรงหรอกนะ ถาเปรยบเทยบใจกบผวนาทกระเพอมเพราะมคลนแรงและพดไปทกทศทาง

การบรกรรมพทโธชวยทาใหคลนบนผวนาเบาลงไป ลดความวาวนทเคยตองรบรผานทก

ทวาร พอทาใหเหลอแตเฉพาะพทโธ คลนจะพดไปในทางเดยว เหลอแคคลนเดยว ใจจง

สงบลงไปจากเดมไดมาก

ความสงบทไดจากสมาธจะชวยทาใหมองผานผวนาไดชดขน แลวจะพบวาใตผวนายงม

กงหอยปปลาทวายอยและทาใหเกดคลนบนผวนาไดเชนกน แมจะเปนคลนแผวเบา แต

ยงถอวาเปนคลน จะสงเกตพบความไมสงบอนๆอยอก ไมจาเปนตองรอใหปลาตกใจ

กระโดดโผลขนมาบนผวนา ผฝกกยงสามารถเหนคลนลกนอยๆไดชดเจน

64 

สตเรว สตชา สตขเกยจ

หลายๆครงทฝกสมาธบรกรรมพทโธตอเนองกนไปแลวรสกตววาขเกยจนกถงคาวาพทโธ

มนเปนความรสกเหมอนกบคนททางานมาหนกจนหมดเรยวแรง พอจะออกแรงยกของ

อยากจะหลบมานงพกผอนนอนหลบเสยอยางนน เพยงแตตอนทนงสมาธไมไดอยาก

หลบ แตรสกวานกคาบรกรรมพทโธไดฝดมากๆ จงหวะของพทโธ พทโธ พทโธ ไมแนไม

นอน ชาบาง เรวบาง ตะกกตะกกบาง แตแวบนนเองทาใหเขาใจวา การฝกสมาธนแหละ

ชวยทาใหสตเกดไดเรวขนกวาปกต

ในทางวทยาศาสตร เซลลประสาทในสมองมการสงกระแสไฟฟาหลายครงในเสยววนาท

สวนทางธรรมะอธบายการรบรวาเกดขนอยางรวดเรวมาก ในขณะกาลงคดถงเรองหนง

เรองใดอย มไดหมายความวาจะคดอยตลอดเวลาอยางตอเนองกนไป แตจะคดแลวหยด

หยดแลวคด วนเวยนแบบนตอๆกนไปอยางรวดเรวเหลอเกน จนเหมอนคดตอเนอง

การฝกบรกรรมภาวนาพทโธเรวๆ เปนการกระตนใหรจกคดเรวๆ ยงฝกแลวทาใหคา

บรกรรมวาพทโธส นลงๆ แตยงรไดชดเจนในใจไดเทาใด ยงทาใหเกดสตเรวขน

ไดเทาน น

ในชวงแรกทเพงเรมฝก ถาปลอยใหคดคาบรกรรมภาวนาไปตามจงหวะสบายๆทคนเคย

จะบรกรรมตดตอกนไปไดไมนานนกกจะเผลอหลดไปนกคดเรองอน ตองกาหนดจตให

แรงขนและเรงจงหวะของคาบรกรรมใหเรวกวาปกตทตนรสกวาสบายไวบาง จะ

ชวยใหบรกรรมพทโธไดตดตอกน

กวาจะพทโธเรวๆไดตอเนองกนไปไมใชไดมางายๆ ตองหมนฝก หมนสงเกต และใสใจ

กบคาบรกรรมพทโธอยางเดยว ไมวาจะหายใจเขาหายใจออกหรอกาลงหายใจ ฉนขอมง

แตพทโธอยางเดยว แรกๆทาไดเปนพกๆ ในทสดจะรอยกบพทโธอยางเดยว รสกเหมอน

ไมมรางกายตวตน เหมอนไมไดหายใจ

65 

วธเร มตนเพอชวยใหรลมหายใจอยางละเอยด

ฝกรลมหายใจ หายใจเขากร หายใจออกกร หายใจเขาสนกร หายใจออกยาวกร แลวทวา

รนนนะรอะไร ใครเปนคนร ทาไมรไปไดไมนานกเผลอหลบ ทาไมรไปสกพกกเผลอคดไป

เรองอน

ลองนกถงขณะกาลงนงเลนอยในหองทเปดทวเอาไว ถาคณนงอานหนงสอ ยอมไมได

สนใจทจะดทวใชไหม พออยากจะดทวแตถานงไกลจากเครองทวหางกนคนละฟากของ

หอง อยางนจะดทวรเรองไหม แลวถายายมานงเอาจมกมาชนกระจกหนาจอทวบางละ จะ

มใครบางดหนงแลวรวาพระเอกนางเอกมหนาตาเปนยงไง

การฝกรลมหายใจเชนกน เรมแรกผฝกตองมความตงใจทจะฝกรลมหายใจ ตองมงม น

และต งอกต งใจทจะดแตลมหายใจ อยางอนไมอยากด อยางอนฉนไมขอสนใจดวย

แลวอะไรทาใหรตววาหายใจเขาออกอยละ ถาเอาแตรแบบทเคยรตวอยทกวนแบบ

หยาบๆโดยดจากรางกายชวงหนาอกหนาทองทขยบนแหละแสดงวากาลงหายใจ จากนน

เมอนงสมาธไปสกพก พอมอาการปวดเมอยหรอคน จะถกดงใหเขวไปสนใจเรองท

แทรกแซงเขามาไดงายๆ ประเดนนเทยบกบการดทวอยไกลเกนไป พอมอะไรทอยใน

สายตาดานหนาเคลอนไหว ใจกจะสนใจเรองนนแทน สมาธจงเกดยาก

การตามรลมหายใจวากาลงหายใจเขาหรอออกตองมระยะทางทพอดๆ ไมไกลไป ไมใกล

ไป และไมยากเกนไป โดยกาหนดจตเพงคอยเฝาดลมทผานเขาออกทปลายจมก

หรอในโพรงจมก เลอกไปเลยวาหญงซายชายขวา เลอกเอาโพรงจมกขางใดขางหนง

ถาหารจมกของตวเองไมพบหรอสงเกตลมไดไมชด ใหหายใจแรงๆ จะรสกไดถงลม

หายใจทผานกระทบกบผนงภายในโพรงจมก แตถายงหารจมกไมเจออก ใหใชนวแหย

เขาไปในรจมกสกครง จะรสกถงตาแหนงทจะกาหนดจตตามดลมหายใจไดชดเจนขน

66 

ถาหาตาแหนงกาหนดจตทปลายจมกหรอในโพรงจมกไดยาก ใหตามรลมหายใจทเขา

ผานจมกเขาสปอดไปสดทหนาทอง แลวหายใจออกจากทองผานปอดออกมาทางจมก

แตการตามรแบบนจะมส งเราภายในรางกายตลอดเสนทางของลมหายใจเขาออก ทาให

เขวไดงาย

ถาตามดลมไดสกพกแลวเผลอคดเรองอนแทรกเขามาอก ใหบรกรรมภาวนาในใจวาพท

โธกากบอาการหายใจ ใหใชอาการททาใหรวา ลมหายใจทกาลงผานเขาออกเปน

เหต สงผลใหรตว พอรแลวจงนกคาวาพทโธ ซงพทโธทบรกรรมภาวนานถอวาเปน

ผล จากเหตทรไดวากาลงหายใจ ถาเขาใจดงนแลวจะใชคาบรกรรมพทโธกากบลม

หายใจตอไปไดเรอยๆ ไมใชเอาแตลม หรอเอาแตพทโธอยางเดยว

อาการซงทาใหรวาลมหายใจเขาออก ไมใชรแตเพยงจงหวะเขาจงหวะออกเทานน ลอง

หายใจเขาออกยาวๆ ชวงทกาลงรตววาหายใจเขา เขา เขา เขา เขา เขา นนแหละให

บรกรรมภาวนาวาพทโธในใจเรวๆตามไปดวย กลายเปน พทโธ พทโธ พทโธ พทโธ พท

โธ พอสามารถตามรลมหายใจเขาออกไดละเอยดมากขน จะไดคาบรกรรมวาพทโธถยบ

ตดตอกนไปในทกจงหวะทร

เมอสามารถตามรลมหายใจเขาออกไดชดเจนแลว จะไมจาเปนตองบรกรรมวาพทโธ

กากบตอไปแตอยางใด ใหปลอยใจใหสบายๆ รลมอยางสบายๆ

สวนคนทฝกรลมหายใจแลวกลบเครยดมากขน นนเปนเพราะคณยดตดวาตองการตามร

เฉพาะลมหายใจเขาออกอยางเดยวตลอดเวลา พอไดยนเสยงดงจากนอกหองหรอม

ความรสกอนๆแทรกเขามา ใจจะพยายามตอสเพอดงจตกลบมาทลมหายใจอก แกไขโดย

ใหคดวา ไมจาเปนตองตามรลมอยางเดยว รอะไรกไดทเกดขนในใจ ขอใหรตววา

เกดสงนนขนแลวพอมนดบไป จงคอยดงจตกลบมาตามรในโพรงจมกดอาการกระทบของ

ลมทผานเขาออกตอไปตามเดม

67 

พอหลบตาลง แลวกหลบไปเลย

คนทตดทางานหามรงหามคา มเวลาพกผอนหาความสขใสตวไดนอยเหลอเกน พอนง

หลบตาพงพนกเกาอแคแผลบเดยวกหลบ ไฉนเลยจะฝกสมาธแบบทวาใหนงขดสมาธ

เอาขาขวาทบขาซาย เอามอขวาวางทบมอซาย แลวหลบตาลง กาหนดตามรอาการของ

ลมหายใจตอไปได พอหลบตาลงแลวจะหลบไปเลยทงนนใชไหม

การหลบตาแลวหลบไปเลย เปนสาเหตหนงทาใหหลายคนหลกหนจากการฝกสมาธ

ปฏเสธการฝกทเรยกวาสมถะ เพราะฝกทไรกหลบ ในทสดพอหมดทางจงคดหนไปฝก

แบบลมตา ขอแคมสตตามรไปเรอยๆกพอ ครอาจารยซ งสอนใหใชแตปญญาอยางเดยว

บางคนกพอๆกนกบลกศษย ทไมอยากสอนสมถะเปนเพราะตวเองหลบเหมอนกน แลว

ตอบแบบเลยงๆไปวา วปสสนาดอยางนนดอยางนเพราะไมตองหลบตากฝกได

ถาทางานมาเหนอย ใชสายตาจองมองจอคอมพวเตอรมาตลอดวน พอนงหลบตากยากจะ

รกษาสตตามรไปตลอดโดยไมหลบ ดงนนถายงไมพรอม ขอใหไปนอนหลบใหเตมอม

กอนดกวา พกเอาแรง ปลอยจตใจใหผอนคลายลมปญหาทรมเรามาตลอดทงวน พอตน

ขนมาอยางสดชนแลวจงมาตงใจฝกสมาธ

การนงสมาธแลวไมอยากหลบ ตองเรมจากความตงใจ ตงใจทจะใชเวลาจากนในการฝก

สมาธ ถาไมตงใจไวกอน จะใจออนยอมแพหลบไปงายๆ

พอตงใจไดแลว จากนนใหกาหนดตามรลมหายใจ พอรวาลมหายใจเขาแลวนะ คดคา

บรกรรมวา พท พอรวาลมหายใจออก บรกรรมวา โธ ... ทาไปสกพกจะหลบอกใชไหม

ลมหายใจทใชเร มตนตามร ตองไมใชลมหายใจทหายใจเขาออกตามสภาวะปกต

เพราะลมหายใจในสภาวะปกตมแตจะเบาลงๆๆไปเรอยๆ เมอลมหายใจเบาลงชาลงจน

แทบไมเหนลม ทาใหเผลอ แลวจะหลบ

68 

ขอใหปรบลมหายใจใหแรงขนกวาปกตสกเลกนอย ปรบใหรสกถงลมทกระทบในโพรง

จมกไดชดเจน เวลานกคาบรกรรมวาพทโธ ตองกาหนดใหชดเจนหนกแนน ไดยนเสยงใน

ใจดงขนวา พทโธ อยางชดเจน ไมใชไดยนวา พ โอ อ โอ แลวหลบไปอก

อยาลมวาการฝกสมาธไมใชการปลอยใจใหสบายๆวางๆ การฝกสมาธถอเปนงานของจต

ทจตตองทา เพยงแตตองไมหนกไปหรอเบาไป ไมเรวไปหรอชาไป ไมดงไปหรอคอยไป

ไมสนไปหรอยาวไป กะใหพอด คอยๆปรบใหพอด ซงจะปรบไดพอดไดอยางไรนน ตอง

ใชปญญาคอยสงเกต ศกษา ตามร และแกไขใหเหมาะสม

คณภาพของลมหายใจ

สาเหตทฝกสมาธแลวไมกาวหนา บางคนตดสมถะนบสบป ไมเหนกาวหนาไปไหน

สาเหตทเปนเชนน ไมใชเพราะวธฝกทสงสอนกนมานนผดหรอก แตเปนเพราะคนทฝก

ตางหาก ไมฉลาดปรบปรงวธฝกของตวเอง

ปญหาหนงทนาสงสยเกยวกบการฝกอานาปานสต คอ ลมหายใจตองเปนลมหายใจท

เปนไปโดยธรรมชาต หรอตองเปนลมหายใจทตงใจหายใจเขา ตงใจหายใจออก มาทราบ

คาตอบเมอไดฟงคาสอนของครบาอาจารยวา อานาปานสตจะทาไดตอเมอมสมาธ

การตามรลมชวยทาใหเกดสมาธ พอมสมาธแลว จงถงขนอานาปานสต

