1

MASA@A

MASA@A za zadol`itelen predmet vo vtora godina za zdravstvena

struka - fizioterapevtski tehni~ar

Prof. d-r ERIETA NIKOLI]-DIMITROVA

Скопје, 2013

Recenzenti:

Prim. as. d-r Julijana Argakieva-Nikolova, fizijatar, asistent

na Medicinski fakultet, Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij”,

Skopje, vrabotena vo Zavodot za fizikalna medicina i rehabi-

litacija vo Skopje

Prim. as. d-r Velika Laba~evska, fizijatar, asistent na Medi-

cinski fakultet, Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij”, Skopje,

vrabotena vo Zavodot za fizikalna medicina i rehabilitacija

vo Skopje

d-r Liljana Jar~evska, specijalist po medicinska biohemija,

profesor vo Medicinski u~ili{en centar „Pan~e Kara|ozov”

vo Skopje

Lektor i korektor: Ivana Kocevska

Kompjuterska podgotovka: Vladimir Dimitrov

:

. ,

: ,

. 22-4267/1 29.07.2010

CIP -

" . ",

615.82(075.3)

- ,

: / - . - :

, 2010. - 126 . : .; 25 ISBN 978-608-226-165-2 COBISS.MK-ID 84286986

Тираж: 46

3

MASA@A

PREDGOVOR

Masa`a e metoda koja se slu`i so niza od sistematski dvi`ewa na

racete vrz povr{inata na teloto. Taa e priroden na~in na podobru-

vawe i odr`uvawe na dobroto zdravje. Ulogata na masa`ata vo tekot

na rehabilitacijata e mnogu zna~ajna. Taa se primenuva zaedno so fi-

zikalni agensi, ve`bi, rabotna terapija, ortopedski pomagala i drugi

vidovi na tretman za podobruvawe na zdravstvenata sostojba na pa-

cientite.

Poradi toa, predmetot “Masa`a” e zadol`itelen i eden od osnov-

nite profesionalni predmeti vo obrazovanieto za zanimaweto fi-

zioterapevtski tehni~ar.

U~ebnikot e namenet za istoimeniot predmet koj se izu~uva vo

vtora godina na sredno u~ili{te za zdravstvenata struka – fizio-

terapevtski tehni~ar.

Toj e podgotven vo soglasnost so prifatenata nastavna programa

i so koncepcijata za pi{uvawe na u~ebnici za osnovno i sredno obrazo-

vanie.

U~enikot preku celite na ovoj predmet treba:

- da izveduva masa`a vo negovata idna profesionalna dejnost,

- da go poznava fiziolo{koto dejstvo na masa`ata,

- da ja objasnuva masa`ata kako terapija so indikacii i kontrain-

dikacii,

- da razlikuva oddelni vidovi masa`a,

- da gi poznava aparatite za izveduvawe masa`a,

- da gi poznava efektite od primenata na oddelni vidovi masa`a,

- da vospostavuva vrska pome|u masa`ata i drugite vidovi na tera-

pija i lekuvawe.

Avtorot se nadeva deka ovoj u~ebnik zna~ajno }e pomogne vo obra-

zovanieto na u~enicite od ovaa zdravstvena oblast i deka kaj niv }e

pobudi interes za prodlabo~uvawe na nivnite znaewa.

Skopje, mart, 2010 g. Avtorot

4

MASA@A

5

MASA@A

SODR@INA:

OP[T DEL.............................................................................................................7

Poglavje 1. Fiziolo{ko dejstvo na masa`ata vrz organizmot ...................9

Istorijat na masa`ata ......................................................................................9

Zna~ewe na masa`ata.......................................................................................11

Podelba na masa`ata .......................................................................................13

Dejstvo na masa`ata na tkivata i sistemite .............................................19

Indikacii i kontraindikacii .....................................................................23

Poglavje 2. Klasifikacija na masa`ata ........................................................27

Osnovni tehniki na manuelna masa`a.........................................................27

Maznewe ..............................................................................................................27

Triewe ................................................................................................................32

Gme~ewe ..............................................................................................................34

Tropkawe ............................................................................................................37

Vibracii ............................................................................................................39

Masa`ni me|ufatovi ......................................................................................40

Dozirawe na masa`a ........................................................................................41

Kombinacija na masa`a so drugi fizikalni proceduri ........................ 43

Poglavje 3. Uslovi za izveduvawe na masa`a i aparati za masa`a .........49

Uslovi za izveduvawe na masa`a ..................................................................49

Uslovi koi treba da gi ispolnuvaat terapevtot i pacientot ...............53

Aparatna masa`a ..............................................................................................58

Poglavje 4. Sportska i kozmeti~ka masa`a ..................................................63

Sportska masa`a ..............................................................................................63

Kozmeti~ka masa`a..........................................................................................71

SPECIJALEN DEL ..........................................................................................75

Poglavje 1. Masa`a na oddelni delovi od teloto....................................... 77

Masa`a na glava ................................................................................................77

Masa`a na vratot .............................................................................................84

Masa`a na gradniot ko{ ................................................................................87

Masa`a na stomakot.........................................................................................88

Masa`a na gornite ekstremiteti ................................................................ 90

Masa`a na grbot ...............................................................................................97

Masa`a na dolnite ekstremiteti ..............................................................102

Povrzuvawe ......................................................................................................108

Poglavje 2. Masa`a pri oddelni vidovi na zaboluvawa ..........................111

Masa`a kaj revmatolo{ki zaboluvawa .................................................... 111

6

MASA@A

Masa`a po amputacija ...................................................................................114

Masa`a po trauma.......................................................................................... 115

Masa`a kaj nevrolo{ki zaboluvawa .........................................................118

Masa`a kaj zaboluvawa na organite za varewe .......................................123

Literatura .......................................................................................................125

7

MASA@A

OP[T DEL

8

MASA@A

9

MASA@A

Poglavje 1

FIZIOLO[KO DEJSTVO NA MASA@ATA VRZ ORGANIZMOT

DEFINICIJA

Masa`a e metoda koja se slu`i so niza od sistematski dvi`ewa na

racete vrz povr{inata na teloto. Taa pretstavuva metoda na primena i

dejstvuvawe na mehani~kata energija sozdadena so racete na maserot koja

e sistematizirana preku specijalni masa`ni fatovi.

Potekloto na zborot masa`a sè u{te so sigurnost ne e potvrdeno,

no mo`e da poteknuva od gr~kiot zbor massein ili masso, od latinskiot

zbor massare, koi zna~at pritiskawe ili gme~ewe i dr.

ISTORIJAT NA MASA@ATA

Masa`ata e edna od najstarite metodi na lekuvawe koja se primenu-

va so iljadnici godini. Razli~ni tehniki na masa`a bile primenuvani

kako metodi na lekuvawe i namaluvawe na bolkata kaj zaboleni i povre-

deni lica.

Masa`ata e najdobar priroden i instinktiven na~in na lekuvawe

na zaboluvawa i povredi, poradi {to ja primenuvaat site kulturi vo

svetot.

Najstariot zapis za masa`a poteknuva od Kina, od 2700 godina pr.n.e..

Starite Indusi vo svojata ajurvedska medicina, koja datira od okolu

1800 godini pr. n.e., isto taka, ja naveduvaat masa`ata kako sredstvo za

lekuvawe. Starite Persijci, Egip}ani, Japonci, isto taka, primenuvale

odredeni vidovi masa`a vo lekuvawe na razli~ni zaboluvawa i povredi,

koi bile va`en del od lekuvaweto do pettiot vek.

Vo stara Grcija i Rim taa se koristela za namaluvawe na bolka. Gr~-

kiot lekar Hipokrat ja opi{uval masa`ata, nejzinite terapiski vredno-

sti, sostojbite kaj koi se primenuva i sostojbite kaj koi ne se primenuva.

Starite Grci ja primenuvale masa`ata pred i po atletskite natprevari.

Sl. 1. Prikaz na masa`a vo star

Egipet

10

MASA@A

Rimskiot lekar Galen ostavil zapisi so podetalna klasifikacija i

opis na tehnikite vo smisla na kvalitet (pritisok i nasoka) i kvantitet

(kolku ~esto da se primenuva). Toj ja prepi{uval masa`ata na gladijato-

rite pred nivnata borba vo arenite.

Vo sredniot vek vo Evropa malku se spomenuvala masa`ata, no taa

bila primenuvana od persiskiot lekar Avicena. Interesot za nea se zgo-

lemil vo 16 vek, za vreme na renesansata, pod vlijanie na francuskiot

lekar Ambroaz Pare koj go opi{al konceptot na lekuvawe so masa`a.

Toj bil zainteresiran za prevencija i gi izedna~uval vrednostite na

masa`ata so fizi~kite aktivnosti.

Vo Japonija se primenuvala {ijacu masa`a, so spojuvawe na znaewa-

ta za manipulativni tehniki i akupunktura.

Osnova~ na modernata masa`a i kineziterapija e [ve|anecot Per

Henrik Ling, koj povtorno go otkril vlijanieto na masa`ata vrz cirku-

lacijata na krvta i limfata. Toj vo 1813 god. vo Stokholm go formiral

Centralniot gimnasti~ki institut, preku koj negovite metodi se pro-

{irile niz Evropa i Severna Amerika.

Podocna, angliskiot lekar Xejms Menel objavil kniga za fizi~ki

tretman so dvi`ewa, manipulacija i masa`a, vo koja dejstvuvaweto na

masa`ata go podelil na mehani~ko i refleksno.

Isto taka, poznatiot psihijatar Sigmund Frojd se interesiral za psi-

holo{koto dejstvo na masa`ata, osobeno vo lekuvaweto na histerija.

Ruskiot voen lekar Zabludovski vo 1906 godina prv objavil trud za

sportska masa`a.

Sl. 2. Prikaz na masa`a na vazna

od anti~ka Grcija

11

MASA@A

Ponatamu se razvivala tehnikata na masa`ata, sistematizacijata na

dvi`ewata, so fiziolo{ki razbirawa i nejzina primena kaj brojni sos-

tojbi.

Po Prvata svetska vojna masa`ata sè pove}e se primenuva kako do-

polnitelna terapija vo razli~ni programi za rehabilitacija na nevro-

lo{ki i revmatolo{ki zaboluvawa i posttraumatski sostojbi. Vo za-

padnite zemji taa masovno se primenuva vo sportot.

Tehnikite na masa`a sè u{te se razvivaat i se zbogatuvaat.

Vo dene{no vreme, masa`ata stanuva sè popopularna, taka {to se

primenuva vo bolnicite, ambulantite za fizikalna medicina i rehabi-

litacija, prirodnite lekuvali{ta, bawite, no i vo centri za zdravje i

ubavina.

ZNA^EWE NA MASA@ATA

Se smeta deka masa`ata e stara kolku i ~ove~kiot rod. Taa e priro-

den na~in na podobruvawe i odr`uvawe na dobroto zdravje.

Dopirot e zna~aen za razvojot i dobroto ~uvstvo na sekoe lice.

Prviot kontakt na decata so svetot e dopirot koj go ~uvstvuvaat i go

gledaat. Dopirot kako metod na lekuvawe proizleguva od brojni kultu-

ri. Dopirot e manuelen kontakt, a takva e i ra~nata masa`a so koja ma-

nuelno se obrabotuvaat mekotkivnite strukturi na teloto.

