บทท 2 ทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ

ในการศกษาเรอง ระบบบรหารจดการคลนกทนตกรรมแพทยปญญา อ าเภอเมอง จงหวด

มหาสารคาม ผจดท ามวตถประสงคเพอพฒนาระบบบรหารจดการคลนกทนตกรรมแพทยปญญา เพอเพมประสทธภาพในการท างานและเพมความสะดวกรวดเรวในการท างาน รวมถงลดปญหาในการท างานของผใชบรการตางๆ ซงจากการทบทวนแนวคดและบทความทางวชาการตางๆนน ผจดท าไดเหนวามแนวคดและทฤษฎตางๆทเกยวของกบการพฒนาเรอง ระบบบรหารคลนกทนตแพทยปญญา ดงตอไปน

2.1 ทฤษฎพนฐาน 2.2 วรรณกรรมทเกยวของ

2.1 ทฤษฎพนฐาน 2.1.1 ค าศพททเกยวของ 2.1.1.1 คลนก หมายถง สถานรกษาพยาบาลเอกชน มกไมรบผปวยใหพกรกษาตวเปนประจ าและใชเรยกแผนกของโรพยาบาลทรกษาโรเฉพาะทาง 2.1.1.2 ทนตกรรม หมายถง การกระท าทกระท าตอมนษยเกยวกบการตรวจวนจฉย การบ าบดหรอการปองกนโรคฟน โรคอวยวะทเกยวกบฟน โรคอวยวะในชองปากโรคขากรรไกรและกระดก ใบหนาทเกยวเนองกบขากรรไกร รวมทงการกระท าทางศลยกรรมและการกระท าใดๆทบ าบด บรณะและฟนฟสภาพของอวยวะในชองปากกระดกใบหนาทเกยวเนองกบขากรรไกรและการท าฟนในชองปาก 2.1.1.2.1 ทนตกรรมแบบทวไป หมายถง การตรวจสภาพชองปากและฟน การท าความสะอาดและการรกษาสภาพเหงอกและฟน เพอใหมสขอนามยทดและสามารถ มอายการใชงานไดนานๆ ซงประกอบไปดวย การตรวจวนจฉยโรคทางทนตกรรม การขดหน ปนขดฟน และการอดฟน 2.1.1.2.2 ทนตกรรมเพอความสวยงาม หมายถง การน าวธการทางทนตกรรมตางๆในการชวยเสรมสรางมงเนนดานการ พฒนาความสวยงามของฟนและรอยยม การฟอกสฟนดวยเลเซอร การสรางรอยยมทสวยงาม (Smile makeover) เปนทนยมและยอมรบในปจจบน โดยการผสมผสาน และประยกตใชทนตกรรมเพอความสวยงามประเภทตางๆในการสรางสรรใหฟนของผเขารบบรการมความ สวยงามไดตามตองการ ทงขนาด รปราง การเรยงตว และสของฟน โดยนยมเรยกกนวาฮอลวดสไมล ซงจะหมายถง การบรณะฟนใหมความสวยงามเหมอนกบฟนของดาราฮอลวด

7

2.1.1.2.3 การปลกรากฟนเทยม หมายถง วธการสมยใหมในการแทนทรากฟนจรงตามธรรมชาต โดยทนตแพทยจะท าการฝงรากฟนเทยมลงบนกระดกรองรบฟน ซงจะสรางพนฐานทมนคงใหแกฟนทใชทดแทนฟนทสญเสยไป (อาจเปนครอบฟนสะพานฟน หรอแผงฟนปลอมแบบถอดออกได)โดยรากฟนเทยมทใชผลตจากวสดไทททาเนยมทไดรบการวจยวาไมกอใหเกด ปฏกรยาตอตานจากรางกายมนษย หรอผลขางเคยงใดๆ 2.1.1.2.4 ทนตกรรมประดษฐ หมายถง ศาสตรแขนงหนงทชวยทดแทนฟนทสญเสยไปและแกไข ปญหาฟนทเปราะบางหรอแตกหก ซงมวธการตางๆ เชน การปลกรากฟนเทยมไททาเนยม ครอบฟน สะพานฟน ฟนปลอมแบบถอดได การอดฟนดวยวสดเรซนสเหมอนฟน หรอ วสดอะมลกม 2.1.1.2.5 ทนตกรรมจดฟน หมายถง การจดฟนเปนทนตกรรมสาขาหนง ซงใหความส าคญกบการเรยงตวของฟน เนองจากฟนทเรยงอยางไมเปนระเบยบนนสามารถสงผลกระทบตอรปหนา ประสทธภาพและวธการบดเคยว และความสะดวกในการดแลรกษาความสะอาดฟน ซงปญหาตางๆทควรเขารบการจดฟนมดงน ฟนเก (Over Crowding), ภาวะสบลก (Deep overbite), ภาวะสบเปดหรอการสบฟนหนาไมสนท (Open bite) , ขากรรไกรบนยน (Overjet) , ขากรรไกรลางยน (Under-bite) , การสบฟนแบบไขว (Cross-bite Occlusion) , ชองวางระหวางฟน 2.1.1.2.6 การรกษารากฟน หมายถง ทนตกรรมแขนงหนงทมงเนนดานการรกษารากฟนและเนอ เยอภายในโพรงประสาทฟน ซงสาเหตโดยทวไปเกดเนองมาจากการตดเชอ บรเวณปลายรากฟน หรอเกดจากการหก ราว หรอผ ลกลงไปจนถงชนเนอเยอ ภายในโพรงประสาทฟนซงมเสนประสาทและเสนเลอดอย กอใหเกดอาการ ปวดและบวมทบรเวณนน บางครงอาจเกดความเสยหายตอกระดกขากรรไกร หรอกลามเนอ รวมถงการตดเชอและการอกเสบในโพรงฟน การรกษาอยาง ถกตองและทนทวงทจงมความส าคญและชวยใหผปวยยงคงสามารถเกบฟนซ นนได โดยไมตองถกถอนทงไป 2.1.1.2.7 การรกษาโรคเหงอก หมายถง ปรทนตแพทยจะมงเนนดานการรกษาโรคปรทนตหรอทเรยกวาโรคเหงอก ซงโดยทวไปมกจะหมายถงโรคเหงอกอกเสบและโรคเยอหมฟนอกเสบ รวมถงการท าศลยกรรมเหงอกและการปลกถายเหงอก โดยการรกษาโรคเหงอกประกอบดวย การเกลารากฟนและขดหนปน , ศลยกรรมตกแตงเหงอกเพอความสวยงาม, ศลยกรรมปลกถายเหงอก , ศลยกรรมเหงอกเพอเพมความยาวของฟน 2.1.1.2.8 ศลยกรรมชองปาก หมายถง วธการรกษาทางทนตกรรมทเกยวของกบการผาตด ซงทนตแพทยจะท า การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา กอนทจะเรมการรกษา โดยศลยกรรมชองปากประกอบดวย การผาตดเพอผาฟนคด , การถอนฟน , การผาตดเพอปลกถายกระดก (Bone graft surgery) , การผาตดเพอฝงรากฟนเทยมไททาเนยม (Implant surgery) , การผาตดเหงอกกอนเขารบการรกษาทางทนตกรรมประดษฐ (Pre-prosthetic surgery) เชนการตด

