ค ำศพท ค ำแปล

A-scale sound level ระดบเสยงทใกลคยงกบความไวในการไดยนของมนษย ใชเปน ตวชวดความดงของเสยง

Abdominal ชองทองซงรวมกระเพาะอาหารและล าไส

Abelite ไรชวต ตรงขามกบมชวต

Ablation การขจดสงหมกหมมบนพนผว

abscisic acid ฮอรโมนพชท าคญชนดหนงมฤทธเปนกรดซงตอตานการเตบโต ของพช

absolute drought เปนนยามทใชในประเทศองกฤษ หมายถง ภาวะแหงแลง ตดตอกนอยางนอย 15 วน โดยในชวงเวลาดงกลาวมปรมาณฝน ตกวดไดนอยกวา 0.01 นว

absolute humidity ปรมาณไอน าตอหนวยมวลของอากาศ เชน ปรมาณไปน าเปน กรมตอปรมาณอากาศหนงกโลกรม

absolute resource scarcity ภาวะขาดแคลยทรพยากร จนไมเพยงพอกบความตองการ

absorbed dose ปรมาณพลงงานจากรงสทถกดดซบไวในเนอเยอของผสมผส หนวยวดปรมาณพลงงานดงกลาว คอ หนวยเกรย (Gray หรอ Gy)

absorbing duct ทอในระบบระบบอากาศทใชลดคลนเสยงและมความเสยดทาน ต าตอการไหลของอากาศ

absorption การซมของสารชนดหนงเขาไปในอกสารชนดหรอวสดอน

absorption coefficient สดสวนของพลงงานเสยงทถกดดซบไวโดยพนผวของวสดตอ พลงงานเสยงทงหมดทตกลงบนพนผวนน

ค ำศพท ค ำแปล

abyssal depths สวนใตทะเลทมระดบความลกมาก แตมใชสวนทลกทสดของ ทะเลหรอมหาสมทรทความลกระดบนยงมสตวน าอาศยอยและท ผานมาความลกระดบนไดถกใชเปนแหลงฝงกากนวเคลยรท ส าคญของประเทศพฒนาแลว แตปจจบนถกควบคมโดย อนสญญาระหวางประเทศทเรยกวา อนสญญากรงลอนดอน

Acacia พนธไมตระกลถวในเขตฤดรอนและเขตอบอน สามารถเตบโต ไดดในพนดนแถบทะเลทรายเปนพชทใหประโยชนหลาย ประการเชน ใชท า ส น าหอม ปลกสรางบาน

Acaricide สารเคมทใชในการก าจดหมด และ ไร

accelerated erosion การกดกรอนอยางรวดเรวจากธรรมชาตและน ามอมนษย

acceptable daily intake (ADI) การวดระดบจ านวนสารเคมตางๆ ทรางกายไดรบในแตละวน อยางปลอดภย องคการอนามยโลกและองคการอาหารและ เกษตรระหวางประเทศรวมกนจดท าคามาตรฐานระดบดงกลาว

access agreement ในการวางแผนขององกฤษจะปรากฏวามขอตกลงใหสาธารณชน สามารถเขาไปในทของเอกชนไดในรปของสถานททองเทยว

Acclimation ในการวางแผนขององกฤษจะปรากฏวามขอตกลงใหสาธารณชน สามารถเขาไปในทของเอกชนไดในรปของสถานททองเทยว

Acclimatization การปรบตวของหลายชวคนหรทววฒนาการของเผาพนธเพอให เหมาะสมกบสงแวดลอม

Acer พชตระกลเดยวกบตนเมเปลและไมพมทพบในเขตรอน ใช ประโยชนในการเผาถาน ผลตไมกอสรางและสกดน าหวาน

acetyl chlorine สารทเกดขนในรางกายปรมาณนอยมากเมอสงเรากระทบปลาย ประสาทรบความรสก และขวยสงสญยาไปยงระบบประสาท อตโนมต สารนเมอเกดขนแลวจะสลายตวทนทดวยปฏกรยาของ เอนไซมโคอนเอลเตอเรส

acheme เมลดพชบางชนดทแหงและแขง มปกสามารถบนแพรกระจาย พนธไปไดไกล เชนเมลดของพลม

ค ำศพท ค ำแปล

achira พชทปลกเพอตองการแปงทรากพชพวกนมทมาจากประเทศเปร ประมาณ 2200 ปกอนครสตศก สวนกงและใบใชเลยงสตว ประเภทววและควายไดเชนแคนาเอดลสและแคนนาอนดคา

acid deposition สสารทมคณสมบตเปนกรคทเกดจากปฏกรยของกาซในอากาศ ตกลงสพนผวดนทรยกวาฝนกรดซงจะเปนฉพาะของหลวทม ฤทธเปนกรดหรออยในลกษณะไอน าทมฤทธgปนกรด

acid rain ฝนกรด

acid solution สารละลายทมฤทธเปนกรด

acidic มฤทธเปนกรด

acoustics วชาความรเกยวกบชอเสยงซงรวมทงเสยงอนเปนทดองการและ ไมความดองการวชานสอตเทรกในหลายสาขาวชาหลก เชน วศวกรรมศาสดร วชากรคนดร สถาปตยกรรมศาสตรและ สงแวดลอม

acrosome สวนพวของสปรมเพศชายทเจาะไขเพศเมยแลวเกดการปฏสนธ

actinides เปนกลมของสะเกดรงสทเกดจากการสลายตวของยเรเนยม จ านวน 15 ชนด ไอโซโทปในกลม นไดแก พลโตเนยม อะเมรเซยม เนปจนเนยม และอนๆซงลวนแตมอะตอมมกนม เบอรสงกวายเรเนยมและมอนตรายตอสขภาพคอนขางนอย เนองจากใหอนภาครงสแอลฟาเทานน

actinometer เครองมอทใชวดพลงงานแสงแดดและพลงงานอนๆ

ค ำศพท ค ำแปล

Actinomycetes เปนแบคทเรยทมเซลลเรยงตวกนเปนรปเสนใยบางๆ สามารถ พบไดในดน เปนตวยอยสบายสารอนทรยในดนและย งม ประโยชนในการ ผลตยาปฏชวนะดวย เชน ยาสเตรปโตมายซน

Actinomycin ยาปฏชวนะทขดขวางการสงเคราะหรโบนวคลอคแอซด (RNA) โดย การท าปฏกรยากบดออกซรโบนวคลอคแอซด (DNA) ผลต จาก แบคทเรยพวก Actinomycetes บางชนด

activated alumina อลมเนยมออกไซดในลกษณะเมดและพรน สามารถดดซบสาร ตางๆ ทงในของเหลวและกาซได ใชในการเกบตวอยางมลพษ ทางอากาศ ใช ในการเกบตวอยางมลพษทางอากาศ ใชในการ วเคราะหแบบโครมา โตกราฟ และใชเปนคะตะลสต

activated alumina คารบอนทสามารถดดซบสารอนทรยได ใชเปนตวกรองนาหรอ อากาศ เพอแยกสารอนทรยทเจอปนออก แตไมสามารถกรองสง ทอยในรปของอออนได เชน อออนของโลหะหนกตางๆ

activated sludge ตะกอนทมสงมชวตเลกๆทเปนตวยอยสลายซากตางๆผสมอย สามารถน ากลบไปหมนเวยนเพอใชก าจดสารอนทรยในนา ใน กระบวนการ บ าบดนาเสยแบบชวภาพอกได

active factors ปจจยทเกยวของในการสงเคราะหแสงของพช

active layer ชนบนสดของพนโลกทปกคลมดวยน าแขงตลอดปในฤดรอน เมอน าแขงและหมะละลายจะมการเปลยนแปลงของพนโลกสวน นมาก และอาจน าไปสการเปลยนแปลงของทะเลโคลนได

active safety หมายถงปฏกรณนวเคลยรทความปลอดภยขนอยกบผควบคม หรอ อทธพลภายนอกและอน ๆ ทอาจกอใหเกดความบกพรอง ขนได

active solar heating System ระบบทใชแสงอาทตยผลตความรอนส าหรบท านาอน

aculeate สงมชวตพวกมด ผ งและ ตอ ทมกถกน ามาใชในการควบคม ศตรพช แบบชวภาพ

ค ำศพท ค ำแปล

acute effect เกดขนทนทหลงจากสมผสกบวตถอนตราย หรอเชอโรค ตรง ขามกบ ผลในระยะยาวหรอเรอรง

acute toxicity ผลทเกดขนอยางรนแรงหลงจากทไดรบการสมผสชวงส นๆ เพยงครงเดยว

Adaptation การเปลยนโครงสรางและการท างานทท าใหสงมชวตสามารถ ปรบตว ใหเขากบสงแวดลอมไดดขน ท าใหมโอกาสอยรอดและ แพรพนธตอไปได

adenosine triphosphate เปนสารทน าพลงงานไปสเซลลตางๆ ในรางกายของสงมชวต สรางขน โดยอาศยพลงงานเคมจากการสนดาปอาหาร

adhesion การยดเกาะกนทผวของสารสองชนด

adiabatic เกดขนโดยไมมการรบและเสยความรอนไปจากระบบทเกยวของ

adobe วสดกอสรางทท าจากดนผสมมลสตวและซากพชกนความรอน และกนไฟไดด

adrenal gland ตอมไรทอผลตฮอรโมนอครนอลน จากเนอเยอสวนกลาง และ ผลตฮอรโมนแอนโดรเจน อลโดสเตอโรน จากเนอเยอสวนนอก ตอมนถกควบคมโดยระบบประสาทอตโนมต

adrenalin ฮอรโมนทผลตโดยเนอเยอสวนกลางของตอมแอครนอล มกหลง ออก มาเมอมการเผชญหนา หรอเหตฉกเฉน ท าใหหวใจเตนแรง หลอดเลอด ขยายตวทงในกลามเนอและสมอง ในขณะทหลอด เลอดผวหนงหดตว นอกจากนยงมผลใหเพมระดบนาตาลใน เลอด เสนผมตงตรง ฮอรโมนนมกพบในสตวทมกระดกสนหลง โดยเฉพาะอยางยงในสตว เลยงลกดวยนม และเคยพบฮอรโมน ชนดนในสตวไมมกระดกสนหลง บางชนดดวย

adsorption กระบวนการทางเคมของอออนหรอโมเลกล ท าใหสามารถ เกาะตดทพนผวของวสดได

ค ำศพท ค ำแปล

adulterants สารเคมหรอสงเจอปนทหามใสผสมในอาหาร พชสตวและหาม น าไปใชในทางทผด

advance disposal fee คาธรรมเนยมทบวกเขากบราคาสนคา เปนตนทนในการก าจด ภาชนะบรรจสนคาหลงจากการใชแลว

advance sewage treatment เปนขนตอนการบ าบดนาเสยขนทงหลงจากผานการบ าบดขนตน และขนทสองแลว การบ าบดขนท3 นมกใชกระบวนการเคม หรอ ฟ ส ก ส ท ช ว ยลดสาร เ จ อปน เฉพาะช นดในน า ท ง กระบวนการนมกเสยคาใชจายสง

Aedes aegypti ยงชนดหนงพบในเขตโซนรอน เปนพาหะของโรคไขเหลองและ โรคเทาชาง รวมทงเปนพาหะของไวรสทกอใหเกดโรคไขสมอง อกเสบ ดวย

Aeroallergen ยงชนดหนงพบในเขตโซนรอน เปนพาหะของโรคไขเหลองและ โรคเทาชาง รวมทงเปนพาหะของไวรสทกอใหเกดโรคไขสมอง อกเสบดวย

aerobic organism จลนทรยทตองการออกซเจนในการด ารงชวต

aerobiosis กระบวนการทางชวภาพทตองใชออกซเจน

aerology ศาสตรวาดวยการศกษาบรรยากาศตามธรรมชาตทวไป

aeronomy ศาสตรวาดวยการศกษาบรรยากาศทผวโลกเปนชนบรรยากาศท กาซตางๆ สามารถถกท าใหแตกตวดวยแสงจากดวงอาทตย

aerosols สารแขวนลอยในอากาศ ไมวาจะอยในรปของแขง ของเหลว หรอกาซ กตาม หรอสวนผสมของสงดงกลาวในบรรยากาศ

aestivation การปรบตวใหเขากบภาวะแวดลอมในฤดกาลตางๆของสตวและ พช เพอความอยรอด เชน สตวบางชนดจะเกบตวหลบซอนหรอ โยกยาย ถนในฤดกาลตางๆ หรอพชบางชนดจะมวนสวนของ คอกเพอปกปด สวนทใชแพรพนธ

ค ำศพท ค ำแปล

aetiology ศาสตรเกยวกบสาเหต หรอทมาของโรค

afforestation การปลกปาในพนทซงไมเคยเปนปามากอน

aflatoxins เปนกลมสารพษทผลตจากเชอราทชอวาแอสเปอรจรสเฟลวส (Aspergillus flavus) ทมกพบในเมลดพช พบเปนครงแรกใน ทศวรรษท 1960's สารพษกลมนสามารถท าลายภมคมกนโรค ของรางกาย และสามารถท าใหเกดมะเรงในตบ

afterburner อปกรณควบคมมลพษทางอากาศทใชในการก าจดสารอนทรยใน อากาศโดยวธการเผาทอณหภมสง

agar-agar สารทมลกษณะเปนวนสกดจากสาหราย ใชเลยงแบคทเรย ใช อาหารประเภทวน และใชผลตเภสชภณฑตางๆ

age distribution เปอรเซนตของประชากรแตละวย

Agenda 21 แผนงานสมบรณแบบส าหรบการด าเนนการดานสงแวดลอม ประเทศภาคปฏญญาสากลวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ณ กร โอ เดอจาเนโร ประเทศบราซล อนจะน าไปสการพฒนาแบบ ย งยน ศตวรรษท 21

agent orange เปนยาปราบวชพชชนดหนงทกองทพอเมรกนใชท าลายปาเพอ เปดเผย ทซอนเรนของกองโจรเวยดกง ในสงครามเวยดนาม ยา ปราบวชพช ชนดนเปนสารอนทรยทมคลอรนเปนองคประกอบ ทส าคญ และมใด ออกซเจนปนเปอนอย ซงนบเปนสารกอมะเรง ทรนแรงทสด

agonistic behavior พฤตกรรมกาวราวของสตวตอสตวอนประเภทเดยวกน

agora สนามหรอบรเวณทพบปะสงสรรคของประชาชน หรอบรเวณท สนามกฬา สวนสาธารณะ ตลาด และอนๆ มกเปนลกษณะ หรอ สญลกษณของเมองตางๆ แถบลาตนอเมรกา

ค ำศพท ค ำแปล

Agricultural Revolution เปนการเปลยนแปลงอยางชาจากวถชวตแบบลาสตวและเรรอน เปนชมชนการเกษตรถาวร เรมมาราว 10,000 ถง 12,000 ป มาแลว

Agrochemical ปยและยาฆาแมลงทมนษยท าขนเพอใชในการเกษตรกรรม

Agroforestry ปลกตนไมและพชไรรวมกน

air curtain การดกจบน ามนในน าโดยการเปาอากาศใหน าเปนฟองท าใหน า ลอยตวขนบนผวน า งายตอการแยกออก

air mass มวลอากาศทมลกษณะเฉพาะในพนทหนง คณสมบตจะ เปลยนไปเมอเคลอนทไปยงพนทอน

air pollutants ของเสยทอยในสภาพเปนไอเสย กลน ควน กาซ เขมา ฝ นละออง เถา ถาน หรอมลสารอนๆ ทมสภาพละเอยดบางเบา สามารถ แขวนลอยอยในบรรยากาศได

air pollution สารเคมชนดเดยว หรอหลายชนดในบรรยากาศทมระดบความ เขมขนสงพอสามารถกออนตรายแกสขภาพได

air quality standards ระดบของมลพษทางอากาศทกฎหมายก าหนดไวหามเกนใน ชวงเวลา ใดๆ ในพนทหนง

airborne diseases โรคระบาดทางการหายใจ เชน ไขหวด วณโรค โรคภมแพ และ โรค อนๆ ทเกดจากการหายใจเอามลพษทางอากาศเขาสรางกาย