Dopirot i masa`ata se eden vid instinktivna terapija koja se prime-

nuva vo sekojdnevniot `ivot. Dokolku postoi glavobolka, instinktivno

se trijat vratot i slepoo~nicite za da se namali bolkata i napnatosta.

Dokolku se povredi koleno ili lakot, prvata reakcija na ~ovekot e da

se izmasira povredenata regija ili da se polo`at racete na povredena-

ta regija za da se namali bolkata. Se smeta deka telesniot kontakt ima

va`na funkcija.

Masa`ata pretstavuva metoda na primena i dejstvuvawe na meha-

ni~kata energija sozdadena so aktivnosta na terapevtot ili na maserot.

Sl. 3. Masa`a na bebe

12

MASA@A

Taa vo vid na triewe, pritisok ili niza na udari se prenesuva na tkivata

i na oddelni organi preku ko`ata i nejzinite strukturi. Primenata na

mehani~kata energija e sistematizirana preku specijalni metodski za-

fati ili fatovi. Osnovni elementi na fatot se dopir i dvi`ewe.

Manuelnata masa`a se izveduva so site delovi od {akata i podlakt-

nicata, vo zavisnost od delot od teloto koj se tretira, intenzitetot na

pritisokot i dvi`ewata koi se primenuvaat. Se upotrebuvaat jagodici-

te na prstite, prstite, dlankite, tupanicata, podlaktnicata, lakotot i

sl. Vo tekot na masa`ata mo`e da se menuva mestoto na primenata, vidot

i karakterot na masa`ata, kako i doziraweto na mehani~kata sila.

Manuelnata masa`a pretstavuva tretman na ko`ata i na potko`noto

tkivo, kako i na povr{inski muskuli, koj maserot go vr{i so ritmi~ni

i odmereni dvi`ewa na prstite na racete ili so celata raka i dlanka,

vodej}i smetka pritisokot i trieweto da bidat soodvetni i da go pre-

dizvikaat sakaniot efekt.

Masa`ata e ednostavna i prirodna metoda so koja se podobruva zdrav-

jeto i se odr`uva op{tata sila.

Iscelitelnata mo} na terapiskata masa`a se koristi i vo slu~ai na

emocionalni problemi. Teloto i umot ne bi trebalo da se nabquduva-

at odvoeno. Fizi~kite simptomi, kako glavobolka ili postojan zamor,

mo`at da uka`uvaat na odredeni psihi~ki problemi, napnatost i stres.

Masa`ata e dobar na~in da se izvr{i op{ta relaksacija ili tonizi-

rawe. Taa se smeta za terapija, bidej}i osposobuva za rabotni aktivno-

sti, a postignatata relaksacija e ednakvo korisna za teloto i duhot.

Ulogata na masa`ata vo tekot na rehabilitacijata e mnogu zna~ajna.

Taa se primenuva zaedno so fizikalni agensi, ve`bi, rabotna terapija,

ortopedski pomagala i drugi vidovi na tretmani za podobruvawe na sos-

tojbata na pacientite.

Sl. 4. Kada za podvodna masa`a

13

MASA@A

Primenata na masa`a vo lekuvawe na zaboleni i povredeni ima go-

lema va`nost, zatoa {to:

- masa`ata dejstvuva direktno i lokalno na celnite tkiva i organi

(ko`a, potko`no tkivo, muskuli, krvni sadovi, nervi itn.);

- masa`ata mo`e direktno da dejstvuva na maznata muskulatura (na

muskulite na stomakot, crevata, mo~niot meur);

- oddelni tehniki na masa`a (tropkawe, vibracii i sl.) imaat speci-

fi~no dejstvo koe go nemaat drugi metodi;

- odredeni masa`ni fatovi predizvikuvaat dvi`ewe na molekulite

vo tkivata;

- maserot vo tekot na masa`ata mo`e da go menuva mestoto na prime-

na, vidot, karakterot i doziraweto na masa`ata;

- masiraweto ne bara napregawe na bolniot, taka {to toj mo`e da se

relaksira.

Za pravilno izveduvawe na razli~ni tehniki, oblici i na~ini na

masa`a za potoln uspeh e potrebno poznavawe na anatomskite strukturi

na tkivata koi se masiraat, kako i obuka i steknuvawe ve{tini.

Deneska, pokraj pristapnosta na razli~ni pomagala za masa`a i

elektri~ni masa`eri, ra~nata masa`a sè u{te se smeta za najefikasna

metoda.

PODELBA NA MASA@ATA

Masa`ata pripa|a na edna od metodite na fizikalnata terapija - na

mehanoterapija, zatoa {to za lekuvawe koristi mehani~ka energija.

Masa`ata se izu~uva i kako pasivna kineziterapiska metoda. Toa se

metodi na lekuvawe kaj koi bolniot pretstavuva pasiven objekt vrz koj

se primenuva pasivna sila so pomo{ na specijalni dvi`ewa na racete na

Sl. 5. Aplikacija na

terapiski ultrazvuk

14

MASA@A

terapevtot (manuelna masa`a, mobilizacija i manuelna manipulacija)

ili so pomo{ na specijalni aparati i spravi.

Po{iroko, vo zavisnost od sredstvata so koi se sproveduva masa`a-

ta, taa se deli na:

manuelna masa`a, koja se sostoi od primena na mehani~ka sila preku

racete na maserot so specijalni dvi`ewa, fatovi i me|ufatovi;

podvodna masa`a, koja pretstavuva primena na voden mlaz pod pri-

tisok vo voda i se izveduva vo specijalni kadi;

vibraciona masa`a, kaj koja se masiraat odredeni delovi od teloto

so mehani~ka energija - vibracii koi poteknuvaat od elektri~ni

aparati - elektromasa`eri;

masa`a so kombiniran pritisok, koja se izveduva so specijalni apa-

rati vo koi se sozdava potpritisok i natpritisok vo odredeni in-

tervali (vaskulatori);

pnevmomasa`a, koja pretstavuva na~in na izveduvawe masa`a so

specijalni uredi koi isfrlaat vozduh pod kontroliran pritisok,

no isto taka i venduzi so ~a{a;

ultrazvu~na masa`a, koja nastanuva so primena na ultrazvuk, preku vi-

braciite na kristalot na ultrazvu~nata glava na specijalni aparati;

infrazvu~na masa`a, koja pretstavuva masa`a so infrazvuk

proizveden preku specijalen aparat;

kriomasa`a, koja pretstavuva eden od na~inite na aplikacija na

mraz i studeno vo terapiski celi.

Manuelnata masa`a e terapiska postapka pri koja se koristi meha-

ni~kata energija na racete na terapevtot, koja, preku specijalni dvi`ewa

vo vid na pritisok ili niza na udari, se prenesuva na oddelni tkiva i

organi so sistematska primena na masa`ni fatovi i me|ufatovi. Po-

stojat pove}e metodi~ki dvi`ewa na racete, fatovi, so koi se izveduva

klasi~nata masa`a, vo koi spa|aat: maznewe, triewe, gme~ewe, trop ka we

i vibracii.

Sl. 6. Stol za vibraciona

elektromasa`a

15

MASA@A

Naj~esto se primenuva eden od fatovite pri masirawe na bolen so

nekoe zaboluvawe ili povreda, no procedurata naj~esto zapo~nuva i

zavr{uva so maznewe.

Manuelnata masa`a se deli na:

1. Klasi~na manuelna masa`a, koja vo zavisnost od namenata se deli

na:

a. Terapiska-medicinska masa`a, se primenuva vo lekuvawe na

razli~ni zaboluvawa i povredi i mo`e da bide klasi~na i refleks-

na.

b.Sportska masa`a, se primenuva za zgolemuvawe na funkcionalnite

sposobnosti na sportistite i namaluvawe na zamorot. Taa mo`e da

bide podgotvitelna, koja se izveduva pred natprevari vo kombina-

cija so ve`bi zagrevawe; relaksira~ka, koja se primenuva vedna{

po sportski napor i go zabrzuva procesot na relaksacija.

v. Higiensko-kozmeti~ka masa`a, se primenuva za neguvawe na teloto

i za zgolemuvawe na op{tata zdravstvena sostojba.

2. Refleksna masa`a, vo koja spa|aat:

a. Masa`a na nervni to~ki, se pri-

menuva kaj brojni naru{uvawa na

organizmot. Se masiraat to~ki

koi poka`uvaat promeni vo tonu-

sot i elasti~nosta, a koi se bolni

na pritisok. H. Hed poka`al deka

izvesni zoni t.n. Hedovi zoni se po-

osetlivi i pobolni. Tie se nao|aat

na ko`ata na glavata, liceto, tru-

pot i ekstremitetite, a odgovaraat

na nekoi vnatre{ni organi. Zabo-

luvawa na oddelni vnatre{ni or-

gani predizvikuvaat bolka vo sood-

veten dermatom na ko`ata. So pri-

mena na masa`a ili na nekoja druga

fizikalna procedura vo predel

na Hedovite zoni doa|a do izves no

ubla`uvawe ili podobruvawe na

pote{kotiite.

b. Masa`a na refleksnite zoni. Se smeta deka kaj nekoi zaboluvawa

na vnatre{nite organi po refleksen pat mo`at da se javat promeni

na povr{inata na teloto, vo ko`ata, potko`noto tkivo, muskulite,

periostot, i toa vo onie zoni koi imaat isto nivo na inervacija

kako i vnatre{niot organ. Ovie promeni na povr{inata na teloto

stanuvaat izvor na patolo{ki impulsi koi go odr`uvaat osnovnoto

Sl. 7. Klasi~na manuelna masa`a

16

MASA@A

zaboluvawe. Masa`ata na refleksnite zoni se sostoi vo otkriva-

we na patolo{kite promeni vo refleksnite zoni i vo primena na

mehani~ka sila preku racete na maserot vo tie zoni za indirekt-

no da se vlijae na zaboleniot organ za normalizirawe na negovite

funkcii.

Postojat pove}e vidovi od ovaa masa`a:

- Periostna masa`a. Periostot e dobro vaskularizirano i inervi-

rano tkivo, kaj koe po refleksen pat mo`at da nastanat promeni

koi se manifestiraat vo vid na vdlabnuvawa i ispaknuvawa, koi se

bolni na pritisok. Periostnata masa`a se sostoi vo ritmi~ki pri-

tiskawa so jagodicite od sredniot prst potpomognat so pokazale-

cot na odredena periostna to~ka. Glavna cel e refleksno vlijanie

na vnatre{niot organ.

- Masa`a na svrzno tkivo. Se smeta deka refleksno nastanuvaat

promeni vo svrznoto potko`no tkivo vo Hedovite zoni, koi se ka-

rakteriziraat so zgolemen tonus i zadebeluvawe na svrznoto tkivo.

Cel na terapijata e namaluvawe na napnatosta vo svrznoto tkivo.

Masa`ata se sostoi vo tangencijalni povlekuvawa na ko`ata i

potko`noto tkivo od fascijata so jagodicite na tretiot i ~etvr-

tiot prst.