8

เหงอกเพอเพมความยาวฟน (Crown-lengthening), การผาตดเพอจดแตงขากรรไกรรวมกบการจดฟน (Orthognathic surgery), การผาตดเพอแกไขความผดปกตของกระดกขากรรไกร (Surgical correction of jaw excess/deficiency) 2.1.1.2.9 ทนตกรรมเดก หมายถง การใหความส าคญดานการดแลฟนของเดก ซงรวมถง การใหความรและวธการดแลฟนเดก ดงนนทนตกรรมเดกจงมสวนทเกยว ของโดยตรงกบ ทนตกรรมปองกน ซงใหความส าคญกบการดแลฟนอยาง ถกวธและปองกนการเกดฟนผ ซงการดแลปกปองฟนตงแตเดกๆ จะชวยใหเดกโตขนมาไมมปญหาเรองของสขภาพฟนในภายหลง 2.1.1.2.10 ทนตกรรมปองกน หมายถง การดแลรกษาฟนแทตามธรรมชาตใหสามารถมอายการใชงาน ไปตลอดชวตนนเปนเรองทมความส าคญมาก และการดแลเอาใจใส สขภาพฟนของเรา ใหแขงแรงตลอดเวลายอมนนจะตองดกวาการเขารบการรกษาหรอการหาวธบรณะหรอ การแกปญหาสขภาพของฟนและชองปากของเราอยางแนนอน ซงกญแจส าคญทแสน จะงายดายทสามารถชวยใหเราสามารถหลกเลยงปญหาทงหมดไดนนคอ การดแล ความสะอาดและการควบคม ปรมาณการกอคราบหนปนและแบคทเรยในชองปาก ซงเปนสาเหตใหญทกอใหเกดปญหาโรคเหงอกและฟน 2.1.1.3 ฟน หมายถง เปนอวยวะทอยในชองปากของคนและสตว มรสวนรากตดอยกบขากรรไกรและมตวฟนโผลพนเหงอกออกมา 2.1.1.4 ทนตแพทย หมายถง คนทท างานดานการรกษาโรคเหงอก โรคฟนและความผดปกตตางๆในขากรรไกรรวมทงใบหนาตลอดจนชวยแนะน าเรองการดแลปองกนเพอชวยใหประชาชนมสขภาพปากและฟนทดขน 2.1.1.5 ผชวยทนตแพทย หมายถงผชวยทท าหนาทชวยเหลอทนตแพทยขางเกาอ 2.1.1.6 ผมาใชบรการ หมายถง ผทมารบบรการทางทนตกรรม เชน ขดหนปน อดฟน ถอนฟน ใสฟนปลอม จดฟน เปนตน 2.1.1.7 เจาหนาท หมายถง ผทอยหนาเคารเตอรกอนเขารบบรการทางทนตกรรม

2.1.2 การวเคราะหระบบและออกแบบระบบ

2.1.2.1 การวเคราะหระบบ (System Analysis) เปนขนตอนทนกวเคราะหระบบจะตองท าความเขาใจในรายละเอยดของระบบทตองการพฒนาเปนอยางด โดยการคนหาวาผใชระบบนนตองการสารสนเทศใดจากระบบงานบางและจะใชวธการหรอกระบวนการไหนในการประมวลผลใหไดสารสนเทศตามทตองการ เพอใหระบบใหมทจะมาแทนการท างานแบบระบบเดมนนมประสทธภาพมากขนจากเดม ซงนกวเคราะหระบบอาจจะอาศยการออกแบบสอบถาม การสงเกต การสมภาษณ หรอด าเนนงานแบบผสมผสานระหวางกนในการเกบรวบรวมขอมล เพอชวยใหขอมลทเกบนนมความ

9

สมบรณและตรงตามความตองการในการใชงานของผใช หลงจากนนจงจ าลองขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมล โดยใชแผนภาพในการจ าลองขนตอนการท างานของระบบใหมทจะพฒนาขนมา เพอใหเหนถงรายละเอยดการท างานของระบบไดดขน ใหอยในรปแบบทสามารถเขาใจงาย โดยอาจใหแผนภาพ (Diagram) ชนดตางๆ