ALAR เปนชอการคาของสารเคมเคมโนไซด (daminozide) ใชกบพชผก ผล ไม โดยเฉพาะอยางยงกบแอปเปล เพอเพมผลผลต และเมอ ราวสอง ศตวรรษทแลวไดพบวาสารนเปนสารกอมะเรง สารน ถกหามใชใน สหรฐอเมรกาตงแตป ค.ศ.1989 แตใน องกฤษ ยงคงใชอยเนองจากรฐ บาลเหนวามความเสยงตา

Albedo สวนของแสงแดดทกระทบพนโลกและสะทอนกลบสบรรยากาศ อนเปนปจจยส าคญประการหนงของปญหาโลกรอน

ค ำศพท ค ำแปล

Aldrin เปนยาฆาแมลงชนดสารอนทรยทมคลอรนเปนองคประกอบ ส าคญเรม ผลตขนใชราวสมยสงครามโลกครงทสอง เมออยใน บรรยากาศจะเปลยนเปนดลดรน (dieldrin) ซงสะสมใน สงแวดลอมและเขาสวงจร อาหาร ทกประเทศในกลมประชาคม ยโรป หามใชสารชนดนตงแตป ค.ศ. 1979 เปนตนมา

Algae สาหรายเซลลเดยวหรอหลายเซลล ทสงเคราะหแสงในแหลงน า ตางๆ

algal bloom จ านวนสาหรายทเพมมากขนอยางรวดเรวบนผวนา เนองจาก ปรมาณในเตรดและฟอสเฟตในนาเพมขน

alimentary canal ชองทางเดนอาหาร เชน ปาก ล าคอ กระเพาะ และล าไส

alkaloids สารประกอบซบซอนประเภทสารอนทรย ทมองคประกอบเปน ไนโตรเจน พบในพชหลายชนด เชน ตนฝน ยาสบ ตนซนโคนา

alkyl mercury สารปรอทอนทรยทมพษมากทสด ใชเปนยาฆาเชอราในเมลดพช

alleles สวนยอยของยนสทควบคมคณลกษณะประการหนงประการใด ในสงมชวต เชน ยนสควบคมกรปเลอด ประกอบดวย Alleles เชน A, B, และ 0 เปนตน

alley cropping ปลกพชไรสลบตนไมสงและไมพมขนาบทงสองขางส าหรบพช ไรแตละแถว

Alp action มลนธทกอตงขนในป ค.ศ.1990 เพออนรกษสงแวดลอมของ แหลง ทองเทยวตามเทอกเขาแอลพ

alpha particle รงสทมอ านาจทะลทะลวงนอยทสด ปกตแลวรงสชนดนจะไม เปนอนตรายตอสขภาพ

alpine เทอกเขาสงทมธารนาแขง มอากาศเยอกเยนและชน

ค ำศพท ค ำแปล

alternative technology เทคโนโลยทมจดประสงคใชทรพยากรอยางประหยด และสง กระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ในขณะทมนษยสามารถ ควบคมการใชเทคโนโลยไดเปนอยางด

altitude ความสงจากระดบนาทะเล ตรงขามกบ ละตจด

aluminum โลหะอลมเนยมกอใหเกดโรค เอลซไฮเมอร (Alzheimer's disease) โรคชราภาพทมอาการเสอมของความจ าและหลง เขาใจ วาโลหะ อลมเนยม ไปท าลายสมองสวนทท าหนาทเกยวกบ ความจ าและการเรยนร

ambient สภาวะบรรยากาศทวไป

ambient air สภาพบรรยากาศทวไปตามธรรมชาต

Americium ไอโซโทปทเกดจากการแตกตวของยเรเนยม มอะตอมมกนม เบอรสง กวายเรเนยม มอนตรายนอยเนองจากใหรงสแอลฟา เทานน มระยะ เวลาครงชวตราว 450 ป

Amines สารประกอบทไดจากการแทน ไฮโดรเจนในแอมโมเนย โดย อนมล อนทรย ถาไฮโดรเจนถกแทนทหนงอะตอม สารอามนท ไดเรยกวา อามนปฐมภม (NH,R) ถาไฮโดรเจนถกแทนทสอง อะตอม เรยกอามน ทไดวา อามนทตยภม (NHR.) และถา ไฮโดรเจนทงหมดในแอมโมเนย ถกแทนทอามนทไดเรยกวา อา มนตตยภม สารพวกอามนบางชนด เปนบอเกดของสารกอมะเรง พวกไนโตรซามน (Nitrosamines)

amino acid เปนพนฐานของชวต เปนองคประกอบของโปรตน พชและ จลนทรย มากมายหลายชนดสงเคราะหสารนจากอนนทรยสาร และสตวไดสาร นจากพชและจลนทรยเหลานน สารนมฤทธเปน กรด ประกอบดวยธาต ส าคญ 4 ชนด ไดแก คารบอน ไฮโดรเจน ออกซเจน และไนโตรเจน

ammonia สารประกอบทมสถานะเปนกาซ ประกอบดวยในโตรเจนและ ไฮโดรเจน ในอตรา 1 ตอ 3 สามารถเกดขนไดตามธรรมชาตโดย

ค ำศพท ค ำแปล

แบคทเรยในวฏจกรในโตรเจน สารนใชเปนปจจยส าคญในการ ผลต

ammonification กระบวนการชวเคมทแอมโมเนยไนโตรเจนเกดขนจากการยอย สารอนทรย

ammonifying bacteria แบคทเรย เชน พวกซโดโมแนส (Pseudomonas) ทยอยสลาย โปรตน ในซากสตวหรอซากพชใหกลายเปนกาซแอมโมเนย

Amoco Cadiz ชอเรอบรรทกนามนทจมในชายฝงทะเลทางเหนอของฝรงเศสใน ป 1978 ท าใหนามนรวไหลสทะเลราวสองแสนตน ท าลาย สภาวะแวดลอมทางทะเลอยางกวางขวาง

Amoeba เปนสตวขนาดเลกมากประเภทโปรโตซวทเขาสรางกาย เนองจากการกนอาหารทไมสะอาด เปนสาเหตของโรคบดมตว

Ampere หนวยของกระแสไฟ

Amphibia สตวทมกระดกสนหลงพวกสลาแมนเดอร กบ คางคก ทจะใช ชวงชวต ทงในนาและบนบก และหายใจทางผวหนง ได เชนเดยวกบการหายใจ ทางปอด มกผสมพนธและตวออนพฒนา ในน าตวแกอาศยอยไดท งในน าและบนบก

Amphibole เปนแอสเบสทอสชนดหนงมกมสและรปรางตางๆ

Amylases เอนไซมทพบทงในพชและสตวทสามารถแปลงแปงเปนไกลโค เจน และเดกซทรน มอลโตส หรอกลโคส พทยาลน (Ptyalin) ใน น าลาย มนษยกจดเปนเอนไซมประเภทน

Anabiosis มชวตอกหลงจากทตายแลว

Anabolism การสงเคราะหโมเลกลซบซอนจากโมเลกลเลกๆ

Anacothesia หมดความรสก

Anadromous ปลาทวายทวนกระแสนา

ค ำศพท ค ำแปล

Anadromy การเคลอนยายของปลาบางชนดจากนาเคมไปยงนาจดเพอผสม พนธ เชน ปลาซาลมอน (salmon)

anaerobic decomposition การยอยสลายสารอนทรยในภาวะอบอากาศ ซงมกจะใหกาซ มเทน

anaerobic organism จลนทรยทไมตองการออกซเจนในการด ารงชวต

analogous การทสตวตางชนดกนมอวยวะคลายกนและใชประโยชน เชนเดยวกน เชน ปกแมลง และปกคางคาว แตทงนมไดแสดงวา มสงมชวตเหลานน มววฒนาการมาแบบเดยวกน เนองจาก โครงสรางของสงมชวตแตละ ชนดมไดมทมาเดยวกน

analogue computer เครองมอใชในการสรางรปแบบทมคณสมบตแปรเปลยนตาม เวลา ซงมกเปนไปตามสตรทางคณตศาสตร

ancient forest ปาทยงไมเคยมการตดไม หรอ ไมปารนสองทมอายมาก

ancient soil ดนเกาทเกดจากกระบวนการและบรรยากาศในอดต ซงอยลกลง ไป จากผวดนชนบนในปจจบน

androgen ฮอรโมนเพศชาย เชน เทสโตสเตอโรน (testosterone) ทผลตจาก อณฑะ มผลตอการแสดงลกษณะของเพศผ

anabaena สาหรายสเขยวแกมสนาเงนทสามารถใชไนโตรเจนในอากาศให เปนประโยชนได มชวตอกหลงจากทตายแลว

anemometer เครองวดลม

anemophily การผสมเกสร โดยอาศยลม

angle of rest มมทมความเอยงสงสดทวตถสามารถทรงตวอยได

angstrom ความยาวหนงในสบลานของหนงมลลเมตร (ม.ม.10)

anhydrite แรแคลเซยมซลเฟตทดดซบความชนได

ค ำศพท ค ำแปล

anhydrous หมายถงออกไซด เกลอ หรอสารประกอบอนๆทปราศจากนา

animal manure ปยอนทรยมลสตว

annual พชทมอายเพยงปเดยว

annual rate of natural change ขนาดของประชากรเปลยนแปลงหนวยเปนเปอรเซนต ไดจาก ผลตาง ของอตราเกด (Crude birth rate) และอตราตาย (Crude death rate) หาร ดวย 10

annual ring วงในเนอไมเมอตดขวาง เกดจากการเปลยนแปลงฤดกาลในแต ละป วงเหลานนกวทยาศาสตรใชวเคราะหอายของล าตน

anomaly ผดไปจากปกต

anopheles ยงชนดหนงทเปนพาหะน าโรคมาลาเรย ยงชนดนยงแบงยอย ออกเปน ชนดตาง ๆ กวา 350 ชนด

anoxia สภาพทเนอเยอ เลอด และของเหลวในรางกายขาดออกซเจน

antagonism ผลตอดานทเกดขน โดยยา หรอฮอรโมน เชน ฮอรโมนอครนอ ลน กระตนการเตนของหวใจ แตเอซดลโคลนท าใหหวใจเตนชา ลง

Antarctica ชอทวปในขวโลกใตซงปกคลมดวยนาแขงไมมมนษยตงถนฐาน อย

Anthracite ชนดของถานหนทมคารบอนสง และมสารระเหยเลกนอยเปน ถานหน คณภาพดทสด เมอเผาไหมจะไมมควน ใหพลงงาน ความรอนสง

Anthrax เปนโรคระบาดในสตวปาและสตวเลยง เกดจากแบคทเรย บาซลลส แอนทราซส (Bacillus anthracis) สตวตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงสตว กนพชจะมอตราเสยงตอโรคนสงกวา

ค ำศพท ค ำแปล

สตวประเภทกนเนอ การปองกน โรคท าไดโดยจดใหมดานกก สตว และเผาซากสตวทตายดวยโรคน

Anthropogenic สงแวดลอมทเกดจากนามอมนษย รวมทงวตถทมนษยสรางขน ดวย

Anthropogenie เกยวกบมนษย

Antibiosis กรณการตอตานพเศษซงสงมชวตผลตสสารทสามารถเปนอนตรายตอ สงมชวตอนๆ เชน สารปฏชวนะทสงมชวตชนดหนงสรางขน แตเปน อนตรายแกสงมชวตอนบางชนด

Antibody โปรตนทสตวสรางขนเพอตอบสนองตอสงแปลกปลอม ทเขาสราง กาย ภมคมกนโรคในรางกายเกดจากโปรตนเหลาน ยงคงเหลออยใน รางกายหลงจากสงแปลกปลอมนนถกท าลายหรอถกขบถายออกจาก รางกายแลว

Anticoagulant สารเคมทตอตานการจบแขงของเลอด

Anticyclone ศนยกลางของความกดดนสงเหนอระดบนาทะเล ท าใหเกดอากาศ หมนในทศทางตรงขามกบการหมนของโลก

Antigen สสารทกระตนการสรางแอนตบอด (Antibody)

Antimetabolite สสารทยบย งการเผาผลาญอาหารในรางกาย

Antimony เปนโลหะหนกชนดหนงทความเขมขนสงกวา หนงในหมนสวน จะ ท าลายประสาท ในทางการแพทยใชสารประกอบของโลหะนผลตยา รกษาโรค เชน สารประกอบของโลหะ แอนตโมน ทารเทรด ใชรกษา โรค ซสโตโซไนอะซส (Schistosomiasis) และโรคเชอราตางๆ

anti-knock agents สารทเตมลงในนามนรถยนตเพอปองกนการนอคของเครองยนตและ เพมความแรงของเครองยนต เดมสารกนนอคเปนสารตะกว แต ปจจบนเปลยนมาใชเปนสารอเทอรและแอลกอฮอลแทน

anti-natalist ทศนะ หรอนโยบายในการลดอตราเกดของประชากร

ค ำศพท ค ำแปล

anti-solar point จดทอยตรงขามกบควงอาทตย หรอในทศทางของเงาของนกสงเกตการณ

antistatic agents สารประกอบทปองกนการสะสมกระแส ไฟฟาสถตยทพนผว

apatite แรกลมหนงทเปนแหลงของฟอสเฟต แรเหลานในอาหารจะชวยการ สรางกระดกและฟน เนองจากประกอบดวยคลเซยม

aphelion จดโคจรไกลสดของควงคาวจากดวงอาทตย ในกรณของโลกจะโคจร รอบดวงอาทตยทระยะไกลสดจากดวงอาทตยในราวเดอนกรกฎาคม ของทกป ระยะทางโคจรในระยะใกลหรอไกลจากดวงอาทตยท าให เกดการเปลยนแปลงฤดกาลบนโลก

API scale ตารางความถวงของสถาบนปโตรเลยมของอเมรกน โดยมสตรการ ค านวณดงน

องศา API =141.5-131.5

ความถวงจ าเพาะในอณหภม 60°F

น ามนดบในตะวนออกกลางสวนมากจะม API อยระหวาง 27.0 ถง 43.0 องศา API

ค ำศพท ค ำแปล

appropriate technology เทคโนโลยทชวยเพมผลผลตและประสทธภาพการผลตในงานฝมอ ใดๆ ทมใชเครองจกรทท างานแทนคน แตเปนเครองจกรหรออปกรณ ทชวยใหคนสามารถพฒนาตนเองใหดขนโดยไมขดตอระบบ เศรษฐกจและสงคมเดมของเขา

aqua culture การเพาะเลยงสตวน าในแหลงน าตางๆ

aquatic เกยวกบน า

aquatic ecosystem ระบบนเวศทางน า

Aquiclude ชนใตดนทประกอบดวยดนและหน และไมมน าใตดน

Aquifer ชนใตดนทชมน า ซมน าไดดและอยภายใตชนหนทสามารถสบน าขน มาใชเชงเศรษฐกจได

aquifer depletion การสบนาใตดนขนมา เกนกวาปรมาณนาฝนทไหลซมลงไปแทนท

arable land ดนทสามารถใชเพาะปลกพชได

Archimedes' principle แรงลอยตวของวตถทจมในของเหลว เทากบนาหนกของเหลว ปรมาตรเทากบปรมาตรของวตถทแทนทของเหลวน น ดวยหลกการดง กลาวท าใหสามารถค านวนหาความหนาแนนของวตถทมรปราง แปลกๆ ไดคอนขางจะแมนย ามาก อารคเมดสเปนปราชญชาวกรกผ คดสตรนมชวตอยราว ค.ศ.250