- Segmentna masa`a, se sostoi od masa`a na refleksogenite zoni vo

site tkiva: ko`a, potko`no tkivo, muskuli i periost.

v. Akupresura e stara kineska tehnika. Se sostoi vo pritisok so prst

na izbranite standardni t.n. aku-to~ki, preku koi se postignuva

nivna stimulacija ili inhibicija. Taa e

zamena za akupunktura, pri koja namesto

igli za stimulacija ili inhibicija na

odbranite to~ki se koristat jagodicite

od prstite.

g. Refleksomasa`a na {akite i stapa-

lata ili zona-terapija poteknuva od

Ki na. Taa e forma na primena na aku-

presura (pritisok so prst na izbranite

standardni to~ki) na {akite i stapala-

ta. Osnova na ovaa masa`a e vo toa site

organi i delovi od teloto da se proekti-

raat na dlankite od {akite i na tabani-

te od stapalata vo to~no odredeni delo-

vi. Isto taka, site delovi od teloto se

proektiraat i na u{nata {kolka, no na

nea se primenuva samo akupunktura. So

dejstvo na to~no odredeni zoni na stapa- Sl. 8. Refleksomasa`a

17

MASA@A

loto ili dlankata se vr{i refleksno dejstvo na odredeni organi i

delovi od teloto.

d. [ijacu masa`a, koja se razvila vo Japonija, osnovnite fatovi se

pristigawe i istegawe, naj~esto so prsti. Dejstvoto e refleksno i

preku akupunkturnite to~ki.

3. Manuelna limfna drena`a, razrabotena od d-r Voder, pretstavuva

metoda na izbor vo lekuvawe na limfedem koj se javuva poradi op-

strukcija ili insuficiencija na limfniot sistem.

Fatovite vo klasi~nata i refleksnata masa`a se identi~ni, no pos-

toi razlika vo krajniot rezultat koj se dobiva so masa`ata, kako i so

na~inot na dejstvuvawe vrz organizmot. Karakteristi~no e {to klasi-

~nata masa`a najmnogu dejstvuva na mestata na neposrednata primena,

dodeka refleksnata masa`a dejstvuva daleku od mestoto na primena.

Klasi~nata masa`a dejstvuva na krvnite sadovi, ko`ata i muskulnoto

tkivo, dodeka refleksnata masa`a dejstvuva i na vnatre{nite organi.

Sl. 9. Refleksomasa`a

Sl. 10. Refleksomasa`a

18

MASA@A

DEJSTVO NA MASA@ATA VRZ ORGANIZMOT

Dejstvoto na klasi~nata masa`a vrz organizmot se ostvaruva preku

direkten kontakt, dopir na racete na maserot so povr{inata na odreden

del od teloto na bolniot.

Na~inot na sproveduvaweto na masa`ata mo`e da predizvika dve

osnovni dejstva vrz organizmot: preventivno i iscelitelno.

1. Preventivnoto dejstvo na masa`ata e izrazeno i va`no za odr`uvawe

na zdravjeto i kondicijata na organizmot. Denes se posvetuva sé po-

golemo vnimanie na za~uvuvawe na zdravjeto, prevencija na zabolu-

vawata, taka {to golem broj lu|e koristat prirodni terapii kako

del od redovni aktivnosti.

2. Terapiskoto dejstvo na masa`ata ima simptomatski karakter i se

primenuva vo procesot na rehabilitacija na bolni i povredeni

,naj~esto vo kombinacija so drugi metodi na fizikalnata terapija

(kineziterapija, elektroterapija, hidroterapija, termoterapija).

Dejstvoto na masa`ata se bazira na:

a. direktno mehani~ko dejstvo vrz tkivata;

b. refleksno dejstvo, koga so mehani~ka drazba na receptorite na

ko`ata, vo muskulite, zglobnite kapsuli, tetivite, se javuvaat ref-

leksni reakcii na razli~ni tkiva i organi.

Masa`ata ima mehanizmi na lokalno i op{to refleksno dejstvo i

so nejzinoto dejstvo vo organizmot nastanuvaat niza na lokalni i op{ti

reakcii na oddelni tkiva i organi.

Lokalnite mehanizmi na dejstvo na masa`a nastanuvaat poradi meha-

ni~ko dejstvo na tkivata, preku pojava na vazodilatacija, aktivna hipere-

mija, se zgolemuva lokalniot metabolizam i eliminacija na raspadnite

produkti od metabolizmot, se podobruva otekuvaweto na limfata i ven-

skata krv, se podobruva resorpcijata na otokot i razli~nite patolo{ki

depoziti vo tkivata, se podobruva trofikata na tkivata, doa|a do norma-

lizirawe na metabolnite procesi, se zabrzuva i se podobruva regenera-

cijata na tkivata. Masa`ata dejstvuva analgetski, preku zgolemuvawe na

pragot za bolka, osobeno kaj bolnite sostojbi povrzani so zgolemen to-

nus na muskulaturata, vo predel na bolnite to~ki, kaj sostojbi povrzani

so izrazena zategnatost na tkivata, vko~anetost na zglobovi, antalgi~no

dr`ewe na rbetniot stolb ili ekstremitet. So masa`ata se postignuva

i omeknuvawe na zategnatosta i atheziite, se podobruva podvi`nosta vo

zglobovite.

So op{toto refleksno dejstvo, masa`ata predizvikuva oddelni reak-

cii vrz organizmot na tretiranoto lice, koi mo`at da bidat stimulira~ki

ili zako~uva~ki, vo zavisnost od vidot na drazbata.

19

MASA@A

Refleksnata masa`a dejstvuva i na funkcijata na vnatre{nite or-

gani. Refleksnoto vlijanie ne mo`e da se oddeli od mehani~koto. Koe

dejstvo }e preovlada zavisi od primenetata tehnika na masa`a, dozira-

weto, reakcijata na bolniot, kako i od stadiumot i stepenot na patolo-

{kiot proces.

Primenata na masa`ata vlijae na ko`ata, potko`noto tkivo, musku-

lite, zglobovite, perifernite nervi, krvnite i limfnite sadovi. So

primena na masa`a mo`e da se dejstvuva i na maznite muskuli na stoma-

kot, crevata, mo~niot meur.

Pod dejstvo na masa`ata nastanuva crvenilo na ko`ata poradi hi-

peremija, kako i izvesno poka~uvawe na lokalnata i op{tata tempera-

tura na teloto.

Vo tekot i po masa`ata pacientot ~uvstvuva prijatna toplina, a po

zavr{ena masa`a i izvesen zamor, koj obi~no po 2-3 ~asa se zamenuva so

~uvstvo na prijatna sve`ina.

Premnogu silna i nepravilno dozirana masa`a predizvikuva ~uvstvo

na zamor i zgolemena bolka vo predelot na tretiranoto mesto, no neko-

ga{ i na celiot organizam.

Od terapevtot zavisi dali masa`ata }e bide bolna. Se smeta deka

bolkite se znak za regionalna napnatost i deka }e se namalat ili }e se

izgubat po opu{taweto na napnatite muskuli.

DEJSTVO NA MASA@ATA NA TKIVATA I SISTEMITE

Pod dejstvo na masa`ata nastanuvaat niza od lokalni i op{ti re-

akcii vo organizmot koi opfa}aat vlijanie re~isi vrz site organi i

tkiva.

Dejstvo na masa`ata vrz ko`ata

Site vidovi na masa`a se izveduvaat vrz ko`ata. Dejstvoto na masa-

`ata vrz ko`ata mo`e da bide mehani~ko i refleksno.

a) Mehani~ko dejstvo. Masa`ata doveduva do podobruvawe na ishra-

nata na ko`ata, gi otstranuva raspadnite produkti, ja olesnuva

i ja stimulira sekrecijata i funkcijata na potnite i na lojnite

`lezdi. Pri masa`a se otstranuvaat nasobranite i deskvamirani

epitelni kletki, sekretot od potnite i lojnite `lezdi i prisut-

nite bakterii vo ko`ata, porite na ko`ata ostanuvaat otvoreni i

ko`ata polesno di{e.

b) Refleksno dejstvo. So refleksnoto dejstvo nastanuva aktivna

hiperemija pod dejstvo na oslobodeniot histamin i nemu sli~ni

supstancii, se otvora rezervnata kapilarna mre`a, se podobruva

ishranata na ko`ata i nejziniot metabolizam. Ko`ata stanuva cr-

20

MASA@A

venikava, mo`e da stane potopla za 30 C, pozategnata i pootporna

na nadvore{ni vlijanija.

So masa`a se postignuva kozmeti~ko osve`uvawe na ko`ata i na

pot ko`noto tkivo.

Dejstvo na masa`ata vrz muskulite

Pod dejstvo na masa`ata se zgolemuva tonusot i elasti~nosta na mus-

kulite, nivnata kontraktilna sposobnost. Isto taka, se zabavuva proce-

sot na atrofija na muskulot, a vlijae i na podobruvawe na trofikata kaj

atrofi~ni muskuli. Nekoi masa`ni dvi`ewa gi opu{taat i gi istegaat

muskulite, so {to se namaluva napnatosta vo niv.

Masa`ata ima tonizira~ko dejstvo i so nea se stimulira cirkulaci-

jata na krvta vo muskulite, se aktivira rezervnata kapilarna mre`a i se

zabrzuva donesuvaweto na hranlivi materii va`ni za metabolizmot na

muskulot, kako {to se kislorod, glikoza i belkovini.

Masa`ata pridonesuva za zabrzano otstranuvawe na raspadnite pro-

dukti na metabolizmot, povolno vlijae kaj lica kaj koi se nasobrala

mle~na kiselina vo muskulot, vlijae na namaluvawe i is~eznuvawe na za-

morot vo muskulot i namaluvawe na bolkata. Se smeta deka kusa masa`a

od 3 do 5 minuti pobrgu go zazdravuva muskulot odo{to pasiven odmor vo

traewe od 10 do 20 minuti.

Pod nejzino vlijanie se namaluva sozdavaweto na fibrozno tkivo.

Dejstvo na masa`ata vrz zglobovite

Masa`ata na zglobovite pomaga vo resorpcija na otoci, podobruva-

we na cirkulacijata i ishranata, namaluvawe na vko~anetosta vo zglo-

bot, zgolemuvawe na obemot na dvi`ewa, namaluvawe na bolkata, podo-

bruvawe na trofikata na okolnite muskuli, poradi {to se koristi po

povreda i imobilizacija na zglobovite.

Masa`ata mora da bide izvedena vnimatelno i stru~no.

Dejstvo na masa`ata vrz svrznoto tkivo

Masa`ata na svrznoto tkivo dejstvuva mehani~ki i refleksno.

a) Mehani~koto dejstvo se manifestira so kinewe na cvrstite fi-

brozni vlakna, so omeknuvawe na tkivata, a so podobruvawe na cir-

kulacijata se zgolemuva koli~estvoto na voda vo niv. So masa`a

mo`at da se razbijat stari i tvrdi luzni i athezii, a doa|a i do

namaluvawe na bolkata.

21

MASA@A

b) Refleksnoto dejstvo se manifestira preku nevrorefleksni reak-

cii na vegetativniot nerven sistem. Sekoja zona na svrznoto tkivo

ima zaedni~ko poteklo so nekoj od vnatre{nite organi i so masa`a

na odredena zona na svrzno tkivo se dejstvuva vrz funkcijata na so-

odvetniot vnatre{en organ.

Dejstvo na masa`ata vrz koskite

Dejstvoto na masa`ata vrz koskite e indirektno. So podobruvawe na

cirkulacijata na krvta i limfata vo muskulite doa|a do podobruvawe na

cirkulacijata i ishranata na koskite.