2.1.2.2 การออกแบบระบบ (System Design) เปนหวใจของการพฒนาระบบ ซงเปนการน าขอมลจากการท างานในขนตอนทผานๆมา มาจดท าใหเปนแผนงานทเปนรปธรรมในการสรางระบบงานใหม ซงทมงานในการพฒนาระบบจะท าการพจารณาและตดสนใจทจะเลอกใชสวนประกอบของชดค าสง (Software) และอปกรณ (Hardware) รวมทงคมอตางๆ ทจะน ามาใชทงระบบตรรกะ (Logical) และระดบกายภาพ (Physical)

2.1.2.3 ขนตอนการพฒนาระบบ (System Development) การพฒนาระบบใหม นกวเคราะหระบบจ าเปนตองทราบถงปญหาทแทจรงของระบบงานเดม เพอการก าหนดแนวทางแกไขปญหา และน าปญหาทไดมาวเคราะหและพฒนาใหเปนระบบงานใหม เพอใหตอบสนองตอความตองการของผใช โดยมขนตอนการพฒนาระบบดงน 2.1.4.3.1 วเคราะหระบบ (Analysis) เปนการศกษาระบบปจจบนวามความเปนมาอยางไรจดส าคญของระบบอยทไหน อาจหาขอมลโดยสมภาษณผใชโดยตรง หรอศกษาจากเอกสารกไดหลงจากนนสรประบบปจจบน รวมถงเตรยมความตองการของระบบใหม การน าเสนอในขนตอนนออกจะมความยงยากซบซอนดงนน จงมเครองมอตาง ๆ เขามาชวยในการน าเสนอ ไดแก System Model

2.1.2.3.2 การออกแบบ (Design) ในขนตอนนเปนการออกแบบระบบใหม เพอใหสอดคลองกบความตองการของผใชแลฝายบรหาร โดยค านงถงการจดโครงสรางของโปรแกรม การเชอมโยงระหวางขอมล ขนตอนการประมวลผลรวมถงการออกแบบหนาตาของฟอรมของการตดตอกบผใช รายงานทผใชตองการรวมถงในบางระบบอาจพจารณาถงความปลอดภยของขอมล

2.1.2.3.3 การออกแบบ (Design) ในขนตอนนเปนการออกแบบระบบใหม เพอใหสอดคลองกบความตองการของผใชและฝายบรหาร โดยค านงถงการจดโครงสรางของโปรแกรม การเชอมโยงระหวางขอมล ขนตอนการประมวลผลรวมถงการออกแบบหนาตาของฟอรมของการตดตอกบผใช รายงานทผใชตองการรวมถงในบางระบบอาจพจารณาถงความปลอดภยของขอมล

2.1.2.3.4 การตดตงระบบ (Install) เปนขนตอนทน าเอาระบบงานมาตดตง ใหกบผใช และเพอใหแนใจวาระบบงานสามารถปฏบตงานไดตรงตามวตถประสงคระบบงานจะตองถกท าการตรวจสอบมาอยางด พรอมกบการฝกอบรม (Education and Training) ใหผใชระบบสามารถใชระบบงานไดอยางมประสทธภาพและถกตอง

10

2.1.2.3.5 การบ ารงรกษาระบบ (Maintenance) คอการแกไขโปรแกรมหลงจากใชงานแลว อาจเนองมาจากโปรแกรมทสรางขนใหม อาจมปญหาในบางจดหรอถาใชไปนาน ๆ องคกรอาจมการเปลยนโครงสรางหรอขยายตวท าใหตองแกไขโปรแกรมตามโครงสรางขององคกร

2.1.3 เครองมอในการวเคราะหระบบและออกแบบระบบ

2.1.3.1 แผนผงงาน (Flow Chat) แผนภาพแสดงล าดบขนตอนการท างาน เปนเครองมอทใชในการวางแผนขนแรกมาหลายป โดยใชสญลกษณตาง ๆ ในการเขยนผงงาน เพอชวยล าดบแนวความคดในการเขยนโปรแกรม เปนวธทนยมใชเพราะท าใหเหนภาพในการท างานของโปรแกรมงายกวาใชขอความ หากมขอผดพลาด สามารถดจากผงงานจะท าใหการแกไขหรอปรบปรงโปรแกรมท าไดงายขน

11

ตารางท 2 – 1 ตารางแสดงสญลกษณแผนผงงาน สญลกษณ ค าอธบาย

จดเรมตน/สนสดของโปรแกรม

ลกศรแสดงทศทางการท างานของโปรแกรมและการไหลของขอมล

ใชแสดงค าสงในการประมวลผล หรอการก าหนดคาขอมลใหกบตวแปร

แสดงการอานขอมลจากหนวยเกบขอมลส ารองเขาสหนวยความจ าหลกภายในเครอง

การตรวจสอบเงอนไขเพอตดสนใจ โดยจะมเสนออกจากรปเพอแสดงทศทางการท างานตอไป เงอนไขเปนจรงหรอเปนเทจ

แสดงผลหรอรายงานทถกสรางออกมาทางจอภาพ

แสดงผลหรอรายงานทถกสรางออกมาทาง

แสดงจดเชอมตอของผงงานภายใน หรอเปนทบรรจบของเสนหลายเสนทมาจากหลายทศทางเพอจะไปสการท างานอยางใดอยางหนงทเหมอนกน

การขนหนาใหม ในกรณทผงงานมความยาวเกนกวาทจะแสดงพอในหนงหนา

2.1.3.2 Use Case Diagram แผนภาพทแสดงการท างานของผใชระบบ (User) และความสมพนธกบระบบยอย (Sub systems) ภายในระบบใหญ ในการเขยน Use Case Diagram ผใชระบบ (User) จะถกก าหนดวาใหเปน Actor และ ระบบยอย (Sub systems) คอ Use Case จดประสงคหลกของการเขยน Use Case Diagram กเพอเลาเรองราวทงหมดของระบบวามการท างานอะไรบาง เปนการดง Requirement หรอเรองราวตาง ๆ ของระบบจากผใชงาน ซงถอวาเปนจดเรมตน