Arctic ขวโลกเหนอ ปกคลมดวยนาแขงเปนสวนใหญแตมมนษยตงถนฐาน อย เชนทางเหนอของแคนาดา และรสเซย อดมไปดวยปาสนและแหะ นามนดบ

area strip mining การท าเหมองแรถานหน หรอฟอสเฟต ซงอยใกลผวดน

argon เปนธาตทมคณสมบตเปนกาซเฉอย ธาตนอาจอยในรปของสาร กมมนตรงส อารกอน-14 มครงชวต 30 วน มกพบในเครองปฏกร นวเคลยรทใชอากาศเปนตวหลอเยน

ค ำศพท ค ำแปล

arid แหงแลง เชน ทะเลทรายทมปรมาณฝนนอย

aromatic สารประกอบอนทรยทพฒนามาจากเบนซน โดยมโครงสรางโมเลกล เปนวง

arsenic โลหะหนกเปนพษทเรยกวา สารหน อาจกอใหเกดโรคผวหนง รวมทง มะเรงผวหนงได ภาษาชาวบานทางภาคใตเรยกโรคทเกยวเนองกบสาร หนวา ไขด า

artesian aquifer ชนหนพรนใตดนทมนาบาดาลแรงดนสงอยภายใน เมอขดบอบาดาล ทะลชนหนดงกลาว นาบาดาลจะพงขนมาสงเหนอผวดนโดยแรงดน ธรรมชาตภายในชนหนนน

Arthropoda สตวกลมใหญทสดในอาณาจกรสตว ประกอบดวยพนธสตวตางๆกวา เจดแสนชนด สตวกลมนมลกษณะเฉพาะทมขาเปนคผวภายนอกม ลกษณะแขง มหวและตวพฒนาด เชน กง ป แมลง ตะขาบ แมงปอง และอนๆ

Artificial สงทเกดจากนามอมนษย เชน artificial rain (ฝนเทยม),artificia insemination (การผสมพนธเทยม), artificial recharge (การอดนาลง บอบาดาล)

artificial reservoir แหลงนาทสรางขน

artificial selection การผลตพนธพชหรอสตวใหมคณลกษณะทตองการโดยอาศย เทคโนโลยพนธกรรม และคณลกษณะทผลตขนสามารถถายทอดทาง พนธกรรมสรนลกหลานได

asbestos ชอทวไปส าหรบกลมแรประเภทซลเกตทมลกษณะเปนเสนใย ถามส นา เ งนจะเปนประเภทโครซโดไลท (Crocidolite) สขาว (Chrisotile) ส นาตาล (Amosite) ใชเปนฉนวนไฟฟาและความรอน นบแตป1968 องกฤษไดหามใชแอสเบสทอสสนาเงนและนาตาล เนองจาก เปนสาร กอมะเรงรายแรง สวนสขาวเปนสารกอมะเรงทไมรนแรง จงใหขายได ตอไป ประเทศไทยอนญาตใหใชเฉพาะสขาวและสนาตาล

ค ำศพท ค ำแปล

asbestos fibers เสนใยแอสเบสทอส ซงเปนเสนใยธรรมชาตขนาดเลก เปนเสนใยทกอ ใหเกดมะเรงปอดในระยะยาวได

asphyxia หายใจล าบากเนองจากขาดออกซเจน

assimilate การท าตวใหกลมกลนและแฝงอยในสงแวดลอมได เชน กากสาร อนทรยสามารถถกยอยสลายกลายเปนสารอนนทรย กลบเขาสระบบ วงจรอาหารในระบบนเวศได

assortative breeding การจดคผสมพนธโดยไมเปนตามธรรมชาต เปนการผสมพนธทใหลก ทมลกษณะตามตองการ

atmosphere อากาศทงหมดทหอหมโลก

atmospheric chemistry การศกษาเกยวกบปฏกรยาเคมทเกดขนในบรรยากาศ

atmospheric circulation การเคลอนไหวหมนเวยนโดยทวไปของอากาศ โดยมการถายทอด พลงงานระหวางชนบรรยากาศตางๆ

atmospheric dispersion กลไกการกระจายมลพษในอากาศ ทท าใหเกดการเจอจางหรอลดอา เขมขนของมลพษในอากาศ

atomic number การเรยกหรอแยกแยะธาตตางๆ โดยจ านวนโปรตรอนในนวเคลย ของอะตอมหนงๆ เชน ยเรเนยม มโปรตรอนสงถง 92 ในขณะท ไฮโดรเจนมเพยงโปรตรอนเดยว

atoms อนเลกๆ ทรวมกนเปนโมเลกลของสสาร

ATP โคเอนไซมทเปนแหลงของพลงงานในการเคลอนไหวของสงมชวต เชน การยดหดของกลามเนอ และการสงเคราะหสารอนทรยในพชและ สตว

Attenuation การลดลงของเสยงระหวางการสงผานจากจดหนงไปยงอกจดหนง

Attractant สารเคมทใชลอแมลง สามารถกระตนประสาทรบกลนของแมลงได

ค ำศพท ค ำแปล

Attrition การบดใหมขนาดเลกลงโดยอาศยแรงเสยดทาน

audio frequency ความถเสยงในชวงทมนษยสามารถไดยน คอ ระหวาง 20 - 20,000 เฮรซ (Hz)

audiometer เครองมอส าหรบวดความไวของการไดยน

Audubon ชอชมรมดนกในอเมรกาทเรยกตามชอของ John Audubon นกดนกชอ ดงของอเมรกาในตนศตวรรษท 19

Autoclave ภาชนะทนความดนทใชเปนถงปฏกรยาทตองใชความดนสง บางครง ใชความรอนสงดวย

Autolysis การแตกสลายของเนอเยอพชและสตว หลงจากทเซลลตายแลว การ ยอยสลายเกดจากเอมไซมในเซลลนนเอง

Autosome โครโมโซมอนๆ นอกจากโครโมโซมเพศ

Autotroph สงมชวตใดๆ ทสามารถสงเคราะหสารอนทรยจากสารอนนทรยโดย ใชแสงแดดหรออนน ทรยเคม บางชนดเปนพลงงาน เชน พชสเขยว สามารถสงเคราะหแสงได เปนตน

Auxins ฮอรโมนพช มกเกดทยอดและปลายรากของพช และดดซมไปสสวน อนๆ ของพช ฮอรโมนนควบคมการเตบโตของพช

available nutrient ธาตอาหารทอยในดน ซงพชสามารถดดซบ ไปใชไดเลย

axenic culture การเพาะพนธทใหผลผลตเปนพนธเดยวกนลวนๆ

azotobacter แบคทเรยทสามารถใชไนโตรเจนในบรรยายกาศชนดหนง เปน แบคทเรยชนดตองการอากาศ ไดพลงงานโดยการยอยสลายแปง เชน คลอสตรเอยม ปาสเตอไรเอนม (Clostridium pasteurianum)

ค ำศพท ค ำแปล

Bacillus แบคทเรยชนดแทง พวกบาซลลส เชน แบคทเรยทกอใหเกดโรค บาดทะยก (Bacillus tetani) และแบคทเรยทมอยในล าไสของมนษย และสตวทชวยสงเคราะหวตามนบ-12 ใหแกรางกาย (Bacillus subtilis)

Backcross การผสมพนธในหมญาตพนอง

background radiation รงสในธรรมชาตทนอกเหนอจากรงสอนเกยวเนองกบกจกรรมของมนษย

backing wind ลมหมน โดยมากมกหมนไปทางตะวนตกทางใต หรอตะวนตกเฉยงใต ส าหรบลมหมนทหมนในทศตรงกนขามกบทกลาว เรยกอกชอหนงวา ลมเวยรง (Veering wind)

backwash วงจรการลางตวกรองในเครองบ าบดนา โดยเอานาดจากสวนลางไหลยอยขน

bacteria จลนทรยประเภทหนง มลกษณะเปนสงมชวตเซลลเดยว และสามารถ แบงแยกเซลลไดโดยวธธรรมดา แบคทเรยเปนตวยอยสลายในระบบ นเวศ มหลายชนดในโลก แตชนดทกอใหเกดโรคในคนมเพยงไมก ชนด

bacteriochlorophylls เมดสพบในแบคทเรยทสามารถสงเคราะหแสง

bacteriophages ไวรสทเกาะกนแบคทเรย

bacteriostat สสารซงยบย งหรอหนวงเหนยวการเจรญเตบโตของแบคทเรย

baculovirus เปนเชอไวรสชนดหนงทนยมน ามาใชในการควบคมแมลงแบบชวภาพ แทนการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพช

baffle ตวหกเหทสามารถเปลยนทศทางของการไหลและความเรวของน า , น าเสย หรออนภาคของแขง และยงใชประโยชนในการการระงบหรอลดความดนของเสยงไดดวย

ค ำศพท ค ำแปล

bagasse กากนาตาลสามารถน าไปผลตปย หรอสกดโปรตน

baghouse อปกรณดกอนภาคของแขงในอากาศ มลกษณะเปนถงผากรอ.1. ดวยไฟเบอรกลาส

balanced herbivory ชมชนพชทมพชพรรณหลากหลายอยกนอยางสมดล ภายใตสงมชวตท กนพชเปนอาหาร โดยสงมชวตแตละชนดกนพชตางชนดกน

baling การอดเปนฟอนหรอเปนกอน เพอลดขนาดและสะดวกแกการขนสง

ballistic separator เครองจกรกลทใชแยกสารอนทรยและสารอนนทรยในการท าปยหมก

bar screen เปนแผงของทอนเหลกวางเรยงหางกนประมาณหนงนวใชส าหรบการกรองขยะออกจากนาเสย

barrel ภาชนะส าหรบบรรจของเหลว ภาชนะดงกลาวทใชเกบบมนาสรามกม ขนาด 36 อมพเรยลแกลลอน (164 ลตร) หรอหนวยวดปรมาณนๆ โดยหมายถง 42 แกลลอนอเมรกน ( 5.61 ลกบาศกฟต)

Basalt หนบาซอลทเปนหนเนอละเอยด มคลเซยมเปนองคประกอบส าคะ ลาวาภเขาไฟสวนใหญประมาณรอยละ 90 เปนหนบาซอลทซงมความหนดต าสดในบรรดาหนภเขาไฟทงหลาย

base exchange การแลกเปลยนอนภาคประจบวก ระหวางสารละลายและแรธาต หลก การนน าไปใชประโยชนในการปรบปรงคณภาพนา เชน การแทนท โซเดยมอออน (Na) ในนากระดางทมคลเซยมอออน (Ca) ท าใหนา ลดความกระดางลง หรอใชในการปรบปรงคณภาพดน เชนกรณดน เปรยวสามารถใชแคลเซยมอออน ไปแทนทไฮโดรเจนอออน (H) ใน ดน เพอแกปญหาได

base flow การไหลของนาในล าธารชวงฤดแลง โดยนาใตดนหรอนาซบจะไหล ปอนนาในล าธาร

ค ำศพท ค ำแปล

Basel Convention อนสญญาภายใตโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต ประกอบ ดวยขอตกลงตางๆ ระหวางประเทศภาคเกยวกบการขนสงและก าจด กากของเสยอนตรายขามแดนโดยผดกฎหมาย ซงใชบงคบนบแตป 1992 เปนตนมา และประเทศไทยไดรวมลงนามและเขาเปนประเทศ ภาคอนสญญานดวย

Basic มฤทธเปนดาง ม pH มากกวา 7

basic refractory วตถทนไฟซงมองคประกอบเปนออกไซดของโลหะ ใชบผนงเตาเผา ตางๆ ออกไซดของโลหะดงกลาว ไดแก โดโลไมด (dolomite)และแมก นไซด (magnesite)

basic science ศาสตรบรสทธทมจดประสงคในการใหไดมาซงความรพนฐานตางๆ ตรงขามกบศาสตรประยกตทมจดประสงคในการน าความรไป ประยกตใชงาน

bathyal zone เขตลกใตสมทรทนาเยนและมแสงร าไรนอยจนไมเพยงพอแกการ สงเคราะหแสง

Bauxite แรทมอลมเนยมอยในรปของไฮดรอกไซดใชในอตสาหกรรมพลาสตก และอตสาหกรรมยาง นอกจากนใชเปนคะตะลสตและท าหนขด

baymouth barrier เขอนกนตามปากอาวเพอกนคลนและลดการกดกรอนของชายฝง พบไดตามชายหาดทมชอเสยงตางๆดวย

Becquerel หนวยส าหรบแสดงการแผกระจายรงสของสารกมมนตะ ใหมใชแทนหนวยคร (curie) หนงหนวยเบคเคอเรลเทา สลายตวของสารกมมนตรงสหนงอะตอมมกนวเคลยสภายในเวลา หนงวนาท

beckmann thermometer เทอรโมมเตอรแบบปรอททมกะเปาะใชวดอณหภม

bee สงทเปนแมลง มหลายพนธ เปนแมลงทมบทบาทส าคญในสงแวดลอมชวยผสมเกสร และผลตนาผงและขผง

ค ำศพท ค ำแปล

benefit-cost ใชบรรยายการวเคราะห หรอเปรยบเทยบระหวางมลคาตนทนและมล คาผลประโยชนทไดรบจากโครงการหรอกจกรรมใดๆ

benign tumor การแบงตวของเซลลในอตราสงกวาปกต แตไมเปนอนตรายแกรางกาย

benthos บรเวณพนทะเลและมหาสมทรทเปนแหลงสะสมพนธพชและสตวท อาศยอยใตทะเลทระดบความลกนอยกวา 200 เมตร

bentonite ดนเหนยวทมเนอละเอยดมากเกดจากการจบตวทบถมของฝ นจากภเขา ไฟ ใชประโยชนเปนตวท าใหนาออน และใชอดการรวซมในเหมองแร อโมงค และในกจการการขดเจาะนามนและนาบาดาล

benzene เปนสารอนทรยทมอยในนามนรถยนตประมาณ 3-5 เปอรเซนต - สาร ไมมสและมลกษณะเปนของเหลว โครงสรางโมเลกลเปนวงแหวน ประกอบดวย คารบอนหกอะตอม อนเปนพนฐานส าคญของ อนทรยประเภทอะโรเมตก สารนเปนสารกอมะเรงแตมความส าคญ การพฒนาสารเคมอตสาหกรรม เปนอยางมาก

benzo - alpha – pyrene สารกอมะเรงพบในทาร มกพบไดในอตสาหกรรมผลตยางมะตอย และสารอนทรยอนๆ

bergmann's rule เมออณหภมเฉลยของสงแวดลอมลดลง ขนาดของรางกายสตวเลอด อนมแนวโนมเพมขน

beri-beri โรคอนมสาเหตจากขาดวตามน บ-1 (ไธอะมน) ซงมกอยทผวนอกของ เมลดขาว กนขาวซอมมอจะไดวตามนดงกลาวมากกวากนขาวขาวขด