ไมใชงายทจะตามรโดยปลอยใหรางกายหายใจเขาออกของมนเอง ไมใชงายทจะเปนผด

ผรเฉยๆแบบทเรยกวาทาตวเปนยามเฝาประตคอยดลมหายใจผานเขาออก เพราะเมอใด

พยายามทาตวสบายๆเพอปลอยใหรางกายหายใจเขาออกของมนเอง เมอนนกลบ

กลายเปนสภาวะทสบายจนเผลอหลบ แตพอตงใจไมใหเผลอกจะเรมบงคบลมหายใจ

กลายเปนความพะวงหวงเรองตามรลมจนไมไดตามรกนจรงๆเสยท

69 

ความคดทจะปลอยหรอไมปลอยลมหายใจใหเปนธรรมชาต กลายเปนสงขดขวางสมาธ

เดยวนเขาใจแลววา ลมหายใจทใชเพอใหเกดสมาธ กบลมหายใจทใชหลงจากเกดสมาธ

นนตางเรองตางจงหวะเวลากน

ลมหายใจทจะทาใหเกดสมาธ ตองเร มจากลมหายใจทต งใจหายใจเขาหายใจ

ออก ผฝกตองฉลาดปรบลมหายใจใหมคณภาพ ไมวาจะสนหรอยาว ไมวาจะตนหรอ

ลก ตองปรบลมใหมคณภาพ ปรบลมใหไมเบาไปหรอแรงไป อยางนอยทสดตองเปนลมท

ทาใหสบายกาย มออกซเจนเพยงพอทจะหลอเลยงใหพลงงานแกอวยวะนอยใหญ เพยง

พอทจะทาใหนงสมาธไดนาน ไมปวดเมอย พอกายสบายแลวใจจงจะสบายตาม

การตงใจหายใจเขาหายใจออกตางจากการบงคบหายใจ การตงใจเรมจากการฉลาดปรบ

ลมหายใจแลวตองฉลาดเลอกลมหายใจทเหมาะสม แลวคอยๆประคองตามลมหายใจไป

เรอยๆ อยาไปบงคบวา "ตอง" หายใจเขาออกอยางนนอยางน

ลมหายใจทจะทาใหเกดสมาธตองมจงหวะเหมอนกบการดดพณ ตองไมตง ไมหยอน

เกนไป พอบรรเลงเพลง ตองมจงหวะตอเนองกนไปอยางไพเราะ ไมใชหายใจเขาออกดง

เฮอกๆ และไมใชหายใจเขาออกเบาจนไมรวาจะตามรอาการของลมหายใจเขาออก

ชดเจนไดอยางไร

คาบรกรรมภาวนาทใชกากบคกบลมหายใจเชนกน ตองดงพอดๆ เรวพอดๆ

พอใจกบลมประสานกน จะรสกวาลมหายใจทเปนอากาศผานเขาออกรางกายนน เกดขน

ทกอณของรางกาย ไมไดมเฉพาะอากาศเทานน และไมไดผานเขาออกทรจมกแหงเดยว

อกทงมความเหนยวและตดตอกนเปนสาย พอหายใจเขาจะแผซานไปทวรางกาย พอ

หายใจออกจะกระจายออกไปรอบอาณาบรเวณรอบตว

พอสามารถตามรลมหายใจไดตอเนอง จตจะเรมสงบไปเอง พอรเทาทนลมหายใจได

ตลอด จะรตวไปเองวาสงบแลว ไมตองตงใจหายใจเขาหายใจออกแลว ไมตองใชคา

บรกรรมพทโธกากบแลว

70 

จตมนไมมทางสงบนงเงยบไดงายๆหรอกนะ พอจตสงบแลวถอยออกมาดทรางกาย จะ

พบอาการทไหวตวของรางกายอยตลอดเวลา นนคออาการหายใจเขาหายใจออกอก

นนเอง แตคราวนเปนลมหายใจทเปนไปเองตามธรรมชาต นเปนลมหายใจหลงจากทเกด

สมาธแลว จงถงคราวทจะเปนผดผรเฉยๆ

ดลม ไมใชแคด ไมใชเฉพาะลมหายใจ

สมาธเปนการฝกจตใหตงมนอยกบสงใดสงหนง อานาปานสตเปนจดเรมทาใหรจกอาศย

ลมหายใจทเคลอนไหวเขาออกอยตลอดเวลา เปนสงทใหจตรเปนสงทใหระลก จากนน

พอสามารถตามรลมหายใจไดคลอง จะรจกวธตามรอาการอนๆทละเอยดกวาลมหายใจ

ผฝกกรรมฐานตองเขาใจไวกอนวา สงทใชตามรนนไมจาเปนตองจากดอยแคเฉพาะลม

หายใจ อะไรกไดทแสดงตวเดนชดขนมาลวนเปนสงทใชตามรไดทงส น เพยงแตลม

หายใจเปนสงทอยกบตวมาชวชวต และมสภาพทรสกไดชดเจน งายตอการสงเกต และม

จงหวะหายใจเขาออกทแนนอนสมาเสมอ จงทาใหจตสงบตวตามลมหายใจไดงาย และ

สามารถรกษาสภาพความสงบไดนานกวาการตามรส งอนซงควบคมไดยาก

ผเพงเรมฝก พอหดตามรลมหายใจเขาออกไปสกพก จะรสกตง รสกเครยด เปนอาการ

ปกตของคนทไมเคยฝกจตมากอน นเปนเพราะตงใจยดตดกบลมหายใจเกนไป พอไม

สามารถทาไดจะรสกผดหวง

แทนทจะจบลมหายใจเขาออกแตเพยงอยางเดยว ผฝกตองเปดใจใหกวางไวกอนวา จะ

ตามรอะไรทปรากฏขนมาไดทงนน ไมวาจะเปนเสยงทดงผานห ไมวาจะเปนนาลายท

อยากจะกลน ไมวาจะเปนความรสกคน ปวดเมอย ททาใหอยากจะขยบตว หรอความคด

นกถงเรองราวอะไรทผดแทรกขนมาในใจ ใหตามรส งใดกตามทปรากฏขนมา จากนน

พยายามกาหนดจตกลบมาตามรลมหายใจตอไปอก

71 

พอจตเรมสงบ จะพบอาการไหวตวทละเอยดกวาลมหายใจอกมากมายภายในรางกาย

เชน อาการเตนของหวใจ สภาพการสบฉดเลอดผานไปตามลาตว ความรสกอบอนรอน

เยนของรางกายในสวนตางๆ หรอความหอมหวานของอากาศทหายใจ แตไมเคยรสกถง

คณภาพของมนมากอน

เมอบรกรรมพทโธตกบลมหายใจ

เคยสงสยหรอไมวา ระหวางลมหายใจกบการบรกรรมพทโธ อะไรสาคญกวากน จะใหลม

หายใจเดนกวาพทโธ หรอจะใหพทโธเดนกวาลมหายใจ อะไรมากอนอะไรมาทหลง

สมาธมจดมงหมายเพอทาใหจตมส งร สตมส งระลก พอสามารถรไดชด รไดนาน รได

ทนทตามตองการแลว พอปลอยสงทรจะพบตวจตเอง แลวจตจะรในสงทไหวตวใน

ขณะนนๆขนมาแทน

ถาเอาแตพทโธเฉยๆ แมจะบรกรรมพทโธๆๆๆๆเรวๆตอเนองกนไป ยงหลดไดงาย

ถาจบลมหายใจอยางเดยว พอรลมไปสกพก จะตามลมออกไปเทยวนอกเรองนอกราว

การตามรลมแลวบรกรรมภาวนาพทโธกากบตามหลง ใชคาวาพทโธแสดงอาการตามรจะ

สามารถตามรไดนานและงายขนกวาเดม แตถาเผลอทารลมหายไป แลวยงดนคดคาวา

พทโธอก แสดงวาเปนพทโธทเกดขนอยางไรจดหมาย เกดขนเพราะขาดสต

ไมวาจะใชลมหายใจ ไมวาจะใชบรกรรมภาวนาพทโธ ถอเปนเพยงทางผาน เปนวธทจะ

ทาใหคลนของจตคอยๆเบาบางลงเทานนเอง

จากเดมจตทซนเหมอนลง ดอยงกวามาพยศ ตองหาทางทาใหจตเดนชาลงและเชองลง

ไปเรอยๆ

72 

การบรกรรมภาวนาพทโธ ถาคดเรวไปแรงไป ยอมเหมอนการสรางคลนขนในจตใหพด

กระหนาแรงขนมาอก ดงนนการบรกรรมภาวนาพทโธตองรจกฉลาดปรบจงหวะความเรว

และแรงของคาบรกรรมใหเหมาะสมตลอดชวงเวลาของการฝกสมาธดวย ใหใชคาบรกรรม

พทโธเพยงเพอบอกตวเองวา ร ขณะนยง ร อยนะ

แรกๆใชลม แลวตามรดวยพทโธ เปนการฝกใหเรยนรสามารถแยกแยะความแตกตาง

ระหวางกายและจต ลมทรรมาจากกาย พทโธทรเกดจากจากจต

พอจตสงบ สามารถตามรจตไดชดแลวไมจาเปนตองบรกรรมพทโธอก เพราะการ

บรกรรมภาวนาจะกลายเปนการกระตนใหจตไมไดพก จะกลายเปนการซาเตมจต

ทกาลงจะสงบใหไมสงบ ดงนจงละพทโธ

พอละพทโธแลว ในสภาวะของจตทสงบเปนสมาธนน มนไมไดสงบนงแบบทปดหปดตา

ไมไดรอะไร สมาธไมใชการปลอยใหจตวางแบบเฉยๆไปเสยทกอยาง

พอกาหนดจตทสงบไปดกาย จะพบเสยงดงลนมาจากกาย ภายในกายมการเคลอนไหว

อยตลอดเวลา อะไรละทจะชดไปกวาอาการไหวของลมหายใจ จากนจงใหตามรลม

หายใจตอไปเรอยๆ

ความไหวตวของลมหายใจนแหละชวยใหจตทสงบสามารถเรยนรสภาวะตางๆซงกาลง

เกดขนภายในกายใจ การหายใจเปนอาการทเกดขนเองทางธรรมชาต เปนสภาวะทจะ

ตามรไดอยางเดนชดโดยไมจาเปนตองตองไขวควาหาพทโธมาชวยประคองการตามร

ตอไปอก ไมตองกระตนใหเกดคลน เพยงแตปลอยใหคลนเกดของมนไปเอง

ในระยะแรกตองหาทางใชปญญาในการเลอกรลมและบรกรรมภาวนาพทโธรวมกนเพอ

ปราบมาพยศ พอละพยศไดแลวจงละพทโธ แลวรลมตอไป เปนกาวแรกนาเขาสกาย

เวทนาจตและธรรม

73 

ฝกยน เดน น ง นอน เขยน พด คด อยางมสต

ตามธรรมชาต นสยใดททาจนคนเคย จะทาไดทนทโดยอตโนมต และไมคอยมสตตามร

การกระทาของตวเองกนนกหรอก อยางคณทกาลงนงดบทความนอย จะรตวอยแควา

ตวเองกาลงนง แตกวาตวเองจะสามารถนงไดนงแบบทนงอยน เคยมสตตามรหรอไม

ขอใหยอนคดไปถงสมยทตวเองเปนเดกทารก ตอนนนไดแตนอนรองอแว ๆ รองไหบอก

คนรอบขางวาหวหรอไมสบาย กวาจะพลกตวเองเปน กวาจะลกขนนงเปน กวาจะยนไดตว

ตรง กวาจะเดนไดโดยไมตองจบราวกาแพง ตองฝกทรงตว ฝกใชมอไมคายน ซงสมยนน

แหละตองอาศยสตอยางมากกวาจะยน เดน นง นอน เขยน พด คด คลองอยางทกวนน

การมสตในชวตประจาวน จงไมไดมสตกนทกขณะเทาใดนกเพราะมกขาดสต

ตามรในสงททาจนคนเคย แตจะมสตเกดขนตอเมอเกดเรองแปลกหรอเรองทไมปกต

แทรกเขามา อะไรททาจนคนเคย จะมองขามกนไป อะไรทเคยคดเคยทาจนจาได จะไม

สนใจเหมอนครงแรกๆ สงทวารชดจงเปนความรทเคยรกนเหมอนทคนทวไปรกน

การมสตในชวตประจาวนใหไดตลอดทกขณะเปนสงททาไดโดยการฝกสมาธ เชน การฝก

เดนจงกรมชาๆแลวคอยๆตามรตววา ยกหนอ ยางหนอ เหยยบหนอ ซงยงตองฝกตอไป

อกมาก กวาจะตามรทนใหละเอยดลงไปวา แคตอนทยนตรง ยงไมไดกาวเทาไปไหน

ตอนนนรางกายตองทงนาหนกอยางไรจงจะยนตรงอยไดโดยไมเอยงไปเอยงมา พอจะ

ยกเทาขน รางกายตองปรบสมดลไปทใดกอนจงจะยกเทาแลวไมลม

การทจะตามรไดตลอด ตองมสตและสมาธอยางมาก แมฝกกาวเทาชาๆกตาม จะสามารถ

ตามรไดทนไดตลอดหรอไมนนขนอยกบวาสามารถคดไดทนหรอไม พอคดไดทนแลว