12

ในการวเคราะหและออกแบบระบบ สญลกษณทใชใน Use Case Diagram จะใชสญลกษณรปคนแทน Actor ใชสญลกษณวงรแทน Use Case และใชเสนตรงในการเชอม Actor กบ Use Case เพอแสดงการใชงานของ Use Case ของ Actor นอกจากนน Use Case ทก ๆตวจะตองอยภายในสเหลยมเดยวกนซงมชอของระบบระบอยดวย

ภาพท 2 - 1 ตวอยาง Use Case Diagram

2.1.3.2.1 องคประกอบของ Use Case Diagram

1. Use Case เปนสญลกษณแทนขนตอนหรอกจกรรมการท างานตางๆ ภายในระบบงานทเราสนใจศกษา ซงอาจจะเปนการท าหนาททางธรกจอยางใดอยางหนงหรอการประมวลผลธรกจใดธรกจหนง เชน ระบบการขายตวภาพยนตรประกอบดวยกจกรรมยอยคอ การจองตว และการขายตว ฉะนน Use Case ของระบบการขายตวกคอ Use Case จองตวและ Use Case ขายตว นนเอง

2. ผแสดง (Actor) เปนสงทอยภายนอกขอบเขตของระบบ แตมความสมพนธกบระบบและมอทธพลตอระบบในรปแบบใดรปแบบหนงActor อาจจะหมายถง คน หนวยงาน เครองจกร อปกรณ หรอผทอยในองคกรกได

3. เสนเชอมความสมพนธ (Communication Flow) เปนเสนตรงทใชอธบายความสมพนธระหวาง Actor และ Use Case ม 5 แบบ คอ - Association - Include - Extend - Realization - Generalization

2.1.3.2.2 ความสมพนธระหวาง Use Case Diagram

1. Association เปนเสนตรงแสดงความสมพนธแบบเกยวของกน หรอมปฏกรยาระหวางกนของ Actor และ Use Case สญลกษณแทนความสมพนธแบบ Association คอ เสนตรงแบบมหวลกศร และไมมหวลกศร

13

ภาพท 2 – 2 แสดงความสมพนธแบบ Association

2. Include เปนรปแบบความสมพนธระหวาง Use Case สองUse Case โดย Use Case ทท าหนาทเปนกจกรรมหลกของระบบ เรยกวา Base Use Case และUse Case ทท าหนาทเปนกจกรรมเสรม ทนอกเหนอจากสงทกจกรรมหลกตองท า เรยกวา Include Use Case

ภาพท 2 – 3 แสดงความสมพนธแบบ Include

3. Extend เปนรปแบบความสมพนธ กรณทบาง Use Case ด าเนนกจกรรมของตนเองไปตามปกต แตอาจจะมเงอนไขหรอสงกระตนบางอยาง ทสงผลใหกจกรรมตามปกตของ Use Case นนถกรบกวนจนเบยงเบนไป

ภาพท 2 – 4 แสดงความสมพนธแบบ Extend

4. Realization เปนความสมพนธระหวาง Use Case กบ Collaborationจดประสงคของ Realization คอแสดงความจ าเพาะเจาะจง หรออธบายรายละเอยด

ภาพท 2 – 5 แสดงความสมพนธแบบ Realization

14

5. Generalization/Specification เราใช Generalization/Specification ในการแสดงความสมพนธในเชงการจ าแนกแยกแยะประเภทของ Use Case

ภาพท 2 – 6 แสดงความสมพนธแบบ Generalization/Specification

2.1.3.3 Class Diagram แผนภาพทใชแสดง Class และความสมพนธในแงตาง ๆ(Relation) ระหวาง Class เหลานน ซงความสมพนธทกลาวถงใน Class Diagram นถอเปนความสมพนธเชงสถตย (Static Relationship) หมายถง ความสมพนธทมอยแลวเปนปกตในระหวาง Class ตาง ๆ ไมใชความสมพนธทเกดขนเนองจากกจกรรมตาง ๆ ซงเรยกวา ความสมพนธเชงกจกรรม (Dynamic Relationship) สงทปรากฏใน Class Diagram นนประกอบดวยกลมของ Class และกลมของ Relationship โดยสญลกษณทใชในการแสดง Class นนจะแทนดวยสเหลยมทแบงออกเปน 3 สวน โดยแตละสวนนน จะใชในการแสดง ชอของ Class, Attribute, และฟงกชน ตาง ๆ ตามล าดบ ในการเขยนสญลกษณแทน Class สงทตองค านงถงอกสงหนงคอ ระดบการเขาถงเรยกสญลกษณทใชแทนการเขาถงนวา Visibility แบงออกไดเปน 3 ประเภท ไดแก

1. Private เขยนแทนดวยสญลกษณ -หมายถง Attribute หรอ ฟงกชน ทไมสามารถมองเหนไดจากภายนอก แตสามารถมองเหนไดจากภายในตวของ Class เองเทานน

2. Protected เขยนแทนดวยสญลกษณ # หมายถง Attribute หรอ ฟงกชน ทสงวนไวส าหรบการท า Inheritance โดยเฉพาะ Attribute หรอ ฟงกชนเหลาน จะเปนของ Super class เมอท าการ Inheritance แลว Attribute หรอ ฟงกชน ทม Visibility แบบ Protected จะกลายไปเปน Private Attribute/ฟงกชน หรอ Protected ขนอยกบภาษา Programming ทน าไปใช

