คู มือ...บรรณานุกรม 1. แนวทางการปฏิบัติงาน การพยาบาลในการป้องกันการติดเชื้อในโรงพยาบาล,

กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

การเจาะเลอด เกบตวอยาง และการนำสงตวอยางสำหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล

เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข



คมอคมอ

รพ.สต.

คมอการเจาะเลอด เกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง

ส�าหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข

จดท�าโดยกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

คมอ การเจาะเลอด เกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง ส�าหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข

พมพครงท 2 เดอนมกราคม 2563จ�านวน 1,000 เลม

คณะผจดท�านายแพทยอาชวนทร โรจนววฒน ผอ�านวยการสถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทย บรรณาธการนางสาววรางคณา ออนทรวง ผอ�านวยการกองแผนงานและวชาการ ผชวยบรรณาธการนางจรยา ผดงพฒโนดม โรงพยาบาลพระนงเกลา คณะผจดท�านางภทรภร รตนวงศเจรญ โรงพยาบาลปทมธาน คณะผจดท�านายยทธพงษ มแกวนอย โรงพยาบาลสมทรปราการ คณะผจดท�า นายสทธพจน ผลตกศลธช โรงพยาบาลนครปฐม คณะผจดท�านายธนศกด มอ�าพล โรงพยาบาลสมทรสาคร คณะผจดท�านายวโรจน พวงทบทม สถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทย คณะผจดท�านางสาววรางลกษณ พมพาภย สถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทย คณะผจดท�านางบญนภา สงคราม ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 8 อดรธาน คณะผจดท�านายเจตน วนแตง ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 4 สระบร คณะผจดท�า

จดพมพเผยแพรโดย กองแผนงานและวชาการ กรมวทยาศาสตรการแพทย 88/7 ซอยสถาบนบ�าราศนราดร ถนนตวานนท ต�าบลตลาดขวญ อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร โทรศพท 0 2589 9869 โทรสาร 0 2589 9868 www.plandmsc.com หรอ dmsc.2.dmsc.moph.go.th/net/plan/default.php

ออกแบบและพมพทบรษท ศนยการพมพแกนจนทร จ�ากด 88/5 วฒนานเวศน ซ.5 ถนนสทธสารวนจฉย แขวงสามเสนนอก เขตหวยขวาง กรงเทพฯ 10310โทรศพท 0 2276 6721, 0 2276 6713, 0 2276 6545 โทรสาร 0 2277 8177 Email : [email protected]

แผนขบเคลอนกลยทธกรมวทยาศาสตรการแพทย ประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๒ - ๒๕๖๕

กองแผนงานและวชาการ กรมวทยาศาสตรการแพทย ๘๘/๗ ซอยสถาบนบ�าราศนราดร ถนนตวานนท ต�าบลตลาดขวญ อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร

โทรศพท ๐ ๒๕๘๙ ๙๘๖๙ โทรสาร ๐ ๒๕๘๙ ๙๘๖๘

www.plandmsc.com. หรอ dmsc.2.dmsc.moph.go.th/net/plan/default.php จดพมพเผยแพรโดย

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

คมอ การเจาะเลอด เกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง ส�าหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข.--นนทบร : กองแผนงานและวชาการ กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2562.28 หนา.

1. การเจาะเลอด. I. ชอเรอง.

616.07561ISBN 978-616-11-4159-2

ค�านยม

รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข นายอนทน ชาญวรกล มนโยบายส�าคญทจะลดความเหลอมล�าลดการแออดของบรการสขภาพในโรงพยาบาลภาครฐ สรางความเชอมโยงการใหบรการของหนวยบรการทกระดบ กรมวทยาศาสตรการแพทย ไดรบมอบหมายใหก�ากบดแลคณภาพและมาตรฐานของการลดความแออดดวยการเจาะเลอด การเกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง ของหนวยบรการนอกโรงพยาบาล โดยไดจดท�าคมอเลมน ส�าหรบแพทย พยาบาล นกเทคนคการแพทย และผทเกยวของใชเปนแนวทางในการด�าเนนโครงการลดความแออดทางหองปฏบตการตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข ผมขอขอบคณคณะผจดท�าคมอเลมน ทไดตงใจจดท�าขอมลวชาการใหเปนแนวทางอยางงายส�าหรบผปฏบต หวงอยางยงวาจะเปนประโยชนในการลดความแออดและใหบรการทดกบประชาชนตอไป

นายแพทยโอภาส การยกวนพงศ อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย

ค�าน�า

จากสถานการณการเปลยนแปลงปจจยภายในและภายนอกทสงผลตอระบบสขภาพ ทงในปจจบน และอนาคต เชน การเปลยนแปลงโครงสรางของประชากรไทย การเขาสสงคมสงวย การเปลยนแปลงฐานเศรษฐกจไปสยคดจทล การเกดของโรคอบตใหม และอบตซ�า กระทรวงสาธารณสขจงไดจดท�าแผนยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสขประกอบดวย ยทธศาสตรความเปนเลศ 4 ดานคอ 1. ดานสงเสรมสขภาพปองกนโรค และคมครองผบรโภคเปนเลศ (Promotion, Prevention & Protection Excellence) 2. ดานบรการเปนเลศ (Service Excellence) 3. ดานบคลากรเปนเลศ (People Excellence) และ 4. ดานบรหารเปนเลศดวยธรรมาภบาล (Governance Excellence) โดยมวตถประสงคเพอเปนแนวทางในการด�าเนนงานของหนวยงานภายในสงกดกระทรวงสาธารณสข ในการพฒนาระบบสขภาพ ใหสอดรบกบการเปลยนแปลงของบรบททางสงคม นโยบาย และยทธศาสตรในระดบชาต รวมไปถงการปฏรปประเทศ และปฏรประบบสขภาพ ไปสความเปนประเทศไทย 4.0 เปาหมายเพอใหประชาชนสขภาพด เจาหนาทมความสข ระบบสขภาพยงยน

รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข นายอนทน ชาญวรกล มนโยบายทจะเรงรดปรบปรงประสทธภาพการปฏบตราชการ มงผลสมฤทธของงาน สรางความพงพอใจ ในคณภาพการบรการ โดยเฉพาะอยางยงการดแลใหประชาชนไดรบบรการทมคณภาพ ปลอดภย ลดความเหลอมล�า ลดความแออด ลดระยะเวลาการรอคอย และลดภาระคาใชจายของประชาชน เนนเพม ศกยภาพการใหบรการของหนวยบรการสาธารณสขทกระดบเชอมโยงกน อยางเปนระบบ เหมาะสม กบบรบทของแตละพนทเขตสขภาพ ลดความแออดในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป เพมขดความสามารถของโรงพยาบาลชมชน หนวยบรการปฐมภม จดระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลอยางทวถง รวมทงการพฒนาหองฉกเฉนใหมประสทธภาพ และก�าลงคนทเพยงพอ การลดความแออดในโรงพยาบาลจดทส�าคญคอการลดระยะเวลาในการรอคอยการเจาะเลอดและบรการทางหองปฏบตการ การเจาะเลอดใกลบาน หรอสถานบรการสขภาพกอนนดพบแพทย จะสามารถลดระยะเวลาการรอคอยในโรงพยาบาลไดไมนอยกวา 2-5 ชวโมง กรมวทยาศาสตรการแพทย มภารกจหลกเกยวกบการวจย และการตรวจชนสตรดานวทยาศาสตรการแพทย โดยมการศกษา วเคราะห วจยและพฒนาองคความรและเทคโนโลยดานวทยาศาสตรการแพทย การก�ากบดแลมาตรฐานหองปฏบตการทางการแพทย เพอการสรางเสรม สขภาพทดแกประชาชน และสนบสนนการแกไขปญหาสาธารณสขของประเทศรวมกบผรบผดชอบของส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดจดท�าคมอการเจาะเลอด เกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง ส�าหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข

สารบญ

บทท 1 ความเปนมา 1

บทท 2 บคลากร และสถานท 2

บทท 3 ความปลอดภยในการปฏบตงาน 4

บทท 4 การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ 5

• การเกบตวอยางเลอด

• การเกบตวอยางปสสาวะ

• การเกบตวอยางอจจาระ

• การเกบตวอยางเสมหะ

บทท 5 การประเมนมาตรฐาน หนวยบรการเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ 14

นอกโรงพยาบาล

บรรณานกรม 20


1

นโยบายกระทรวงสาธารณสข โดยรองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข นายอนทน ชาญวรกล มนโยบายทจะเรงรดปรบปรงประสทธภาพการปฏบตราชการ มงผลสมฤทธ ของงาน น�านโยบายสการปฏบต และตดตามประเมนผลการท�างาน สรางความพงพอใจในคณภาพการบรการ โดยเฉพาะอยางยงการดแลใหประชาชนไดรบบรการทมคณภาพ ปลอดภย ลดความเหลอมล�า ลดความแออด ลดระยะเวลาการรอคอย และลดภาระคาใชจายของประชาชน เนนเพมศกยภาพการใหบรการของหนวยบรการสาธารณสขทกระดบเชอมโยงกน อยางเปนระบบ เหมาะสมกบบรบทของแตละพนทเขตสขภาพ ลดความแออดในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป เพมขดความสามารถของโรงพยาบาลชมชน และหนวยบรการปฐมภม จดระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลอยางทวถง รวมทงการพฒนาหองฉกเฉนใหมประสทธภาพ และก�าลงคนทเพยงพอ

ปจจบนผปวยและญาตตองเสยเวลาในการรอคอยจากการมารบบรการทโรงพยาบาลทงหมด เฉลย 3-5 ชวโมงตอราย โดยใชเวลาในการรอเพอใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย ประมาณ 1-3 ชวโมงซงมากกวารอยละ 50 ของเวลารอคอยทงหมด ดงนนการจดระบบเพอลดเวลารอคอยการใหบรการของหองปฏบตการทางการแพทย จงมความส�าคญในการลดความแออดในโรงพยาบาล

กรมวทยาศาสตรการแพทยในฐานะหนวยงานหลกดานหองปฏบตการของประเทศ ไดสนบสนนโครงการลดความแออดของกระทรวงสาธารณสข โดยรวมมอกบส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ในการจดระบบกระจายจดเกบตวอยางสงสงตรวจทไดมาตรฐานนอกโรงพยาบาล เพอลดระยะเวลาในการรอคอยการเจาะเลอด และบรการทางหองปฏบตการ กอนนดพบแพทย ซงจะสามารถลดระยะเวลาการรอคอยในโรงพยาบาลไดไมนอยกวา 2-5 ชวโมง รวมทงสามารถลดคาใชจายในการเดนทางของผรบบรการ ทไมตองเดนทางไกลมายงโรงพยาบาล สามารถใชบรการใกลบาน การจดระบบดงกลาว หวงเปนอยางยงวาผใชบรการของโรงพยาบาลภาครฐจะเกดความพงพอใจในการบรการทสะดวก รวดเรว และผใหบรการมความสข สงเสรมการใหบรการของหนวยบรการ ภาครฐ ไดมาตรฐานในระดบสากลตอไปในอนาคต

บทท 1

ความเปนมา


2

1. บคลากร1.1 เปนผประกอบวชาชพเวชกรรม นกเทคนคการแพทย พยาบาล และบคคลซงไดรบมอบหมาย

ใหประกอบวชาชพเทคนคการแพทย โดยตองอย ในความควบคมของเจาหนาท ซงเปนผประกอบวชาชพเทคนคการแพทย หรอผประกอบวชาชพเวชกรรม

1.2 ควรผานการฝกอบรม เชน ความปลอดภยในการปฏบตงานตามมาตรฐานวชาชพ การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ การสงตอตวอยาง หลกการปฐมพยาบาล เบองตน การจดการอาการเจบปวยฉกเฉนจากสาเหตทวไป เชน ภาวะเปนลม ภาวะหมดสต ภาวะฉกเฉนผปวยเบาหวาน ภาวะฉกเฉนผปวยโรคกลามเนอหวใจขาดเลอดเฉยบพลน ภาวะฉกเฉนโรคหลอดเลอดสมอง ภาวะแพรนแรง การกชพ เชน หลกการกชพเบองตน (CPR) และการใชเครองกระตกหวใจไฟฟาชนดอตโนมต (AED)

2. สถานทเกบตวอยาง2.1 สถานทส�าหรบการเจาะเลอด

2.1.1 สถานท ทสะอาด และมการแบงพนทเปนสดสวนเหมาะสม2.1.2 มอางลางมอทใหผเจาะเลอดสามารถลางมอได ดวยสบหรอน�ายาฆาเชอโรค

(Antiseptic) ในกรณทไมสามารถลางมอดวยน�าได อาจใชเจลลางมอทมน�ายาฆาเชอโรคเปนสวนประกอบ

2.1.3 มเกาอทนงไดสบาย และมความปลอดภยส�าหรบผรบบรการ สามารถวางแขนเพอใหอยในต�าแหนงทเหมาะสมทสดส�าหรบผรบบรการแตละราย โดยค�านงถงความสะดวกในการเจาะเลอดดวย

2.2 สถานทเกบตวอยางปสสาวะ และอจจาระ2.2.1 มหองน�า ทสะอาด ปลอดภย ในการเกบตวอยางส�าหรบผรบบรการ2.2.2 มหองน�าแยก หญง-ชาย และผพการ หากไมมหองน�าแยก อาจใชเปน

หองน�ารวม ทสามารถใหบรการไดทงหญง-ชาย หรอผพการ

บทท 2

บคลากร และสถานท


3

2.3 สถานทเกบตวอยางเสมหะ (หากมใหบรการ)2.3.1 พนทเกบตวอยางเสมหะควรแยกเปนสดสวน และมระบบความปลอดภย

ปองกนการแพรกระจายเชอ2.3.2 มอางลางมอหรอเจลส�าหรบท�าความสะอาด หรอ สบ หรอ น�ายาฆาเชอ