ตองไมคดเสรมเตมแตงแทรกแซงเรองอนจงจะตามรตอไปไดละเอยด สงททากนจน

คนเคยนนเองเปนตนตอของปญหาทาใหไมสามารถตามรมสตไดอยางตอเนอง

74 

แทนทจะฝกเดนชาๆหรอทาอะไรชาลงเพอจะไดมสตตามรทน ผฝกควรฝกการคดของ

ตวเองเสยใหม มาเรมฝกคดกนใหมต งแตตน ตางกนทวาคราวนจะฝกคดอยางม

ระเบยบ คดใหรวาคด คดใหรวาอะไรททาใหคด คดไดตอเนองเรวๆโดยไมคดเรองอนเขา

มาแทรก

ขอใหลองคดถงคาวาพทโธขนมาในใจ แลวคดถงคาวาพทโธนซาๆตอไปอกเรวๆ

พยายามทาใหเรวทสดเทาทจะเปนไปได ถาคดแลวยงตองหยดมาหายใจเขา แสดงวายง

ไมใชคดดวยความคดลวนๆ แตเปนคดซงยงตดนสยอยากจะพดพทโธดวยปากทตอง

อาศยลมหายใจ

ถาคดถงพทโธแลวยงคดเรองอนเขามาแทรกไดอก แสดงวายงคดไมเรวพอ ยงมชองวาง

ระหวางพทโธทปลอยใหเรองอนแทรกเขามา ลองพทโธ พทโธ พทโธ ตดกนเปนชดๆ

ลองพทโธโธพทบาง ลองพทโธกากบตวเลขบาง ลองพทโธ ธมโม สงโฆบาง

อยายดตดวาตองเปนคาวาพทโธเทานน คดอะไรกไดทงายๆและชอบทจะคดตอเนองกน

ไป พอสามารถคดไดตอเนองแลว สมองจะมความไวและสามารถตามรเรองราวรอบขาง

ไดเรวขนละเอยดขนอยางไมนาเชอ

ตองลองเองแลวจะร

75 

รแลวตองตามรใหตลอด

จตเปนสภาวะของใจ ตวจตไมชอบอยนง มนชอบวงไปตามสมผสจากทางตาหจมกลน

กายใจ จงเปนเหตทาใหตองพยายามฝกสมาธจนตามรอาการของจตไดตลอด ไมใชฝก

แครแลวกละทนทจนไมไดรไดตลอด ครบาอาจารยสอนวา แมจะมงตอโลกตตรสมบต

กตาม แตยงตองใชโลกยสมบตดวย ทาใหร ทาใหเขาใจท งสองฝาย พอเขาใจ

อยางถองแท น นแหละปญญาทจะละมนไดในทนททเกดขน

สมาธเปนการฝกตามร รใหทน รใหตลอด โดยยงคงมส งใหตามรอยเสมอ ผฝกตอง

หาทางลดสงทคดใหเหลอนอยสงลง แทนทจะปลอยใหคดอยางไรขอบเขต ใหหนมา

เลอกคดเฉพาะสงทกาหนดขนมาแทน คอยๆหาทางลดเรองทคดจากหลายสบเรองลงมา

เปนไมกเรอง คอยๆลดลงมาจนเหลอเพยงหนงคอสงทกาหนดวาจะร อยากจะตามร ตงใจ

จะตามร จะไดรมนใหตลอด

สมาธตองใชเวลาฝกฝนกวาจะคลอง คลายกบการพมพดด แมไมไดเรยนวธพมพแบบ

สมผส ทาใหตองใชสายตาคนหาป มตวอกษรทจะพมพ พอใชนวจมทละตวไปสกพก

หลายๆเดอน หลายๆป จะสามารถพมพตอเนองไดเปนประโยคทยาวขน

อกนยหนงการตามรไดตลอดเปรยบเหมอนการมองดอยางตอเนองโดยไมคลาดสายตา

จะทาเชนนไดตองฝกสมาธจนชานาญ สามารถเขาออกสมาธไดคลองและดารงความสงบ

ไดนานเทาทตองการ

ถาเคยฝกสมาธ เคยผจญกบสภาวะของจตมากอน จะยนยนวา เปนไปไมไดเลยสาหรบ

คนธรรมดาซงไมเคยฝกสมาธ จะขามขนกายและเวทนาของสตปฏฐานไปดจตแลวจะเกด

ปญญารอะไรไดจรง ถาบอกวาทาได ผซ งสามารถเขาใจถงขนจต ตองสามารถใชวธ

เดยวกนกบการทาสมาธ สามารถตามรลมหายใจไดทนท แตไมมใครวาอยางนกนสกคน

ถาสมาธสนแคกระพรบตาหรอไมเคยนงสมาธ สงทรบรเขามายงไมชดเจน จะรแตเฉพาะ

สวนตนเรองบาง กลางเรองบาง ทายเรองบาง รแคฉากนนฉากเดยว ไมตลอดทงเรอง

76 

สตกบสมาธตางกนแตตองไปดวยกน สตเปรยบเหมอนกบเรดารทสงสญญาณออกไป

กระทบกบเครองบนแลวสะทอนคลนกลบมาแสดงใหเหนบนจอ ถาเรดารสงสญญาณไดถ

และแรง จะเหนภาพเครองบนไดชดเจนทกตาแหนง จากนนพอเหนตาแหนงเครองบนลา

ทตองการแลว จงเลอกจบตามองดเครองบนลานนลาเดยวตอไป นเปนสมาธ

ยอนกลบมาเรองคาบรกรรมทใชบาง ผฝกตองฉลาดเลอกใชคาบรกรรม ลองเปรยบเทยบ

วา พทโธคาเดยว หรอ พทโธ ธมโม สงโฆ จะเหมาะกวากน ทวาเหมาะนใหดวาใชคานน

แลวชอบ ตดใจ ไมหลดเผลอไดงาย

อาจบรกรรมวา พท ตามรลมหายใจเขา โธ ตามรลมหายใจออกครงหนง จากนนให

บรกรรมพทโธๆๆๆๆๆๆเรวๆตามรการหายใจเขาออกในรอบถดไป แลววนฝกแบบนซาไป

เรอยๆ เพอทาใหรสกวาฝกแบบนไมนาเบอและไมเผลอหลดไปคดเรองอนไดนอยลง พอ

ฝกไปสกพกจนเขาใจวานาจะรไดตลอดดแลวจงเลกคาบรกรรม เหลอแตรลมหายใจอยาง

เดยว แลวลมหายใจจะเบาลงไปทละเลกทละนอย

77 

ตามร ตามรบ ตามสง

การฝกกรรมฐานไมไดฝกแคใหตามรอยางเดยว เพราะการตามรเปรยบเสมอนกนตงรบอย

ในฐาน ผฝกควรฝกบกออกไปรบกบศตรนอกฐานบาง บกไปถงรงของมนไมใหตงตวบาง

ทงนข นกบวาตวเองมกาลงสมาธตงมนเพยงใด

ถาสมาธยงไมแนนและปญญายงใชไมคลอง อยารอานบกเขาไปชนกบกเลสตรงๆ เพราะ

จะมแตแพกบแพ ดวยเหตนอรยบคคลแตละขนจงละกเลสไดมากนอยตางกนไป

สมาธอาศยการเพง เพงทวานคอการใหความตงใจ สนใจ ใสใจ ถาเพงแลวรสกตงปวดหว

นนแสดงวาไมเคยฝกเพง พอฝกเพงไปสกพกจะชนไปเอง เหมอนกบการฝกยกนาหนกท

นกยกเขาสามารถฝกจนยกเหลกหนกเปนรอยกโล

สมาธอาศยการตดตาม พอเพงเขาไปทเรองใดเรองหนง จนรวาจะเพงอะไรสงใดแลว ให

ตดตามเพง เพง เพง ตอไปเรอยๆไมใหขาดระยะ ซงตองอาศยความไวในการรบรและสง

จตเขาไปตามรในสงนนๆ

สตทปราศจากสมาธ เปรยบไดกบการนอนอยกบบานแลวรตววามเครองบนมาทงระเบด

ตอเมอถกลกระเบดตกใส

สวนสตททางานคกบสมาธ เปรยบไดกบการ"สง"สญญาณเรดารคอยตรวจจบวตถบนบน

ทองฟา พอได"รบ"คลนตอบกลบมา จะ"ร"วามเครองบนมาทศทางใด หรอถาเพงขยาย

คลนด จะทราบขนาดและลกษณะโดยละเอยดของเครองบนลานน

78 

วธฝกสมาธในชวตประจาวน

เหนใครๆแนะนาวธเจรญสตในชวตประจาวนไปแลว อยากจะเพมเตมวา ไหนๆจะตงใจทา

กนแลวขอใหทาใหถงสมาธไปดวยดกวา คนทชอบแกตววาตวเองไมมเวลาฝกสมาธจะได

ตาสวางเสยทวา ในวนหนงๆนนมเวลาวางใหทาสมาธถมเถไป พอทาสมาธไดแลวสตยอม

เกดพรอมกน ดกวาเกดแคสต

ขณะกาลงลางหนาแปรงฟน แมมสตรตววากาลงทาอะไรอย แตทาไมขณะทกาลงรตววา

แปรงฟน จงแปรงฟนไปดวยกบคดนอกเรองนอกราวพรอมกนไปไดดวย

ขณะกาลงเดน แมมสตรตววากาลงทาอะไรอย แตทาไมขณะทกาลงรตววาเดน จงเดนไป

ดวยกบคดนอกเรองนอกราวพรอมกนไปไดดวย

ไมวาจะพยายามมสตในชวตประจาวนอยกบอาการใดๆ เผลอแผลบเดยว จะหลดไปคด

เรองอนไดเสมอ นเปนเพราะจตทางานไดเรวมาก แคเอาแปรงสฟนเขาปาก พอรตววา

แปรงเขาปากไปแลว เมอไดรบรรสของยาสฟน จตจะคดปรงแตงตามตดเขาไปทนท ทา

ใหเผลอไปคดเรองอน

แทนทจะรแควาตวเองกาลงทาอะไรอย ขอใหบรกรรมภาวนาพทโธกากบตามไปดวย พอ

รอะไรขนมา ไมตองเสยเวลาไปตความวาสงทรนนคออะไร แตใหใชคาวาพทโธทคดข น

ในใจแทนความหมายวาร แลวจะพบวาตองบรกรรมพทโธตดตอกนถยบ เพราะไมใชร

แคจงหวะหยบแปรง ทกขณะเวลาใดทร ๆ ๆๆขนมา มแตคาวาพทโธๆๆๆตามตดกนไป

ยกตวอยางเชนคณกาลงจะเดน ใหตงใจวาฉนจะเดนแลวนะ จะเดนจากทนไปทนน พอ

เรมเดนใหบรกรรมพทโธในใจตดตอกนไป กาวหนงพทโธหนงกได หรอถาทาไดคลองจะ

พทโธๆหลายๆครงตอกาวหนงๆ

ขณะกาลงขบรถ พอมองเหนรถขางหนาใหพทโธในใจ พอเหยยบเบรก กาลงเหยยบ พอ

รตววาเหยยบเบรกใหพทโธ พอเหนไฟแดงกพทโธ พอเหนไฟเขยวกพทโธ พอหมน

79 

พวงมาลยเลยวขวากพทโธๆๆๆ จงหวะใดทวางไมไดคดไมไดทาอะไรกใหพทโธๆๆในใจ

ไปเรอยๆ (แตอยากาหนดใหคดพทโธอยางเดยวโดยไมไดสนใจกบการขบรถ)

เมอรครงหนงใหตามดวยพทโธครงหนง เมอพยายามทาใหไดเชนน จะพบวาในวนหนงๆ

มเวลาวางเหลอเฟอสาหรบฝกสมาธ ในหนงวนม 24 ชวโมง 1,440 นาท หรอ 86,400

วนาท มเวลาใหบรกรรมพทโธตดตอกนไดนบพนนบหมนครง และเมอบรกรรมภาวนาพท

โธจนตดเปนนสย พอนงสมาธจะกาหนดพทโธไดงายเพราะทาจนคนเคยมากอนแลว

น งสมาธคร งหนง บรกรรมพทโธกนกรอบ

กวาจะบรกรรมพทโธๆๆตดตอกนได ตองหาอบายทงขทงปลอบตวเอง พอหยดบรกรรม

พทโธ ใหหนมาหยบยกผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก ขนมาพจารณา พยายาม

คดใหเหนสภาวะทสวยงามแลวคอยๆเหยวยน ผพง เนาเปอย แลวถอดเอนออกมา

กระดกหลดออกมากองกบพน พจารณาอยางนทาใหจตสงบขนกวาเดมมาก พอความรสก

ปลงเกดขนนแหละ เหมอนกบวาจตมนสงบดวยตวของมนเอง จากนนหนมาบรกรรม

ภาวนาพทโธๆๆตอไปอก ไมนาเชอวาคราวนสามารถบรกรรมไดงายกวาเดมอกนะ

ทาใหเขาใจตามทครบาอาจารยทานสอนวา สมาธและปญญาเปนของคกน สมาธทา

ใหสงบไดกาลง จากน นใชปญญาเพอสรบกบกเลส พอใชปญญาแลวอยาหลงใช

ปญญาตอไปโดยไมรจกหยดพกกลบมาทาสมาธอก เพราะการหลงใชปญญาจะกลายเปน

สมทยเหตแหงทกข แทนทจะฝกละกลบกลายเปนยดตดกบปญญา พอเผชญหนากบ

กเลสตวหวหนาจะไมมแรงสกบเขา

ตองฝก สมาธ ปญญา สมาธ ปญญา สมาธ ปญญา สมาธ ปญญา ... ทวนซาไปเรอยๆ.