Refleksnoto dejstvo na masa`ata vrz koskite se ostvaruva preku pe-

riostot na koskata. Razli~ni zoni na periostot se so isto poteklo kako

i odredeni vnatre{ni organi, taka {to so periostna masa`a na odre-

deni regii mo`e da se vlijae na funkcijata na soodvetnite vnatre{ni

organi.

Dejstvo na masa`ata vrz krvotokot

Masa`ata vlijae na promenata na koli~estvoto te~nost i pritisok

vo krvnite sadovi, na otvorawe na kapilarnata mre`a, kako i na brzina-

ta i podobruvaweto na srcevata rabota.

Dejstvoto na masa`ata e mehani~ko i refleksno.

Mehani~koto dejstvo ja istisnuva krvta od periferijata kon srceto.

Refleksnoto dejstvo se ostvaruva so draznewe na receptorite vo vna-

tre{nosta na yidovite na krvnite sadovi, {to doveduva do promena na na-

pre~niot presek na krvnite sadovi i podobruvawe na nivniot tonus.

Masa`ata dejstvuva povolno vo namaluvawe na pritisokot vo arte-

riite i venite, zabrzuvawe na protokot na krv niz sistemot, namaluvawe

na krvniot pritisok i olesneta rabota na srceto.

Sl. 11. ^kunka kaj natkoleni~nana

amputacija

22

MASA@A

Dejstvo na masa`ata vrz limfniot sistem

Masa`ata go zabrzuva te~eweto na limfata i go stimulira prazne-

weto na limfnite sadovi i me|ukleto~nite prostori, {to povolno se

odrazuva na namaluvawe na otocite, se zabrzuva limfotokot i odveduva-

weto na {tetnite produkti.

Dvi`eweto na limfata niz sitnite kapilari e bavno i haoti~no vo

site nasoki, vo zavisnost od dejstvoto na nadvore{nite sili (muskulna

kontrakcija, Zemjina te`a, pasivno dvi`ewe, masa`a). Toa e bavno i po-

radi tesniot presek na ductus thoracicus i na limfnite `lezdi.

So specijalna tehnika na limfna drena`a mo`e da se postigne na-

maluvawe na golemi otoci, pri {to se vr{i masa`a po segmenti so odre-

den redosled. Inaku, dokolku te~nosta ne se eliminira mo`e da dojde do

sozdavawe na svrzno tkivo {to }e go spre~i odveduvaweto na te~nosta vo

limfnite sadovi. Takov hroni~en fibrozen otok se dobli`uva do okol-

nite tkiva (tetivi, ligamenti, muskuli, koski) i doveduva do sozdava-

we na tvorbi koi se narekuvaat “athezii“, koi dokolku se formiraat vo

zglobot doveduvaat do ograni~uvawe na negovata podvi`nost.

Dejstvo na masa`ata vrz nervniot sistem

Masa`ata dejstvuva povolno na periferniot i na centralniot ner-

ven sistem.

Taa ja podobruva funkcijata na receptorite, nervnite pati{ta, ne-

vrorefleksnite vrski, na mozo~nata kora so muskulite, krvotokot, lim-

fotokot i vnatre{nite organi.

Nekoi tehniki na masa`a doveduvaat do namaluvawe na bolka - imaat

analgetsko dejstvo (vibracii, triewe).

Refleksnoto dejstvo se postignuva so draznewe na Hedovite zoni, so

{to se vlijae na rabotata na vnatre{nite organi.

Masa`ata dejstvuva i smiruva~ki so opu{tawe pri nervna napna-

tost, povolno dejstvuva kaj nesonica, napnatost, stres, glavobolka. Po

masa`ata pacientot se ~uvstvuva dobro.

Masa`ata dejstvuva stimulativno na nervite, doveduvaj}i do zgole-

mena aktivnost na muskulite, krvnite sadovi i `lezdite.

Dejstvo na masa`ata vrz respiratorniot sistem

Masa`ata predizvikuva zabavuvawe i prodlabo~uvawe na di{eweto,

a so pecijalni perkutorni fatovi mo`e da se vlijae na polesno otstra-

nuvawe na bronhijalniot sekret od di{nite pati{ta.

23

MASA@A

Dejstvo na masa`ata vrz digestivniot sistem

Masa`ata ja stimulira peristaltikata (branovidni pridvi`uvawa

vo debeloto crevo) {to dejstvuva povolno pri zapek. Taa gi jakne musku-

lite na stoma~niot yid, go stimulira la~eweto na stoma~nite sokovi,

{to pomaga vo vareweto na hranata i apsorpcijata na hranlivite mate-

rii.

Dejstvo na masa`ata vrz genitourinarniot sistem

So masa`a na grbot i stomakot se stimulira otstranuvaweto na

otpadnite materii i se namaluva zadr{kata na te~nost. Isto taka, za-

brzuvaweto na cirkulacijata na krvta i limfata ja stimulira filtra-

cijata na bubrezite, so {to, isto taka, se podobruva eliminacijata na

otpadnite materii so zgolemeno sozdavawe urina.

Masa`ata na grbot i stomakot mo`e da gi namali menstrualnite

problemi, simptomite na menopauza, bolkite i drugi pote{kotii.

INDIKACII I KONTRAINDIKACII ZA MASA@A

Pri primena na masa`a vo terapiski celi treba da se obrne posebno

vnimanie na indikaciite, no, isto taka, i na kontraindikaciite, osobe-

no za nekoi od fatovite.

Indikacii za primena na masa`a:

degenerativni zaboluvawa na ‘rbetot i zglobovite,

podobruvawe na funkcionalnata sposobnost na sportistite,

bolesti na centralniot nerven sistem,

bolesti na periferniot nerven sistem,

vonzgloben revmatizam, mialgii, miogelozi,

ankilozanten spondilitis,

povredi na meki tkiva,

~kunka po amputacija,

lokalni otoci,

otoci poradi venski i limfni zastojni sostojbi,

athezii od razli~na etiologija (po infekcii, hematomi, trauma i dr.),

luzni,

posttraumatski kontrakturi,

kardiovaskularni zaboluvawa,

bronhijalna astma,

hroni~en gastrit,

atonija na muskulaturata na `eludnikot i crevata,

24

MASA@A

nevrovegetativna distonija,

op{t zamor, nesonica,

rekonvalescentni sostojbi.

Kontraindikacii za primena na masa`a:

sostojbi na zgolemena telesna temperatura,

akutni i hroni~ni vospalitelni procesi (dermatitis, nevritis,

sinovitis, osteomielitis),

gnojni procesi na ko`ata,

izgorenici,

sostojbi neposredno po hirur{ki zafat,

sve`i traumi po fraktura,

vospalenija na veni i limfni pati{ta (tromboflebitis, vaskuli-

tis i dr.),

flebotromboza,

sindrom na pro{ireni veni,

krvarewa na razni tkiva i organi,

hemofilija i hemoragiska dijateza,

maligni tumori i metastazi,

ulkusi,

tuberkuloza vo akutna faza,

specifi~ni procesi na zglobovi,

psorijaza,

izrazena srceva slabost, izrazeno poka~en krven pritisok,

sostojba na du{evna zaostanatost i psihijatriski sostojbi.

Vo relativni kontraindikacii spa|aat: benki na delot od teloto,

pote{ki zaboluvawa na srceto, menstrualen ciklus; kaj bremenost ne se

primenuva, osven blaga masa`a na dolniot del od grbot i dr.

Sl. 12. Pacient so peronealna muskulna atrofija

25

MASA@A

Delovi od teloto osetlivi na masa`a

Nekoi delovi od teloto se poosetlivi na masa`a poradi {to taa

vo tie regii treba da se izveduva mnogu vnimatelno, bidej}i nejziniot

efekt mo`e da bide neprijaten i bolen. Toa se:

limfnite `lezdi, golemite krvni sadovi (a. carotis communis) na

vratot,

okolu o~ite, ustata na liceto,

gradite kaj `ena,

preponite i gorniot del na vnatre{nata strana na natkolenicite,

pazuvite i gorniot del od vnatre{nata strana na nadlaktnicite,

poplitealnata i kubitalnata jama,

crniot drob, slezinkata,

zonata na bubregot,

mesta kade {to koskite prominiraat pod ko`ata.

Efekti od nesoodvetna primena na masa`a

Pri masa`a na bo~nite strani na vratot pritisokot vrz a. carotis communis mo`e da predizvika namaluvawe na kislorod (hipooksija) na

mozokot i gubewe na svest. Isto taka, ne se masira grklanot na vratot.

Kaj sostojbi na zgolemena telesna temperatura, so masa`ata }e se

oslobodi u{te pogolemo koli~estvo na toksini.

Pri inficirana ko`a mo`e da dojde do vlo{uvawe na sostojbata, no

i mo`nost za prenesuvawe na infekcijata na maserot.

Pri vospalenija na veni (tromboflebiti i flebotromboza) postoi

opasnost od otka~uvawe na tromb, {to mo`e da dovede do trombembolija

(za~epuvawe na krven sad so tromb) i smrten ishod.

Masa`ata mora da bide izvedena mnogu vnimatelno i stru~no kaj

lica so naru{en senzibilitet, bolni od {e}erna bolest, bremeni `eni,

bebiwa, srcevi bolni i dr.

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. [to e masa`a?

2. Vo damne{ni vremiwa, vo koi kulturi se koristela masa`ata?

3. Zo{to e zna~aen dopirot?

4. Zo{to e zna~ajna primenata na masa`ata vo tekot na rehabilitaci-

jata kaj nekoi zaboluvawa?

5. Kako se deli masa`ata spored sredstvata so koi se sproveduva?

6. [to e manuelna masa`a?

7. [to e podvodna masa`a i kade se sproveduva?

26

MASA@A

8. So kakvo sredstvo ~esto se primenuva vibraciona masa`a?

9. Kako se deli masa`ata vo zavisnost od namenata?

10. Koga se primenuva sportska masa`a?

11. So kakva cel se primenuva higiensko-kozmeti~ka masa`a?

12. [to zna~i preventivno dejstvo na masa`ata?

13. Opi{i go lokalnoto dejstvo na masa`ata vrz tkivata.

14. Opi{i go refleksnoto dejstvo na masa`ata.

15. Opi{i go dejstvoto na masa`ata vrz ko`ata.

16. Kakvo e dejstvoto na masa`ata vrz muskulite?

17. Koe e dejstvoto na masa`ata vrz zglobovite?

18. Kakvo dejstvo ima masa`ata vrz svrznoto tkivo?

19. Dali masa`ata dejstvuva vrz koskite i na koj na~in?

20. Kakvo e dejstvoto na masa`ata vrz krvotokot?

21. Kakvo dejstvo ima masa`ata vrz limfotokot?

22. Opi{i go dejstvoto na masa`ata vrz nervniot sistem.

23. Opi{i go dejstvoto na masa`ata vrz respiratorniot sistem.

24. Opi{i go dejstvoto na masa`ata vrz digestivniot sistem.

25. Kakvo dejstvo ima masa`ata vrz urogenitalniot sistem?

26. Nabroj gi indikaciite za primena na masa`a.

27. Nabroj gi kontraindikaciite za primena na masa`a.

28. Koi delovi od teloto se osobeno osetlivi na masa`a?

29. Koi efekti mo`at da nastanat pri nesoodvetna primena na masa ̀ a?

Zada~i za u~enikot vo tekot na prakti~nata nastava:

1. Nabquduvaj kaj koi zaboluvawa se primenuva klasi~nata manuelna

masa`a.