ถงขยะตดเชอ 2.3.3 มค�าแนะน�าวธการเกบตวอยางเสมหะ


4

ความปลอดภยของสถานบรการดานสาธารณสข มความส�าคญและจ�าเปนอยางยง ไมวาหนวยงานนนจะมขนาดเลกหรอขนาดใหญ ตองมการด�าเนนการตามหลกความปลอดภยทวไป เพราะอนตรายแอบแฝงอยทเกดจากกระบวนการท�างาน และสภาพแวดลอมการท�างานทมปจจยเสยงตอสขภาพและความปลอดภยของผปฏบตงาน ไดแก สงคกคามทางชวภาพ สงคกคามทางกายภาพ สงคกคามทางเคม สงคกคามทางจตสงคม และสงคกคามอน เชน เชอโรค สารเคม แสงจาจากโคมไฟ การท�าหตถการ เปนตน ลวนเปนอนตรายตอสขภาพอนามยของบคลากรทปฏบตงานและผรบบรการ ดงนน ตองมการด�าเนนการดานความปลอดภยอยางนอยดงน

1. หนวยบรการปฏบตตามหลกความปลอดภยอยางถกตองตามมาตรฐานวชาชพ2. มการใชเครองปกปองอนตรายสวนบคคล (Personnel protective equipment,

PPE) อยางเพยงพอและเหมาะสม3. มแนวทางปฏบตในการขนสงสงสงตรวจ และเชออนตราย 4. มแนวทางในการเกบรกษาตวอยางกอนสงตออยางถกตอง เหมาะสม 5. มการแยกประเภทขยะ และก�าจดขยะอยางเหมาะสม 6. มปายสญลกษณตดบนเครองมอ หรอบรเวณทตองการชบงปายเตอนอนตรายชวภาพ

(Biohazard) สารเคมอนตราย สารกมมนตรงส ภาชนะทงของมคม และขยะตดเชอ7. มชดจดการสารชวภาพรวไหล (Biological spill kit)8. มชดปฐมพยาบาลเบองตน

บทท 3

ความปลอดภยในการปฏบตงาน


5

1. การเกบตวอยางเลอด การเกบตวอยางเลอดผปวยหรอผขอรบบรการเจาะเลอด บางรายการตรวจวเคราะหทาง หองปฏบตการตองมการเตรยมตวเปนการเฉพาะ เชน การอดอาหารกอนการเจาะเลอด การงดยา บางอยางทใชอย การงดกจวตรบางอยาง การเจาะเลอดในชวงเวลาทก�าหนด เปนตน ดงนน ในบทนจงไดรวบรวมรายละเอยดโดยสงเขป เพอใหผปฏบตหนาทในการจดเกบสงสงตรวจน�าไปใชประโยชนตอไป

1.1 เครองมอ วสดอปกรณ1.1.1 วสดอปกรณทวไป

- จดวางอปกรณเจาะเลอดทสะดวกตอการใชงาน- กระปองใสส�าล- ส�าลกอนปราศจากเชอ- 70% alcohol- กรณเจาะเลอดเพอเพาะเชอ (Hemoculture) ใช 2% Chlorhexidine

gluconate และ 70% alcohol- ผากอซ หรอพลาสเตอรตดแผล ใชปดแผลหลงการเจาะเลอด

1.1.2 อปกรณส�าหรบเจาะเลอด- สายรดแขน (Tourniquet)- หมอนรองแขน- เขมเจาะเลอด เปนชนดปราศจากเชอ ใชครงเดยว ใชแลวทง

ไมใชซ�า ควรมตงแตเบอร 21-23 ส�าหรบผใหญ ส�าหรบเดกสามารถใชเขมเจาะเลอดเบอร 23-24 หรอ butterfly wing ได ถาใชการเจาะเกบตวอยางแบบระบบสญญากาศ จะตองเปนเขมเจาะเลอดทเปนชนดทตอกบกระบอกจบ (Holder)

- กระบอกฉดยา (syringe) หรอ กระบอกจบ (Holder) หากเจาะเลอด ดวยระบบสญญากาศ (Vacuum system)

บทท 4

การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ


6

- เขมส�าหรบเจาะเลอดปลายนว (blood lancet) ชนดปราศจากเชอ หรอปากกาเจาะปลายนว ในกรณทเกบเลอดจากเสนเลอดฝอย

1.1.3 อปกรณส�าหรบเกบเลอด- หลอดเกบเลอด (ม 5 ส ทนยมใช คอ สฟา สแดง สมวง สเขยว

และสเทา ดการใชขอ 1.3.1.18)- ขวด hemoculture- หลอด hematocrit tube (สแดง Na-Heparin)

1.1.4 อปกรณส�าหรบความปลอดภยในการท�างาน และ การปองกนสวนบคคล (PPE)

- ถงมอยางชนด Latex ใชเพอปองกนการตดเชอ อาจใชถงมอชนด nitrile หรอ polyethylene แทนถงมอยางชนด latex ในกรณ ผเจาะเลอดแพได ไมควรใชถงมอยางทมผงแปง

- กระปองใสเขม หรอภาชนะบรรจของมคม ซงสามารถกนการทะลได

1.2 การเตรยมผปวยหรอผขอรบการเจาะเลอด การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการมรายการตรวจวเคราะหจ�านวนมาก มทงรายการทไมตองเตรยมผปวยหรอผขอรบบรการเจาะเลอด ดงนนจงควรมการอธบายใหแกผขอรบบรการทราบวา จะไดรบการตรวจวเคราะหอะไร อยางไรและจะตองเตรยมตวอยางไร เพอควบคมหรอลดความแปรปรวนตางๆ ทอาจกระทบตอผลการตรวจวเคราะห กอนเจาะเลอดตองถามชอ นามสกล ผปวยทกครงและตรวจดชนดของหลอดเลอด ค�าสงแพทย และ ตรวจดปายชอผปวยทหลอดเลอดวาตรงกนหรอไม

1.2.1 ตรวจสอบรายการสงตรวจทใบสงตรวจ หรอในระบบ Request LAB วาตองการเลอดปรมาณเทาไร ใชหลอดเกบเลอดอะไรบาง

1.2.2 เตรยมอปกรณทเกยวของ และเลอกหลอดบรรจตวอยาง ใหตรงกบชนดของรายการทจะขอสงตรวจ

1.2.3 ตดปายบงชตวอยาง เชน ชอ สกล HN วนเดอนป เวลาทเกบตวอยาง ชอผเจาะเลอด (รปแบบการบงช ขนกบแนวทางแตละแหงก�าหนด)

1.2.4 ตรวจสอบชอ สกล ผถกเจาะทใบ request หลอดบรรจตวอยาง และถามชอผถกเจาะ ใหตรงกน

1.2.5 เตรยมอปกรณส�าหรบเจาะเลอด และใหทวนสอบชอผถกเจาะเลอดกอน เจาะเลอดอกครง


7

1.3 ขนตอน วธการเกบตวอยางเลอด1.3.1 การเจาะเลอดจากเสนเลอดด�า

1.3.1.1 ตรวจสอบ ชอ สกล ของผถกเจาะเลอด รายการตรวจ ใหตรงกบการสงตรวจอกครง

1.3.1.2 ใหผถกเจาะเลอดอยในทาทเหมาะสม เชน วางแขนทเจาะบนโตะ และใชหมอนส�าหรบเจาะเลอดรองแขนในบรเวณขอศอก พรอมทงแจงใหผปวยก�ามอ