ไมใชแค สมาธ ปญญา หรอ ปญญา สมาธ หรอแคสมาธ หรอแคปญญา

80 

วธฝกสมาธซงเปนวปสสนาอยในตว

ครบาอาจารยกลาวตกเตอนไววา ผฝกสมาธ อยายดตดกบวธการ ถาแตละคนสามารถ

ฝกจนชานาญ สามารถทาใหร ทาใหเหน ทาใหเปนไดเหมอนกนทกคนแลว จะไมมใคร

ตองมาเสยเวลาถกเถยงกนหรอก ทยงตองเถยงกนอยน แสดงวาเปนผทยงทาสมาธไดไม

ถง ไมร ไมเหน ไมเปนกนตางหาก

สมาธเปนสงทตองใชเวลาฝกฝน ตองยอมฝกตามกอนจงจะเขาใจ ถาเอาแตคด

กลบกนวา ขอเลอกฝกวธทตนเขาใจ แลวฝกตามโดยไมเปดใจหรอไมสงเกตความร

แปลกๆใหมๆ ใหด จะเขาใจเทาทตวเองเคยเขาใจแคนนเอง

ไมวาจะบรกรรมภาวนาพทโธๆๆตอเนองกนไป หรอตามรลมหายใจเขาออก หรอฝกแบบ

ยบหนอพองหนอ สมมาสมาธแตกตางจากสมาธท วไปตรงทตองใชสต ปญญา และ

มรรคครบท งแปดขอประกอบดวยเสมอ เพอตามรจนเขาใจลกษณะอาการการ

ทางานของขนธหาและจต จงทาใหเปนสมาธทละเอยดต งม นย งข นไปไดเรอยๆ

ตองมสตและคดใชปญญาเพอสามารถละวตกวจารปตสขในการเลอนองคฌานไปสขนท

ละเอยดขน ทาใหเขาใจอารมณตามความเปนจรงแลวทาใหปลอยวางไดในทสด

สมมาสมาธเปนสมาธทเกดจากการใชสตปญญา และเมอเกดสมาธแลวใชปญญาอก จะ

ไดปญญาเปนผลเกดขนตามมา โดยปญญาทเกดขนมความละเอยดลกซงกวาปญญาท

ใช จากนนใหใชปญญาเพอทาใหเกดสมาธทละเอยดกวาเดม แลวยอมเกดปญญาท

ละเอยดกวาเดมตามมาอก

สมาธของพระพทธเจาจงแตกตางจากสมาธของฤๅษซงตดอยในฌาน ไมมสต และไมทา

ใหเกดปญญาเพอบรรลมรรคผลนพพาน

81 

บรกรรมภาวนาพทโธ เปนศตรของสมาธ

เหนหวขอนคงสงสยวา ทแนะนาใหฝกสมาธโดยบรกรรมภาวนาวา พทโธ พทโธ พทโธ

ตดตอกนไปเรอยๆ แลวทาไมคราวนจงบอกวาบรกรรมภาวนาพทโธเปนศตรของสมาธ

และไมใชเฉพาะคาวาพทโธคานคาเดยวเทานนดวย ทกคาทใชบรกรรมลวนเปนศตรของ

สมาธกนทงนน

สมาธฝกเพอทาใหจตตงมน จตจะตงมนไดตอเมอทาใหจตปราศจากสงทแทรกเขามา

รบกวน การตงจตมนอยกบการบรกรรมภาวนาแมเปนสงสดทายสงเดยวทเลอกใหจตรอย

กตาม แตยอมเปนอปสรรคทาใหไมสามารถใชจตรบรส งอนๆไดอก ดงนนเมอถงเวลาท

เหมาะสมจงตองละคาบรกรรมเพอปลอยใหจตสงบตงมนอยกบจตของมนเอง หรอ

กาหนดจตรไวกบสภาวะทสงบละเอยดมากขนกวาเดม

การบรกรรมภาวนาเปนเพยงนองของศตรตวจรงของสมาธ ศตรนอกจากนยงมปตและ

นมตทถอวาเปนนองๆของศตรเชนกน เพราะทาใหไมสามารถขามสตวจตทละเอยดขน

และถาไมรเทาทน ผฝกอาจนกเขาใจวาตนบรรลธรรมแลวกได

ศตรตวจรงของสมาธ ซงตองหาอบายจดการใหไดเรยกวา นวรณ มอย 5 อยาง ไดแก

ความพอใจรกใครในวตถกาม ความพยาบาทคดปองราย ความงวงเกยจครานหดห

ความคดฟงซานราคาญใจ และความลงเลสงสย

1. ความพอใจรกใครในวตถกาม ใหแกดวยการพจารณาใหเหนเปนของไมเทยง

ใหเหนเปนอสภซากศพ แยกแยะใหเหนเปนเพยงธาตดนนาไฟลมมาประกอบกน

อยชวคราวเทานน

2. ความพยาบาทคดปองราย ใหแกดวยการพจารณาพรหมวหารส เมตตา กรณา

มทตา และอเบกขา พยายามคบหาแตคนทมศลธรรม พดแตสงทมประโยชน

สบายใจ และพยายามเพงโทษของตวเอง ใหคดหาทางแกทตวเอง

3. ความงวงเกยจครานหดห ใหแกดวยการควบคมอาหาร อยาทานใหมากนก หา

สถานทฝกทเหมาะสม ถาฝกกอนนอนไมได ใหฝกยามเชาหลงจากทไดนอน

หลบพกผอนหยอนใจแลว ถานงแลวหลบ ใหเดนจงกรม

82 

4. ความคดฟ งซานราคาญใจ ใหแกดวยการหมนคดพจารณาตามเหตตามผล

5. ความลงเลสงสย ใหแกดวยการหมนศกษาเลาเรยนและหมนสอบถามครบา

อาจารยหรอผชานาญไวเสมอ และพยายามปฏบตจนเปนผชานาญ

ในการเรมฝกสมาธทกครง หลงจากสวดมนตระลกถงคณพระพทธพระธรรมพระสงฆแลว

ขอใหสวดรบศลหาและพจารณาพรหมวหารส เพอเปนการกาจดศตรของสมาธนนเอง

รกษาศลและรกษาใจใหรจกเมตตากรณามทตาอเบกขาไวเสมอ พอหลบตาและสวดมนต

คดถงทานและศลทตนไดทามาตลอดแลว ใจจะเอบอมขน ชวยใหพรอมทจะทาสมาธ

ตอไปไดงายขน

เมอคาบรกรรมพทโธหาย แลวไปอยท ไหน

พอบรกรรมภาวนาพทโธๆๆหรอตามรลมกายใจเขาออกไปไดสกพกใหญๆ คาบรกรรมหรอ

ลมหายใจจะหายไป ถาลมหายใจหายไป อยาตกใจ ไมตองกลววาหยดหายใจแลวจะ

ตายไปหรอก

ประโยคขางตนน ไดยนไดฟงกนมาแลวใชไหม หลายคนฝกถงขนพทโธหายหรอลม

หายใจหายไปแลวดวยซา แตถาฝกเพยงชวคร ทาใหเกดผลแบบนไดแลว กนาสงสยวา

ทหายไปนนเปนเพราะลม เผลอไปเอง หรอถงคราวทควรจะหาย

สมาธฝกเพอทาใหจตตงมน ความตงมนทวานไมใชตงมนแบบวางๆไมรอะไรสกอยาง

หากยงคงมส งทรมส งทระลกอยเสมอ แมจะไมไดรถงคาวาพทโธหรอรลมหายใจแลวก

ตาม แตยงคงรอยวารอยนะ

ครบาอาจารยสอนไววา การละพทโธ เหมอนกบการหยดทานอาหารเมอรสกตววา

อ มพอแลวน นเอง จะรตวเองวาอ มแลว พอแลว

83 

พอพทโธหายหรอลมหายใจหายไป ใหรบฉวยโอกาสนนกาหนดรใหละเอยด จะพบ

สภาวะทละเอยดขนกวาเดมผดขนใหไดรอกมาก เมอยอนกลบมากาหนดจตดทกาย จะ

พบวาในรางกายมอาการไหวตวทละเอยดกวาเดมอกมากมาย ใหตามรอาการเหลานน

เพอทาจตใหละเอยดมากขนหรอถอยจตออกมาพจารณาในกายของตวเอง แยกแยะผม

ขนเลบฟนหนงเนอเอนกระดกออกมาพจารณาใหเหนสภาพทแทจรงของแตละสวน

การกาหนดจตดวยภาพนมต ใหเหนภาพอสภซากศพหรอเหนภาพกระดกไดชดเจน

เรยกวาอคหนมต ยงทาใหเหนภาพนมตในใจไดชดเจนมากเทาใด ยอมมผลทาใหจตม

สมาธมกาลงตงมนไดดข น แตอยางไรกตามยงเปนขนสมถะ จงควรทาใหเปนวปสสนา

ตองทาใหอคหนมตเลอนขนมาเปนปฏภาคนมต โดยเพงใหภาพอสภหรอกระดกมการ

เนาเปอยเสอมสลายกลายเปนธาตนาดนไฟลม ฝกจนเขาใจสภาวะและเหนจรงตามกฎ

ไตรลกษณ จะทาใหเกดผลเปนอารมณปตสขซาบซงในความรของตน

แพสข

คนสวนใหญพอมทกขมากๆจงคดเขาวด อยากฟงเทศนฟงธรรมเพอทาใจใหหมดทกข

หรอบรรเทาความทกขลงไปบาง แตความสขนซ ยงมความสขมากเทาใด มกจะไมคดถง

วดกนหรอกใชไหม เวลาทกขกอยากใหหมดทกข ทเวลาสขกลบไมยอมใหหมดสข มแต

อยากใหสขอยางนนกนนานๆ ไขวควาหาความสข อยากได อยากม อยากเปนกนทงนน

ทกขและสขตางเปนเวทนาทเกดขนกบกายใจ เวทนาทเปนความทกขเปนสงทดงายรสก

งาย เมอใดซงไมไดในสงทปรารถนา หรอทาใหเกดความรสกไมด ปวยไข ไมสบาย ไม

พอใจ ยอมทาใหเกดความทกขขนมา สวนเวทนาทเปนความสข รตวไดยากกวามาก

จนกวาจะรวามาตรฐานทไมสขไมทกขเปนอยางไรแลวนาความรสกนนไปเปรยบเทยบ

มาตรฐานของความสขของแตละคนยงตางกนไป คนบางคนพยายามทางานหาเงนไม

หยดหยอนเพอหาความสขใหตวเองและครอบครว บางคนรวยลนฟาแลวยงอยากจะรวย

84 

ขนไปอก สวนคนยากจนทางานเลยงปากทองไปวนๆพอไดรบเงนคาจางมความสข

เหลอลนเกนพอ