2. Nabquduvaj kaj koi promeni na ko`ata ne se primenuva masa`a.

3. Nabquduvaj na koi regii se primenuvaat tehnikite na klasi~na ma-

nuelna masa`a.

27

MASA@A

Poglavje 2

KLASIFIKACIJA NA MASA@ATA

OSNOVNI TEHNIKI NA MANUELNA MASA@A

Postojat pove}e metodi~ki dvi`ewa na racete t.n. fatovi, so koi se

izveduva klasi~nata masa`a.

Tehnikata na masa`a opfa}a poseben na~in, preciznost i ume{nost

vo izveduvaweto na dvi`ewata vo tekot na masa`ata. Masa`ata izgleda

ednostavno i pokraj razli~nite tehniki.

Postojat 5 osnovni masa`ni tehniki:

1. maznewe (ef eurage);

2. triewe (friction);

3. gme~ewe (petrissage);

4. topkawe-perkusija (tapotement);

5. vibracii (vibration).

Me|ufatovi se pomo{ni fatovi koi pretstavuvaat varijanta na os-

novnite fatovi. Vo tekot na edna masa`a se primenuva kombinacija od

osnovni fatovi i me|ufatovi.

Naj~esto pri masirawe na nekoe zaboluvawe ili povreda se pri-

menuva eden od fatovite, no procedurata naj~esto zapo~nuva i zavr{uva

so maznewe.

MAZNEWE

Mazneweto pretstavuva ritmi~no, ramnomerno, bavno, neprekinato

povr{insko dvi`ewe na racete po ko`ata na tretiraniot vo vid na liz-

gawe i blago pritiskawe, a se izveduva bez pogolem pritisok.

Mazneweto e naj~esto primenuvana tehnika vo sekoja faza na

masa`ata. Sekoja masa`a na koja bilo regija zapo~nuva i zavr{uva so

maznewe, a toa se vmetnuva i me|u razli~ni fatovi za da se olesni pre-

minot od eden fat vo drug. Toa mo`e da se koristi i kako edinstvena

tehnika vo tekot na masa`ata, a slu`i i za ramnomerno rasporeduvawe

na sredstvoto za masa`a na teloto na tretiranoto lice.

Mazneweto se vr{i so dlankite, jagodicite na palecot i nekolku

prsti ili site prsti. Toa sekoga{ se izveduva od periferijata (krajnite

delovi na teloto) kon centarot (srceto), vo nasoka na tekot na krvta i

limfata.

28

MASA@A

Vidovi maznewe

Postojat pove}e vidovi maznewe:

a) Ramno (plosneto) povr{insko maznewe, pri {to se primenuva

blag pritisok, koe obi~no go pretstavuva prviot kontakt na mase-

rot so tretiranoto lice. Prstite se dvi`at ne`no po povr{inata

na ko`ata. ^esto e opfatena pogolema povr{ina od teloto ili

cel ekstremitet. Koga se masira raka se po~nuva od prstite i se

zavr{uva do ramoto i potpazuvnata regija kade {to se nao|aat lim-

fnite jazli. Celta na ova maznewe e podgotovka na organizmot za

ostanatite, nekoga{ i pogrubi fatovi, koi nekoga{ mo`at da pre-

dizvikaat bolka.

b) Ramno dlabinsko maznewe, pri {to se primenuva ne{to pogolem

pritisok, racete se dvi`at bavno i cvrsto prilegaat na ko`ata. So

nego se zafateni i podlabokite sloevi na ko`ata. Toa se izveduva

so jagodicite od prstite ili so celata raka. Pri masirawe na pogo-

lema povr{ina mo`e da se izvede so dvete race. Poradi pogolemiot

intenzitet, toa ima pogolemo dejstvo na limfnata i na venskata

cirkulacija, a ja opfa}a ko`ata i potko`noto tkivo.

Sl. 13. Ramno maznewe

Sl. 14. Ramno maznewe

29

MASA@A

Pri otoci i zastoj na ekstremiteti e potrebno prvo da se masiraat

proksimalnite, a potoa distalnite segmenti. Pri masirawe na otok tre-

ba da se obrne vnimanie toa da se izveduva prvo na proksimalniot del

na teloto na koj se nao|a otokot, potoa vo predel na otokot, a duri koga

otokot }e po~ne da se namaluva, se preminuva na masirawe na delot od

teloto distalno od nego. Dokolku ova ne se po~ituva, mo`e da se poten-

cira otokot ili toj da se zgolemi.

Na pr., otok na kolenoto - se tretira taka {to najprvo se masira nat-

kolenicata pa postepeno se preminuva na otokot, a duri posle nekolku

seansi se preminuva na potkolenicata.

Ramnoto maznewe se pravi so dlanka, jagodica od palec ili od nekol-

ku prsti.

v) Opfatnoto maznewe se pravi so dlankata i prstite zaedno, pri {to

regijata se opfa}a pome|u palecot i ostanatite prsti, kako da e

dlankata vo vid na kle{ta, ili pome|u palec i u{te eden prst. Vo

zavisnost od toa dali toa se pravi so lizgawe ili so prekini, se

deli na prekinato i neprekinato. Toa e podlaboko maznewe i se

odviva vo nasoka od periferijata kon centarot.

g) Maznewe vo vid na lepeza, pri {to racete na po~etokot se posta-

vuvaat na sredinata na segmentot i, tie so prstite postaveni kon

napred zaedno lizgaat nagore, za pri krajot na segmentot da se razd-

vojat i da se ra{irat vo levo i vo desno, kako lepeza. Pritoa so

namaluvawe na pritisokot racete preminuvaat od stranite na seg-

mentot kon dolu. Lizgaweto e ramnomerno i blago, ko`ata ne treba

da se povlekuva so racete.

Na krajot na bo~noto lizgawe

dlankite se pribli`uvat i se vra -

}a at vo po~etnata polo`ba ko ga

pri tiskot se zgolemuva i se ot-

po~ nuva nov krug.

d) Kru`no maznewe, koga dvete

{aki se postavuvaat parale-

lno na edna strana od teloto

na rastojanie od okolu 15 sm

i zaedno ne`no se lizgaat po

kru`na pateka, {to e prijat-

no za pacientot. Toa se izve-

duva so kru`ni ne`ni lizga-

wa na {akite naizmeni~no

po ista pateka nadolu i nago-

re, so pravewe na zatvoreni

krugovi. Sl. 15. Maznewe vo vid na lepeza

30

MASA@A

|) Maznewe so palcite, se primenuva na pomali povr{ini od teloto.

Palcite se postaveni eden pokraj drug, a fatot po~nuva so edniot palec koj cvrsto ja pritiska ednata strana na povr{inata odej}i nagore i na svojata strana, a potoa istoto go pravi drugiot palec koj go povto-ruva pritisokot nagore i na svojata strana. Masa`ata prodol`uva so prviot palec, koj sega po~nuva da lizga nad regijata kade {to zavr{il fatot na prethodniot palec.

e) ^e{lawe e maznewe koe se izveduva so dorzalnata strana na prs-tite svitkani vo tupanica, koi potoa se ispru`uvaat i pritoa se vtisnuvaat vo ko`ata vo vid na tap ~e{el.

`)Grebenesto maznewe, so edna ili so dvete race, se vr{i so {aka svitkana vo tupanica, pri {to se koristat istaknatite delovi od malite zglobovi na prstite.

z) Ma~kino maznewe, so mnogu lesni dvi`ewa na ednata raka nadolu niz teloto koi edvaj ja dopiraat ko`ata, taka {to ima smiruva~ko i uspokojuva~ko dejstvo. Koga prvata raka }e go dostigne krajot na tretiranata regija drugata raka se spu{ta na gorniot del od teloto i ja sledi patekata na prvata raka koja se podiga i se prenesuva do po~etnata polo`ba.

Postojat i drugi vidovi na maznewe.

Tehnika na maznewe

Vo zavisnost od povr{inata koja se tretira, mo`e da se koristi ed-nata ili dvete race, da se koristi cela {aka ili nejzin del (korenot na {akata, tenar i hipotenar, jagodici na prstite, dorzalna strana na prstite).

Golemi povr{ini (stomak, grb, glutealna regija) se masiraat so cela dlanka, korenot na {akata, tenar i hipotenar, dodeka mali povr{ini (lice, zglobovi, prsti, interosealni prostori) se masiraat so jagodici-

te na eden ili na pove}e prsti.

Sl. 16. ^e{lawe

31

MASA@A

Na po~etokot od masa`ata pritisokot e pomal, a potoa se zgolemuva,

za na kraj da se namali. Se primenuva ramnomeren blag dopir ili priti-

sok, so negovo namaluvawe vo odreden ritam. Dvi`ewata se so izedna~en

ritam, bez nagli i nervozni dvi`ewa, od 10 do 15 ritmi~ki dvi`ewa vo

minuta.

Vra}aweto vo po~etnata polo`ba se vr{i bez da se prekine kon-

taktot so ko`ata na tretiraniot tuku so mnogu blag dopir, taka {to

pacientot go do`ivuva kako kontinuirano dvi`ewe.

Dokolku pri mazneweto se zgolemi bolkata, pritisokot treba da se

namali.

Sl. 17. Nasoka na maznewe na zadna-

ta strana od teloto

Sl. 18. Nasoka na maznewe na pred-

nata strana od teloto

32

MASA@A

Fiziolo{ko dejstvo

Mazneweto poka`uva dejstvo vrz ko`ata i potko`noto tkivo, ja za-

brzuva cirkulacijata na krvta i limfata, go stimulira odveduvaweto i

resorpcijata na otokot, dejstvuva analgetski (ja namaluva bolkata), gi

otstranuva deskvamiranite kletki od epitelot, ja podobruva funkcijata

na lojnite i potnite `lezdi, gi otvora porite, so {to ko`ata polesno

di{e, se podobruva nejzinata elasti~nost i turgor.

Dlabinskoto maznewe ja zabrzuva limfnata i venskata cirkulacija,

so {to pridonesuva za zabrzuvawe na metabolizmot i podobruvawe na

ishranata na ko`ata i podlabokite tkiva vo toj predel.

Bavnite dvi`ewa dejstvuvaat uspokojuva~ki, dodeka brzite dejstvu-

vaat stimulativno. Mazneweto ja namaluva napnatosta vo muskulite i gi

smiruva nadraznetite nervi.

Toa dejstvuva smiruva~ki, sedativno i analgetski kaj bolni sostoj-

bi, stresot i glavobolkata se namaluvaat.

Indikacii: cirkulatorni promeni prosledeni so edem, pri musku-

len zamor ili muskulna atrofija poradi odzemenost ili inaktivitet,

kaj psihosomatski sostojbi ili nevrasteni~ni pote{kotii (nesonica,

zamor, neodredeni bolki).

Kontraindikacii: preosetlivost na ko`ata, izrazeni varikoziteti,

infekcii na ko`a.

Nepravilnosti pri maznewe

Pri maznewe racete treba da bidat opu{teni, dvi`ewata da bidat

ritmi~ni, mirni i izedna~eni, bez nervozni i nagli dvi`ewa, a kontaktot

so pacientot ne treba da se gubi. So koristewe na celata {aka se pokriva

pogolema povr{ina od teloto, otkolku ako se izveduva so jagodicite od

prstite ili palcite koi slu`at za obrabotka na pomali regii.