Berne Convention อนสญญากรงเบรน เกยวกบการอนรกษสตวปาและสงแวดลอมตาม ธรรมชาต มจดประสงคส าคญในการปกปองคมครองสตวทใกลจะสญ พนธในบางบรเวณของยโรปวาตนทนและมล

ค ำศพท ค ำแปล

Berylliosis โรคปอดทเกดจากการหายใจเอาอนภาคฝ นของเบอรลเลยมออกไซด เขาสรางกาย

Beryllium โลหะชนดหนงมพษตอรางกาย มกพบในโรงกลงซอมเครองจกร โรงงานเซรามกส โรงงานผลตยาก าจดศตรพชและโรงหลอมเหลก

best management practice การบรหารจดการฟารมโดยวธการทดทสดเพอรกษาคณภาพดนและธาตอาหารในดนและ ปองกนมลพษตางๆ

beta particle อนภาคพนฐานทแผกระจายจากการสลายตวของสารกมมนตรงส อนภาคนอาจท าใหผวหนงไหมเกรยม แผนโลหะบางๆ สามารถปองกนอนภาคชนดนได

Biennial พชซงมวงจรชวตจาดเมลดถงเมลดภายใน 2 ป

Bioaccumulation การสะสมสารพษในสงมชวตทมความเขมขนสงขนเรอยๆ ตามกาลเวลา

Bioassay การใชสงมชวตในการวดผลกระทบของสสาร ปจจยและภาวะตางๆ

biochemical oxygen จ านวนออกซเจนทตองการส าหรบออกซไดสกากของเสยโดย demand (BOD)

biocide สารใดๆ ทฆาสงมชวต (Bio หมายถง ชวตและ cide หมายถง ฆา)

bioclimatology ศาสตรวาดวยความสมพนธระหวาง ชวตและสภาพทางอตนยมวทยา

biocoen องคประกอบทางชวภาพทงหมดในสงแวดลอม

bioconversion การใชมวลชวภาพเปนเชอเพลง เชน การเผาไหมกระดาษ และเล ใบไม เพอใหไดมาซงพลงงานหรอการเปลยนมวลชวภาพใหเปนเชอ เพลง เชน มเทน และแอลกอฮอล เปนตน

ค ำศพท ค ำแปล

biodegradable การทสารอนทรยขนาดใหญ หรอซบซอนถกยอยสลายโดยจลนทรย ใหเปนสารอนทรยขนาดเลกลง หรอมโครงสรางซบซอนนอยกวา

biodiversity ความหลากหลายของสงมชวตในธรรมชาต หรอหมายถงความหลาก หลายของเผาพนธ สงมชวต และหมายรวมถงความหลากหลายของ ระบบนเวศและความหลากหลายทางพนธกรรม

biofuel เชอเพลงชวภาพ

biogas กาซผสมซง 2 ใน 3 สวนเปนกาซมเทน และอก 2 ใน 3 เปนกาซ คารบอนไดออกไซด และมกาซอนเลกนอยทใหกลนเหมน กาซผสมน เกดจากการหมกของสารอนทรยเนองจากมกาซมเทน จงใชกาซผสมน เปนเชอเพลงได

biogeochemical cycle กระบวนการธรรมชาตทมการหมนเวยนธาตอาหารในรปสารเคมจาก สงแวดลอมสสงมชวต และธาตอาหารเหลานถกหมนเวยนกลบธรรมชาตอก เชน วฏจกรของคารบอน ไนโตรเจน ออกซเจน ฟอสฟอรส และนา

biological bench-mark การใชพชและสตวในการวดมลพษ เชน ใชไลเคนสในการวดซลเฟอร ไดออกไซด พชและสตวเหลานนจงเปนตวชวด หรอเปนสงทใชใน การเฝาระวงทางสงแวดลอม

biological control การควบคมประชากรของพชหรอสตวทไมตองการ โดยวธการทาง ชวภาพ เชน การใชศตรตามธรรมชาต พยาธและจลนทรยทกอใหเกด โรคตางๆ

Biological Diversity Convention อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ภายใตโครงการสง แวดลอมแหงสหประชาชาต เพออนรกษความหลากหลายของสงม ชวต และทอยอาศยของสงมชวต รวมทงความหลากหลายของระบบ นเวศในธรรมชาตดวย

biological indicators จลนทรยทใชเปนตวชวดของปฏกรยาเคม

ค ำศพท ค ำแปล

biological pest control การควบคมแมลงศตรพช โดยใชวธธรรมชาต เชน นกลา พยาธ แบคทเรยหรอไวรส ทท าใหเกดโรค

biomagnification การสะสมของสารพษมากขนตามล าดบของหวงโซอาหาร

biomass มวลของสงมชวต เชน มวลของพช

biomass energy พลงงาน เชน แอลกอฮอล หรอมเทน ทผลตจากมวลชวภาพ

biome พนททางภมศาสตรอนกวางขวางทมสงมชวตนานาชนด อาศยอยใน โลกน แบงออกเปนชนดตางๆ เชน เขตทนดราขวโลก เขตสวนนา ปา ทงหญา เทอกเขาสง ทะเลทราย ภเขา ทะเล พนทปกคลมดวยนาแขง และอนๆ

bioplex ความซบซอนของระบบชวภาพ ทมการผลตและท าลายเปนวกจง

bioremediation การใชจลนทรยในการเปลยนสารอนตราย ใหเปนสารมพษ หรอไมมพษเลย ในการท าความสะอาดบรเวณทมการรวไหลของสารพษ

biosolids ของแขงทเปนตะกอนจลนทรยจากถงเลยงตะกอนของระบบบ าบดน าเสย

biosphere ระบบนเวศวทยาทใหญทสดบนผวโลกซงเชอมโยงพนดน น า และ อากาศ เปนผลรวมของระบบนเวศทกระบบบนพนพภพ

biostabilizer เครองจกรกลทใชผลตปยหมก เครองนจะบดกากของแขงและให อากาศแกกองปยหมก

biota สงมชวตทงหมด

biotech การผสมผสานระหวางวชาชววทยากบเทคโนโลย เปนการประยกตใช ศาสตรท งสองในการพฒนาวทยาศาสตรและอตสาหกรรม

biotic สงมชวตหรอสงทไดมาจากสงมชวต

ค ำศพท ค ำแปล

biotic potential สงทเกอตอสงมชวตใดๆ ในการเพมประชากรและกระจายประชากร

biotic structure โครงสรางของสงมชวตในระบบนเวศ ซงประกอบดวยกลมตางๆ ท ส าคญ ไดแก กลมทท าการผลตอาหารโดยการสงเคราะหแสง กลม บรโภคอาหารและกลมยอยสลาย

biotin กรดทมไนโตรเจนเปนองคประกอบและมคณสมบตละลายนาได สาร ชนดหนงในกลมวตามน B สารนเกยวของกบการสรางไขมนและการใชคารบอนไดออกไซดในสตวหลายชนด และเปนสารทมความ ส าคญตอมนษยดวย

biotope ระบบนเวศทมลกษณะอนเปนเอกลกษณในสวนทเกยวกบภมอากาศ สภาพดนและภาวะการด ารงชวตของสงมชวตทงหลาย เชน ทะเลทราย เปนตน

bipedalism นสยหรอพฤตกรรมการเดนบนสองเทา

birth control การควบคมก าเนด โดยวธธรรมชาตหรอวธการทางการแพทย

birth rate อตราเกด

Bischoff process กระบวนการก าจดซลเฟอรไดออกไซดแบบของเยอรมนมประสทธ ภาพในการก าจดสงกวา 90 เปอรเซนต โดยใชการฉดพนผงปนขาว เขาไปหนวยดกจบ (scrubber)

Bishop's ring รศมสน าตาลรอบดวงอาทตยเกดจากฝ นละอองในภาวะมหมอกควน สงเกตไดคอนขางยาก

Bitumen ของเหลวหนด สด า มก ามะถนสง เปนนามนหนก สกดจากทาร และ สามารถปรบแตงคณภาพใหเปนนามนเชอเพลงสงเคราะหได

bituminous coal ถานหนในชวงพฒนาการทอยระหวางการเปนลกไนต ไซท จงมคณภาพดกวาลกไนต

ค ำศพท ค ำแปล

black body วตถในจนตนาการทสามารถดดซบแสงทตกกระทบไดทงหมด ใน โลกความเปนจรงไมมวตถใดดดซบแสงอาทตยไวทงหมดโดยไม สะทอนแสงเลย

black death โรคระบาดในยโรปสมยศตวรรษท 14 ซงคราชวตของชาวยโรปเปนจ านวนมาก

black diamond เปนผลกของคารบอนทมลกษณะคลายเพชรใชเปนหนขดไดดมากเนองจากมความแขงสง

black frost สภาพหนาวเยนจนถงจดเยอกแขงในยามคาคน

black sand หนตะกอนทเมดทรายหรอหนหยาบจบตวกนแขง มแรธาตโลหะ หลายชนด เปนธาตผสมของแมกนไตท (magnetite) อลเมไนท (lmenite) และ ฮมาไทท (Haematite)เปนส าคญ หนตะกอนเหลานมก พบไดตามธารน าแขงหรอธารน าหรอปากอาว

black sea ทะเลสาบนานาชาตในยโรป ประเทศทหอมลอมทะเลสาบนไดแก บลกาเรย โรมาเนย ยเครน รสเซย จอรเจย และตรก

black smoke ควนด าซงเปนอนภาคคารบอนเกดจากการเผาไหมนามนและควนถกท าใหเยนลงอยางรวดเรว

blast furnace เตาหลอมเหลก สรางจากอฐทนไฟหมดวยแผนเหลก แรเหลกและวสด ทใชหลอมถกใสจากสวนบน เหลกทหลอมเหลวรวมทงกากตะกอนจะ ออกจากสวนลางของเตา เตาหลอมชนดนมกใชผลตเหลกหลอ

bleaching powder ผงปนคลอรน ทใชในการฟอกสหรอฟอกขาว ปจจบน ไมนยมเชน คลอรนประเภทคลเซยม แตใชโซเดยมไฮโปรคลอไรทกนแพรหลาย

blizzard พายหมะทมลมกระโชกแรง

ค ำศพท ค ำแปล

blood-brain barrier กลไกทรางกายปองกนมใหสารพษทอยในกระแสเลอดเขาสสมอง ประสาทสวนกลาง

blood serum ของเหลวทสกดจากเลอดทแขงตว มลกษณะคลายพลาสมา แตไมมคณสมบตแขงตว

bloodworms ตวออนของแมลงชนดทไมกดตอยในนา ตวออนดงกลาวม ฮโมโกลบน และทนตอมลพษประเภทสารอนทรยไดด ชาวบานตาม ชายฝงทะเลโคลนมกเรยกวา หนอนแดง

bloom การเพมจ านวนอยางรวดเรวของสงมชวต

blow-by กาซทรวออกออกทางลกสบซงเปนแหลงของมลพษประเภท ไฮโดรคารบอนทส าคญ

blowdown ปรากฏการณทคอนขางเกดขนไดยาก เมอตนไมจ านวนมากบรเวณ หลงเขา ดานทขวางทางลมเกดหกโคนจ านวนมาก อนเนองจากลมแรงบรเวณหลงเขา

Blueprint for survival หนงสอทกลาวถงเหตผลของความไมย งยนในการเตบโตทางเศรษฐกจ บนพนฐานของการขยายตวอยางตอเ นองของอตสาหกรรมและการใช ทรพยากรรวมทงกลยทธตางๆ ในการหยดการเตบโต หนงสอเรอง A Blueprint for Survival เขยนโดย เอดเวรด โกลสมท และคณะตพมพ เมอป 1972 เปนหนงสอดงเลมหนง ในยคนน และมผแปลเปนภาษา ตางๆหลายภาษาดวยกน

Boehmite เปนแรอยางหนงทใชสกดอลมเนยม เปนองคประกอบส าคญในแร บอกไซด (Bauxite) แรชนดนมสตรเปน AIO(OH)

bog soil ดนด าหรอสนาตาล เกดจากการทบถมอยางชาๆของสารอนทรยในบรเวณดนชมน า

boiler ภาชนะทนความดนทออกแบบเพอผลตไอน า จากของเหลวโดยความรอน

ค ำศพท ค ำแปล

boiling point อณหภมทสสารเดอดหรอจดทความดนไอเทากบความดนบรรยากาศ

bomb calorimeter เครองมอทผลตความรอนโดยปฏกรยาทสามารถวดได ปฏกรยา ภาชนะปค ใชในการวเคราะหคณคาพลงงานความรอน(calorie value) ของวสด

bone กระดกอนเปนโครงสรางของสตวมกระดกสนหลง ประกอบ ตางๆประสานกนเปนเมตรกซของเสนใยคอลลาเจน และสารประ ประเภทคลเซยมและฟอสเฟต ภายในโพรงกระดกมไขกระดก เสน เลอด และเสนประสาท

bone conduction การน าคลนเสยงผานเขาไปยงหชนใน โดยการสนของกระดกสามขน ในหชนกลาง

Bonn Convention อนสญญากรงบอนน วาดวยการเคลอนยายถนของสตวปาตามธรรมชาต มจดประสงคทจะปกปองสตวปาทโยกยายถนทอยอาศยเหลานน เรมใชบงคบเมอป 1983

Bordeaux mixture ของผสมระหวางทองแดงซลเฟต ปนขาวและนาใชเปนยาฆาเชอราใน ไรองน ไรมะเขอเทศและโรคพชอนๆ

boreal forest ปาสนหรอทเรยกกนวา ไทกา (Taiga) ในแถบขวโลกเหนอระหวาง ละตจดท 50 - 70” เหนอบรเวณดงกลาว ไดแก ตอนเหนอของทวป อเมรกา ไซบเรย และสแกนดเนเวย

boron ธาตทเปนทงโลหะและอโลหะ ไมเคยพบธาตนอยางอสระในธรรม ชาต แตจะพบในรปของสารประกอบตาง ๆ เชน บอรก แอซค เปนธาต ทมความส าคญตอการเจรญเตบโตของพชและสตว

borrowed time ชวงเวลากอนทระบบจะลมสลายตามทท านายโดยแกไขอะไรมาก ทง ๆ ทมความตระหนกอยเสมอวาเหตการณนนจะตองเกดขน

botulism โรคเกดจากแบคทเรยคลอสตรเดยมโบทลนม(Clostridium botulinum) โรคนมกเกดในฤดรอนท าใหนกนาตายจ านวนมาก โรคนตดตอถงคน

ค ำศพท ค ำแปล

brackish น าธรรมชาตทมเกลอละลายอยมากกวา 1000 มลลกรมตอลตร

brackish water สวนผสมของนาเคมและนาจด (นากรอย)

Braer ชอเรอบรรทกน ามนสญชาตไลบเรยน จมลงเมอป 1993 ท าใหน ามน ดบรวไหลสทะเลราว 85,000 ตน สรางความเสยหายตอสงแวดลอม มากกวาความเสยหายทเกดจากการจมของเรอบรรทกน ามน Exxon Valdez ทอลาสกาเมอป 1989 เสยอก

Brass อลลอยด ทเปนของผสมระหวางทองแดงกบสงกะส

Breeze ลมทะเลเกดจากความแตกตางระหวางอณหภมของดนและนา เปนลม ออนๆ ปกต มใชพายหรอลมทพดแรง