ถามองคนอนทเขามชวตดนรนลาบากกวาตวเองอยเสมอๆ จะรสกวาความสขทมอยแคน

เพยงพอแลว

ความสขเปนอาวธของกเลสซงทาใหหลายคนพายแพอยางไมรตว แลวมกคดหาเหตผล

นานาประการมาเขาขางตวเองวาไมผดอะไร คนอนเขากทากน มนเปนเรองของธรรมชาต

เปนธรรมดาของสงคม นดหนอยไมเหนเปนไร ไมไดทาใหใครเขาเสยหาย

พยานหลกฐานทยนยนวาตวเองแพสขพายแพตอกเลส ดไดจากนสยทขาดสขไมได

ชอบคดบอกตวเองวา ขออกท เอาอกหนอยกแลวกน ตดสขจนขาดมนไมไดแลวใชไหม

ไดนดกขออกหนอย พอไดหนอยแลวกอยากไดเยอะมากขน

พจารณาใหด สขกคอทกข เพราะไมมสขใดทจะจรงยงยน พอมสขเกดขน ตองทกขใจ

เพอคอยระวงรกษาความสขเอาไว พอสขหมดไป ตองดนรนหาความสขมาทดแทนอก

ความสขจากการปฏบตกรรมฐานเปนความรสกทเหนอกวาความสขอนใด ถายงทาไมถง

จะไมเขาใจความสขทวาน บางคนตดสขแพสขตดอยในฌาน ไมอยากออกจากฌาน

เพราะสขนนจะหมดไป แตถาใชปญญาเสยหนอย พจารณาเขาไปซวา สขในฌาน ยงหน

ไมพน อนจจง ทกขง อนตตา ใชไหม แทนทจะขใหกลววา ฌาณไมไดชวยทาใหเกด

ปญญา ควรแนะนาใหหดใชปญญาทไดจากฌานจะเหมาะสมกวา

ครบาอาจารยสอนวา ตองฝกจนสามารถทาใหรและเขาใจถงนจจง สขขง อตตา

ดวยแลวจงจะเขาใจอนจจง ทกขง อนตตา เรยกวาทาใหครบบรบรณจงจะเกดปญญา

เขาใจอยางชดเจนไมสงสยอะไรอกตอไป ไมใชเอาแตเหนทกข ใหรวาทกข พอทกข

หมดไปกบอกตวเองวา ฉนเขาใจแลว สขใจแลว นไงทกอยางมการเกดขน ตงอย ดบไป

นแหละแพสขอกแลว

85 

พจารณาเหตแหงทกข

จงหวะถอนจตออกจากสมาธหรอในขณะไมไดทาสมาธกตาม ใหหมนใชปญญาพจารณา

โดยอยาเพงคดถงสาเหตวาเกดขนเพราะเขาคนนนหรออยางน เพราะจะทาใหจตไมสงบ

รอนใจขนมาอก แตใหกาหนดดอารมณในขณะนนวาเปนอยางไร หมนสงเกตอาการไหว

ตวในจตซงเกดจากความคดปรงวามปจจยใดเกยวของกนบาง

การเพงพจารณาอารมณภายในจตใจของตวเอง จะทาใหเขาใจไดวา แทจรงเหตแหง

ทกขเกดจากฝายตวของเราเองตางหาก มใชหาทางแกไขทผอ นส งอน

วธดบทกข ตองแกทจตใจของตวเอง ตองใชปญญาคดแยกแยะเรองตางๆใหละเอยด

หมนใชความคดพจารณาอยเสมอ จนเกดความเขาใจชดแจงไวกอน ตอเมอเกดเหต

ใดขนมา จะไดเขาใจในทนทวา ออ มนเปนเชนนอยางนนเอง

ทกขเกดแลวทรงตวอยไดไมนานถาปราศจากสญญาและสงขาร

ทกขจะดบไปดวยปญญาทอาศยสญญาสงขารเชนกน

วปสสนาเร มงายแตจบยาก สมาธเร มยากแตจบงาย

วปสสนาเกยวของโดยตรงกบปญญา ตอเมอคดพจารณาจนรแจงเหนจรงแลว จงขนชอวา

ผานวปสสนาอยางสมบรณ จากนนเมอใดตองเผชญหนากบกเลสอก ยอมรเทาทน

สามารถปลอยวางทาใจเปนกลางไดทนท ไมใชวาตองยอนกลบมาคดพจารณาซาใหม

การใชปญญาเปนเรองงายทจะทาหรออวดอางกนวาตนฝกวปสสนา แตกวาจะทาใหเสรจ

สมบรณยงอกยาวไกลนก สวนสมาธเปนเรองททาไดยาก ตองใชเวลาฝกจตอกนานกวา

จตจะสงบตงมนเปนสมาธ แตพอทาสมาธไดคลองแลว สมาธกจบเพยงแคนน

86 

เมอคดมาก จนนอนไมหลบ

คงไมมใครทจะมชวตสขสบายไปตลอด ไมเคยมเรองทกขรอนใจ อยางนอยตองมสกครง

ทมปญหาใหครนคดจนนอนไมหลบ อยางเดกวยรนคดนอยใจอกหกเพราะถกแฟนทง

เมอโตขนมงานการทา ถาตวเองไมไดเลอนขนเหมอนคนอนเขาทาใหคดหนก พอมแฟน

มลกกอดคดหวงความปลอดภยของคนในครอบครวไมได พอมหนตดเงนกนอกระบบก

หวงวาจะหมนเงนยงไง ยงชวงทเขยนบทความนกาลงเกดอทกภยนาทวมบานเรอนไรนา

ทาใหส นเนอประดาตว ไมรวาจะหาเงนมาใชหนไดยงไง บางคนคดมากถงกบผกคอตาย

(ในชวตของผมมคนรจก ฆาตวตายไปแลวถง 2 คน)

ไมนาเชอกตองเชอ เวลามปญหาคดมาก จะทายงไงๆกไมหยดคด พอหลบตานกถงผม

ขนเลบฟนหนง กลบเหนภาพหนาตาของคกรณขนมาแทน พอคดบรกรรมภาวนาพทโธ

ไดไมกคา อดคดถงคาพดททาใหคดมากขนมาอก ถาเปนเวลากลางวนอาจพอจะถไถใช

เวลาทาเรองอนใหลมเลอนเรองทกขใจไปไดบาง แตพอถงเวลากลางคนจะนอนนนะซ

ไมอยากจะคดแตมนกลบคดของมนขนมาเอง

นกกรรมฐานอยาพลาดโอกาสทตนมความทกข ยงเหนทกขไดชดเจนเทาใด ยง

งายทจะฉวยโอกาสหยบยกความทกขข นมาพจารณา

การลมตาหรอหลบตา ยงเปนเหตใหเหนทกขตางกน ถาลมตาจะเหนสงอนททาให

เบยงเบนความสนใจ แตพอหลบตาลงจะเหนความคดของตวเองชดขน เหนความคดท

ผดขนมาทาใหทกข การฝกกรรมฐานจงตองหลบตาไมใชลมตาและหาสภาพแวดลอมท

เกอหนนตอการสรางความสงบ ลดการรบรทางตาหจมกปากลนกายใจ

สวนคนทฟงเขามาวากรรมฐานฝกแบบลมตากไดหรอทาไดทกขณะในชวตประจาวน ถง

จะทาไดกตามแตยากจะเหนความคดของตวเองชดเจนเทากบการฝกแบบหลบตา คดเอา

เองวาการอานหนงสอบนรถเมลหรออานหนงสอในหองสมด อยางใดชวยใหทองจาและ

เขาใจเนอหาในหนงสอไดดกวากน

87 

แตเมอคดมาก พอหลบตาลง ทกขกประดงกนขนมา แลวจะทาอยางไรกบทกข

แรกสด อยาเพงคดยอนไปถงตนตอสาเหตททาใหทกข เมอยงไมเกงพอทจะปะทะซงๆ

หนา อยาเพงหนหนาไปชนกบมน การคดถงสาเหตจะเหมอนราดนามนเขากองไฟ

ใหเรมแยกแยะทกขออกเปนสวนยอยๆ เพอจดการแตละสวนไดงายขน

เรมพจารณาทกขใหชดกอนวาเปนทกขของฉนจรงหรอไม ถาเปนของฉนจรง ตอง

สามารถจดการควบคมทกขใหเปดปดไดดงใจ

ลองคดถงอดต ทผานมาเคยมทกขใชไหม แตทาไมตอนนทกขรอนเรองเกาๆนนมน

หายไปหมดแลว ไมใชวาเวลาทาใหลม แตเปนเพราะเรองนนมนจบสนไปนานแลว เรองท

ทาใหทกขคราวนเชนกน สกพกเดยวไมชาไมนานมนจะปดตวจบลงเชนกน ทกขคราวน

เปนเพราะไปยดตดวามนเปนของฉน แลวอยากจะทกขอยางนไปตลอดกระนนหรอ

เหตอะไรทเกดขนแลว ตองปลอยใหดาเนนไปตามเรองของมน ขอใหคดหาทางแกไข

เทาททาได เมอทาไดแคนกตองยอมรบ

เรองของอนาคตไมแนนอน อยาคดคาดการณตงหนาตงตาคอยใหมากนก

อยาคดแกไขทคนอน แตใหคดแกทตวเอง ใหใชทกขทเกดขนคราวนเปนบทเรยนทา

ใหเขมแขงขนและกาวหนาในทางธรรมมากขน

ถายงทกขอก ใหคดถงความตายวาพรงนอาจจะปวยไขลมตายกได นอนหลบคนนอาจ

ไมไดฟนอกกได มนไมแนใชไหม ดงนนใหใชเวลาในปจจบนกบสงทเปนประโยชนและ

สรางประโยชนกบตวเองใหเตมทดกวา

แทนทจะนอนหลบตาแลวปลอยใหคดมาก สลกขนมานงสมาธดกวา นงขดสมาธ หลบตา

ลง แลวลองสารวจสวนตางๆของรางกายวามนตงเครยดหรอไม พยายามปลอยกายใจให

สบาย แทนทจะหลบในทานอน คนนขอใหหลบในทานงกยงได คดเสยวา ไมวานงหรอ

นอนกตาม กายยอมไดพกพอๆกน จากนนหนมาสารวจใจ

88 

แทนทจะบรกรรมภาวนาพทโธหรอดลมหายใจเขาออก ซงการคดใดๆจะกระตนใหคดมาก

ขนมาอก คราวนลองปลอยใจใหวางๆไมตองคดอะไร แตใหทาใจใหเหมอนยาม คอย

เฝาดวาคดโผลขนมาตอนไหน พอรตววาคด ขอใหหยดคด แลวกาหนดจตกลบมาคอย

ระวงเฝาดความคดตอไปเรอยๆ ทาซาแบบน "พอรตววาคด ใหหยดคด แลวยอนกลบ

มาเฝาดความคด"