Pri dvi`ewata nadolu ne smee da se primenuva nikakov pritisok,

bidej}i pritisok se pravi samo pri dvi`ewa vo nasoka od periferijata

kon centarot. Nasokata na kru`nite dvi`ewa se pravi vo centripetal-

na nasoka, kon centarot, no vo nekoi slu~ai od sredina kon nadvor.

TRIEWE

Trieweto e pravilno, ritmi~no dvi`ewe izvedeno vo vid na posilen

pritisok na ko`ata, pritoa prstite ne se lizgaat po ko`ata tuku ja po-

digaat ko`ata od potko`noto tkivo, a pritisokot e pojak.

33

MASA@A

Tehnika

Trieweto se primenuva po maznewe na odredena regija.

Toa se vr{i so jagodicata na eden ili na nekolku prsti ili dlan-

ka, so edna ili so dvete race. Pri triewe so palecot ostanatite prsti

slu`at kako potpora, a koga masa`ata se pravi so jagodicite od prstite,

palecot slu`i kako potpora.

Se izveduva so pobaven ritam od mazneweto i se povtoruva pomal

broj pati za da ne dojde do o{tetuvawe na tkivata.

Masa`ata mo`e da se odviva:

- nadol`no i napre~no vo odnos na segmentot koj se masira,

- spiralno na pogolemi povr{ini i

- kru`no vo predel na zglobovite.

Nasokata na masa`ata ne e od zna~ewe, taka {to taa mo`e da se izve-

duva vo nasoka, no i vo sprotivna nasoka od cirkulacijata na limfata i

venskiot krvotok.

Mo`e da se izveduva po dol`inata na nekoj muskul, no ne se primenu-

va na zoni bez cvrsta potpora (abdomen).

Trieweto e posilen fat od mazneweto i negovoto primenuvawe bara

pogolema podgotvenost i kondicija na maserot, poradi {to mora da se

vodi smetka za potro{uva~kata na energija pri masa`a. Zatoa vo tekot

na rabotata treba da se upotrebuvaat dvete race, a kaj pogolemi muskul-

ni masi racete se postavuvaat edna vrz druga, za da se zgolemi intenzite-

tot na pritisokot.

I kaj trieweto postojat dopolnitelni fatovi: grebenesto triewe,

rendawe, re`ewe i sl.

Se smeta deka pri triewe ne mora da se koristi sredstvo za masa`a,

no po masa`ata izmasiranite delovi treba da se prema~kaat so krema.

Sl. 19. Triewe na grb od bebe Sl. 20. Triewe na vrat

34

MASA@A

Fiziolo{ko dejstvo

Trieweto gi omeknuva luznite, atheziite i fibroznite zadebeluva-

wa i pomaga vo resorpcija na razli~ni depoziti vo potko`noto tkivo,

muskulite, tetivite, sluznite kesi, zglobnata ~aura i ligamentite. Pre-

dizvikuva hiperemija na tkivata, otvorawe na novi kapilari vo ko`ata

i potko`noto tkivo, se podobruva ishranata na tkivata i nivnata rege-

neraciska sposobnost, se zgolemuva elasti~nosta i kontraktilnata spo-

sobnost na muskulite, a ima i analgetsko dejstvo.

Indikacii: luzni, keloidi, distorzii, periartritisi, fibroziti,

burziti, miofibrozitis.

GME^EWE

Gme~eweto e najslo`ena masa`na tehnika so koja se opfa}aat mu-

skulnite grupi, kako i oddelni muskuli. Toa se primenuva po trieweto.

Mo`e da se primeni na site regii so isklu~ok na liceto, a osobeno e

efikasno za golemi muskulni grupi na gornite i dolnite ekstremiteti.

Sl.19. Gme~ewe na goren del od grbot

Sl.20. Gme~ewe na grbot

35

MASA@A

Tehnika

Gme~eweto se primenuva pri masa`a na muskulite i mo`e da se vr{i

so edna ili so dvete race, pri {to muskulite se opfa}aat pome|u pale-

cot i ostanatite prsti i se gme~at. Toa se izveduva vo razli~ni nasoki

(napre~no, nadol`no, kru`no) vo sklad so protegaweto na muskulnite

vlakna, a ne spored venskiot ili limfniot tek. Polo`bata na segmen-

tot treba da e takva da gi pribli`uva pripoite na muskulite, so {to tie

podobro }e se relaksiraat.

Gme~eweto mo`e da se odviva na dva osnovni na~ina:

- pritiskawe na muskulnata masa kon osnovata;

- podigawe na muskulnata masa od osnovata.

Vo dvata slu~aja pritisokot se zgolemuva postepeno. Mo`e da ima i

naizmeni~ni dvi`ewa na postepen pritisok i opu{tawe. Mo`e da bide

i vo vid na ritmi~no usukuvawe, valawe i istegawe.

Gme~eweto se sporeduva so cedewe sun|er. Ako muskulite se nepris-

tapni i ne mo`at da se opfatat, toga{ palcite se stavaat od istata stra-

na na muskulot, a ostanatite prsti od sprotivnata strana i potoa palci-

te se pridvi`uvaat vo sprotivna nasoka.

Gme~ewe so cedewe se vr{i so edna raka, pri {to rakata vo vid na

kle{ta go opfa}a muskulot i go gme~i, dvi`ej}i se po dol`inata na

mus kulnite vlakna od edniot do drugiot kraj na muskulot. Vo po~etokot

pritisokot e poslab, a kako se odi kon centralniot del od muskulot

toj se zgolemuva. Koga se vr{i so dve race, racete sledat edna po druga.

Mo`e da se sprovede i napre~no gme~ewe, kako i lesno gme~ewe na poma-

la muskulna masa so palecot i prstite.

Pritiskawe e fat koj podrazbira direktno i silno pritiskawe vrz

odredena regija, {to e efikasno za namaluvawe na napnatosta na musku-

lite okolu ‘rbetniot stolb i rameniot pojas. Pritisokot postepeno se

zgolemuva. Se smeta deka mo`e da dovede do relaksacija.

Stati~ki pritisok e vid na gme~ewe koe se izveduva so jagodicite na

palcite, koi se stavaat na odredeno mesto so ispru`eni race vo laktite

i se aplicira pritisok koj poteknuva od te`inata na teloto od rame-

niot pojas. Pritisokot se izveduva nekolku sekundi, a potoa palcite so

lizgawe se prenesuvaat na nova to~ka dol` ‘rbetniot stolb.

Kru`no pritiskawe se izveduva kako i stati~ko pritiskawe, a po-

toa prodol`uva so mali kru`ni dvi`ewa koi ja pridvi`uvaat ko`ata

nad muskulot.

Pri ovaa tehnika ne se prepora~uva primena na maslo kako sredstvo,

za da ne dojde do nekontrolirano lizgawe.

36

MASA@A

Fiziolo{ko dejstvo

So gme~eweto se podobruva cirkulacijata na krvta vo muskulite, se

otvoraat novi kapilari, se podobruva ishranata na muskulot, se otstra-

nuvaat {tetnite produkti od metabolizmot, se zgolemuva kontraktil-

nata sposobnost i elasti~nosta na muskulite. Valaweto i treseweto go

namaluvaat tonusot na muskulite.

Kaj muskul so o{tetena inervacija gme~eweto spre~uva razvoj na

atrofija, a kaj muskuli koi se atrofi~ni poradi imobilizacija doa|a

do nivna regeneracija i podobrena trofika.

Se primenuva i za osloboduvawe od athezii i namaluvawe na o`ilno

tkivo, i mo`e da se primenuva vo kombinacija so tropkawe.

Dlaboko i bavno gme~ewe ima smiruva~ko, a brzoto gme~ewe ima

stimulativno dejstvo.

Dokolku gme~eweto se sporedi so pasiven odmor, kratkata masa`a e

4 - 5 pati poefikasna za odmor na muskulot.

Indikacii: inaktivitetna atrofija, atrofija i hipotrofija na

mus kul po sportski povredi, vo sportot za namaluvawe na zamorot na

muskulite i dr.

Sl.21. Gme~ewe na goren del od grbot

Sl.22. Gme~ewe na goren del od grbot

37

MASA@A

TROPKAWE

Tropkawe e vid na masa`a koja se izveduva so niza otse~ni udari {to

sleduvaat eden po drug, a se izveduvaat naizmeni~no so ednata i so druga-

ta raka. Tie mo`at da bidat izvedeni so:

- ulnarnata strana na maliot prst;

- ulnarnata strana na {akata;

- {aka svitkana vo tupanica;

- dlanka na ispru`ena raka.

a) Seckawe e tropkawe koe se izveduva so ulnarnata strana na {akata

i na prstite (so sostaveni prsti - tvrdo seckawe ili so ra{ireni

prsti - meko seckawe), so rabovite samo na malite prsti {to e mno-

gu poblago.

b) Pleskawe e tropkawe so volarna ili dorzalna strana na {aka, pri

{to prstite mo`e da se ispru`eni ili blago flektirani vo vid

na konus, odnosno se sozdava vozdu{no perni~e pome|u dlankata i

povr{inata koja se masira.

v) Pot~uknuvawe, se izveduva so jagodicite na prstite, so lesno svit-

kan prst, a dvi`eweto e od ra~niot zglob i prstot. Toa se primenu-

va na bolni to~ki i na mesta kade {to izleguvaat nervite.

Postojat i drugi tehniki na tropkawe.

Toa se izveduva so brzi, ritmi~ni kratki udari so edna ili so dvete

race. Racete treba da se opu{teni, a laktite dobli`eni do teloto. Mus-

kulot vrz koj se vr{i tropkaweto treba da e maksimalno relaksiran,

inaku mo`e da se predizvika bolka, poradi {to }e izostane efektot.

Tropkaweto obi~no se primenuva nad golemi muskulni grupi, kaj po-

malku bolni sostojbi.

Sl.23. Seckawe vo predel na grbot Sl.24. Seckawe na goren del od grbot

38

MASA@A

Fiziolo{ko dejstvo

Tropkaweto doveduva do hiperemija na ko`ata, podobruvawe na cir-

kulacijata, se podobruva muskulniot tonus, {to e korisno kaj sporti-

sti.

Predizvikuva drazba na nervite i nervnite zavr{etoci. Ne se pri-

menuva kaj hipertoni~ni muskuli. Toa e korisno koga se izveduva na

gornata i sredna regija na trupot i pomaga vo otstranuvawe na bronhi-

jalniot sekret.

Blago tropkawe na abdomenot ja podobruva crevnata peristaltika i

e korisno za redukcija na masnite naslagi i ~esto se primenuva vo sedal-

nata regija i butovite.

Indikacii: muskulna atonija poradi inaktivitet ili zamor (nikako

paraliti~en muskul), ima op{t stimulativen efekt kaj rekovalescent-

ni sostojbi, kaj pote{kotii na respiratoren i digestiven sistem.

Kontraindikacii: site vidovi na paraliza (spasti~ni ili mlitavi),

sve`i povredi, vospalenija, poizrazeni nevrasteni~ni pote{kotii, vo-

spalenija na nervi i dr.

Tropkaweto ne se vr{i vrz regii kade {to koskata prominira pod

ko`ata, nad krvni podlivi i o{teteni veni. Treba da se vnimava vo pre-

del na vratot, belite drobovi, srceto, abdomenot, bubrezite, pome|u lo-

patkite.