3. Public เขยนแทนดวยสญลกษณ + หมายถง Attribute หรอ ฟงกชน ทสามารถมองเหนไดจากภายนอก และสามารถเขาไปเปลยนคา อานคาหรอเรยกใชงาน Attribute หรอ ฟงกชน นนไดทนทโดยอสระจากภายนอก (โดยทวไปแลว Visibility แบบ Public มกจะใชกบฟงกชนมากกวา Attribute

15

ภาพท 2 – 7 ตวอยาง Class Diagram 2.1.3.3.1 ความสมพนธระหวางคลาส

คลาสสองคลาสสามารถน ามาสรางความสมพนธระหวางกนได 4 รปแบบดงน

1. ความสมพนธแบบ Generalization

กระบวนการในการน า class ทมลกษณะเหมอนหรอคลายคลงกน หรอมคณสมบตอยางใดอยางหนงรวมกนมาจดหมวดหมไวเปน class เดยวกน

ภาพท 2 – 8 แสดงความสมพนธของคลาสแบบ Generalization

16

2. ความสมพนธแบบ Aggregation

กระบวนการรวมคลาสหลาย ๆ คลาสใหเกดเปนคลาสเพยงคลาสเดยว เรยกวา การน ามารวมกน (Compose) หรออกความหมายหนงคอ การแยกสวนประกอบของคลาสหนงคลาสใหเปนคลาสยอย ๆ วามคลาสใดบาง เรยกวา การแยก (Decompose)

ภาพท 2 – 9 แสดงความสมพนธของคลาสแบบ Aggregation

3. ความสมพนธแบบ Composition เปนความสมพนธแบบองคประกอบ คลายกบ Aggregation เพยงแตตางกนท Composition จะตองประกอบขนจาก Class เลก ๆ ทไมอาจจะแยกออกจากกนได และการด ารงอยของคลาสสวนประกอบขนกบคลาสหลก หากคลาสหลกหายหรอสลายไปจะสงผลใหการเปนอยของคลาสสวนประกอบหายหรอสลายไปดวย เชน คลาสมอ เปนคลาสหลก มคลาสสวนประกอบคอคลาสนว เทากบ 5 นว โดยถาคลาสมอหายหรอสลายไป กจะสงผลใหการด ารงอยของคลาสนวตองสลายไปดวย เปนตนสญลกษณทใชเปนเสนตรงหวลกศรเปนรปเพชรสทบ

ภาพท 2 – 10 แสดงความสมพนธของคลาสแบบ Composition

4. ความสมพนธแบบ Association กระบวนการในการหาความสมพนธระหวาง Class 2 Class ทเราสนใจใน Problem Domain โดยท Class ทงสองมความสมพนธในระนาบเดยวกน - Role

17

and Association Name เปนการก าหนดบทบาท (Roles) และอธบายความสมพนธระหวาง Class 2 Class เชน ความสมพนธของ คนท างานในสถานทท างาน Class คนจะแสดงบทบาทเปนผถกจาง ในขณะทบรษทจะแสดงบทบาทเปนผจาง – Multiplicity จ านวนสมาชกของ Class หนง ๆ ทมสวนรวมในAbstraction นน ม 2 ประเภทคอ 1. Minimum Multiplicity 2. Maximum Multiplicity

2.1.3.4 Sequence Diagram การสรางแบบจ าลองเชงกจกรรม (Dynamic Model

หรอ Behavioral Model) ซงกคอการจ าลองกระบวนการทท าใหเกดกจกรรมของระบบ เกดจากชดของกจกรรม ซงกจกรรมหนง ๆ นนเกดจากการท Object หนงโตตอบกบอก Object หนง Sequence Diagram เปน Diagram ทประกอบดวย Class หรอ Object เสนทใชเพอแสดงล าดบเวลา และเสนทใชเพอแสดงกจกรรมทเกดจาก Object หรอ Class ใน Diagram ภายใน Sequence Diagram จะใชสเหลยมแทน Class หรอ Object ซงภายในกรอบสเหลยมจะมชอของ Object หรอ Class ประกอบอย ในรปแบบ Object : Class กจกรรมทเกดขนจะแทนดวยลกศรแนวนอนทชจาก Class หรอ Object หนงไปยง Class หรอ Object ตอไป การระบชอกจกรรมนนจะอยในรปแบบ [Condition] ฟงกชน ชอของกจกรรมจะตองเปนฟงกชน ทมอยใน Class หรอ Object ทลกศรชไป เสนแสดงเวลาจะแทนดวยเสนตรงประแนวตง โดยเวลาจะเดนจากดานบนลงมาสดานลาง นนหมายถงวา ถาหากกจกรรมทเกดขนเกดอยดานบนสดกจกรรมนนเปนกจกรรมแรก และกจกรรมทอยบรเวณต าลงมาจะเปนกจกรรมทเกดตอจากนน

ภาพท 2 – 11 ตวอยาง Sequence Diagram

2.1.3.4.1 องคประกอบ Sequence Diagram

18

1. Actor สญลกษณ Actor แทนดวยรปคน เขยนชอ Actor ดวยค านามไวดานลางของรปสญลกษณ

ภาพท 2 – 12 แสดงตวอยาง Actor

2. Object วตถทเกยวของในเหตการณใดเหตการณหนงของซเควนซไดอะแกรม

สญลกษณของออบเจคแทนดวยรปสเหลยมผนผา ภายในประกอบดวยชอออบเจค และชอคลาส

ภาพท 2 – 13 แสดงตวอยาง Object

3. Life Line เสนชวตของแตละ Object สญลกษณ Lifeline แทนดวย เสนประลากจากกงกลางของออบเจค

ภาพท 2 – 14 แสดงตวอยาง Life Line

4. Activation แทงแสดงระยะเวลาการประมวลผลการท างานของแตละ Message ท ออบเจคแตละออบเจคสงหากนสญลกษณ Activation แทนดวยแทงสเหลยมแนวตงตามระนาบเดยวกบ Lifeline ของแตละออบเจค ขนาดความยาวของ Activation จะขนอยกบระยะเวลาการประมวลผลในแต Message ทมปฏสมพนธกนระหวางสองออบเจค 5.