1.3.1.3 เลอกบรเวณเจาะเลอด ทเหนเสนเลอดด�า บรเวณใกลขอพบ ทนยมคอเสนเลอด median cubital หรอ cephalic veins

1.3.1.4 รดสายรดแขนเหนอต�าแหนงทจะเจาะประมาณ 3-4 นว อยารดแนน หรอหลวมเกนไป

1.3.1.5 สวมเขมเจาะเลอด (ขนาดตามความเหมาะสม) เขากบกระบอกฉดยา ในกรณทใชระบบสญญากาศ ใหสวมเขมเจาะเลอดทใชเฉพาะเขากบกระบอก (needle holder) กรณทมการเกบตวอยางเพอสงตรวจ hemoculture ใหท�าความสะอาดหวจก (ฝา) ของขวด hemoculture กอนใสตวอยางเลอดลงในขวด

1.3.1.6 ใชส�าลปราศจากเชอชบ 70% alcohol ท�าความสะอาดบรเวณทจะเจาะ ดวยวธ sterile technique แลวปลอยใหแหง

1.3.1.7 กรณใชกระบอกฉดยา ใชมอขางทถนดจบตวกระบอกฉดยา ดนลกสบใหสดเพอไมใหมอากาศอยภายในกระบอกฉดยา ถอดปลอกสวมเขมออก ใชนวแตะทโคนเขมแตไมใหโดนตวเขม

1.3.1.8 กรณใชชดเจาะระบบสญญากาศ ใชมอขางทถนดจบตวกระบอก (needle holder) ถอดปลอกสวมเขมออก ใชนวแตะทโคนเขมแตไมใหโดนตวเขม

1.3.1.9 แจงใหผปวยทราบ เมอเรมท�าการเจาะเลอด จบแขนผปวยใตต�าแหนงทเจาะเลอด โดยใชนวโปงกดทผวหนงแนวเดยวกบเสนเลอดใตต�าแหนงทจะเจาะเลอด 1-2 นว เพอชวยยดใหเสนเลอดอยกบท

1.3.1.10 เจาะเลอดโดยตงแนวเขมขนานไปกบแนวของเสนเลอดทจะเจาะ โดยใหเขมท�ามม 15- 30 องศา และหนาตดของเขมหนขนดานบน ดนเขมผานผวหนงสเสนเลอด เมอเขมเขาไปในเสนเลอดแลวจะสงเกตพบมเลอดไหลทโคนเขมเลกนอย

1.3.1.11 กรณใชกระบอกฉดยา จบเขมใหนง ใชมออกขางหนงดงลกสบออกชาๆ ใหไดเลอดปรมาตรตามทตองการ

1.3.1.12 กรณใชชดเจาะระบบสญญากาศ ใหจบเขมใหนง ใชมออกขางหยบหลอดเกบเลอด สวมดานฝาเขาไปในปลอกกระบอกฉดยา (needle holder)


8

กดใหเขมอกดานเขาไปในหลอดฉดยา ใหทะลฝาหลอดเกบเลอด จะเหนเลอดพงเขาไปในหลอด รอจนเลอดหยดไหลเขาไปในหลอด แลวจงดงหลอดเกบเลอดออกจากปลอก ถาตองการเลอดมากกวา 1 หลอด ใหเปลยนหลอดใหมตามจ�านวน และชนด จนครบจ�านวนหลอดตามตองการ (ดล�าดบการสวมหลอดทขอ 1.3.1.18)

1.3.1.13 เมอไดจ�านวนหลอดเลอดตามตองการแลว ปลดสายรดแขนออก แจงใหผปวยคลายมอ และผเจาะเลอดไมควรขยบต�าแหนงของหลอดเลอดจนกวา จะดงเขมออกจากเสนเลอด

1.3.1.14 ใชส�าลแหง หรอกอซ ปราศจากเชอ ปดแผลบรเวณทเจาะเลอดกอนดงเขมออก คอยๆ ดงเขมออกแบบเบามอ ปดทบดวยพลาสเตอร

1.3.1.15 กรณใชกระบอกฉดยา ใหแทงเขมลงในหลอดเกบเลอด เลอดจะไหลเขาไปเอง เมอหยดไหลใหถอดเขมออก ถาตองการเลอดมากกวา 1 หลอด ใหเปลยนหลอดใหมตามจ�านวน และชนด จนครบจ�านวนหลอดตามตองการ (ดล�าดบการสวมหลอดทขอ 1.3.1.18) ไมจ�าเปนตองเปดฝาเพอใสเลอด หรอดนเลอดเขาในหลอดเกบตวอยาง

1.3.1.16 ปลดเขมออกจากกระบอกฉดยา หรอ needle holder น�าเขม ใสในกระปองใสหวเขม หรอภาชนะบรรจของมคม ซงสามารถกนการทะลได ควรใชอปกรณชวยปลดเขม (ถาม) และไมสวมปลอกหวเขมกลบคน เพอปองกน การถกเขมเจาะเลอดแทง

1.3.1.17 ทกครงทเจาะเลอดใสหลอดเลอดทมสารกนเลอดแขงตว ตองผสมเลอดและสารกนเลอดแขงตวใหเขากนทนท โดยกลบหลอดเลอดเบา ๆ ขนลง 5-10 ครง ตรวจสอบความถกตองอกครง กอนน�าสงตวอยางไปยงหองปฏบตการตามระยะเวลาทก�าหนด โดยเกบตวอยาง หรอขนสงตามความเหมาะสมของรายการตรวจในแตละชนดทก�าหนด

1.3.1.18 ในกรณทมการสงเลอดตรวจหลายรายการ ใหใสเลอดเรยงตามล�าดบ ดงน


9

1.3.1.18 ในกรณทมการสงเลอดตรวจหลายรายการ ใหใสเลอดเรยงตามล าดบ ดงน

หมายเหต : ล าดบใดไมม ใหขามไป

เมอใสเลอดลงหลอดเลอดทมสารกนเลอดแขง ตองผสมเลอดโดยเอยงหลอดเลอดเปนมม 180 องศา 5-10 ครง แบบ End-over-end invertion เพอใหเลอดและสารกนเลอดแขงผสมกนดและเลอดไมแขงตว (Clot) หลอดเลอดทไมมสารกนเลอดแขง ตอง Mix 3-5 ครง เพอใหเลอดสมผสกบสารกระตนการแขงตวของเลอดในหลอดเลอด ท าใหเลอดแขงตวเรวขน

ล าดบท สจกหรอขวด

ชนดสารกนเลอดแขง การทดสอบทใช

1

Hemoculture (ขวดเพาะเชอจากเลอด)

การเพาะเชอจากเลอด

2

Sodium Citrate Tube การตรวจทางปจจยการแขงตวของเลอด

3

Clot Blood Tube - การตรวจทางเคมคลนกทวไปทไมตองการผลดวน - การทดสอบทางซโรโลย (ระวงการทดสอบทางเคมคลนกบางอยาง ใชหลอดจกสแดงไมได)

4

Lithium Heparin Tube การทดสอบทางเคมคลนกทวไป ทตองการผลดวน (ระวงการทดสอบทางเคมคลนกบางอยางใชหลอดจกสเขยวไมได) ตองน าสงทนทหลงเจาะ