Brine น าเกลอ

British Trust for - สมาคมนกศกษาเรองนกตงขนในป 1932 ในองกฤษ (Ornithology (BT0)

broad-spectrum pesticides สารเคมใชท าลายพชหรอสตวหรอแมลงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชนแกมนษยไดอยางกวางขวาง

broads ทะเลสาบน าจดในเขตแองเกลยตะวนออกขององกฤษ เชอวาเกดจาก การขดถานพชซงเปนเชอเพลงธรรมชาตในอดต

bromine ธาตทมลกษณะเปนของเหลวสน าตาลแดง สามารถระเหยไดใหกลนทผสดดมรสกหายใจล าบาก

bronchitis การอกเสบของหลอดลมขวปอด

brown coal ถานหนมลกษณะเปนเสนใยสนาตาล เปนวสดทอยระหวางการ ววฒนาการของถานพชตามธรรมชาตไปสถานหนไบทมนส ซงเปน ถานหนออนคณภาพด บางทเรยกถานหนสนาตาลนวา ลกไนต ซงม เปอรเซนตก ามะถนอยคอนขางสง เวลาเผาจะท าใหเกดกาซออกไซด ของก ามะถน กอปญหาสงแวดลอมมาก รวมทงปญหาฝนกรดดวย

brown smoke ควนทเกดจากการเผาถานหนทอณหภมตา

ค ำศพท ค ำแปล

Brownian movement การเคลอนทตามธรรมชาตของอนภาคเลกๆในตวกลาง อนเนองจาก ความไมสมดลในการรวมตวกบโมเลกลในตวกลางนนๆ

Brundtland Report รายงานขององคการ โลกเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนา ซงจด ประชมทสหประชาชาตในป 1983 ตงชอตามนายกรฐมนตรนอรเวยชอ Gro Harlem Bundland ผเปนประธานองคการดงกลาว รายงานนได เสนอกลยทธน าไปสการพฒนาแบบยงยนในศตวรรษท 21 โดยไดตง เปาหมายหลกไว 7 ประการ ส าหรบอนาคต ไดแก การกระตนการเตบ โตทางเศรษฐกจ เปลยนคณภาพของการเตบโต สนองความตองการ ดานแรงงาน อาหาร พลงงาน นา และสขาภบาล สรางหลกประกนใน ความเหมาะสมของประชากร อนรกษและสนบสนนในเรอง ทรพยากรพนฐาน จดระบบเทคโนโลยและการจดการความเสยงเสย ใหม และใหน าประเดนทางสงแวดลอมพจารณาประกอบการตดสน ใจส าหรบการลงทนทางเศรษฐกจ

BST ยอมาจาก Bovine Somatotrophin เปน ฮอรโมน พบในสตวประเภท วว ควาย มหนาทในการควบคมการเตบโต และคณภาพนานม ฮอรโมน ชนดนสามารถสง เคราะหไดจากการใชเทคโนโลยชวภาพ โดยเตมฮอรโมนนลงในอาหารสตว แตมผ หวาดวตกวา ฮอรโมนนจะปะปน ไปกบนานมววสทารกทดมนมววแทนนมมารดาได

BTU (British Thermal Unit) เปนหนวยของพลงงานในระบบองกฤษหรอเทากบพลงงานทใชในการท าใหอณหภมของน าหนกหนงปอนดมอณหภมสงขนหนงองศา ฟาเรนไฮด

Bubbler อปกรณ ทใช เกบตวอยางอากาศส าหรบการว เคราะหในหองปฏบตการ โดยการสบอากาศผานของเหลวทสามารถดดจบมลพษทางอากาศไว

Buffer สสารทชวยท าใหความเปนกรดดางของสารละลายคงท โดยการท าปฏกรยากบกรดสวนเกน เชน หนปน

ค ำศพท ค ำแปล

buffer solution สารละลายทชวยตอตาน หรอยบย งการเปลยนสภาพกรค - คาง

buffering capacity จ านวนกรคทถกท าใหเปนกลางโดยสารทเปนบฟเฟอร

buoyancy แรงลอยตวของวสดทจมอยในของเหลว

burial ground สถานทก าจดกากสารกมมนตรงส โดยใชดนหรอนาส าหรบกลบ

byssinosis โรคปอดทเกดจากการหายใจเอาฝ นฝายเขาไป สวนใหญมกเกดกบคน งานโรงงานทอผา

ค ำศพท ค ำแปล

C3 plants กลมของพชทรวมถงพชตระกลถว ขาวสาลและฝาย พชกลมนถกแบงแยกเปนกลม C เนองจากกระบวนการใชคารบอนในระหวาง สงเคราะหแสง ไดสารทมความส าคญตอการเจรญเตบโตอนประกอบ ดวยคารบอน 3 อะตอม

C3 plants กลมของพชทรวมถง ขาวโพด ถวเหลอง พชกลมนถกแบงแยกเปน กลม C4 เนองจากกระบวนการใชคารบอนในระหวางสงเคราะหแสง ไดสารทมความส าคญตอการเจรญเตบโต อนประกอบไปดวยคารบอน 4 อะตอม

Cadmium ธาตทเปนโลหะหนกชนดหนงพบสะสมในสงแวดลอม มพษตอรางกาย และกอใหเกดโรคอไตอไต

Caesium เปนโลหะกมมนตรงสมคณสมบตออนนม สขาวคลายเงน เปนโลหะ ในกลมเดยวกบโซเดยมและโปตสเซยม ใหรงสเบตาและแกมมา สามารถพบไดในสะเกดทเกดจากการแตกตวของยเรเนยม ซเซยม-137 มอายครงชวต 30 ป

Caffeine อลคาลอยดทไดจากใบชา หรอเมลดกาแฟ เปนสารกระตนประสาท ปจจบนสามารถสงเคราะหทางเคมได

Cairngorm ควอทซสนาตาลเนองจากมสงเจอปน

Calcifuge พชทปลกเจรญเตบโตดในดนเปรยว

calcimorphic soil ดนทมสารประกอบคลเซยมสง

calcium carbonate สารเคมทมสตร CaCO, ทเรยกวาชอลค หรอหนปน ใชประโก หลายประการ เชน ใชเปนเมดสในอตสาหกรรมเมดส พลาสตก ใชในการผลตผงขดและอตสาหกรรมยา

calcium chloride สารเคมทมสตร CaCl2 เปนสารดดความชนชนดหนงใชในหองปฏบตการทางเคม

ค ำศพท ค ำแปล

calcium cycle วฏจกรของคลเซยม พชดดคลเซยมจากดน ผานหวงโซอาหาร ทสดกลบสดน ในน ากมคลเซยมทพชนาสามารถน าไปใชไดเชนกน

calcium hydroxide น าปนใสเกดจากนาผสมผงปนขาว ใชในอตสาหกรรมหลายชนด หรอใชในการเกษตรเพอแกปญหาดนเปรยว

calorie หนวยของพลงงาน เทากบจ านวนพลงงานทสามารถท าใหนาจ านวนหนงกรมมอณหภมสงขน 1 องศาเซลเซยส

calorific value คณคาการใหความรอนของวสดตางๆ มกมหนวยเปน BTU/pounds

camellia ตนใบชา ทเปนตน ไมพนธ Camellia sinensis ปลกมากในจน อนเดย และญปน เปนไมพมขนาดเลก เกบใบออนหรอยอดออน ท าการบม แลตากแหงหรออบแหง ถาเปนชาเขยวจะไมตองหมก นาใบชาทเกบไดไปตากแหงไดเลย โดยไมตองมการบมใบชา

cancer เปนกลมของโรคกวา 120 โรค เกยวกบเซลลในรางกายมนษย แตละโรคจะมเนองอกเกดจากเซลลแบงตว โดยไมสามารถควบคมได และลกลามเนอเยอขางเคยง กลมโรคประเภทนรจกกนในชอภาษาไทยวามะเรง

canadian reactor ปฏกรณปรมาณแบบของแคนาดา ทใชยเรเนยมเปนเชอเพลงและใชดเทอเรยมเปนตวหลอเยน มกเรยกสนๆวา เครองปฏกรณแบบแคนด ชยอมาจาก canadian deuterium-urenium reactor

candela หนวยความเขมของแสงบนพนผว

cap cloud เมฆทอยนงบนยอดเขาสง

capillary moisture ไอนาในชองวางระหวางเมดดนภายใตอ านาจของแรงตงผว

capillary water น าทอยในรหรอชองวางเลกๆ หรอในรอยแตก เชน นาทอยในชองวาง ระหวางเมดดน หรอนาในฟองน า เปนตน

ค ำศพท ค ำแปล

capital goods เครองมอ เครองจกร อปกรณ ตวอาคารโรงงาน อปกรณการขนสงและวสดใชในการผลตทท าจากทรพยากรธรรมชาตและใชในการผลต และการขนสงสนคาและบรการ

caprimulgidae นกทหากนกลางคน กนแมลงเปนอาหาร วางไขบนพนทดนโลง และมการยายถนเพอหลกเลยงอากาศหนาว

cap-rock แหลงน ามนหรอกาซใตดนทอยภายใตโพรงหน

carat หนวยนาหนกของเพชร เทากบ 200 มลลกรม ส าหรบทองกใชหนวยเดยวกน ทองบรสทธหนก 24 กะรต ทอง 22 กะรต หมายถงอลลอยดท มเนอทอง 22 สวนและโลหะอนๆอก 2 สวน

carbamate ยาปราบศตรพชประเภทสารอนทรยกลมหนง มพษนอยตอสตวเลยง ลก ดวยนม สลายตวในธรรมชาตไดในเวลาอนสน

carbaryl ยาปราบศตรพช ท ม ชอสามญวา เซวน (Sevin)ใชฆาแมลง ไสเดอน และเปนอนตรายตอผงและปลา แตคอนขางปลอดภยแกสตวเลยงลก ดวยนมเปนสารเคมประเภทคารบาเมต

carbon black คารบอนในรปผงละเอยดผลตโดยการเผาไหมไมสมบรณ หรอการในรปฝ นเปนมลพษทม สลายตวของสารอนทรยโดยใชความรอนปญหามาก เมอสดดมเขาทางเดนหายใจอาจเขาสปอดได คนงาน เหมองถานหนหรอท างานในสถานททมฝ นเขมาควนด ามากๆ เมอ ชนสตรศพจะพบปอดสด า นอกจากนฝ นควนด าเหลานยงเปนปญหา ท าใหวสดปนเปอนสกปรกดวย

carbon dioxide กาซทออกมากบลมหายใจ มอยในอากาศทวๆ ไปราว 0.4 เปอรเซนต เปนกาซทกอปญหาโลกรอน เกดจากการสนดาปเชอเพลงทกชนด พช สเขยวใชกาซนในการสงเคราะหแสง ในนาทะเลมกาซชนดนมากกวาในอากาศหลายเทา

carboxyhaemoglobin (COHb) การรวมตวของกาซคารบอนโมโนออกไซดกบฮโมโกลบนในเลอด ท าใหรางกายขาดออกซเจน การรวมตวของกาซนกบฮโมโกลบนรวด เรวกวาการรวมของออกซเจนกบฮโมโกลบนมาก

ค ำศพท ค ำแปล

carboxylic acid กรดอนทรยทเกดจากอนมลอนทรย อยกบอนมลคารบอกซล (COOH) เชน กรดฟอรมก กรดอซตค กรดบวทรค กรดวาเลอรค กรดลอรด กรดพาลมตค กรดสเตยรค และอนๆ

carboy ภาชนะบรรจเปนขวดแกวขนาดใหญ ใชบรรจสารเคมตางๆ

carotinoids เมดสทมสสมเหลองและแดง สกดไดจากพชในธรรมชาต เชน แครอท ผลไม ดอกไม สาหราย แบคทเรย และเชอรา สตวมกระดกสนหลง ใชสารนสรางวตามน A

caryopsis เมลดหญาทผนงรงไข ตดอยกบเปลอกของเมลด

captive breeding วธการขยายพนธสตวในสวนสตว หรอเขตอนรกษพนธสตวตางๆ ส าหรบสตวชนดทใกลจะสญพนธ เมอไดสตวมาจ านวนหนง อาจน ไปปลอยคนสสภาพธรรมชาต

carbohydrates องคประกอบส าคญประการหนงในสามประการ ซงอนทรยวตถตางๆ ถกสรางขน องคประกอบทส าคญอนอกสองประการ ไดแก โปรตน และไขมน คารโบไฮเดรตเปนกลมของสารประกอบทมคารบอน ไฮโดรเจนและออกซเจน คารโบไฮเดรตทส าคญ ไดแก แปง นาตาล เซลลโลสและยาง

carbon budget ความสมดลของการแลกเปลยนคารบอนระหวางบรรยากาศและสงม ชวต การเผาไหมนามนและการตดไมท าลายปาท าลายความสมดลดง กลาวได

carbon cycle วฏจกรของคารบอนในสงแวดลอม คารบอนจากธรรมชาตสสงมชวต และกลบสธรรมชาต

carbon dating เปนวธการศกษาทางโบราณคดโดยใชการตรวจวดคารบอน -14 ใน วตถโบราณ โดยคารบอน-12 และคารบอน-14 จะมอยในวตถตางๆ แตคารบอน-12 เปนวตถคงตว สวนคารบอน-14 สลายตวได เนองจาก เปนสารกมมนตรงสทมอายครงชวตราว 5,600 ปดงนนการตรวจสอบ วเคราะหสดสวนระหวางปรมาณ คารบอน-14 และคารบอน-12 ใน วตถ พอจะสามารถค านวณอายของวตถโบราณ ได

ค ำศพท ค ำแปล

carbon monoxide เปนกาซพษทมองคประกอบของโมเลกลเปนคารบอนและออกซเจน อยางละหนงอะตอมจบกนอย

carbon sink หมายถงสวนใดๆ ของสงแวดลอมจากตนไมถงทะเล ซงเปนแหลง สะสมของคารบอน การสะสมของคารบอนสามารถเกดขนไดจากการ ทบถมของซากพชและสตวจนกลายเปนนามนใตพนโลกทใชเวลา นานนบหลายลานป การสะสมของคารบอนในระยะส นตามฤดกาลกม เหมอนกน อยางเชน การเจรญเตบโตอยางรวดเรวของแพลงตอนใน บางฤดกาลในทะเล เปนตน

carbon tax กลยทธในการควบคมการปลอยคารบอนไดออกไซดสบรรด การปรบปรงคณภาพของนามนเชอเพลง โดยอาศยระบบภาษเพอการ บรรลวตถประสงคดงกลาว

carbon tetrachloride สารละลายใชในอตสาหกรรมผลตจากการเตมคลอรนลงใน 4 สารละลายชนดนเปนสารระเหยชนดหนงทเปนอนตรายตอสขภาพ และเมอสารนแตกตวจะใหกาซพษชนดตาง ๆ เชน ฟอสจน ไฮโดะ เจนคลอไรด ปจจบนหลายแหงไดเลกใชสารนแลว เนองจากเปน พษและท าลายโอโซน

carcinogen สารเคมหรอสารรงสทสามารถกอใหเกดมะเรงทงทางตรงและทางออม

cam plants พชกลมกระบองเพชรทสามารถสงเคราะหอาหารไดทงในทมดและสวาง

carnivore สตวทกนสตวอนเปนอาหาร

carrying capacity ศกยภาพของพนทอยอาศยของสงมชวตชนดหนงทสามารถเลยงดสงม ชวตชนดนนในปรมาณสงสด

casein โปรตนหลกในนม โปรตนชนดนใชท าส กาว และอาหารตางๆ

cash crops พชเศรษฐกจตางๆ เชน กาแฟ โกโก ออย พชผก ผลไม ถว ยาสบ มน สมปะหลง ยางพารา ฝาย นโยบายการพยายามขยายพนทเพาะปลกพช เศรษฐกจเพอเพมผลผลตและการสงออกน ารายไดเขาประเทศ สวน ทางกบนโยบายการอนรกษพนทปาไม ปาถกหกลางถางพงเพอเปน พนทปลกพชเศรษฐกจหลายลานไรตอปในประเทศก าลงพฒนาทวโลก