19

Message เปนขอความทสงจาก object หนงไปยงอก object หนงหรออาจสงกลบมาหาตวเองกไดโดยทจะแบงการตดตอเปน 6 แบบ คอ - Call Message เปน Message ทออบเจคผสงเรยกใชเมทธอดของออบเจคผรบ ใชสญลกษณเสนตรงมหวลกศร - Return Message เปน Message ทใชสงขอมลหรอผลลพธทถกรองขอจากออบเจคผรบกลบไปยง ออบเจคผสง ใชสญลกษณเสนประมหวลกศร - Send Message เปนการสงสญญาณเพอบอกหรอกระตนออบเจคอน แตไมใชการเรยกใชเหมอน Call Message ใชสญลกษณเปนเสนตรงมหวลกศร - Create Message เปน Message ทสงออกไปโดยมจดประสงคเพอใหเกดการสรางออบเจคใหมใหกบคลาสทเปนผรบ Message ใชสญลกษณเปนเสนประมหวลกศร มค าวา <<create>> ก ากบบนเสน - Destroy Message เปน Message ทสงออกไปโดยมจดประสงคเพอใหออบเจคทไดรบ Message นทาลายตวเอง ใชสญลกษณเปนเสนตรงมหวลกศร มค าวา << Destroy >> ก ากบบนเสน - Self Message เปน Message ทมการประมวลผลหรอการคนคาทไดภายในออบเจคการขาย เปนตน ใชสญลกษณเปนเสนตรงหวลกศรยอนกลบเขาหาเสน Lifeline ของตวเอง

2.1.3.5 แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางขอมล (E-R Diagram) แผนภาพทใช

เปนเครองมอส าหรบจ าลองขอมล ซงจะประกอบไปดวย Entity (แทนกลมของขอมลทเปนเรองเดยวกน/เกยวของกน) และความสมพนธระหวางขอมล (Relationship) ทเกดขนทงหมดในระบบ E-R Diagram หรอ Entity Relationship Diagram จะแสดงชนดของความสมพนธวาเปนชนด หนงตอหนง (One to One), หนงตอหลายสง (One to Many), หรอ หลายสงตอหลายสง (Many to Many) E-R Diagram ประกอบดวยองคประกอบพนฐานดงน - เอนทต (Entity) เปนวตถ หรอสงของทเราสนใจในระบบงานนน ๆ - แอททรบวท (Attribute) เปนคณสมบตของวตถทเราสนใจ - ความสมพนธ (Relationship) คอ ความสมพนธระหวางเอนทต

2.1.3.5.1 เอนทต (Entity) สงของหรอวตถทเราสนใจ ซงอาจจบตองไดและเปนไดทงนามธรรม โดยทวไปเอนทตจะมลกษณะทแยกออกจากกนไป เชน เอนทตพนกงาน จะแยกออกเปนของพนกงานเลย เอนทตเงนเดอนของพนกงานคนหนงกอาจเปนเอนทตหนงในระบบของโรงงาน เอนทตจะมกลมทบอกคณสมบตทบอกลกษณะของเอนทต เชน พนกงานมรหส ชอ นามสกล และแผนก โดยจะมคาของคณสมบตบางกลมทท าใหสามารถแยกเอนทตออกจากเอนทตอนได เชน รหสพนกงานทจะไมมพนกงานคนไหนใชซ ากนเลย เราเรยกคาของคณสมบตกลมนวาเปนคยของเอนทต

20

ภาพท 2 – 15 สญลกษณของ Entity

2.1.3.5.2 แอททรบวท (Attribute) Attribute คอ คณสมบตของวตถหรอ

สงของทเราสนใจ โดยอธบายรายละเอยดตาง ๆ ทเกยวของกบลกษณะของเอนทต โดยคณสมบตนมอยในทกเอนทต เชน ชอ นามสกล ทอย แผนก เปน Attribute ของเอนทตพนกงาน โมเดลขอมล เรามกจะพบวา Attribute มลกษณะขอมลพนฐานอยโดยทไมตองมค าอธบายมากมาย และ Attribute กไมสามารถอยแบบโดด ๆ ไดโดยทไมมเอนทตหรอความสมพนธ

ภาพท 2 – 16 สญลกษณของ Attribute

2.1.3.5.3 ความสมพนธ (Relationship) เอนทตแตจะตองมความสมพนธ

รวมกน โดยจะมชอแสดงความสมพนธรวมกนซง ตวอยางเชน รปนแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางเอนทตนกศกษากบโครงการวจย

ภาพท 2 – 17 สญลกษณของ Relationship

เอนทตจะตองมความสมพนธรวมกน โดยจะมชอแสดงความสมพนธรวมกนซงจะใชรปภาพ

สญลกษณสเหลยมรปวาวแสดงความสมพนธระหวางเอนทต ระดบชนของความสมพนธ (Relationships Degree) จะบอกถงความสมพนธระหวางเอนทต มดงน

-ความสมพนธเอนทตเดยว (Unary Relationships) หมายถง เอนทตหนง ๆ จะมความสมพนธกบตวมนเอง