5

EDTA Tube - การทดสอบทางโลหตวทยา - การทดสอบทางเคมคลนก ไดแก HbA1C, Ammonia, Homocysteine, PTH

6

Sodium Fluoride Tube การตรวจ Glucose และ Lactate

หมายเหต : ล�าดบใดไมม ใหขามไป

เมอใสเลอดลงหลอดเลอดทมสารกนเลอดแขง ตองผสมเลอดโดยเอยงหลอดเลอดเปนมม 180 องศา 5-10 ครง แบบ End-over-end invertion เพอใหเลอดและสารกนเลอดแขงผสมกนดและเลอดไมแขงตว (Clot) หลอดเลอดทไมมสารกนเลอดแขง ตอง Mix 3-5 ครง เพอใหเลอดสมผสกบสารกระตนการแขงตวของเลอดในหลอดเลอด ท�าใหเลอดแขงตวเรวขน

ล�าดบทสจกหรอ

ขวดชนดสารกนเลอดแขง การทดสอบทใช

1Hemoculture(ขวดเพาะเชอจากเลอด)

การเพาะเชอจากเลอด

2 Sodium Citrate Tube การตรวจทางปจจยการแขงตวของเลอด

3 Clot Blood Tube- การตรวจทางเคมคลนกทวไปทไมตองการผลดวน- การทดสอบทางซโรโลย (ระวงการทดสอบทางเคมคลนกบางอยาง ใชหลอดจกสแดงไมได)

4 Lithium Heparin Tubeการทดสอบทางเคมคลนกทวไป ทตองการผลดวน (ระวงการทดสอบทางเคมคลนกบางอยางใชหลอด จกสเขยวไมได) ตองน�าสงทนทหลงเจาะ

5 EDTA Tube- การทดสอบทางโลหตวทยา- การทดสอบทางเคมคลนก ไดแก HbA1c, Ammonia, Homocysteine, PTH

6 Sodium Fluoride Tube การตรวจ Glucose และ Lactate


10

1.3.2 การเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย การเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอยเปนการเจาะทสะดวกทสด เหมาะส�าหรบ

การตรวจในกรณทตองการเลอดปรมาณนอย การเจาะเกบเลอดจากเสนเลอดฝอยสามารถเจาะเกบเลอดจากปลายนว ตงห และ สนเทา วธการเจาะดงน

1.3.2.1 กอนเจาะเลอดควรอนผวหนงบรเวณทจะเจาะ เชน นวดเบา ๆ เพอใหเลอดเดนสะดวก หามบบหรอเคนมากเกนไป

1.3.2.2 ท�าความสะอาดผวหนงดวยส�าลชบ 70% Alcohol แลวปลอยใหแหง

1.3.2.3 ใชมอทถนดจบเขมเจาะเลอด อกมอจบนวของผปวย ทมคมเจาะตรงต�าแหนงเนนของปลายนวใหลกพอเหมาะ ประมาณไมเกน 3 ม.ม. เพอปองกนไมใหถกกระดก ไมควรเจาะตรงต�าแหนงปลายบนสดหรอดานขาง

1.3.2.4 ใชส�าลแหงเชดเลอดหยดแรกทงไป เนองจากมของเหลวจากเนอเยอและเศษเซลลผสมอย แลวจงใชเลอดหยดตอไปในการท�าการตรวจ

1.3.2.5 เมอไดเลอดตามความตองการแลว ใชส�าลแหงปดแผลทเจาะและกดเบาๆ จนเลอดหยดไหล กรณหลอดเกบเลอดมสารกนเลอดแขง ใหเอยงหลอดคว�าขน ลงชา ๆ ประมาณ 6-8 ครงเพอผสมสารกนเลอดแขงตวกบเลอดใหเขากน

2. การเกบตวอยางปสสาวะ 2.1 การเกบตวอยางปสสาวะเพอสงตรวจทางหองปฏบตการ มการเกบเพอวตถประสงค ในการตรวจตางกน ดงน

2.1.1 การเกบปสสาวะแบบ Spot (Random Urine) เปนการเกบปสสาวะ แบบเกบ เมอใดกได ใชเกบปสสาวะตรวจในงานประจ�าวน เชน U/A น�าตาล โปรตน ฯลฯ เปนวธทนยมใช มากทสด เนองจากเปนวธทงาย และสะดวกส�าหรบผปวย

2.1.2 การเกบปสสาวะครงแรกหลงตนนอน (First Morning Urine) เปนการเกบปสสาวะทอยในกระเพาะปสสาวะเปนเวลาไมนอยกวา 8 ชวโมง มความเขมขนมากกวาปสสาวะชวงเวลาอน ๆ โอกาสทจะตรวจพบความผดปกตทางพยาธสภาพของสงตางๆ ไดมากกวา เชน การตรวจการตงครรภ การตรวจโปรตน และ Nitrite

2.1.3 การเกบปสสาวะแบบชวงเวลาทก�าหนด (Fractional Urine) เชน การเกบปสสาวะหลงการกนอาหาร 2 ชวโมง นยมใชในการตรวจ Glucose Tolerance test

2.1.4 การเกบปสสาวะแบบ 24 ชวโมง นยมใชสงตรวจหาสารเคม หรอ ฮอรโมนทถกขบ ออกมาทางปสสาวะวามปรมาณมากนอยเทาใดเชน การตรวจหา Creatinine clearance test


11

2.1.5 การเกบปสสาวะจากสายสวน (Catheterized Urine) เปนการเกบปสสาวะโดยวธสวนใหปสสาวะไหลออกมาเอง ใสในภาชนะทเกบ ท�าการเกบโดยพยาบาล

2.2 เครองมอ วสดอปกรณกรณเกบตวอยางส�าหรบการเกบปสสาวะแบบ Spot (Random Urine), First

morning Urine - กระปองส�าหรบเกบปสสาวะ เปนภาชนะปากกวาง สะอาด มฝาปดแบบเกลยว

ปราศจากเชอ - ถงพลาสตก หรอถงซปส�าหรบหอหมกระปองปสสาวะ

2.3 การเตรยมผปวยเพอเกบปสสาวะ2.3.1 ผปวยหญงไมควรอยในชวงมประจ�าเดอน ไมควรดมน�ามากเกนไป หรอ

ปสสาวะมากอนแลวนอยกวา 1 ชวโมง2.3.2 ตรวจดใบสงตรวจ รายการสงตรวจ วาตองการตรวจปสสาวะในรายการใด 2.3.3 เตรยมอปกรณทเกยวของ และเลอกอปกรณการเกบ ใหตรงกบชนด

ของรายการทจะขอสงตรวจ2.3.4 ตดปายชบงตวอยาง เชน ชอ สกล HN วนเดอนป เวลาเกบ ทกระปอง

เกบตวอยาง 2.3.5 ตรวจสอบชอ สกล ผปวยท ใบสงตรวจ และทกระปองเกบตวอยางให

ตรงกน2.4 ขนตอนวธการเกบตวอยางปสสาวะ

2.4.1 ท�าความสะอาดบรเวณภายนอกของอวยวะเพศ2.4.2 เปดฝากระปองเกบปสสาวะ 2.4.3 ใหผปวยถายปสสาวะชวงแรกทง2.4.4 น�ากระปองเกบปสสาวะ รองปสสาวะตอนกลางทก�าลงไหลใหได