ค ำศพท ค ำแปล

casting การผลตเครองดนเผา หรอวสดโลหะโดยการหลอ ในแบบทอา" ปนพลาสเตอร หรอทรายทใชท าเหลกหลอ

catabolism การยอยสลายโมเลกลซบซอนใหกลายเปนโมเลกลขนาดเลกและได พลงงานในรางกายของสงมชวตทงหลาย

catadromy การเคลอนยายถนของปลาบางชนดจากแมนาสทะเลเพอวางไข เชน ปลาไหลนาจด

Catalase เอนไซมทมเหลกเปนองคประกอบ ออกไซด เปนออกซเจนและนาไดสามารถสลายไฮโดรเจนเปอรออกไซค เปนออกซเจนและน าได

Catalysis กระบวนการทมการเปลยนแปลงอตราเรวของปฏกรยาเคม โดยการใช คะตะลสตทงชนดบวกหรอลบ เพอใหไดอตราเรวของการเกด ปฏกรยาเคมทตองการ โดยไมมผลกระทบตอปฏกรยาเคมแตอยางใด

Catalyst สสารทชวยใหเกดปฏกรยาเคมโดยตวเองมไดถกเปลยนแปลงในทสดของ ปฏกรยาเคมนน

catalytic converter เครองมออปกรณทชวยลดกาซพษในไอเสยรถยนตในอปกรณนบรรจ สารคะตะลสตทชวยใหเกดการเผาไหมทสมบรณของกาซพษตางๆ ให เหลอแตคารบอนไดออกไซดและนาผานทอไอเสยออกสบรรยากาศ

catchment area พนทรบนาในลมนาตางๆ

Cause's principle สงมชวต 2 ชนดทมความตองการทางนเวศวทยาคลายกนมาก จะไมสามารถอยรวมกนได ยกเวนในกรณมอาหารอดมสมบรณเทานน

caustic soda process กระบวนการก าจดกาซซลเฟอรไดออกไซดแบบญปน ใชของเหลวจบกาซ (wet scrubber) และไดโซเดยมซลไฟท

cell หนวยโครงสรางพนฐานของสงมชวตทกชนด

ค ำศพท ค ำแปล

cell theory ทฤษฎวาดวยเซลลเสนอโดยชไลเดนและชวาน (Schleiden and Schwann) ราวป ค.ศ.1838 - 1839 สาระส าคญคอ สงมชวตทกชนดจะ ประกอบขนดวยเซลลและผลตผลของเซลล การเจรญเตบโตของสงม ชวตเกดจากการแบงเซลล

cell wall ผนงเซลลสวนใหญเปนเซลลโลส ท าใหเซลลของพชมโครงสราง รปรางตางๆ

cellular aerobic respiration กระบวนการอนซบซอนทเกดขนในเซลลของพชและสตวเปน

cellulose กระบวนการเผาผลาญอาหารในเซลล เชน กลโคสรวมกบออกซเจน ใหคารบอนไดออกไซด นาและพลงงานโมเลกลของสารอนทรยทมขนาดใหญ ซงเปนองคประกอบส าคญของ ผนงเซลลของพช ประกอบดวยโมเลกลของกลโคส แตไมสามารถถก ยอยโดยระบบยอยอาหารของมนษยมคณคาทางโภชนาการกอใหเกด กากอาหารขบถายออกเปนอจจาระ

Celsius,Anders ชอของชาวสวสทมชวต ระหวาง ค.ศ.1701 - 1744 ผซงรเรมใชการแบงอณหภมแบบองศาเซลเซยส

Cement ปนซเมนต

Cementation การเพมปรมาณคารบอนในเนอเหลกโดยการเผากบสารประกอบของคารบอน

cement kiln เตาเผาชนดนอนเอยงเลกนอยมความยาวมาก หมนได ใชในอตสาหกรรมผลตปนซเมนต ในยคปจจบนมผ น ามาใชเปนเตาเผาขยะดวย

Census การนบจ านวนประชากร

center pivot irrigation การใหนาแกพชโดยระบบทอนาโดยมเครองสบสงนา

central nervous –system (CNS) ระบบประสาทและสมองสวนกลาง

ค ำศพท ค ำแปล

centrifugal collector ระบบเครองกลทใชแรงเหวยงในการแยกมลพษทางอากาศทเปน อนภาคของแขงออกจากกาซ หรอใชแยกนาออกจากตะกอน

cephalic index ความกวางของกะโหลกศรษะ เมอเทยบกบความยาวจากดานหนาผาก ถงทายทอยในหนวยเปอรเซนต

cerebellum สมองสวนทายทอยของสตวมกระดกสนหลง ควบคมการยดหดของกลามเนอ สมองสวนนในนกและสตวเลยงลกดวนนมจะพฒนาดมาก

chalcocite แรคอปเปอรซลไฟด (Cu,S) ใชสกดโลหะทองแดง

chalk เปนแคลเซยมคารบอเนตหรอหนปนทบรสทธ มกมสขาวอาจยอมหรอ ผสมเมดสอนเพอใหเปนชอลกสตางๆ

Char เปนชอเรยกทวไปส าหรบของแขงทเกดจากกระบวนการ ไพโรไลซส (Pyrolysis) หรอจากกระบวนการคารบอนไนเซชน (carbonisation)

Chelate สารเคมทเปนสารประกอบทมโครงสรางเปนวง (ring structure) ซงอะตอมของโลหะหนกสามารถเขาท าปฏกรยาเกาะทวงนนไดเลย

chemical engineering วศวกรรมสาขาหนง เ ก ยวกบการผลตสาร เค มในระดบอตสาหกรรม

chemical oxygen -demand น าหนกของออกซ เจน ท เพ ยงพอส าห รบการยอยสลายสารอนทรยใน (COD) ตวอยางน า มหนวยเปนพพเอมเปนการวเคราะหทางเคมโดยใชสารโปตสเซยมไดโครเมต การทดลองนเปนการประเมนความสกปรกของน าเสยในหองทดลอง

Chemoreceptor อวยวะรบความรสกซงจะท างานเมอมสารเคม เชน หนวดแมลงและ ตมบรสของสตวมกระดกสนหลง

Chimney ทอระบายอากาศ

ค ำศพท ค ำแปล

Chitin สารทคอนขางเหนยวและยดหยนได ประกอบกนเปนผวสวนนอกของสตวพวกทมระยางคเปนปลอง องคประกอบสวนใหญเปนโพลแซคคา ไรค (Polysaccharide) และมไนโตรเจนดวย ผนงเซลลของเชอราบาง ชนดกมสารดงกลาวดวย

Chloracne อาการผดผนทผวหนงเนองจากสมผสกบสารประกอบของคลอรน เชน คนงานในโรงงานผลต TCDD อาการเมดผดผนดงกลาวจะอย นานถง 15 ป

Chlorates เกลอท เ ปนสารประกอบซงมอนมลคลอเรต เ มอผสมกบสารอนทรย บางชนด สามารถน าไปท าระเบดได

Chlorination กระบวนการใสอนมลคลอรนเขาในสารประกอบโดยใชกาซคลอรน หรอหมายถง การฆาเชอโรคในของเหลวโดยใชคลอรน

Chlorine เปนธาตส าคญใชในกจการอตสาหกรรมมากมาย เปนกาซพษรวมตวกบน าได จงเปนอนตรายตอปอดมากเมอสดดมเขาสปอดสามารถรวม ตวกบไอน าในปอดได กอใหเกดกรดเกลอ(HCL) และไฮโปคลอไรท ใชในการฟอกขาวและในการท า ประปา หรอใชในสงคราม ธาตนมอย ตามธรรมชาตเปนธาตกลมฮาไลท (Halite) ชนดหนง เมอรวมกบ โลหะจะใหสารประกอบโลหะคลอไรท การผลตสวนใหญเกดจากน าเกลอโดยกระบวนการอเลคโตรไลซส

Chlorite กลมซลเกตทเกยวของใกลชดกบไมกา (Mica) มกพบในหนชนอนเปนผลจากการกดกรอนของหนอคนและพบไดในหนตะกอน

chlormequat สารควบคมการเตบโตของล าตนของขาวโอตหรอขาวสาล

chloroform สารเคมมสตรเปน CHCL, ใชเปนสารละลายในอตสาหกรรมพลาสตก ยางและเรซน ใชเปนยาสลบและอาจเปนสารกอมะเรงดวย เปนสารท าลายโอโซนชนดหนง

choline แอลกอฮอลทมไนโตรเจนอยดวย ถาขาดสารนจะท าใหเกดปญหาสขภาพได เชน เลอดออกในไต และการสะสมของไขมนในตบสงเกนไป สารนเปนองคประกอบส าคญของในไขมนเลคซธน (lecithin)

ค ำศพท ค ำแปล

chondrites อกาบาตชนดหนงมลกษณะแขงคลายหน มลกษณะกลมขนาดเลก

chorology ศาสตรวาดวยพนทและการพฒนา

chromatin เปนโปรตนทประกอบกนเปนโครโมโซม

chromatography เทคนควเคราะหโดยใชอตราการเคลอนทของสารเปนสงแยกแยะ ความแตกตาง โดยการเปรยบกบสารเปรยบเทยบ ใชวเคราะหสารประกอบของ คลอรนไดด

cesspool หลมปดส าหรบก าจดของเสยหรออจจาระ อาจยงคงพบไดในบานอาศยทไกลความเจรญ

cetaceans สตวเลยงลกดวยนมอาศยอยในน า เชน ปลาวาฬ ปลาโลมา

CFC (chloro fluoro กลมสารทโมเลกลประกอบดวยอะตอมของคารบอน ฟลออรน และ carbons) คลอรน สารกลมนเปนสารท าลายโอโซน

chain reaction ปฏกรยาตอเนองทเกดจากการแตกตวของยเรเนยม 235 ทงใน กระบวนการ ท ควบ คมในโรงไฟ ฟ า นว เค ล ย ร ห รอในกระบวนการท ไมมการควบคมในระเบดนวเคลยร

chemical สารเคม

chemical barrier พชบางชนดสามารถสรางสารเคมทแมลงศตรพช ไมชอบหรอเปนอนตรายแกแมลงศตรพช

chemical change ปฏกรยาเคมทท าใหเกดการเปลยนแปลงในองคประกอบของสารเคมชนดตางๆ

chemical energy พลงงานจากปฏกรยาเคมของอาหารหรอเชอเพลงหรอพลงงานทได จากการสนดาปอาหารของสงมชวต

chemical technology การใชเคมเทคนคในกจกรรมทางอตสาหกรรม เกษตรและอนๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทปรารถนา

ค ำศพท ค ำแปล

chemisterilants สารเคมทกอใหเกดการเปนหมน หรอใชท าหมนในแมลง นก หรอสตวกดแทะบางชนด

chemosynthesis การทจลนทรยสามารถเปลยนสารเคมในสงแวดลอมใหเปนอาหาร โดยไมตองใชแสงอาทตยหรอการผลตสารอนทรยจากสารอนนทรย ในธรรมชาตของพช

Chernobyl เปนชอเมองเลกๆ ในประเทศยเครนทครงหนงเมอ 26 เมษายน 1986โรงไฟฟานวเคลยรเกดระเบดรวไหล ทเครองปฏกรณหมายเลข 4 ท าใหไอโซโทปกระจายไปในบรรยากาศทวโลก โดยเฉพาะอยางยงภาคพนยโรป

chilling effect การทโลกมอณหภมต าลง เนองจากมปรมาณฝ นและมลพษทาง อากาศอนๆ มาก ซงไปกนแสงแดด ใหตกสพนโลกนอยลง

chlordane ยาฆาแมลงชนดหนงเปนสารพษประเภทสารอนทรยทมคลอรนเปนองคประกอบส าคญ ปจจบนถกหามใชในกลมประเทศประชาคมยโรป ใชเปนยาฆาปลวกและแมลงกดแทะไดด เมอไดรบผานการดด ซมเขาสรางกายทางผวหนง จะสงผลกระทบตอระบบประสาทและระบบหายใจ สามารถสะสมในหวงโซอาหาร เปนอนตรายตอตบและ ไตอยางมาก

chlorinated hydrocarbons สารอนทรยทมอะตอมของคลอรนในโมเลกล เชน DDT และ PCBs

chlorination การฆาเชอดวยคลอรน

chlorophyll สเขยวของพชซงท าหนาทดดซบแสงแดดเพอการสงเคราะหอาหาร

chlorosis การทใบพชสเขยวถกท าใหสเขยวจางไป อนเนองมาจากโรคพช ขาดธาตอาหาร หรอเกดจากผลกระทบมลพษทางอากาศ

cholera โรคทระบาดโดยทางอาหารและนาดม การรบประทานอาหารดบ เชน ผกสดและอาหารทะเล อาจตดเชอได แบคทเรยทกอใหเกดโรคน ได แก วบรโอ คลอเลเรย (Vibrio cholerae)

ค ำศพท ค ำแปล

chromic acid กรดทมสสมท าปฏกรยากบสารอนทรยไดด ใชเปนนายาลางเครองแกวในหองวเคราะหเคม ใชมากในอตสาหกรรมเซรามค ยาง และผา รวมทงใชในการชบโครเมยม ใชลางหรอท าความสะอาดคราบไขมน และใชเปนสารออกซไดส

chromite เปนแรชนดหนงมสตรเปน FeCr204 ใชถลงโครเมยม .

chromium เปนธาตทมคณสมบตเปนโลหะแขงสขาว ใชผลตอลลอยด ทเรยกวา สเตนเลสสตล (stainless steel)และใชในกจการชบโครเมยม

chromophores สงใดๆหรอกระบวนการใดๆทกอใหเกดสในสสาร

chromosome กลมของยนสและโปรตนในเซลลของพช และสตวเปนสวนทท าหนาทถายทอดลกษณะทางพนธกรรม

chronic effect ผลรายทเกดจากการสมผสกบวตถอนตราย หรอสงทท าใหเกดโรคผลรายทเกดขนด ารงอยในระยะยาว เรยกวา โรคเรอรง

chrysotile แอสเบสทอสสขาว ทมลกษณะเสนใยยาวคลายผมหยกใชมากใน อตสาหกรรมทอซเมนต หรอกระเบองซเมนต

cilia ไซโตพลาสซมในรปเสนดายทงอกยนออกมาจากผนงเซลลและ เคลอนทไปมาไดในทศทางทเปนจงหวะสมาเสมอ จะพบไดในโปรโตซวหลายชนด และทอทางเดนอากาศของสตวมกระดกสนหลง หลายชนด และอาจพบไดในพชดวยแตนอยชนดมาก

circadian rhythm การเปลยนแปลงเปนจงหวะเวลาตลอด 24 ชวโมง มกพบไดทงในพช และสตว แมจะถกแยกออกไปจากสงแวดลอมตามปกต เชน การหาวนอนของสตว หรอ การเคลอนไหวของใบในพช

CITES อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการคาสตวและพชพนธทใกล สาบสญ ประเทศไทยเปนประเทศภาคอนสญญานดวย

citric acid cycle สวนหนงของกระบวนการหายใจ มอนกรมของเอนไซมทควบคมปฏกรยาระหวางทไพรวคแอซดถกยอยสลายเปนคารบอนไดออกไซด และนาโดยมการสราง ATP ปฏกรยานบางทเรยกวาเครปสไซเคล (Krebs cycle) เกดในสวนมโตคอนเดรยของเซลล