พอเปนยามเฝาดความคดของตวเองไดสกพกจะพบวาสงบขนมาก จากนนลองบรกรรม

ภาวนาวา พทโธ ตอเนองกนไป หรอถายงมชองทาใหเผลอคดเรองอนเขามาอก ให

บรกรรมพทโธตามรลมหายใจ ตามรอะไรกไดททาใหรข นมา พอรกพทโธ ถายงหลดอก

ใหลองเปลยนไปบรกรรมวา พทโธ โธพท พทโธ โธพท ตอๆกนแทนกได

ถายงมชองวาใหคดเรองอนแทรกเขามาอก ใหรองพทโธเปนเพลงไปเลย กาหนดทานอง

มเสยงสงตา "พด โท โธ พท" บรกรรมภาวนาเปนเพลงในใจ

ถานงสมาธแลวยงเผลอคดมากแทรกเขามาไดอก ใหเปลยนไปเดนจงกรม

พอสงบจากความคด ใหหวนคดยกเรองเกาททาใหคดมากกลบมาพจารณา คราวนจะคด

หาเหตหาผลในเรองนนๆไดชดเจนขนกวาเดม เรวขน คลองขน แลวปลอยวางไดงายขน

บทเรยนนสอนใหรวา ถาทกครงทยงคดมากจนนอนไมหลบ แสดงวา ยงสอบไมผาน

89 

หยดทก จงจะไมคดทก

คณเคยมเรองทคดจะพดแตไมไดพดออกมาใชไหม นแหละเปนสงทตองพยายามฝกการ

รบรสภาวะตางๆ ฝกใหคดอยางเดยวกรเรอง โดยไมจาเปนตองพดออกมา เหนอะไร

สมผสอะไร กนอะไร ใหรสภาวะนนแลวเฉยอย แคนน

การฝกใหตามรสภาวะทแทจรงโดยไมเขาไปคดปรงแตง ตองเกดความรในสงทรโดย

ละเอยด มใชรแคเพยงผวเผนวาสงนนเกดขนแลวดบไปเพยงเทานน คนทไมเคยฝกสมาธ

มกเขาใจผดไปวา หากตองการใหรเฉยๆ จะตองปลอยใหเผลอ ไมตองเพง ไมตองตงใจ

แลวพอรอะไรขนมากบอกตวเองวา เฉยไวนะ ดเฉยๆนะ การทาแบบนใครๆกทาได แตถา

ถามซกใหละเอยดวาไดรไดเหนอะไรบางจะไมสามารถอธบายสงทไดรไดแปลกนก จะร

ไดเทาทคนธรรมดาทวไปรกนนนแหละ

จะฝกอยางไรจงทาใหรไดอยางละเอยดโดยไมคดปรงแตง ไมมอดต ไมคดไปในอนาคต

ทาอยางไรจงรวายงมกาย แตสกแตวาเปนกายเทานน

อยากจะไมคด กอนอนตองฝกคดใหเปนเสยกอน แทนทจะปลอยใหจตคดไปเองตาม

ยถากรรมหรอปลอยใหคดตามสงเราทเขามากระตนผานตาหจมกลนกายใจ ตองหนมาฝก

ใหคดในสงใดสงหนงจนชานาญจนตดเปนนสย พอรจกวธทจตมนคดแลวจงจะเขาใจได

เองวา รเฉยๆทาไดอยางไร

นคอสาเหตของการฝกสมาธทสอนใหบรกรรมพทโธๆๆตอเนองกนไป หรอฝกตามรลม

หายใจเขาออก หรอฝกตามรอาการอนใดของรางกาย ซงไมวาจะใชอะไรใหจตตามร ไม

สาคญเทากบประสบการณทตวเองไดเรยนรวาจะทาอยางไรใหวตกวจารเกดขนอยาง

ตอเนอง พอเขาใจเรองของจต จะเขาใจไดเองวากายกบใจไมใชเรองเดยวกน กายสกแต

วาเปนกาย จตสกแตวาเปนจต ตางมภาระหนาทของมนแตกตางกน

90 

ทกครงทไดบรกรรมภาวนาพทโธขนในใจ เปนการฝกสมาธซ งจะชวยใหตวเองไดเรยนร

เรองของจตนบพนนบหมนครงในแตละวน เปนการสรางโอกาสเรยนรไดมากกวาการ

ปลอยใหรตวบางไมรตวบาง ทงวนจะไมปลอยใหเผลอเกดขนเปนอนขาด

ใชปญญาคดเรองทควรคด

ครบาอาจารยสอนวา "อยาไปเทยวเกบเกยวอารมณไมดมาคดนก ไมควรใหจตไป

ของเกยวกบอารมณช ว" เรองใดทพดแลว ชวยอะไรอะไรไมได อยาพดดกวา

บางคนตดนสยคดมากเครยดมากเปนประจา คณทราบไหมวา ถาเกบความคดกงวลเรอง

ททาใหทกขใจไว หากเกดพลงเผลอตองตายไปในชวงนน ความทกขนนจะชกนาจตไป

เกดใหมในภพภมทไมด แทนทจะเกดเปนคน จะเกดเปนสตว ดงนนตองพยายามฝกวธ

คดของตวเอง ใหคดในเรองทควรคด เรองใดทคดแลวทกข ตองหาทางปรบความคดของ

ตวเองใหจบเรองนนใหเรวทสด ถาจบไมได ตองฝก "อด ทน รอ"

บางคนยดมนวาจะไมยอมแพคนอนหากเชอมนวาตนเองเปนฝายถก ไมยอมเสยเงนแม

บาทเดยว อะไรๆทตวเองทเปนฝายถกแตตองมารบภาระ เปนไมยอมทงนน ไมเคยคด

บางวา ถาฉนยอมแพเสยบาง จะชนะอกตงหลายอยาง เชน ชนะตวเอง ชนะความทกข

กรรมระหวางกนยอมยตลง แทนทจะคดแตทางกฎหมายเพอความยตธรรม ควรคดทาง

ธรรมะเพอหาทางยตกรรมกนดกวาไหม

พอใจสงบเปนสมาธ ใหรจกแยกแยะสงทนามาพจารณาแตกออกเปนสวนยอย เชน แยก

กายออกจากใจ แยกรปออกจากนาม แตแทนทจะพจารณารปนามซงผเพงฝกยากจะ

เขาใจชดวาอะไรเปนรปอะไรเปนนาม จงใหแตกรปนามออกมาเปนขนธหา รป เวทนา

สญญา สงขาร วญญาณ แทนเพอเขาใจความแตกตางของแตละสวนไดชดเจนและ

สามารถพจารณาเหนอาการทเกดขนไดชดขน

91 

สวนของรปนน ถาเอาแตรปตวเดยว ยอมยากจะเขาใจธรรมชาตของรป จงใหคดแยกรป

ออกเปนสวนยอยๆ เชน กายของเขา กายของเรา กายยงประกอบดวย ผม ขน เลบ ฟน

หนง เนอ เอน กระดก ฯลฯ หรอแยกกายออกเปนธาตลม ไฟ นา ดน อากาศ วญญาณ

ฝกพจารณาแยกสวนยอยๆใหเขาใจชด พอเหนกาย ไมวาของเขาของเรา จะเหนความ

จรงขนมาทนทวา กายนนเปนแคธาตมแตของปฏกลนารงเกยจ กายสกแตวาเปนกาย

ถาไมมใจเขามาเกยวของ กายของคนกบกอนหนมนไมไดมความแตกตางกน จากนนจง

คดพจารณาแยกยอยเวทนาและจตในทานองเดยวกนตอไปทละขน

สงทรซ งปราศจากการปรงแตงแมมความสาคญ แตไมสาคญเทากบตวผร ซงจะหาตวผร

ไดตอเมอสามารถแยกแยะสงทรออกมาใหไดกอน

92 

กาย เวทนา จต ธรรม ของฉนเอง

กาย เวทนา จต ธรรม เปนการเรยกแบบยอๆของสตปฏฐานส เทยบไดกบขนธแบงเปนหา

อยาง คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ หรอแบงเปนสองอยาง คอ รปกบนาม สก