ประมาณ 20-30 มลลลตร2.4.5 ถายปสสาวะสวนทายทงจนสด2.4.6 ปดฝากระปองเกบปสสาวะทมปสสาวะใหแนน น�าสงตวอยางไปยงหอง

ปฏบตการตามระยะเวลาทก�าหนด ถาสงทนทไมได (ภายใน 1 ชวโมง ) ควรเกบไวในตเยน 2-8 องศาเซลเซยส (ไมควรเกบนานเกน 18 ชวโมง)

3. การเกบตวอยางอจจาระ 3.1 การเกบตวอยางอจจาระเพอสงตรวจทางหองปฏบตการมการเกบเพอวตถประสงค

ในการตรวจตางกน ดงน


12

3.1.1 การเกบอจจาระเพอตรวจทวไป (Stool examination) นยมตรวจในงานประจ�า เชน การตรวจโดยการสองกลองจลทรรศนเพอหาเชอปรสต หรอแบคทเรยเบองตน

3.1.2 การเกบอจจาระเพอเพาะเชอ (Stool Culture) 3.1.3 การเกบอจจาระเพอหาเมดเลอดแดงในอจจาระ (Occult blood)

3.2 เครองมอ วสดอปกรณ3.2.1 การเกบอจจาระเพอตรวจทวไป และการเกบอจจาระเพอหาเมดเลอดแดง ในอจจาระ

- ภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบตวอยางอจจาระ ทสะอาดปราศจากเชอ ขนาดประมาณ 50 มลลลตร ฝาเกลยว ปดไดสนท และเปดไดงาย

- อปกรณส�าหรบตกอจจาระ เชน ชอนตกทเปนพลาสตก หรอไมทสะอาดปราศจากเชอ

- ถงพลาสตกหรอถงซปส�าหรบหอหมภาชนะส�าหรบเกบอจจาระ3.2.2 การเกบอจจาระเพอเพาะเชอ

- ภาชนะส�าหรบเกบตวอยาง ทสะอาดปราศจากเชอ มอาหารเลยงเชอท เหมาะสมส�าหรบการเพาะเลยงเชอในแตละชนด หรอ swab ส�าหรบการเกบตวอยาง Rectal swab

3.3 การเตรยมผปวยเพอเกบอจจาระ3.3.1 ควรแนะน�าผปวย ไมควรรบประทานยาถาย ยาลดกรด ยาแกทองอด และยาทมสวนผสมของบสมธ แบเรยม น�ามนแร (กอนการตรวจ 7 วน)3.3.2 ตรวจดใบสงตรวจ รายการสงตรวจ วาตองการตรวจอจจาระในรายการใด 3.3.3 เตรยมอปกรณทเกยวของ และเลอกอปกรณการเกบ ใหตรงกบชนดของรายการสงตรวจ3.3.4 ตดปายบงชตวอยาง เชน ชอ สกล HN วนเดอนป เวลาเกบ ทภาชนะเกบตวอยาง 3.3.5 ตรวจสอบชอ สกล ผปวยท ใบสงตรวจ และทภาชนะเกบตวอยางใหตรงกน

3.4 วธการเกบอจจาระ3.4.1 ใหผปวยถายอจจาระลงในภาชนะทสะอาด เชน กระโถน3.4.2 ใชไมเขยอจจาระใหไดปรมาณเทาปลายนว ใสภาชนะทเตรยมไว แลวปดฝาใหแนน (ถาอจจาระมมกเลอดปน เลอกเอาบรเวณทมมกเลอด หรอสวนทสงสยวาเปนตวพยาธ)3.4.3 น�าภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบตวอยางอจจาระใสในถงพลาสตกหรอถงซปส�าหรบหอหมภาชนะส�าหรบเกบอจจาระ สงพรอมใบสงตรวจทกรอกรายละเอยด ครบถวน


13

4. การเกบเสมหะ

4.1 เครองมอ วสดอปกรณ 4.1.1 ภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบเสมหะ ควรเปน ภาชนะทสะอาด มฝาเกลยวปดมดชด4.1.2 ถงพลาสตกหรอถงซป เพอบรรจภาชนะ (กระปก) เกบเสมหะกอนน�าสง

4.2 การเตรยมผปวยเพอเกบเสมหะ4.2.1 ควรใหผปวยเกบเสมหะในตอนเชาหลงจากผปวยตนนอนใหม ๆ เพอใหไดปรมาณของเสมหะทคางอยตลอดคน โดยกอนเกบใหผปวยใชน�าสะอาดกลวคอแลวบวนน�าทง 2-3 ครง เพอลดปรมาณเชอแบคทเรยประจ�าถน (Normal flora) ในชองปาก4.2.2 ตรวจดใบสงตรวจ รายการสงตรวจ วาตองการตรวจเสมหะในรายการใด 4.2.3 เตรยมอปกรณทเกยวของ และเลอกอปกรณการเกบ ใหตรงกบชนดของรายการทจะขอสงตรวจ4.2.4 ตดปายบงชตวอยาง เชน ชอ สกล HN วนเดอนป เวลาเกบ ทภาชนะเกบตวอยาง 4.2.5 ตรวจสอบชอ สกล ผปวยท ใบสงตรวจ และทภาชนะเกบตวอยางใหตรงกน

4.3 วธการเกบเสมหะ4.3.1 โดยทวไปผปวยจะเกบมาจากทบาน ดงนนตองใหค�าแนะน�าในการเกบในสถานท โลงแจง แดดสองถง หากหนวยบรการมสถานทไวบรการ ตองเปนสถานททโลงแจง มการระบายอากาศทด และแสงแดดสองถง4.3.1 ใหผปวยหายใจเขาสน ๆ แลวไอออกมาโดยแรงเพอใหไดเสมหะทอยบรเวณทมการอกเสบของเนอปอด4.3.2 เปดฝาภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบเสมหะ น�ามารอทปากของผปวย ใหผปวยไอ และขากเสมหะใสภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบเสมหะ 4.3.3 ปดฝาภาชนะ (กระปก) ส�าหรบเกบตวอยางเสมหะใหแนน ใสในถงพลาสตกหรอถงซปส�าหรบหอหมภาชนะอกชนหนง สงพรอมใบสงตรวจทกรอกรายละเอยด ครบถวน

ขอควรระวงในการเกบตวอยางเลอด ปสสาวะ อจจาระ เสมหะ 1. ตองปฏบตตามคมอการใหบรการของกลมงานเทคนคการแพทยโรงพยาบาล

ทรบตรวจตออยางเครงครด2. การสงตอตวอยาง ตองใชภาชนะบรรจมดชด และควบคมอณหภมระหวาง

การขนสง หากเปนตวอยางทมการเกบในตเยนกอนน�าสง ตเยนตองมการควบคมอณหภม


14

ขนตอนขอประเมนและการประเมน1. หนวยงานท�าหนงสอแจงส�านกงานสาธารณสขจงหวด เพอขอประเมนเปนหนวยบรการเกบ