ค ำศพท ค ำแปล

citrine ควอทซสเหลอง

citrus พชประเภท ไมพม เชน สม มะนาว เลมมอน และสมโอ

city farm แนวคดเกยวกบการน ากากของเสยจากชมชนไปแปรรปใชเลยงปลา หรอสตวอน

clan กลมของพชในชมชนทไมกวางใหญนก ซงจะมพชทแพรหลายและ กลายพนธไปจากเดมแตยงอยรวมกนในชมชน

clarification การก าจดความขนและของแขงแขวนลอยโดยการท าใหตกตะกอน และใชสารเคมเขาชวย

clark หนวยทใชแสดงเปอรเซนตเฉลยของแรธาตอยางใดอยางหนงในกอน แร เชน ในกอนแรชนดหนงเมอน ามาวเคราะหแลวพบวาประกอบดวย ออกซเจน 46.6 ซลกอน 27.7 และดบก 0.004 เปนตน

classification การแบงแยกประเภทของสงมชวตในโลกออกเปน

อาณาจกร (Kingdom)

ไฟลม (Phylurn)

คลาส (Class)

ออเดอร (Order)

แฟมล (Family)

จนส (Genus)

สปชส (Species)

Claus kiln หนวยหนงในโรงกลนนามนทใชส าหรบการผลตก ามะถน จากกาซไฮโดรเจนซลไฟด (H,S) โดยการเอากาซนนมาเผาในทอบอากาศ จะใหก ามะถนผงและน า กระบวนการนนนอกจากจะไดผลผลตเปน ก ามะถนแลวยงเปนการก าจดมลพษทมกลน ไขเนาดวย

ค ำศพท ค ำแปล

clay อนภาคในตะกอนดนทมขนาดเสนผาศนยกลางนอยกวา 0.004 มลลเมตร

clear cut เทคนคการจดการปาไมโดยการตดไมพรอมกนในพนทหนง ท าใหปาเตยนโลง

climate รปแบบของภาวะอากาศหรอบรรยากาศ การเปลยนแปลงของอากาศ ตามฤดกาล และมรปแบบของภาวะอากาศยาวนานมากกวา 30 ปขนไป

climatic climax จดสมบรณทเกดจากภมอากาศทองถน

climatology ศาสตรวาดวยภมอากาศในระยะยาว

climax ชมชนสงมชวตทสมดลกบภาวะแวดลอม และเกดรปแบบทเปน ขนตอนสดทายของการแทนทตามธรรมชาต

climax ecosystem ขนตอนสดทายในการแทนทของระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพอยในลกษณะใกลความสมดลทสด

clone กลมของสงมชวตซงมองคประกอบทางพนธกรรมเหมอนกน ผลตจากสงมชวตหนวยเดยวกนโดยวธการทมใชการสบพนธตามธรรมชาต

closed community ชมชนซงไมมการยดครองโดยอ านาจ เนองจากแหลงท ามาหากนในชมชนนนสมบรณและเหมาะสมมาก

clotting การแขงตวของเลอดท าใหบาดแผลปดสนท

cloud seeding การท าฝนเทยม โดยการหวานน าแขงแหง เกลอทะเล ประกอบไอโอไดดของเงนในกอนเมฆเพอใหตกมาเปนฝน

Club of Rome ชมรมทกอตงขนเมอป 1968 โดยนกอตสาหกรรมชาวอตาเลยน ชอ Aurelio Peccci ชมรมดงกลาวไดจดประชมและท ารายงานการประชมเรอง ขอจ ากดการเตบโตหรอ Limits to Growth ในป 1972 นอกจากน สมาคมยงมบทบาทส าคญในการน า เสนอแนวคดในการลด ชองวาง ระหว า งประ เทศพฒนาแลวและประเทศก าลงพฒนาโดยแนว คดดงกลาวไดรบการยอมรบขององคการสหประชาชาตในป 1974 เปนแนวคดทด แตน าไปสการ

ค ำศพท ค ำแปล

ปฏบตใหไดผลจรงคอนขางยากมาก เนองจากสถานการณ เศรษฐกจโลกไมอ านวย

coagulation การใชสารเคม ปนขาว สารสม หรอออกไซดของเหลกในการตก ตะกอนอนภาคในน า ใชในการท าประปาและบ าบดน าเสย

coal ถานหน หรอสวนผสมของอนทรยสาร ท ตดไฟไดโดยมองคประกอบทเปนคารบอน 30% ถง 98% โดยน าหนกเกดจากพชทเปลยนแปลงอยางชาๆ โดยความรอนและความดนตามธรรมชาตนบหลายลานป

coal gasification การเปลยนถานหนทเปนของแขงใหเปนแกสธรรมชาตใชเปนเชอเพลง

coal liquefaction การเปลยนถานหนจากของแขงเปนเชอเพลงเหลว เชน นามนดบ หรอเมทานอล

coastal wetland ทชายฝงซงนาเคมทวมถง

coastal zone พนทตงแตชายหาดลงไปจนถงพนทในทะเลทตนมน าอนและมอาหารอดมสมบรณส าหรบสตวน า

cobalt เปนธาตทมคณสมบตแขง สขาวคลายเงนมอ านาจแมเหลกมกพบในกอนแรรวมกบก ามะถนและสารหน ใชผลตอลลอยด และใชในการ ผลตขวด แกวสน าเงน รวมทงใชในอตสาหกรรมเซรามค เปนธาตทจ า เปนตอชวต

cobalt 60 เปนสารกมมนตรงสใชในเอกซเรยและการฉายรงสรกษา มกพบในฝ นทเกดจากระเบดนวเคลยร

coccidiosis โรคของนกและสตวเลยงลกดวยนม มกเกดแพรระบาดในหมสตวปาสาเหตจากพยาธโปโตรชว (parasitic protozoa) ซงเขาสอวยวะภายในรางกาย เชน ตบ

coelenterate หมสตวประเภท ดอกไมทะเล ปะการง ปลาดาว เปนสตวนาทงสน สวนใหญอยในทะเลและมกมรางกายทสมมาตร

ค ำศพท ค ำแปล

coen ก) องคประกอบทงหมดของสงแวดลอม หรอ ข) ตวยอของโรคชนดหนงทเรยกวา เซนโนซส (coenosis)

coenzyme สารอนทรย เชน ATP และไซโตโครม ซงมบทบาทรวมกบเอนไซม ในปฏกรยาตางๆ สารอนทรยเหลานจะเปลยนแปลงในระหวาง ปฏกรยาและจะกลบคนสรปเดมอก โดยเอนไซม เชน ATP เปลยนเปน ADP และในทสดกลบเปน ATP อก

coke ถานโคกมลกษณะเปราะพรน มคารบอนประมาณรอยละ 80 ผลตจากถานหน หรอไดจากตะกอนจาการผลตกาซถานหน

cockroaches แมลงสาปหลายพนธทส าคญไดแก พนธอเมรกนทมขนาดรปรางใหญสนาตาลแดง และพนธเยอรมนทมขนาดรปรางเลกมลายทางบนหว แมลง สาปเปนปญหาสาธารณสขทส าคญชนดหนง เนองจากเปนพาหะน าแบคทเรยและพยาธ ซงสามารถน าไปสการเกดโรคไดหลายโรค เชน ไทฟอยด โรคเรอน และโรคทางเดนอาหาร แมลงสาปเปนสตวโบราณทคงทนตอยาฆาแมลง สามารถปรบตวตานยาฆาแมลงตางๆไดดมาก และแพรพนธไดอยางรวดเรว ชอบอาศยอยในทมดอบชนและมเศษอาหารตกหลน

coefficient of haze การวดสภาพการมองเหนในบรรยากาศ การมมลภาวะทางอากาศท าใหจ ากดการมองเหนในระยะไกล เชน วนใดทองฟาโปรงแจมใสจะสามารถเหนดวงดาวตางๆ ชดเจน แตวนใดทองฟาหลวมฝ นเขมาควนมากจะไมสามารถมองเหนดวงดาวได หรอเหนไดแตไมคอยชดเจน

cogeneration การผลตพลงงาน 2 รปแบบ เชน พลงงานความรอนรวม

cogeneric species พนธพชหรอสตวทอยในตระกลเดยวกน หรอจนสเดยวกน

cold front แนวของอากาศเยนทปะทะกบแนวของอากาศรอน ท าใหเกดฝนตก

coliform bacteria กลมของแบคทเรยซงมกพบในล าไสของคน และสตวเลอดอนอนๆ ใชเปนตวบงชในการทดสอบคณภาพนาดม

ค ำศพท ค ำแปล

collagen เสนใยโปรตนซงเปนสวนหนงของกระดกโครงสรางรางกายในสตวตางๆ เปนสวนประกอบของกระดก กระดกออน และเนอเยอเกยวพนตางๆ รวมทงเอนดวย เมอน าไปตมจะมลกษณะเปนวน

colloid ของเหลวทมอนภาคแพรกระจายในตวกลาง ซงไมสามารถซมผาน ผนงเซลลได และไมกอใหเกดแรงดนทผนงเซลลแตอยางใด

colostrum นมมารดาทใชชวง 2 - 3 วนแรกหลงจากคลอด เปนนมชนดอดมดวยโปรตน และสารคมกนโรคตางๆ

coma ภาวะหมดความรสกสนท

combined sewer ทอระบายน าทใชทงระบายน าเสยและน าฝน

combustion ปฏกรยาเคมของสสารกบออกซเจนทอณหภมสง

combustion เปนปฏกรยาเคมทเกดขนจากการเผาไหมในอณหภมสงมาก สสาร เ มอไดรบอณหภมสงจะแตกตวและท าปฏก รยากบออกซเจนในอากาศ เกดเปนออกไซดพนฐานชนดตางๆ ทมอนตรายนอย เชน คารบอนไดออกไซดและนา จะเกดขนเมอปฏกรยาเผาไหมเปนไปอยางสมบรณ

command and control - กลยทธการควบคมมลพษโดยการตงกฎระเบยบขอบงคบ และมาตรฐาน strategy สงแวดลอมใหผรบผดชอบหรอเจาของแหลงก าเนดมลพษปฏบตตามใหเปนไปตามทก าหนด มฉะนนอาจตองแกไขหรอถกลงโทษ

commensal relationship การอยรวมกนของสงมชวตตางกนสองชนด โดยฝายหนงไมเสย ประโยชนแตฝายหนงไดประโยชน เชน กลวยไมทเกาะยดกบผวของตนไมอน

commensalism เปนปฏกรยาตอกนระหวางสงมชวตตางพนธ ในเมอสงหนงไดประโยชนขณะทอกสงหนงไมเสยประโยชน

ค ำศพท ค ำแปล

commercial extinction การลดลงของประชากรของสงมชวตชนดใดชนดหนงในธรรมชาต จนเหลอนอยขนาดทไมเปนประโยชนทางธรกจอกตอไป

commercial fishing การหาปลา หรอจบปลาเพอการคา

commercial hunting การลาสตวเพอการคา

commercial inorganie - การผลตปยจากสารอนนทรย เชน การผสมสารไนเตรต ฟอสเฟต และ fertilizer สารประกอบของโปตสเซยม เปนสตรปยส าหรบพชชนดตาง ๆ

comminutor เครองบดหรอสบใหมขนาดเลกลงในกระบวนการก าจดของเสยขนตน

common pool resource ทรพยากรธรรมชาตทเปนสาธารณะ เชน อากาศ และทะเลเปดนอกนานน าของประเทศใดประเทศหนง

common property resource แหลงทรพยากรททกคนมเสรในการใชประโยชน เชน อากาศ สตวน าในทะเลนอกนานน าของประเทศใดประเทศหนง นกทเคลอนยายตามฤดกาล และกาซโอโซนในบรรยากาศชนสตราโตสเฟยร

community ประชากรของพชและสตวตางเผาพนธ อาศยอยในพนทเดยวกน มปฏกรยาตอกนในชวงเวลาใดเวลาหนง

compaction การอดแนนของดน ท าใหมชองวางระหวางเมดดนส าหรบนาและ อากาศนอยลง ดนทมการอดแนนสง ไมเหมาะแกการเพาะปลก

competition สงมชวตเผาพนธเดยวกนหรอตางเผาพนธ ตงแต 2 ตวขนไปแยง ทรพยากรทมจ ากด ในระบบนเวศเดยวกน

competitive exclusion สงมชวตตางเผาพนธจะหากนหรอใชชวตแบบเดยวกนในระบบนเวศ- principle เดยวกนไมได

ค ำศพท ค ำแปล

compliance schedule ก าหนดการจดการมลพษจากแหลงก า เนดใหอยในระดบมาตรฐาน ก าหนดมาตรฐาน ก าหนดเวลาในการดงกลาวเปนเรองทเจาของ แหลงก าเนดมลพษจะตกลงกบเจาหนาท

compositae พชตระกลหนงมกเปนไมดอก เชน ดอกเดซ (Daisies) พชดอกสวยงาม เมลดผกมขนปยบนไปไดไกล พชตระกลนสวนใหญเปนไมประดบ และหลายชนดเปนวชพช

composite sample ตวอยางน าเสยทเกบหลายครงในแตละชวงเวลา น ามารวมเปนตวอยางเดยวกน

compost ปยอนทรย

composting การยอยสลายซากพชและสตวโดยแบคทเรยทใชออกซเจน สงทไดจากการยอยสลายกลายเปนปยและสงทเปนประโยชนในการปรบคณภาพดน

compound สารประกอบทเกดจากการรวมกนของธาตตงแตสองชนดขนไป

compression ratio คณสมบตของเครองรถยนตทน าไปสการใชสารปองกนการดบของเครองยนต เพอเพมคาออกเทน ของน ามน

concentration ปรมาณสารเคมตอหนวยปรมาตรหรอน าหนกของอากาศ นา ดน หรอตวกลางอนๆ

condensation การกลนตวเปนของเหลว เมอไอกระทบกบความเยน

conduction การน าความรอนในวตถเดยวกนจากจดหนงไปยงอกจดหนง

confined aquifer ชนหน 2 ชน ทมน าบาดาลอยภายในชนหนเหลาน น าสามารถซมผานไดยาก เชน ดนเหนยว และชนหนเชล (Shale)

confusion technique เทคนคการควบคมแมลงศตรพช โดยใชฮอรโมนเพศในพนทเกษตรกรรม เพอใหแมลงตวผหลงทศทางหาแมลงเพศเมยเพอผสมพนธไมพบ