แตวาจะเลอกเรยกขานแบบใด

เมอจตตงมนสงบเปนสมาธแลวใหยกสตปฏฐานสข นมาพจารณา แตทาไมจงตอง

แยกแยะเปนสอยาง และจะตองพจารณาเรยงตามลาดบของกาย เวทนา จต ธรรมหรอไม

การพจารณาแยกรปนามออกมาเปน กาย เวทนา จต และธรรม เพอชวยทาให

สามารถเรยนรความแตกตางและความสมพนธของกายกบเวทนา เวทนากบจต

จตกบธรรม ไดชดเจนกวาการพจารณารวมๆกนไป และชวยใหเหนทไปทมาของ

เหตและผลวาอะไรเกดขนกอนหลง

จดมงหมายของการปฏบตกรรมฐาน คอ ไมตองการกลบมาเวยนวายตายเกด แตทยงตอง

กลบมาเกดกนอกเรอยไปเปนเพราะกเลส พอเกดขนมาแลวจะเปนตายรายด ยากดมจน ม

ชวตสขทกขอยางไรขนกบกรรมททาไว

กเลสเกดขนเพราะกายใชไหม เพราะกายเรยกรองแสวงหา เพอทาใหสามารถดารงชวต

อยไดมใชหรอ กายคอบอเกดของภพชาต จากนนพอไดรบการสนองตอบ ทาใหเกด

เวทนาสขทกขขนทกายและใจอกนนแหละ พอไดรบสขทกข กคดปรงแตงเกนเลยไปกวา

ความจาเปน เรยกรองขวนขวาย ทาใหเกดกเลสราคะ โทสะ โมหะ หลายประเภทตามมา

การพจารณากาย เวทนา จต ธรรม ตองทาตามลาดบ พอพจารณาจนชานาญแลวจงจะ

สามารถพจารณายอนไปยอนมาตามกาลงของสมาธททาได

ถาพจารณาสตปฏฐานโดยขามไปไมสนใจกบกาย ยอมเปรยบเหมอนกบการมองดลาน

โลงๆทไมมตนไมปลกอยสกตนเดยว แมจะมพาย แตไมมทางรวามลมพดบนลานนน

93 

กายเปรยบไดกบตนไมทปลกไว พอถกลมพด จะสงเกตเหนใบไมไหว ลมหายใจเขาออก

ยอมมอาการแปรไปตามอารมณ เกดอาการไหวๆอยภายในรางกาย หรอสงเกตเหน

อารมณความรสกหนาวรอน ตนเตนดใจ เสยใจ เครงเครยด กงวล และอาการตางๆนานา

ทแสดงออกมาทางกาย

กายเปรยบไดกบคนไข จตเหมอนกบปรอทวดไขทคอยตามร ถาจะรใหละเอยดตอง

แยกแยะกายออกเปนอวยวะนอยใหญใหละเอยดตอไปอก พอจตเกดราคะ โทสะ โมหะ

จะเหนผลทเกดขนกบกาย เชน อณหภม ความดน อตราเตนของหวใจทแปลกไป หรอถา

มความสข กายยอมรสกสบายผอนคลายกลามเนอ ถามทกข กายจะตง หมดเรยวหมด

แรงไมอยากทาอะไร ลมหายใจกมลกษณะเปลยนแปลงตามไปเชนกน

ถาสมาธยงไมละเอยดยงมกาลงไมพอ ยอมยากจะตามรอาการไหวตวของจต ซงเกดขน

เรวมาก ยากจะทราบลกษณะโดยละเอยดของจตทกาลงทางาน ครบาอาจารยทานจงยา

นกยาหนาวา แมวาจะฝกสมาธจนต งม นไดแลว อยาขามข นไปพจารณาจตหรอ

เวทนา แตใหฝกพจารณากายจนชานาญเสยกอน เพราะอาการของจตยอมสงผลมา

แสดงทกายใหเหนไดชดนนเอง

นอกจากกายเปนสงทาใหเวทนาและจตแสดงผลใหเหนไดงายแลว กายยงเปนตนเหต

ของเวทนาและจต เพราะการยดตดวากายเปนของของเรา เปนของสวยของงาม เปนของ

นารกนาใคร เปนของทพงปรารถนา กายจงเปนเหตของทกข เปนเหตใหเกดกเลส หาก

ดบทเหตได ทกขซงเปนผลยอมไมเกดตามมา ดวยเหตนครบาอาจารยทานจงสอนให

พจารณากายของเราของเขาใหละเอยด จนพบความเปนจรงวา กายสกแตวาเปนกาย ม

แตส งปฏกลโสโครกนารงเกยจทงนน เพอทาใหลดละกเลสความอยากหรอไมอยาก

กลบมาเกดในกายเชนนอก

เมอพจารณากายจนเหนความจรงปรากฏชด จงพจารณาเวทนาและจตในลกษณะ

เชนเดยวกน พอเขาใจทงกายเวทนาและจตชดเจนทงหมด สามารถรซ งถงอาการเกยว

เนองกนระหวางกายเวทนาและจตแลว จะเขาใจในธรรมและหมดขอสงสยในอรยสจส จต

จะมสภาวะทเปนผร ผตน ผเบกบานอยางแทจรง เพราะไมมอะไรทจะเขามาเกยวเนองกบ

จตไดอก

94 

จะทากรรมฐาน ตามจรต หรอ จะทาดวยความเพยร

จรต หรอความประพฤต พนเพ นสยใจคอ ม 6 อยาง ไดแก ราคจรต โทสจรต โมหจรต

วตกจรต สทธาจรต และ พทธจรต ซงมคาแนะนาวา จรตแตละอยางเหมาะกบกรรมฐาน

ตางชนดกนไป ดงน

1. ราคจรต เหมาะกบ อานาปานสต อสภะ 10 นวส 9 กายคตานสสต

2. โทสจรต เหมาะกบ อานาปานสต วรรณกสน 4 พรหมวหาร 4

3. โมหจรต เหมาะกบ อานาปานสต

4. วตกจรต เหมาะกบ อานาปานสต กสนทง 6 คอ ปฐวกสน อาโปกสน เตโชกสน

วาโยกสน อาโลกกสน อากาสกสน

5. สทธาจรต เหมาะกบ อานาปานสต อนสสต 6 คอ พทธานสสต ธรรมานสสต

สงฆานสสต จาคานสสต ศลานสสต เทวตานสสต

6. พทธจรต เหมาะกบ อานาปานสต พจารณาอนจจง ทกขง อนตตา ธาต 4 อา

หาเรปฏกลสญญา มรณานสสต อปสมานสสต

ผฝกกรรมฐานอยางใดอยางหนงแลวไมกาวหนา ไมควรเปลยนวธฝกไปเรอยๆเพอหาวา

วธใดเหมาะกบจรตของตน เพราะแทจรงแลวแตละคนลวนมจรตเหลานผสมกนมากบาง

นอยบาง แลวแตจงหวะเวลาและสถานการณตางหากวาจะมจรตใดเกดขนในแต

ละขณะจต เหมอนเวลาทเปนโรคนนแหละทตองหายารกษาทเหมาะกบโรคนนๆมา

รบประทาน

อยาแกตววาสาเหตทฝกไมสาเรจเปนเพราะเลอกวธฝกผดไมถกกบจรต ผฝกทฉลาด

ตองรจกหาอบายเอาชนะจรตแตละอยางในแตละขณะจตใหไดตางหาก กวาจะเอาชนะได

ตองอาศยเวลาฝกปฏบตอยางอดทน

ยคนมการกลาวอางถงจรตตวใหมวา จรตของคนเมองไมเหมาะกบการฝกแบบนน แตคน

เมองเหมาะกบการฝกแบบน กลายเปนขออางยอดนยมทไมใชของใครอนทไหน แตเปน

ขออางของคนทขาดความเพยรนนเอง

95 

นอกจากนในพระไตรปฎกไดกลาวถงการเลอกวธฝกใหเหมาะสมกบจรตไววา

1. โทสะกบพทธจรต เจรญสมถะนอย วปสสนามาก ตรสรเรว

2. ราคะกบสทธาจรต เจรญสมถะกบวปสสนาเสมอกน ตรสรพอปานกลาง

3. วตกกบโมหะ เจรญสมถะเปนสวนมากกอน จงจะเจรญวปสสนาได ตรสรชา

คนมโทสะมาก มใจอาฆาต แคน พยาบาท ยอมยากทจะเจรญสมถะไดเพราะมใจรอนรน

จงตองดบความเรารอนเหลานนดวยการพจารณาใหมาก

สวนคนทมวตกมากโมหะมาก หากใหพจารณาเลย จะคดเลยเถดและตความเขาขาง

ตวเอง ทาใหหลงมากขน จงตองหาทางทาใหจตนงกอนโดยการฝกสมถะเปนสวนมาก

คนมนสยวตกกงวล ชอบคดโดยไมรตวดวยซาวาคดบอยขนาดไหน ตองพยายามฝก

สมถะใหมาก เพอทาใหตามรทนความคดใหเปนกอน พอรวาอาการของการคดเปน

อยางไรแลว จงหยดคดเรองทไมจาเปนแลวหนมาคดพจารณาธรรมะอยางจรงจง

ดงทอธบายมาน จะเหนวาตองใชปญญาคดดวยเหตและผล เพอหาอบายแกตรงกบจรต

ธรรมะจะชวยแกปญหาชวตได เมอใชธรรมะแบบหนามยอกตองเอาหนามบง

96 

ธรรมดาทไมธรรมดา

ยคนมความรความเขาใจทางวทยาศาสตรชดเจนกวายคกอนเปนอยางมาก ความลลบ

ของธรรมชาตหลายอยางกลายเปนเรองธรรมดา ถอเปนความรพนฐานททกคนรกนด คน

ยคนจงควรสาเรจมรรคผลนพพานงายกวาคนยคกอน แตทาไมจงไมเปนเชนนน

อยางทวออกขาวคนเกด คนเจบ คนแก คนตาย กนทกวน เหนกนและเขาใจกนชดเจนวา

มนมอาการเปนอยางไร เหนจนเปนเรองธรรมดา

คาวาอนจจง ทกขง อนตตา กมคาอธบายใหเขาใจกนอยแลวใชไหม แตเมอเขาใจกนด

แลวทาไมยงตองเวยนวายตายเกดกนตอไปดวย

ความเขาใจทวาธรรมดานน ไมใชธรรมดาอยางทคดนกเขาใจกนหรอก จาไดหรอไมวา

ตอนทพระพทธเจาเพงทรงตรสร พระองคทรงราพงวาธรรมททรงตรสรนนลกซงยงนก

ถงกบทอพระทยวา จะมใครบางเขาใจธรรมไดอยางพระองค

ดงนนวธปฏบตแบบลดสนทคยวาเปนทางสายตรง หรอธรรมะใดทคดวาเขาใจไดอยาง

ทะลปรโปรง ผฝกไมควรรบยนดปรดาวาสาเรจแลว หากควรเฉลยวใจสงสยไวเสมอวายง

มธรรมะทลกซงกวาอยอก ไมควรหลงกลของกเลสทคอยแอบหลอกลวงใหตายใจ

"สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงน นยอมมความดบไปเปนธรรมดา"

ประโยคของพระอญญาโกณฑญญะนทาใหเขาใจวาการเกดดบเปนธรรมดา ธรรมชาต

ยอมมการเกดขน ตงอยชวขณะหนง แลวมการดบไปเปนธรรมดา ทาใหหลายคนเขาใจ

ผดไปวาธรรมะคอธรรมชาต ซงทถกตองนนธรรมะเหนอกวาธรรมชาตทเขาใจกน เพราะ

ธรรมะชวยใหพนจากการเกดดบ ชวยใหพนจากความเปนธรรมดาของธรรมชาต

ดงนนหากตองการธรรม ตองทาใหเหนอกวาธรรมดาของธรรมชาตทเขาใจ

97 

จงหวะของการใชปญญา

ขอยกคาสอนของครบาอาจารยมาใหเหนกนชดๆวา การฝกวปสสนาแตเพยงอยางเดยว

โดยไมตองฝกสมาธนนเปนไปไดหรอไม และสมาธตองฝกจนถงขนปฐมฌานหรอขนใด

เพอละวางอารมณใหไดกอน จงจะเรมวปสสนา

จากหนงสอมตโตทย ของ หลวงป ม น ภรทตโต

"๑๗. พระอรหนตทกประเภทบรรลทงเจโตวมตต ทงปญญาวมตต

อนาสว เจโตวมตต ปญญาวมตต ทฏเฐว ธมเม สย อภญญา สจฉกตวา อปปสมปชช วหร

ต พระบาลนแสดงวาพระอรหนตทงหลายไมวาประเภทใดยอมบรรลทงเจโตวมตต ทง

ปญญาวมตต... ทปราศจากอาสวะในปจจบน หาไดแบงแยกไววา ประเภทนนบรรลแตเจ

โตวมตต หรอปญญาวมตไม

ทเกจอาจารยแตงอธบายไววา เจโตวมตตเปนของพระอรหนตผไดสมาธกอน สวนปญญา

วมตตเปนของพระอรหนตสกขวปสสกผเจรญวปสสนาลวนๆ นนยอมขดแยงตอมรรค

มรรคประกอบดวยองค ๘ มทงสมมาทฏฐ ทงสมมาสมาธ ผจะบรรลวมตตธรรมจาตอง

บาเพญมรรค ๘ บรบรณ มฉะนนกบรรลวมตตธรรมไมได ไตรสกขากมทงสมาธ ทง

ปญญา อนผจะไดอาสวกขยญาณจาตองบาเพญไตรสกขาใหบรบรณทง ๓ สวน

ฉะนนจงวา พระอรหนตทกประเภทตองบรรลทงเจโตวมตต ทงปญญาวมตตดวยประการ

ฉะนแลฯ"

98 

จากหนงสอจตตสกขา ของ ทานพอล ธมมธโร วดอโศการาม

"...วปสสนาทจะเกดในโลกตตระนน อาศยอปปนาฌาน เพงจตแนแนวลงเปนรปฌานท

หนง ถาผทมปญญามากเมอจตเปนสมาธนดหนอย กาหนดนามเลย คอเพงจตพจารณา

อารมณจนแจงชดเหนความจรงของนามรปแลว จตทยดอยในนามรป ดบในระหวาง ดบ

จากสภาพเดมนนเรยกวาโคตรภจตเกดขน เมอจตมความรไดวาจตโลกยเปนเชนนนๆ

จตโลกตตระเปนเชนนรเชนน เรยกวาโคตรภญาณ คอรเรองของพระนพพาน ตอนน

สาหรบผแกในการเพงจต เจรญวปสสนาเปนสวนมาก ยอมไดสาเรจเปนปญญาวมตต...