ตวอยางนอกโรงพยาบาล พรอมแนบผลการประเมนตนเอง ตามแบบประเมน2. ส�านกงานสาธารณสขจงหวด แตงตงผทไดรบมอบหมาย เพอตรวจประเมน จ�านวน 2 คน 3. หากหนวยบรการทรบการตรวจประเมน ไมผาน หรอผานแบบมเงอนไข หนวยบรการตอง

ด�าเนนการจดท�า หรอจดหา เพอใหเปนไปตามเกณฑการประเมน และสงกลบใหผประเมนภายใน 30 วน

4. เมอเสรจสนกระบวนการ ผทไดรบมอบหมายใหเปนผประเมน สรปผลการประเมนใหส�านกงานสาธารณสขจงหวดทราบ

5. ส�านกงานสาธารณสขจงหวด สรปรายชอสงมายงกรมวทยาศาสตรการแพทย เพอออกใบรบรอง หนวยบรการเกบตวอยางนอกโรงพยาบาล

หมายเหต : จดเกบตวอยางสงตรวจมาตรฐาน นอกโรงพยาบาล หมายถง1. หนวยบรการปฐมภม2. คลนกเทคนคการแพทย 3. โรงพยาบาลเอกชน4. คลนกเวชกรรม ประเภทไมรบผปวยไวคางคน

บทท 5

การประเมนมาตรฐานหนวยบรการเกบตวอยางนอกโรงพยาบาล


15

แบบประเมนหนวยบรการเกบตวอยางนอกโรงพยาบาลค�าชแจง แบบประเมนหนวยบรการเกบตวอยางนอกโรงพยาบาล ตามค มอ การเจาะเลอด เกบตวอยาง และการน�าสงตวอยาง ส�าหรบหนวยบรการนอกโรงพยาบาล เพอสนบสนนโครงการลดความแออด กระทรวงสาธารณสข ไดรบความเหนชอบจากกระทรวงสาธารณสข เพอใหการด�าเนนงาน สอดคลองตามนโยบายลดความแออดของผปวยในโรงพยาบาล โดยยงคงมมาตรฐานการใหบรการทางการแพทยเหมอนในโรงพยาบาลทกประการ เพมความสะดวกตอผใชบรการมากขน (โปรดท�าเครองหมาย ในชองทเลอก และหรอเตมขอความใหครบถวน)

สวนท : 1 ขอมลทวไป

1. ชอหนวยบรการ 9. ประเภทหนวยงาน

( ) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.)

ขนาด รพ.สต. ( ) เลก ( ) กลาง ( ) ใหญ

( ) สถานอนามยเฉลมพระเกยรตฯ

ขนาด สถานอนามย ( ) เลก ( ) กลาง ( ) ใหญ

( ) ศนยสขภาพชมชน ของ รพ.

( ) รพศ. (ระบชอ รพ.)................................

( ) รพท. (ระบชอ รพ.)................................

( ) รพช. (ระบชอ รพ.)................................

( ) คลนกหมอครอบครว (PCC) หรอ ศนยสขภาพชมชนเมอง (ศสม.)

( ) ศนยบรการสาธารณสข

( ) สถานบรการสาธารณสขชมชน

( ) คลนกเทคนคการแพทย

( ) โรงพยาบาลเอกชน

( ) คลนกเวชกรรมประเภทไมรบผปวยไวคางคน

( ) อนๆ (ระบ) .................................................

2. ชอหวหนาหนวยงาน

3. ทอย

4. เบอรโทรศพท เบอรโทรสาร E-mail

5. รหสหนวยงาน (5 หลก กรณเปนหนวยงานภาครฐ)

6. ใบอนญาตเลขท (กรณเปนหนวยงานเอกชน)............ ชอผรบใบอนญาต.................................................... วนทออกใบอนญาต................................................. วนทใบอนญาตหมดอาย.......................................... ประเภทใบอนญาต..................................................

7. วน เวลา ใหบรการ

8. ผด�าเนนการเจาะเลอด/ใหค�าแนะน�าการเกบสงสงตรวจ

8.1 ชอ-นามสกล...........................................................

ต�าแหนง.................................................................

8.2 ชอ-นามสกล............................................................

ต�าแหนง.................................................................

8.3 ชอ-นามสกล............................................................

ต�าแหนง.................................................................

10. ผควบคม/ผประกอบวชาชพ/ผประกอบโรคศลปะ............คน(โปรดระบชอ และเลขทใบอนญาต)10.1 ชอ-นามสกลชอ-นามสกล................................................... วฒการศกษา..................................................................... เลขทใบอนญาต............................................................... 10.2 ชอ-นามสกลชอ-นามสกล.................................................. วฒการศกษา..................................................................... เลขทใบอนญาต................................................................

หมายเหต : หากมขอมลเพมเตม สามารถระบในเอกสารแนบทายแบบประเมนน


16

สวนท 2 : ขอมลคณภาพและมาตรฐานการบรการ

โปรดด�าเนนการตรวจประเมน ตามความเปนจรง และท�าเครองหมาย “ / ” ในชองทเลอก และหรอเตมขอความใหครบถวน

ขอมลคณภาพและมาตรฐานงานบรการ

ผลการประเมน

ความคดเหนม/ ถกตอง

ไมม/ ไมถกตอง

ขอท บคลากรและสถานทเกบตวอยาง

1

บคลากรเปนผประกอบวชาชพเวชกรรม นกเทคนคการแพทย พยาบาล และบคคลซงไดรบมอบหมายใหประกอบวชาชพเทคนคการแพทย โดยตองอยในความควบคมของเจาหนาทซงเปนผประกอบวชาชพเทคนคการแพทย หรอผประกอบวชาชพเวชกรรม

2

ควรผานการฝกอบรม เชน ความปลอดภยในการปฏบตงาน ตามมาตรฐานวชาชพ การเกบตวอยางสงตรวจทาง หองปฏบตการ การสงตอตวอยาง หลกการปฐมพยาบาลเบองตน การจดการอาการเจบปวยฉกเฉนจากสาเหตทวไป เชน ภาวะเปนลม ภาวะหมดสตและการปฐมพยาบาล ภาวะฉกเฉนผปวยเบาหวาน ภาวะฉกเฉนผปวยโรคกลามเนอ หวใจขาดเลอดเฉยบพลน ภาวะฉกเฉนโรคหลอดเลอดสมอง ภาวะแพรนแรง การกชพ เชน หลกการกชพเบองตน (CPR) และการใชเครองกระตกหวใจไฟฟาชนดอตโนมต (AED)

3

สถานทเกบตวอยางสถานทส�าหรบการเจาะเลอด สถานททสะอาด และมการแบงพนทเปนสดสวนเหมาะสม

4

มอางลางมอทใหผเจาะเลอดสามารถลางมอได ดวยสบหรอน�ายาฆาเชอโรค (Antiseptic) ในกรณทไมสามารถลางมอดวยน�าได อาจใชเจลลางมอทมน�ายาฆาเชอโรคเปน สวนประกอบ