Sl.25. Pleskawe

Sl.26. Tropkawe

39

MASA@A

VIBRACII

Vibracii se masa`na tehnika koja se sostoi od brzi, sitni, ram-

nomerni, visokooscilira~ki potresi koi se izveduvaat so eden ili so

nekolku prsti ili so cela dlanka, vo zavisnost od povr{inata koja se

masira.

Tehnika

Vibracii mo`at da se izveduvaat so edna ili so dvete race. Toa se

dvi`ewa na treperewe na prstite ili na dlankite, pri {to ne se koris-

ti silata na muskulite tuku telesnata te`ina na maserot, so mala sila.

Tie se izveduvaat nadol`no ili napre~no.

Pri vibracija se izveduvaat od 8 do 11 dvi`ewa vo sekunda.

Vo zavisnost od toa dali maserot gi odvojuva racete od ko`ata, se

razlikuva:

- stabilna vibracija, koja se primenuva na oddelni delovi od teloto,

odnosno na bolni to~ki;

- labilna vibracija, koja se primenuva na pogolemi regii i naj~esto

dol` nervni stebla, od nivniot koren kon periferijata.

Vibraciite ne smeat da predizvikuvaat bolka.

Vibraciite se zamoren fat za terapevtot, taka {to ~esto se pravat

so pomo{ na elektri~en masa`er.

Sl.27. Vibracii

Fiziolo{ko dejstvo

Se primenuvaat glavno za masa`a dol` nervno steblo, za masa`a na

bolni to~ki.

Vibracii so frekvencija od 50 Hz imaat detonizira~ko dejstvo.

Energi~nite vibracii dejstvuvaat nadraznuva~ki vrz nervniot sis-

tem, dodeka blagite vibracii dejstvuvaat smiruva~ki. Po masa`ata se

40

MASA@A

javuva subjektivno ~uvstvo na namaluvawe na zamorot, namaluvawe na bol-

kite pri nevralgi~ni sostojbi i namaluvawe na edemot.

Vibraciite doveduvaat do dlabinsko zgolemuvawe na cirkulacijata

i stimulacija na metabolizmot, podobruvawe na kontraktilnata spo-

sobnost na muskulot, namaluvawe na muskulniot tonus. Pri primena

dol` nervite, pomagaat vo vospostavuvawe na funkcijata na nervot po

refleksen pat.

Koga se primenuva masiraweto po Hedovi zoni, toga{ mo`e da vlijae

na site delovi od teloto i organi preku nevrorefleksnoto dejstvo, taka

{to vlijae povolno na funkcijata na vnatre{nite organi (ja zgolemuva

sekretornata aktivnost na `eludnikot i crevata, ja stimulira funkci-

jata na crniot drob i bubrezite vo abdominalnata regija, go podobruva

vareweto, a kaj zapek go zgolemuva tonusot na debeloto crevo).

Indikacii: bolni to~ki kaj miofibrozitis, dol` nervno steblo

pri bolni sostojbi, nevralgii.

MASA@NI ME\UFATOVI

Pokraj osnovnite masa`ni fatovi, postojat i pomo{ni t.n. me|ufa-

tovi koi ~esto se primenuvaat vo kombinacija so ostanatite fatovi, a se

izveduvaat so dva ili pove}e osnovni fatovi. Toa se:

- ̂ e{lawe, se izveduva preku metakarpofalangealnite zglobovi na

dorzumot na {akata koja e formirana vo tupanica. Dvi`eweto se

izveduva vo ra~niot zglob od polna fleksija kon ekstenzija, pra-

vej}i silen pritisok. Toa se primenuva na golemi regii, na golemi

muskulni masi, kaj debeli lica ili tamu kade ima debela fascija

(torako-lumbalno, taban, dlanka).

- Peglawe, se izveduva so dorzalnata strana na ispru`eni prsti koi

se svitkani taka {to ramninata na prstite so dora~jeto sklopuva

prav agol. Toa e fat koj se primenuva pri masirawe na grbot ili

prednata strana na natkolenicata.

- Valawe, e vid gme~ewe, se izveduva taka {to so dlankite i polusvit-

kanite prsti se opfa}aat muskulite od dvete strani, a potoa race-

te se dvi`at vo sprotivna nasoka, pri {to muskulite se "valaat"

pome|u racete.

- Tresewe, se izveduva taka {to so dlankata se opfa}a grupa od

muskuli, potoa se pravat brzi dvi`ewa, taka {to muskulite se

pridvi`uvaat, se “tresat” pome|u dlankata i koskenata podloga.

- [tipkawe, so koe tkivoto se odvojuva od podlogata. Mo`e da se

izvede so palec i pokazalec ili so vrvovite na dvata pokazalci. Se

primenuva kaj luzni, athezii, za draznewe na nervi, za predizviku-

vawe refleksni nadraznuvawa i vo kozmetika.

41

MASA@A

- Istegawe na tkivoto, pri koe na pomali povr{ini se koristi vo-

larnata strana na prstite, a za pogolemi (grb i sl.) dlankite. Prs-

tite i dlankite se postavuvaat na rabovite na tkivoto koe se tre-

tira, cvrsto se fiksiraat, a potoa se oddale~uvaat rastegnuvaj}i ja

ko`ata. Pomaga kaj luzni, athezii i kontrakturi.

- Rastresuvawe, e sli~no na vibraciite, so ritmi~ni, brzi dvi`ewa

so {iroki potezi. Obi~no se primenuva na ekstremitetite, mo`e

i na trupot. Ekstremitetot se dr`i vo {akite na maserot postave-

ni taka {to nivnite nadol`ni oski se poklopuvaat so nadol`nata

oska na ekstremitetot, pri {to se izveduvaat dvi`ewa na tresewe

na ekstremitetot, kon gore, dolu, levo, desno, brzo i vo vid na tre-

perewe. Vtor na~in e so ednata raka da se fati {akata na bolniot

a so drugata da se fiksira ramoto, pri {to so prvata raka se vr{at

kratki, oscilira~ki dvi`ewa. Rastresuvaweto povolno vlijae za

relaksacija i e pogodno za namaluvawe na zgolemen muskulen to-

nus.

DOZIRAWE NA MASA@A

Doziraweto na masa`ata, isto taka, e zna~ajno kako i doziraweto kaj

drugi fizikalni agensi, za da se postigne najdobriot mo`en efekt od

tretmanot. Doziraweto na masa`ata treba da bide pravilno.

Pravilno izvedenoto dozirawe ima subjektivni i objektivni para-

metri.

Subjektiven parametar bi bilo prijatno ~uvstvo na toplina vo tekot

i po masa`ata. Po zavr{ena masa`a mo`e da postoi ~uvstvo na zamore-

nost, koe po 24 ~asa go zamenuva ~uvstvo na prijatna sve`ina. Poneko-

ga{, i pokraj pravilnoto dozirawe, subjektivnoto ~uvstvo ne mora da

bide prijatno.

Pri nepravilno dozirana masa`a koja e premnogu silna mo`e da se

pojavi ~uvstvo na iskr{enost, zamor, vlo{eno raspolo`enie, pojava ili

zgolemuvawe na postoe~kite bolki vo predelot koj se masira.

Za pravilno dozirawe na masa`ata, treba da se zemat predvid nekol-

ku parametri:

goleminata na tretiranata povr{ina na teloto;

brzinata na masa`nite dvi`ewa;

vozrasta na pacientot;

telesnata visina na pacientot;

promena na simptomite na pacientot.

Regijata i povr{inata za tretman kaj pacienti na rehabilitacija ja

odreduva lekar specijalist-fizijatar, a maserot treba dobro da ja poz-

nava anatomijata na muskulite i drugite strukturi vo taa regija.

42

MASA@A

Za sekoja regija postoi razli~no optimalno vreme potrebno za da se

izvr{i masa`a:

masa`ata na gorni ekstremiteti trae 10-15 minuti;

masa`ata na dolni ekstremiteti trae 15-20 minuti;

masa`ata za gradi i abdomen trae 15-20 minuti;

op{tata masa`a trae 30-60 minuti.

Vidot na masa`niot fat ja odreduva brzinata na dvi`eweto na race-

te na maserot. Dvi`ewata moraat da bidat rimi~ni i skladni.

Brzina na masa`nite dvi`ewa kaj razli~ni tehniki:

- maznewe, triewe, gme~ewe, se vr{at so 15 dvi`ewa vo minuta;

- tropkawe, se vr{i so 120-180 dvi`ewa vo minuta;

- vibracii, se vr{at so 8-11 dvi`ewa vo sekunda.

Visinata na pacientot pri doziraweto na masa`ata e va`na, zatoa

{to poniski lica imaat pomala regija za masa`a vo sporedba so poviso-

ki, taka {to masa`ata kaj niv mo`e da trae pokratko.

Vozrasta na pacientot vlijae na doziraweto, taka {to kaj mladi lu|e

i kaj stari lica vremetraeweto na masa`ata se skratuva, bidej}i pobrgu

se postignuva efektot od masa`ata.

Podobruvaweto na simptomite pridonesuva vremetraeweto na

masa`ata postepeno da se skratuva. Dokolku nema podobruvawe, tret-

manot se prisposobuva, se menuva ili se prodol`uva. Za celo vreme na

tretmanot terapevtot mora da gi nabquduva lokalnite promeni na regi-

jata koja ja tretira.

Medicinski indicirana masa`a se sproveduva 2 do 3 pati nedelno vo

serii od 6 do 12 masa`i, vo tek na 2 do 4 nedeli.

Dobro terapisko dejstvo, odnosno optimalno dozirawe se potvrduva

so palpacija i opservacija na maserot so istovremeno subjektivno dobro

~uvstvo na pacientot. Vo medicinskite centri masa`ata e del od kom-

pleksnoto lekuvawe zaedno so drugi fizikalni proceduri.

Sl.28. Kada za hidroterapija

43

MASA@A

KOMBINACIJA NA MASA@A SO DRUGI FIZIKALNI PRO-CEDURI

Lekuvaweto na razli~ni zaboluvawa vo ustanovi za fizikalna medi-cina i rehabilitacija e kompleksno, pri {to se primenuvaat razli~ni vidovi na fizikalni agensi i rehabilitacioni postapki.

So cel zgolemuvawe na rezultatite na lekuvaweto, fizikalnite proceduri mo`at da se kombiniraat. Obi~no se primenuvaat nekolku fizikalni agensi za da se postigne najpovolno dejstvo vrz zabolenoto tkivo vo zavisnost od prirodata na bolesta. Razli~ni fizikalni agensi imaat razli~en mehanizam na dejstvo, taka {to treba vnimatelno da se kombiniraat. Isto taka, treba da se vodi smetka za prirodata na zabolu-vaweto, kako i reakcijata na pacientot na primenetata terapija.

Masa`ata mo`e da se primenuva vo kombinacija so drugi fizikalni agensi i rehabilitacioni postapki: termoterapija (primena na toplo), hidroterapija (primena na voda), elektroterapija (primena na elektri-~na energija), fototerapija (primena na svetlina), sonoterapija (pri-mena na ultrazvuk) i kineziterapija (primena na ve`bi).