ค ำศพท ค ำแปล

conglomerate หนตะกอนทมกเปนการสะสมของกอนกรวด ซงโดยทวไปขนาด เสนผาศนยกลางใหญกวา 2 มลลเมตร

coniferous trees ตนไมเนอออน เปนไมเขยวตลอดป ใบมรปรางคลายเขมหรอเกลด

coning ลกษณะของควนทปลายปลองระบายอากาศทมลกษณะรปกรวย

connective tissue เนอเยอเกยวพน ในเซลลมกมโปรตนทมลกษณะเสนใยขาว หรอคอลลา เจน ม คณสมบตยดหยนไดด ในเสนใย เหลองจะประกอบดวยโพลแซคคาไลด พบใตผวหนงรอบกลามเนอและในอวยวะตางๆ เนอเยอเหลานอาจมไขมนมาเกาะสะสมอยกลายเปนไขมนหนา

conservation การใชการจดการและการอนรกษทรพยากร เพอไมใหทรพยากรนนเสอมโทรม ขาดแคลนหรอสญเสย และจะมใหใชตลอดไปในอนาคต

conservation of energy เปนหลกการทกลาวไววา พลงงานจะไมหายไปไหนแตอาจเปลยนรปไดเปนกฎเทอรโมไดนามกสขอแรก

conservation-tillage - การเกบเกยวพชผลโดยไมกระทบตอคณภาพดน ลดการกดเซาะผวดน farming ประหยดคาแรงงาน และพลงงาน

conservationist นกอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

constancy การรกษาขนาดของประชากรใหคงท

constant species เผาพนธทมกพบอยางนอยทสดรอยละ 50 ในตวอยางทน ามาจาก ชมชนเพอตรวจสอบ

consumer สงมชวตทไมสามารถผลตอาหารเองได ตองหาอาหารเลยงตวเอง โดยการกน หรอยอยสลาย สงมชวตอน ผบรโภคแบงเปน 3 ชนด ไดแก ผบรโภคปฐมภม ซงกนพชเปนอาหาร ผบรโภคทตยภม ซงกนสตวอน เปนอาหาร และกนผบรโภคสตวอนเปนอาหาร และผ ยอยสลายซงได อาหารจากการยอยสลายซากพชและซากสตว

ค ำศพท ค ำแปล

consumption การบรโภคทรพยากรธรรมชาตจ านวนมหาศาล โดยปราศจากการควบคม overpopulation ประชากร สงผลใหเกดการขาดแคลน เสอมโทรม และสงแวดลอม เปนพษ

consumption residues ของเสยทเกดจากการบรโภคสนคาหรอบรการ ทงนมรวมถงของเสยทเกด จากกระบวนการผลตหรอการขนสง

contact insecticide ยาปราบศตรพชทฆาแมลงโดยเพยงสมผสและซมเขาสตวแมลง

containment วสดเหลกหรอคอนกรตทสรางคลมเครองปฏกรณนวเคลยร ปองกน การรวไหลเพอความปลอดภย และยงปองกนการกอวนาศกรรมดวย

contaminants สงทท าใหอากาศ น าและดน ปนเปอน

continental climate ภมอากาศทมลกษณะเฉพาะในพนทของทวปทกวางใหญ เชน อากาศรอน อากาศหนาว อากาศแบบฤดใบไมรวง และอากาศแบบฤดใบไมผล ฤดฝน ฤดแลง

continental shelf ชายฝงทลาดเอยงสใตทะเล โดยทวไปหางจากฝงประมาณ 45 ไมล จนถงระดบความลกในทะเลประมาณ 400 ฟต

continental slope สวนไหลทวปทลาดเทลงสมหาสมทร

continual improvement กระบวนการสงเสรมการจดการสงแวดลอม โดยมวตถประสงคในการปรบปรงการด าเนนการดานสงแวดลอมอยางตอเนอง เพอสนองตอบตอนโยบายดานสงแวดลอมทก าหนดไว

contour farming การไถและหวานพชแนวขวาง เปนการปลกพชแบบขนบนได ปองกน การสญเสยหนาดนและนาไดด

contour strip mining การท าเหมองเจาะหรอขคตามไหลเขาเพอน าแรอยใตดนออกมาใชประโยชน

contraceptive วธการทางฟสกซ เคม และชวภาพในการปองกนการตงครรภ

ค ำศพท ค ำแปล

control group กลมทใชเปนกลมเปรยบเทยบในการทดลองวจยโดยกลมนจะไดรบ การปฏบตทกประการเชนเดยวกบกลมทดลอง แตกตางกนเฉพาะในสวนทเปนปจจยทตองการทดสอบเทานน

control rod แกนของปฏกรณปรมาณทท าหนาทดดซบนวตรอน เพอควบคมอตราเรว หรอความรนแรงของปฏกรยาทางนวเคลยร

controlled experiment การทดลองวจยทแยกกลมวจยออกเปนกลมทดลองและกลมควบคม

convection current กระแสลมหรอน า ทพาความรอนไปดวย เมออากาศหรอน าไดรบความรอนจะลอยตวขน พาไอรอนไปพบกบบรรยากาศทเยนกวา และ ถายเทความรอนทพาไปดวยใหแกอากาศหรอนาทเยนกวา

convection การพาความรอนจากจดหนงในของไหลไปยงจดอน โดยการท าใหของไหลนนเคลอนท

Convention on Climate อนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงของภมอากาศโลก ภายใตโครงการ Change สงแวดลอมแหงสหประชาชาต จดประสงคส าคญคอการเรยกรอง ความรวมมอของประเทศภาคในการควบคมกาซตางๆ ทท าใหโลก รอนขนหรอกรนเฮาสกาซ

conventional pollutants มลพษทรจกกนทวไป

conventional tillage - การเตรยมพนทเพาะปลกโดยการไถ คราด กอนท าการหวานพช หรอ farming เพาะปลกพช

convulsions อาการชกหรอกระตกของกลามเนออยางรนแรงไมสามารถควบคมได

coolant ของเหลวหรอกาซทใชในการลดความรอนในเครองผลตกระแสไฟฟา ทงแบบพลงงานความรอนและโรงไฟฟานวเคลยร

cooling pond บอนาหลอเยนส าหรบโรงไฟฟาพลงงานความรอนหรอโรงไฟฟา นวเคลยร นอกจากจะใชหลอเยนเครองปฏกรณทก าลงใชอยแลว กากสารรงสทใชแลวตองเกบในบอนา หลอเยนเพอใหเยนตวลง แลวจงท าการเคลอนยายไปก าจดยงทอน ๆ ตอไป

ค ำศพท ค ำแปล

cooling tower หอระบายความรอนจากนารอนใหกลายเปนนาเยน โดยการฉดพนนา ทมอณหภมสงเปนฝอยผานหอระบายความรอน นาทผานหอนแลวจะระบายความรอนใหบรรยากาศและมอณหภมเยนลง

cooperative energy use การน าของเสยประเภททเปนความรอนจากกระบวนการหนงไปใชประโยชนในกระบวนการอนๆ ตอไป

copepods สตวทะเลขนาดเลก ยาวประมาณ 2-3 มลลเมตร เปนสตวประเภทเดยวกบกงและกง มกปนอยกบแพลงตอน

copper โลหะทองแดงเปนธาตในธรรมชาตและมความส าคญตอมนษย ถามมาก ในรางกายจะเปนพษ แตถารางกายขาดธาตนจะน าไปสการเกด โรคโลหตจาง (anaemia) ธาตเหลกในรางกายตองใชควบคไปกบธาตทองแดงดวย

core แกนกลางของโลกดานใน เชอวาเปนของแขงลอมรอบดวยของเหลว

cornea สวนเยอใสคลมลกตา

cornucopianism ล ท ธ น ย ม ท เ ช อ ว า ส ว น ต า ง ๆ ข อ ง ส ง แ ว ด ล อ ม เ ป นทรพยากรธรรมชาต ควรน าไปใชเพอใหเปนประโยชนแกมวลมนษยชาต

corona รศมรอบดวงอาทตย หรอควงจนทรทามกลางเมฆทมขนาดของไอน าคอนขางจะไลเลยกน

corpus luteum บรเวณรงไขของสตวเลยงลกดวยนมทสามารถสรางฮอรโมนชวคราว ไดหลงจากไขถกปลอยสทอรงไขไปยงมดลก ในชวงนรางกายจะสรางฮอรโมนโปรเจสเตอโรน (Progestorone) จนกวาไขจะไดรบการผสม

corrasion การกดกรอนของหนเนองจากน า น าแขง และกระแสลม

ค ำศพท ค ำแปล

corrosion การแปลงโลหะเปนโลหะออกไซด และโลหะคารบอเนตโดยกระแสลมและน า

cortisone ฮอรโมนซงสกดจากตอมเอดรนอล (Adrenal gland) ชวยลดการอกเสบ

corundum ออกไซดของอลมเนยม (A1203) ซงมความแขงมาก เชน แซฟไฟร (Sapphire) มณ (Ruby)และเอมเมอร (Emery)สวนทไมนยมท าอญมณ จะใชท าหนขดไดเปนอยางด

cosmetic damage การทพชผลดไมสวยแตผวนอก สวนรสชาต คณภาพคณคาทาง โภชนาการและระยะเวลาการเกบรกษาย งคงเดมไมมอะไรเปลยนแปลง

cosmetic spraying การใชยาปราบศตรพชก าจดสงทท าใหผวของพชผลดไมสวยงาม

cosmic rays รงสคอสมคทมาจากนอกโลก

cost-benefit analysis การประเมนทงในระยะส นและระยะยาว เปรยบเทยบสวนไดสวนเสย ในการตดสนใจทางเศรษฐศาสตร ถาสวนไดมากกวาสวนเสยจะเปนการลงทนทคมคา

cost-benefit ratio สดสวนระหวางผลก าไรและทน ซงใชในการว เคราะหประสทธภาพการลงทน

cost-effective เปนการลงทนทใหผลคมคา

covalent bond การจบกนของสารเคมระหวางอะตอมตงแตสองอะตอมขนไป โดยการรวมใชอเลคตรอนระหวางอะตอมสองอะตอม อะตอมของสารอนทรยทกชนดจบกนในลกษณะดงกลาว

coulomb หนวยของกระแสไฟทผลตจากกระแสหนงแอมแปรภายในเวลาหนงวนาทตงชอตามชอของ ชาลส ออกสตน คลอมป (Charles Augustin Coulomb ซงมชวตระหวาง ค.ศ.1736 - 1806

ค ำศพท ค ำแปล

country park บรเวณทกวางกวา 25 เอเคอร ทออกแบบเพอประโยชนใชสอยของสาธารณชนโดยไมเกบคาบรการ หรอใชเปนทพกผอนหยอนใจ

cracking กระบวนการใชความรอนสลายโมเลกลของปโตรเลยม ใหกลายเปนโมเลกลขนาดเลกตางๆ

credle to grave นบแตผลตขนจนถงวาระหมดอายใชงาน

cramps การเตนอยางเจบปวดของกลามเนอชนดควบคมไมได

criteria level ระดบของมลพษชนดเดยวหรอหลายชนด ถาเหนอระดบนขนไปจะกอใหเกดความเสยหายขน แตถาตากวาระดบนจะไมสงผลกระทบใหเสยหายแตอยางใด

criteria pollutants ระดบมลพษใดทใชเปนสงพจารณาก าหนดคณภาพของนาหรออากาศ

critical mass ปรมาณของสารกมมนตรงสทจ าเปนในการด ารงไวซงปฏกรยาการแตกตวของนวเคลยร

critical mineral แรทมความจ าเปนตอเศรษฐกจของประเทศ

critical number จ านวนทนอยทสดของประชากร ในเผาพนธใดๆ ทยงคงรกษาเผา พนธใหย งยนในระบบนเวศได ถาจ านวนประชากรตากวาระดบน อาจ มโอกาสสญพนธสง

critical organ อวยวะในรางกายทเปนทสะสมของสารกมมนตรงส หรอสารพษ

crocidolite แอสเบสตอสสนาเงน ทเปนสารกอมะเรง ทวโลกเลกใชกนแลว

crop rotation การปลกพชหมนเวยนเพอรกษาธาตอาหารในดน เชน การปลกพชประเภทขาวโพด ยาสบ ฝายทตองการธาตอาหาร ในดนจ านวนมากปหนง แลวเปลยนไปปลกพชประเภทถวทชวยเพมธาตอาหารไนโตรเจนในดนส าหรบการเพาะปลกปถดไป

ค ำศพท ค ำแปล

cross-fertilisation การผสมพนธตามธรรมชาตระหวางสงมชวตเพศผและเพศเมย ในสงมชวตชนดเดยวกน

cross pollination การผสมพนธตามธรรมชาตของพชโดยเกสรของดอกเพศผผสมกบเกสรเพศเมยของพชพนธเดยวกน

crown fire ไฟปาทรนแรงเผาผลาญพชเลกใหญ วอดวายไมเหลอ

crude death rate จ านวนการเกดในแตละปตอประชากร 1,000 คน ในพนทใดพนทหนง ณ เวลากลางป

crude oil น ามนดบ มลกษณะเปนของเหลวหนดประกอบดวยสารอนทรยเปนสวนใหญ และมสารอนทประกอบดวยออกซเจน ก ามะถน และไนโตรเจน จ านวนนอย เปนสงทสบขนมาจากใตพนโลก และสงไปกลนทโรงกลนน ามน เพอแยกสวนออกเปนน ามนเตา น ามนเบนซน น ามนดเซลทาร และแอสฟล

crust เปลอกชนนอกสดของโลก

cryptic coloration การปรบสของรางกายใหกลมกลนกบสของสงแวดลอม สตวหลายชนดมความสามารถดงกลาว เชน นกบางชนด กงกา จงจก

crystallization การทตะกอนตกผลกจบตวกนเปนของแขง

cullet เศษแกวทสามารถน าไปรไซเคลได

cultural control การควบคมแมลงศตรพชโดยเปลยนการปฏบตเสยใหมเพอลดความรนแรงของการระบาดของแมลงศตรพช เชน การปลก การเกบรกษา การขนสง และการท าลายกากของเสย เปนตน

cultural entrophication ระบบนเวศวทยาของแหลงน าทมธาตอาหารส าหรบพชมากเกนไป อนเนองจากธาตอาหารจากกจกรรมของมนษย เชน การเกษตรกรรม การขยายตวของเมอง และการอตสาหกรรม

cultural evolution การเปลยนแปลงในสงคมสตวจากรนหนงไปยงอกรนหนงจากการเรยนรและการถายทอดทางสงคม

ค ำศพท ค ำแปล

curie เปนหนวยวดการแตกกระจายของสารกมมนตรงส หนงคร หมายถง การแตกตวจ านวน 37,000 ลานอะตอมในเวลาหนงวนาท ปจจบนนก วชาการ สวนใหญใชหนวย เบคเคอรเรลแทนหนวยคร

cutting oil น ามนทผลตจากปโตรเลยม โดยเตมสารตางๆ ลงในน ามนท าใหเ ปนตวหลอลน ทใช รกษาอณหภมและหลอลนเค รองมอเครองจกรไดเปนอยางด

cyanobacteria กลมแบคทเรยทมคลอโรฟลคในการสงเคราะหแสง นอกจากนแบคทเรยกลมนยงสามารถดงไนโตรเจนในอากาศมาผลตสาร ประกอบในโตรเจนทเปนประโยชนแกพชดวย

cyanosis การทผวหนงตามรางกายมสน าเงนคล า

cybernetics ทฤษฎเกยวกบการสอสาร และกลไกควบคมในระบบ

cyborg การประสานคนและเครองจกรใหเปนเรองเดยวกน

cyclone collector โครงสรางทไมมเครองจกรกลทตองเคลอนท แตอากาศหรอลมทเขาไปในโครงสรางดงกลาวจะหมนเวยนตามแนวนอนตามทไดออกแบบไว อนภาคตางๆในอากาศจะกระทบผนงของโครงสรางและตกลงส สวนลางใชแยกอนภาคฝ นออกจากอากาศไดอยางด

cytochromes กลมของโปรตนทมธาตเหลกเปนองคประกอบ มกมบทบาทเปนโคเอนไซมในกระบวนการสนดาปทอาศยอากาศ

cytogenetics ศาสตรวาดวยพนธกรรมเกยวกบการถายทอดลกษณะตางๆ โดย โครโมโซม

cytology การศกษาโครงสรางและหนาทของเซลลทยงมชวตอย

cytotaxonomy วธการแบงหรอแยกแยะพช บนพนฐานของการสงเกตจ านวน รปรางและขนาดของโครโมโซม