-ความสมพนธสองเอนทต (Binary Relationships) หมายถง เอนทตสองเอนทตจะมความสมพนธกน

-ความสมพนธสามเอนทต(Ternary Relationships) หมายถง เอนทตสามเอนทตมความสมพนธกน

21

ความสมพนธแบบหนงตอหนง ( One - to - One Relationship ) เปนการแสดงความสมพนธของขอมลของเอนทตหนงวา มความ สมพนธกบขอมลอยางมากหนงขอมลกบอกเอนทตหนงในลกษณะทเปนหนงตอหนง เชน เอนทตนกศกษา กบเอนทตโครงงานวจยมความสมพนธกนแบบหนงตอหนง คอ นกศกษาแตละคนท าโครงงานวจยได 1 โครงงานเทานน และแตละโครงงานวจยมนกศกษารบผดชอบไดไมเกน 1 คน เปนตน

ภาพท 2 – 18 ความสมพนธแบบหนงตอหนง

ความสมพนธแบบหนงตอกลม ( One - to - Many Relationship ) เปนการแสดง

ความสมพนธของขอมลของเอนทตหนงวามความ สมพนธกบขอมลหลายขอมลกบอกเอนทตหนง เชน ความสมพนธของลกคาและค าสงซอเปนแบบหนงตอกลม คอ ลกคาแตละคนสามารถสงซอไดหลายค าสงซอ แตแตละค าสงซอมาจากลกคาเพยงคนเดยว เปนตน

ภาพท 2 – 19 ความสมพนธแบบหนงตอกลม

ความสมพนธแบบกลมตอกลม ( Many - to - Many Relationship ) เปนการแสดง

ความสมพนธของขอมลของสองเอนทตในลกษณะแบบกลมตอกลม เชน ความสมพนธระหวางค าสงซอกบสนคาเปนแบบกลมตอกลม คอ แตละค าสงซออาจสงซอสนคาไดมากกวา 1 ชนด และในสนคาแตละชนดอาจปรากฏอยในค าสงซอไดมากกวา 1 ค าสงซอ

ภาพท 2 – 20 ความสมพนธแบบกลมตอกลม

2.1.4 เครองมอในการพฒนาระบบ

2.1.4.1 Microsoft Visual Studio 2010 กอนอนเรามารจกศพทสอง คอ ค าวาObject (วตถ) และ Property (คณสมบต)ซงทงสองค านมความส าคญอยางมากในการเขยนโปรแกรมดวย Visual Basic นนจะหมายถงสวนประกอบตางๆ ทประกอบกนขนเปนโปรแกรมทเราใชงาน เชน Form, Command Button,Option Button, Text

22

Box และปมควบคมตางๆ ค าวา พรอพเพอรต (Property) หรอคณสมบตนน จะหมายถงคณสมบตหรอลกษณะเฉพาะของออบเจคนนๆ สวนประกอบหลกของหนาจอ Visual Basic IDE มดงนคอ ทลบาร(Toolbar), Toolbox, วนโดว Project Explorer, วนโดว Properties, วนโดว Form Layoutค าวา IDE หรอ Integrated Development Environment หมายถงสภาพแวดลอมการท างานในการพฒนาโปรแกรมโดยใช Visual Basic หรอจะแปลอกอยาง คอ อปกรณเครองมอตางๆ แบบเพยบพรอมทไมโครซอฟทเตรยมมาใหใชการพฒนาโปรแกรมดวย Visual Basic -ลกษณะของโปรแกรมภาษา Visual Basic Visual Basic เปนภาษาคอมพวเตอรทพฒนาโดยบรษทไมโครซอรฟ โดยภาษาเองมรากฐานมาจากภาษา Basic ซงยอมาจาก Beginner,s All purpose Symbolic Instruction ถาแปลใหไดความหมายกคอชดค าสงหรอภาษาคอมพวเตอรส าหรบผเรมตนภาษา Basic มจดเดนคอ ผทไมมพนฐานในการเขยนโปรแกรมเลยกสามารถเรยนรและน าไปใชงานไดอยางงายดายและรวดเรว เมอเทยบกบการเรยนภาษาคอมพวเตอรอนๆ เชน ภาษาซ(C), ปาสคาล(Pascal), หรอแอสเซมบล(Assembler) ความสามารถของ Visual Basic มดงนคอ การเขยนโปรแกรมตดตอกบเครอขายอนเตอรเนต การเชอมตอกบฐานขอมล และการเขยนโปรแกรมเชงวตถ (Object OrientedProgramming) 2.1.4.2 Microsoft Visio 2010 ไมโครซอฟทวซโอ 2010 (Microsoft Visio 2010) หรอโปรแกรมสรางแผนผงสารพดชนด เปนโปรแกรมทมคณสมบตส าหรบการวาดแผนภาพตางๆไมวาจะเปนภาพวงจรทางไฟฟาและอเลคทรอนกสม, Flow Char, ภาพองคกร, แผนผงอาคารหรอหองท างาน เปนตน ซงในโปรแกรมจะมรปรางของอปกรณสงของตางๆ เพอใชเปนเครองมอส าหรบการวาดรปทหลากหลาย ตงแตรปพนฐาน จนถงรปเฉพาะทาง 1มตหรอ 3 มตอกทงสามารถใชรวมกบโปรแกรมอน ๆในชดของ ไมโครซอฟทออฟฟศ (Microsoft Office) ไดดวย 2.1.4.3 โปรแกรม Crystal Report เปนโปรแกรมส าหรบน าเสนอรายงานตางๆ ทเกดจากฐานขอมลหรอจะเปนหนารายงานธรรมดา เชนเดยวกบโปรแกรม Word เพอแสดงในหนาจอหรอแสดงในหนากระดาษ จากเครองพมพ เดมทโปรแกรม Crystal Reports เปนเครองมอหนงทอยในโปรแกรมพฒนาV isual Basic ตงแตรนท 3 ซงตอมาเมอมาถง Visual Basic 5 บรษท SeagateSoftware ทเปนบรษทสรางฮารดดสทเรารจกกนดไดเปนผพฒนาและนบเปนเวอรชนท 4 ของโปรแกรม Crystal Reports เมอมาถง Visual Basic6 โปรแกรม Crystal Reports เปนเวอรชนท 5 ทอยในแผนของชดโปรแกรม Visual Basic และคอมโพเนนต Crystal Reports Viewerส าหรบดรายงานอยางเดยวจากไฟลท Crystal Reports สรางอกทแตในขณะเดยวกนนบรษท Seagate Software ทท าหนาทพฒนาโปรแกรม Crystal Reports ตอจากบรษทไมโครซอรฟไดเดนพฒนาอยางเตมก าลงมาเปนหลายรนทเดยวจนถงรนหลงสดขณะนคอ รน 8. 5