สวนจาพวกหนงแกกลาสมถะ คอเจรญรปฌานเปนลาดบ ไมรบดวน ทวนไปๆมาๆ จน

ชานาญในรปฌานและอรปฌาน แลวกลบมาตงจตในจตตถฌานใหแกกลา คอเพงรปเปน

นมตทเรยกวาอคคหนมต เมอเพงไปตามอาการของรปฌาน เมอปรากฏขนแลว ขยายเขา

ขยายออกไดเรยกวา ปฏภาคนมต จนจตแนแนวมสตสมปชญญะระลกได รตวเพงอยจน

จตวางเฉยเทยงอยกบอารมณเดยว ไมเกยวเกาะดวยอารมณภายนอก จนจาไดหมายรวา

จตในรปฌานกบอรปฌานมอาการแปลกกนอยางไร ตอนนจะรข นไดวา รปฌานทสนเปน

สาคญ ทาจตใหมกาลงโดยอาการตางๆ ตอนนใหทาความเพงอยทจตตถฌานคอเพงเฉย

อยทาจตใหเทยงเปนเอกคคตารมณ ใหเพงจตในทอนเดยวเปนสตปฎฐาน เปนกายา

นปสสนา สตอนละเอยดคอเพงกายในกาย..."

จากเทศนอบรมพระสงฆ หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน

เร อง วธต งจตใหสงบเปนสมาธ

"...ทนพอจตมความแนนหนามนคงแลว มนอมอารมณแลวทน เมอจตอมอารมณแลวพา

ออกทางดานปญญา ถาจตไมอมอารมณ ยงหวอารมณอยแลว ออกทางดานปญญาจะ

เปนสญญาไปเรอย ๆ คาดหมายอยางนนอยางน กลายเปนสมทยไปหมด เลยไมเปน

ปญญาให เพราะฉะนนทานถงสอนใหอบรมทางสมาธเสยกอน สมาธปรภาวตา ปญญา

มหปผลา โหต มหานสสา คอสมาธมความแนนหนามนคงแลว สมาธมความอมตวแลวก

หนนปญญาได พจารณาทางดานปญญากคลองตว ๆ เปนปญญาจรง ๆ ไมไดเปนสญญา

อารมณ เพราะจตอมอารมณแลว ออกพจารณาทางดานปญญา"

99 

จากหนงสอสมาธ ของพระอาจารยสงห ขนตยาคโม

ลกศษยรนแรก ๆ ของ หลวงป มน ภรทตโต

"วธท 3 เจรญวปสสนา

คอ เมอผปฏบตทงหลายไดฝกหดจตมาถงขนน มกาลงพอพจารณาปฏภาคนมตได

ชานาญคลองแคลวเปนประจกขสทธ ดงทอธบายมาแลว และกาหนดจตรวมเขาไว

ในขณะจตอนเดยว ณ ทหนาอก ตงสตพจารณาดใหรรอบจต เพงพนจใหสวางแลเหนราง

กระดกทวทงกาย ยกคาบรกรรมวปสสนาวโมกขปรวตรขนบรกรรมจาเพาะจตวา

สพเพ ธมมา อนตตา สพเพ ธมมา อนจจา สพเพ ธมมา ทกขา

ใหเหนรางกระดกทงหมดเปนอนตตา ไมใชตวตน ไมควรถอเอา ไมเทยง เปนทกข

กาหนดใหเหนกระดกทงหลายหลดจากกนหมด ตกลงไปกองไวทพนดน คราวนตงสตให

ดรกษาไวซ งจต อยาใหเผลอ ยกคาบรกรรมวปสสนานนอก เพงพจารณาจาเพาะจตให

เหนเครองอวยวะทกระจดกระจายกองไวทพนดนนน ละลายกลายเปนดน เปนนา เปนลม

เปนไฟ ถมแผนดนไปหมด กาหนดจาเพาะจตผร เพงพนจพจารณาใหเหนพนแผนดน

กวางใหญเทาพรเปนทอาศยของสตวทงโลก กยงตองฉบหายดวยนา ดวยลม ดวยไฟยก

วปสสนาละลายแผนดนนเสยใหเหนเปนสภาวธรรม เพยงสกวาเกดขนแลวกดบไปเทานน

รวบรวมเอาแตจตคอผร ตงไวใหเปนเอกจต เอกธรรม สงบนงแนวอย และวางลงเปน

อเบกขาเฉยอยกบท คราวนจะแลเหนจตนนแจมแจงยงขนทเดยว กางลวงจากนมตไดด

มกาลงใหแลเหนอานาจอานสงสของจตทไดฝกหดสมาธมาเพยงชนน กพอมศรทธาเชอ

ในในของตนในการทจะกระทาความเพยรยง ๆ ขนไป

วธน 3 น เรยกวา ปหานปรญญา แปลวา ละวางอารมณเสยไดแลว"

100 

จดหมายถงนกนยมพระ

ปจจบนพระเครองทเปดเปนแผงใหเชา เขาทาเลยนแบบของจรงไดเหมอนมาก อกทง

เขาบดเนอพระเครองของจรงมาปนเขากบเนอพระเครองของปลอม ทาใหผเชยวชาญใน

การดพระ ไมวาจะใชแวนขยายสองดหรอมความสามารถในการจบพระพทธคณทประจไว

ในเนอกตาม ไมสามารถแยกออกวาอะไรจรงอะไรปลอม

นอกจากนถาคณเขาไปสอบถามราคาทตงไวทแผงเชาพระ ผใหเชาพระเขาจะโทรแจงให

แผงอนทราบราคา เพอแผงอนๆจะไดใหราคาทสงกวา แลวคณจะไดยอนกลบไปเชาท

แผงเดมอยด ...

นเปนเรองราวจากเพอนทเปนนกสะสมพระเครองเลาใหฟง

ยอนกลบมากลาวถงพระสงฆทมเนอหนงเปนตวเปนตนกนบาง ขอแนะนาวาอยาตาม

กระแสสงคมเหอตามไปนยมพระทเพงบวชใหมหรอมพรรษาเพยงไมกป ขอใหลองฟงคา

เทศนของครบาอาจารยซ งเปนพระทละสงขารไปแลว หรอบวชมานานเปนหลวงป หลวง

ตาซงมทงอายพรรษาและอายตวของทานสงวยกนบาง ถงจะไมมโอกาสไดเขาไปกราบ

ทาน แตสจธรรมของทานยงคงความไพเราะและเปยมไปดวยประสบการณจากการปฏบต

เหนอกวาพระรนใหมๆ อยางเทยบไมตด

ถาอยากจะทราบพระปฏบตดปฏบตชอบ ขอใหสงเกตวาทานมพระรปอนทไปมาหาสหรอ

มศษยทเปนพระสงฆอยางไรบาง หรอลองกราบเรยนถามจากพระสงฆหลายๆรปวาม

ความเหนเกยวกบพระรปนนประการใด เพราะในหมสงฆจะทราบกนอยวาใครเปนอยางไร

โดยเฉพาะพระซงเปนทรจกกนด หากทานกลาวแนะนาสนบสนน แสดงวาทานเหนดวย

แตถาทานนงเฉยไมออกความเหนหรอทานตอบทานองวาไมทราบ ผถามตองตดใจสงสย

ไวกอนบาง

101 

ปถชนคนธรรมดาซงเพงหนหนาเขาหาธรรมะ ยากจะใชวจารณญาณทเปนปญญาทาง

โลกของตวเองในการตดสนวาพระรปใดเปนพระแท มกมองความแตกตางของธรรมคา

สอนและวธปฏบตตวของพระทานไมออกหรอกวาผดหรอถกจากทควรอยางไรบาง

พระดไมจาเปนตองเปนพระทพดจานมนวล ฟงแลวรสกไพเราะจบใจ บางทานพดเสยงดง

เหมอนตะโกน บางทานพดเรวแทบไมเวนจงหวะหายใจ บางทานพดตะกกตะกก ซงไมวา

ทานจะเทศนอยางไร ขอใหเขาใจไวกอนวา ครบาอาจารยสวนใหญทานเปนนก

ปฏบตแตไมใชนกเทศน ทานเทศนไปตามจรตนสยของทาน ไมใชวาพระอรยะตองม

จรตนสยนมนวลเหมอนกนไปทกรป

การสอนใหใชปญญาอบรมสมาธและสมาธอบรมปญญา สอนไดยากกวาการสอนใหใช

ปญญาอยางเดยว และคาสอนซงถายทอดออกมาจากประสบการณการปฏบต เรยบเรยง

ออกมาเปนคาพดไดยากกวา คาสอนทลอกมาจากตารายงนก

ในสายตาของปถชนคนหางวดอาจไมยอมรบพระททาตวแปลกๆ แตในหมของพระ

ดวยกนแลว ทานจะทราบกนดวาองคนแหละ ทานเปนผาขร วหอทองทเดยวนะ

อากปกรยาของครบาอาจารยททาใหรสกวาแปลก น นเปนเพราะตวเองตางหากทคด

ปรงแตงเขาไปเอง ทงๆททานเทศนออกมาจากใจทบรสทธ ไมไดดดจรตเพอเอาใจใคร

อยาแหไปตามกระแส พอเหนคนนยมกนมาก หรอเปนทกลาวขานยอมรบในสงคมกเชอ

เปนตเปนตะวาพระรปนตองใชแนๆ ถาพระทานดจรง ไมใชเฉพาะปถชนคนธรรมดาทเขา

ไปกราบทานเทานนหรอก ตองมพระสงฆจานวนไมนอยอกดวย

พระสงฆทดมจานวนมากแตพระไมดกมจานวนไมนอยเชนกน ถาเทยบกบผาขาว ผาส

และผาสะอาดแลว ขอเพยงอยาเลอกมองแตผาขาว ขอใหมองผาสไวบาง เพราะไมวาจะ

เปนผาขาวหรอผาส หากเปนผาสะอาดแลวยอมถอวาใชไดเหมอนกน สวนผาขาวทเหน

วาขาวบรสทธนนเลา พอนามาเปรยบเทยบกบผาขาวดวยกน จะเหนวาแทจรงเปนผาขาว

ทมสหมองหรอเปนผาขาวซงเตมไปดวยสงสกปรกทเคยมองขาม

102 

ฮลโหล ถงเวลาจะจากกนแลวนะ

มใครบางททราบเวลาตายของตวเอง บางคนยงหนมยงแนนวงออกกาลงกายอยดๆ ลมทง

ยนหวฟาดพนแนนง บางคนเพงโทรศพทคยกบแฟน พอวางหกหวใจวาย บางคนนงดทว

แลวนอนหวตก เพอนๆนกวานอนหลบ แตทไหนไดเสนโลหตในสมองแตกตายไปแลว

บางคนนอนหลบตายจากไปงายๆ คนทงบานตกใจตงหลกกนไมทน เพราะวานนยงพดคย

กนอย

หนงสอเลมนอยนกเหมอนกน ถงเวลาจะปดหนากระดาษสดทายจบเลมแลวละนะ สงท

ไดเรยนรไป ขออยายดตดกบตวอกษรและแปลความหมายแบบคาตอคาหรอประโยคตอ

ประโยค แตขอใหอานแลวนาความรทกบทไปทาความเขาใจรวมกนเพอเขาใจทไปทมา

คณจะถงบางออไดเองวาทาไมจงตองมบทนนบทนตอเมอลองฝกปฏบตดวยตนเอง

หนงสอนจะถกแกไขเนอหาใหถกตองชดเจนมากขนกวาเดมอยเสมอ โปรดตดตามดาวน

โหลดแฟมหนงสอเลมลาสดไดจากเวบ www.xlsiam.com/meditationkey.pdf

ธรรมะเปนความจรงของธรรมชาต เปนความจรงทเหนอกวาความรความเขาใจตามปกต

จงมเฉพาะผปฏบตเทานนทจะรซ ง เพราะไดรแจงเหนจรงจากประสบการณของตวเอง

ขอใหคดถงความตายกนมากๆ แลวรบทาสงทควรทา นนคอฝกปฏบตธรรมกนใหมาก

พยายามทาใหถงทสด ทงสมาธและปญญา ทาเทาทตวเองจะทาได

อยาประมาท ...