5

มเกาอทนงไดสบาย และมความปลอดภยส�าหรบผรบบรการ สามารถวางแขนเพอใหอยในต�าแหนงทเหมาะสมทสดส�าหรบผรบบรการแตละราย โดยค�านงถงความสะดวก ในการเจาะเลอดดวย

6

สถานทเกบตวอยางปสสาวะมหองน�า ทสะอาด ปลอดภย ในการเกบตวอยางส�าหรบ ผรบบรการ


17





ขอท บคลากรและสถานทเกบตวอยาง (ตอ)

7

มหองน�าแยก หญง ชาย และผพการ หากไมมหองน�าแยก อาจใชเปนหองน�ารวม ทสามารถ ใหบรการไดทงหญง ชาย หรอผพการ

8

สถานทเกบตวอยางเสมหะ (หากมใหบรการ)พนทเกบตวอยางเสมหะควรแยกเปนสดสวน และมระบบความปลอดภยปองกนการแพรกระจายเชอ

9มอางลางมอหรอเจลส�าหรบท�าความสะอาด หรอ สบหรอน�ายาฆาเชอ ถงขยะตดเชอ

10 มค�าแนะน�าวธการเกบตวอยางเสมหะ

ความปลอดภยในการปฏบตงาน

11หนวยบรการปฏบตตามหลกความปลอดภย อยางถกตองตามมาตรฐานวชาชพ

12

มการใชเครองปกปองอนตรายสวนบคคล (Personnel Protective Equipment, PPE) อยางเพยงพอและเหมาะสม

13มแนวทางปฏบตในการขนสงสงสงตรวจ และเชออนตราย

14มแนวทางในการเกบรกษาตวอยางกอนสงตอ อยางถกตอง เหมาะสม

15 มการแยกประเภทขยะ และก�าจดขยะอยางเหมาะสม

16

มปายสญลกษณตดบนเครองมอ หรอบรเวณทตองการชบงปายเตอนอนตรายชวภาพ (Biohazard) สารเคมอนตราย สารกมมนตรงส ภาชนะทงของมคม และขยะตดเชอ

17 มชดจดการสารชวภาพรวไหล (Biological spill kit)

18 มชดปฐมพยาบาลเบองตน

การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ

19

การเกบตวอยางเลอด เครองมอ วสดอปกรณจดวางอปกรณเจาะเลอดทสะดวกตอการใชงาน และมการแบงพนทวางอปกรณใหใชงานไดสะดวก


18





ขอท การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ

20 มถงมอพรอมใชงานและไมหมดอาย

21มเขม และอปกรณส�าหรบเจาะเลอด พรอมใชงานและไมหมดอาย

22 มน�ายาฆาเชอ พรอมใชงานและไมหมดอาย

23มผากอซ หรอพลาสเตอรตดแผล พรอมใชงานและไมหมดอาย

24 มภาชนะบรรจของมคม ซงสามารถกนการทะลได

25มภาชนะทสามารถควบคมอณภมได เชน กระตกน�าแขง หรอตเยนควบคมอณหภม เพอเกบตวอยาง กอนน�าสงหองปฏบตการ

26การเกบตวอยางปสสาวะ อจจาระ และเสมหะมภาชนะบรรจทสะอาด สะดวกตอการเกบ และพรอมใชงาน

ระบบบรหารจดการทวไป และระบบบรหารจดการตวอยางสงตรวจ

27 มผงแสดงโครงสรางขององคกรหรอหนวยงาน

28กรณเปนหนวยงานเอกชน ตองแสดงใบอนญาต ใหผรบบรการเหนชดเจน

29มปายแนะน�าการเกบสงสงตรวจ และขอควรปฏบตส�าหรบผรบบรการ

30

มระบบประสานงาน เพอขอค�าปรกษาแนะน�า การเกบตวอยางสงตรวจ และการน�าสงกบ หองปฏบตการโรงพยาบาลแมขายหรอ หองปฏบตการทรบตรวจตอ

31มเอกสาร หรอคมอการเกบตวอยางสงตรวจ การน�าสง ของหองปฏบตการทางการแพทยทรบตรวจตอทเปนปจจบน

32มระบบตรวจสอบอปกรณในการเกบตวอยาง ใหเพยงพอตอการใชงาน

33มระบบบนทกการรบใบสงตรวจและตวอยาง จากหนวยบรการไปยงหองปฏบตการรบตรวจตอ

หมายเหต : กรณมขอมลอนๆ เพมเตม สามารถแนบเอกสารแนบทายแบบประเมนน


19

สรปผลการประเมน

ผาน ไมผาน

ผานแบบมเงอนไข โดยตองมการแกไขปรบปรงดงน

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

ลงชอผตรวจประเมน.................................................... (........................................) ต�าแหนง......................................................สถานทปฏบตงาน........................................................ วนทตรวจประเมน........................................................

ลงชอผตรวจประเมน.................................................... (........................................) ต�าแหนง......................................................สถานทปฏบตงาน........................................................ วนทตรวจประเมน........................................................

ลงชอผรบการตรวจประเมน........................................... (........................................)

ต�าแหนง.......................................................... วนทรบการตรวจประเมน.................................................


20

บรรณานกรม

1. แนวทางการปฏบตงาน การพยาบาลในการปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล, กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

2. คมอ มาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการ จลชววทยาทางการแพทยและสาธารณสข 2560 กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

3. นวพรรณ จารรกษ, คมอการจดเกบตวอยางเลอด (Blood sample collection manual.) พมพครงท 1 กรงเทพฯ: บรษท แอล.ท.อารต พรนตง จ�ากด, พ.ศ. 2550: หนา 19-84

4. แนวทางการควบคมวณโรคประเทศไทย พ.ศ. 2561 ส�านกวณโรค กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

5. พระราชบญญต สถานพยาบาล พ.ศ. 2541 (แกไขเพมเตม ฉบบท 4 พ.ศ. 2559)

6. กฎกระทรวง ก�าหนดลกษณะของสถานพยาบาลและลกษณะการใหบรการของสถานพยาบาล พ.ศ. 2558

7. กฎกระทรวง ก�าหนดชนดและจ�านวนเครองมอ เครองใช ยาและเวชภณฑหรอยานพาหนะทจ�าเปนประจ�าสถานพยาบาล พ.ศ. 2558

8. ประกาศกรมสนบสนนบรการสขภาพ เรอง มาตรฐานรถปฏบตการชนสตร

9. พระราชบญญต วชาชพเทคนคการแพทย พ.ศ. 2557

10. ขอบงคบสภาเทคนคการแพทยวาดวยขอจ�ากดและเงอนไขในการประกอบวชาชพเทคนค การแพทย พ.ศ. 2553

11. ขอบงคบสภาการพยาบาล วาดวยขอจ�ากดและเงอนไขในการประกอบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2562 (การเจาะเกบตวอยางเลอด เพอสงตรวจทางหองปฏบตการ)

12. ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง สถานพยาบาลอนซงไดรบการยกเวนไมตองอยในบงคบ ตามกฎหมายวาดวยสถานพยาบาล

กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข





คมอคมอ

รพ.สต.

Documents

คู มือ...บรรณานุกรม 1. แนวทางการปฏิบัติงาน การพยาบาลในการป้องกันการติดเชื้อในโรงพยาบาล,