23

1) องคประกอบของโปรแกรม Crystal Reports รปแบบการท างานของ Crystal Reports Designer ทเปนโปรแกรมหลกส าหรบสรางรายงานโดยจะมเครองมอตางๆ หรอโปรแกรมทเราออกแบบเอง เมอเราสรางรายงานไดแลวจะแสดงบนหนาจอคอมพวเตอรของเรากได หรอพมพรายงานออกทางเครองพมพกได หากเราตองการบนทกรายงานทเราออกแบบน เพอน าไปใชในครงตอไป เราสามารถน าไปบนทกลงในไฟลหนงซงเปนไฟลทมนามสกล .rpt หากเราตองการพมพรายงานอก กสามารถน าไฟลนขนมาใชงานได จากโปรแกรมน นอกจากน ยงมเครองมอ C rystal Reports Component ทใชส าหรบน าไฟลนามสกล. rpt ทสรางจากโปรแกรม Crystal Reports Designer มาแสดงรายงานดานการเขยนโปรแกรม Visual Basic ไดอกดวย อกทงยงม ActiveX Control ทใชงานในเวบไซต ท าใหรายงานทเราออกแบบและเกบไวในไฟล .rpt นสามารถน าเสนอรายงานพรอมๆ กบน ารายงานนนพมพออก 38 ทเครองพมพของเรา ดงนนไมวาเราจะอยตรงจดใดๆบนโลกใบน เรากสามารถดรายงานหรอพมพรายงานทเราตองการได 2) ประโยชนทไดจากโปรแกรม Crystal Reports ดงทกลาวไปบางแลววาเราสามารถน าเสนอรายงานไดหลายๆ วธและนนเปนประโยชนปลายทางของโปรแกรม Crystal Reports โปรแกรม Crystal Reports นสามารถเขาไปท างานในฐานขอมลหลายรน และหลายชนดของฐานขอมลทเดยว เชน Access ทเรารจกกนดและเปนฐานขอมลหลกเราจะใชในหนงสอ Excl, FoxPro, Lotus Power Builder และ Oracle อกทงสามารถตดตงไดทงในเครองคอมพวเตอรของเรา บนเซรฟเวอร 2.2 งานวจยทเกยวของ สภาพร หลอทอง (2550) ชองานวจย “ระบบงานสถานอนามยต าบลยาง อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร” เปนการวเคราะหออกแบบและพฒนาระบบงานสถานอนามยต าบลยาง จาก ระบบงานเดมและน ามาพฒนาเปนระบบงานใหมทใชการเขยนโปรแกรมระบบงานขนมาในการ เขามาแทนระบบงานเดม ในการศกษาการใชงานโปรแกรม Microsoft Visual Basic Version 6.0 รวมกบ Microsoft SQL Server 2000บนระบบปฏบตการ Microsoft Window XP ในการจดท า Application ในดานการจดการฐานขอมล เพอน าไปใชในการพฒนางานสถานอนามยต าบลยาง อษณย หลาดวงด (2548) ชองานวจย “ระบบจดการฐานขอมลคลนกหมอโศรญา” เปนการ ใชโปรแกรม Microsoft Visual Basic 6.0 และ Microsoft SQL Server มาใชในการสรางโปรแกรม ประยกตเพอใชรวบรวมขอมลของผปวยทเขามาท าการรกษาในคลนกเพอใหการท างานและการ ใหบรการมประสทธภาพมากขนและเพอความสะดวกรวดเรวในการท างานของเจาหนาทท ปฏบตงานและจาการศกษาท าใหไดรบความรเกยวกบปญหาทเกดขนและความรในการท างานของ ระบบงานเดมคอการจดเกบขอมลผปวยเขาเกบไวในแฟมทเปนกระดาษท าใหเกดความเสยหายและ เสยเวลาในการคนหาและการจดเกบในการใหบรการซงระบบทท าขนใหมนสามารถชวยลดปญหา

24

ทเกดขนในระบบ สกลรตน มนตรพลา ( 2549 ) ชองานวจย “ระบบการจดการฐานขอมลสถานอนามยบาน แวง อ าเภอเมอง จงหวดรอยเอด” เปนการวเคราะหออกแบบและพฒนาระบบการจดการฐานขอมล สถานอนามยบานแวง จากระบบงานเดมและน ามาพฒนาเปนระบบงานใหมทใชในการเขยน โปรแกรมระบบงานขนมาแทนระบบงานเดม ลดดาพร แดนสา(2553) ชองานวจย “ระบบบรหารจดการคลนก แพทยหญงสภาวด อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม”เปนการวเคราะหออกแบบและพฒนาระบบงานคลนกแพทยหญงสภาวด จากระบบงานเดมและน ามาพฒนาเปนระบบงานใหมทใชการเขยนโปรแกรมระบบงานขนมาในการเขามาแทนระบบงานเดม ในการศกษาการใชงานโปรแกรม Microsoft Visual Studio 2008รวมกบ Microsoft Sql Server 2008 บนระบบปฏบตการ Microsoft Window XP ในการจดท าApplication ในดานการจดการฐานขอมล เพอน าไปใชในการพฒนาจดการคลนก แพทยหญงสภาวด