Plan i programa na rehabilitacija vo koi se primenuvaat nekolku fizikalni agensi mo`at da se primenuvaat vo zdravstveni ustanovi za fizikalna medicina i rehabilitacija, no nekoi nekoga{ mo`at da bi-dat primeneti i vo doma{ni uslovi, dokolku se primenuvaat dostapni sredstva.

1. Masa`a i hidroterapija

Naj~esto se primenuva kombinacija na masa`a i hidroterapija. Masa`ata se kombinira so topla op{ta bawa, tu{, primena na bazen po-radi toplotnoto dejstvo, primena na ve`bi vo bazen, plivawe, kontrast-ni bawi, triewe so vla`na frotirna krpa i dr.

Vo topla voda tonusot na muskulaturata se namaluva, taka {to toa go potpomaga pozitivnoto dejstvo na masa`ata. Ve}e postignatata hipere-mija so hidroterapijata preku primena na masa`a stanuva prolongirana (prodol`ena) i doveduva do zabrzuvawe na cirkulacijata, podobruvawe na ishranata na tkivata i otstranuvawe na raspadnite produkti od me-tabolizmot (razmenata na materii vo tkivata) bez optovaruvawe na kr-votokot i srceto.

Za namaluvawe na otok povolno dejstvuvaat kontrastni bawi i odre-deni tehniki na masa`a, kako kaj distorzii na sko~en zglob i sl.

Sepak, obi~no ne se kombiniraat podvodna masa`a vo specijalna kada so ra~na masa`a, bidej}i tie imaat isto dejstvo.

Vo doma{ni uslovi mo`e da se primenuvaat razli~ni hidroterapi-ski proceduri koi mo`at da se kombiniraat so masa`a. Pacientot treba

da se obu~i da gi primenuva pravilno.

44

MASA@A

2. Masa`a i termoterapija

Masa`ata mo`e da se kombinira so suva i so vla`na toplotna pro-

cedura. Naj~esto primenuvani formi na termoterapija se: primena na

parafin, primena na lekovita kal i dr. Temperaturata na izvorot na

toplina ne bi trebalo da bide mnogu povisoka od telesnata temperatura,

no e va`no vremetraeweto na nejzinata primena. So nea se postignuva

pro{iruvawe na krvnite sadovi i reaktivna hiperemija.

So toplotnite proceduri se postignuvaat slednite efekti: pro{i-

ruvawe na krvnite sadovi (vazodilatacija), podobruvawe na razmenata

na materii, podobra eliminacija na raspadnite produkti na metaboliz-

mot, namaluvawe na tonusot na muskulaturata, namalena osetlivost na

ko`ata i namaluvawe na bolkata.

Se prepora~uva termoterapiskite proceduri da se primenuvaat pred

masa`a vo slednite sostojbi: pri postoewe na athezii, luzni, kontraktu-

ri (ograni~eni dvi`ewa vo zglobovite), nevralgii i sl.

Se prepora~uva masa`ata da se primenuva pred termoterapiskite

proceduri vo slednite sostojbi: miofibrozitis, otoci i sl. Ova se pra-

vi poradi opasnost od raskinuvawe na prethodno pro{ireni krvni sa-

dovi.

Sl.29. Parafinoterapija

Vo doma{ni uslovi, kako termoterapiski proceduri mo`at da se

primenat: zagreana cigla, termofor, elektri~no perni~e i sl.

So kombinirawe na masa`ata so termoterapiski proceduri, pred

ili posle, nivnoto dejstvo mo`e da se zgolemi i da se podobrat poziti-

vnite efekti.

45

MASA@A

3. Masa`a i fototerapija

Masa`ata mo`e da se kombinira

i so primena na infracrveni zraci,

koi se fototermi~ki zraci, so top-

lotno dejstvo koi se dobivaat od spe-

cijalni lambi koi gi ima vo zdravst-

veni ustanovi, no mo`at da se nabavat

vo apteka za doma{na upotreba.

Se prepora~uva masa`ata da se

izveduva pred terapijata so infracr-

veni zraci, so {to bi se postignale

podobri efekti.

4. Masa`a i sonoterapija

Sonoterapija pretstavuva primena na terapiski ultrazvuk, koj, isto

taka, pravi izvesna mikromasa`a na tkivata niz koi pominuva po apsor-

pcijata. Taa ima mehani~ko i toplotno dejstvo na tkivata, ja podobruva

cirkulacijata, dejstvuva na omeknuvawe na o`ilno tkivo i athezii, taka

{to so taa cel mo`e da se primenuva kaj razli~ni luzni, o`ilno tki-

vo, fizbrozno tkivo i ograni~eni dvi`ewa vo zglobovi. So istata cel

mo`at da se primenat i odredeni masa`ni tehniki.

5. Masa`a i kineziterapija

Masa`a i kineziterapija se primenuvaat kaj razli~ni zaboluvawa,

pred sè, kaj razli~ni nevrolo{ki zaboluvawa, koi se manifestiraat so

paraliza i pareza na muskulaturata, koi odat i so namalen tonus i tro-

fika na muskulaturata. So odredeni tehniki na masa`a mo`e da se vli-

jae na podobruvawe na muskulnata trofika i kontraktilnata sposobnost

na muskulite.

Taa mo`e da se primeni pred ve`bite so cel podgotovka na lokomo-

torniot aparat za primena na kineziterapija. Vo nekoi slu~ai masa`ata

mo`e da se primeni posle primena na kineziterapija, koga se zabrzuva

resorpcijata na {tetnite produkti na metabolizmot.

Kaj sportistite, isto taka, ~esto pokraj primenata na razli~ni vi-

dovi na ve`bi, ~esto se primenuva masa`a so cel da se podobri elasti-

~nosta na muskulite, nivnata kontraktilna sposobnost, kako i da se na-

mali i da se otstrani zamorot po trening i natprevar.

Kaj pacienti so amputacija na del od ekstremitet, vo predelot na

~kunkata (del od ekstremitet koj ostanuva po amputacija) se primenuva-

Sl.30. Lamba za infracrveni zraci

46

MASA@A

at masa`a i kineziterapija, pokraj banda`iraweto so elasti~en zavoj,

za namaluvawe na otokot, podobruvawe na trofikata na muskulaturata

i oformuvawe na ~kunkata koja treba da dobie konusna forma {to e naj-

povolna forma za prepi{uvawe proteza.

6. Masa`a i elektroterapija

Kaj brojni zaboluvawa se primenuvaat odredeni elektroterapiski

proceduri so cel namaluvawe na bolkata, podobruvawe na lokalnata

cirkulacija, otstranuvawe na raspadnite produkti na metabolizmot,

namaluvawe na otokot, namaluvawe na tonusot na muskulaturata i sl.

Kaj brojni zaboluvawa, kako {to se bolka vo vratot, vo lumbal-

niot del od ‘rbetot, pri miofibrozitis, kaj paralizi kako posledica

na o{tetuvawe na periferen nerv, nevralgii, nevritisi i sl., pokraj

primenata na odredeni elektroterapiski proceduri povolno dejstvuva

primenata na masa`a, so {to se zgolemuva vkupnoto pozitivno dejstvo

vrz organizmot.

Mo`e da se kombinira so galvanska struja, dijadinamski strui, in-

terferentni strui, kusi branovi, transkutana elektri~na nervna sti-

mulacija, elektrostimulacija na muskuli pri o{teten periferen nerv

i dr.

Sl.31. ^etiri}eliska bawa za hidrogalvanoterapija

47

MASA@A

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. Nabroj gi osnovnite masa`ni tehniki.

2. [to e maznewe?

3. Opi{i ramno maznewe.

4. Opi{i opfatno maznewe

5. Kakvi vidovi na maznewe postojat?

6. Kako se izveduva mazneweto?

7. Kakvo e fiziolo{koto dejstvo na mazneweto?

8. Nabroj gi indikaciite i kontraindikaciite za maznewe.

9. [to e triewe?

10. So kakva tehnika se izveduva trieweto?

11. Koe e fiziolo{koto dejstvo na trieweto?

12. Nabroj gi indikaciite za primena na triewe.

13. [to e gme~ewe?

14. Koi se tehnikite za izveduvawe na gme~ewe?

15. Kako se izveduva gme~ewe so cedewe?

16. Koe e fiziolo{koto dejstvo na gme~eweto?

17. Nabroj gi indikaciite za primena na gme~ewe.

18. [to e tropkawe?

19. Nabroj gi tehnikite na tropkawe.

20. Opi{i kako se izveduvaat seckawe i pleskawe.

21. Koe e fiziolo{koto dejstvo na tropkaweto?

22. Nabroj gi indikaciite i kontraindikaciite za tropkawe.

23. [to se vibracii?

24. Opi{i kako se izveduvaat vibraciite.

25. Dali vibraciite se izveduvaat samo ra~no?

26. Koe e fiziolo{koto dejstvo na vibraciite?

27. Nabroj gi indikaciite za vibracii.

28. [to se masa`ni me|ufatovi?

29. Opi{i gi naj~esto primenuvanite me|ufatovi.

30. Dali masa`ata mo`e da se kombinira so drugi fizikalni procedu-

ri?

31. Zo{to se kombinira masa`a so hidroterapija?

32. Zo{to se kombinira masa`a so termoterapija?

33. Opi{i go kombiniraweto na masa`a so ve`bi.

34. Opi{i ja celta na kombiniraweto na masa`ata so terapiskiot ul-

trazvuk.

35. Koj e efektot od kombinirana primena na masa`a i elektroterapi-

ja?

Zada~i za u~enikot vo tekot na prakti~nata nastava:

1. Primeni razli~ni vidovi na maznewe na razli~ni regii od teloto

pod nadzor na profesor.

48

MASA@A

2. Primeni triewe na razli~ni regii od teloto pod nadzor na profe-

sor.

3. Primeni gme~ewe na razli~ni regii od teloto pod nadzor na pro-

fesor.

4. Primeni razli~ni vidovi na tropkawe na razli~ni regii od teloto

pod nadzor na profesor.

5. Primeni vibracii na razli~ni regii od teloto pod nadzor na pro-

fesor.

6. Primeni razli~ni vidovi me|ufatovi na razli~ni regii od teloto

pod nadzor na profesor.

7. Vo tekot na praksata nabquduvaj so koi fizikalni proceduri se

kombinira masa`ata.

49

MASA@A

Poglavje 3

USLOVI ZA IZVEDUVAWE NA MASA@A I APARATI ZA MASA@A

USLOVI ZA IZVEDUVAWE MASA@A

Prostorija za masa`a

Prostorijata vo koja se izveduva ra~na masa`a vo rehabilitacio-

ni ustanovi se nao|a vo terapevtskiot oddel. Taa treba da bide ~ista,

svetla, golema i topla. Temperaturata treba da bide povisoka od onaa

vo ostanatite prostorii, od 20 do 230 C, zatoa {to poniska temperatura

mo`e da predizvika ~uvstvo na studewe kaj bolnite so revmatski zabo-

luvawa i onie so senzomotorni naru{uvawa. Masa`a ne treba da se vr{i

vo vla`na ili vo premnogu topla prostorija.

Treba da se obezbedi prirodno i ve{ta~ko osvetluvawe, koe ne tre-

ba da bide direktno na masata za masa`a. Toa treba da bide indirektno,

a po intenzitetot diskretno, bidej}i pregolema direktna svetlina ja

namaluva mo`nosta za relaksacija na pacientot.

Yidovite sekoga{ mora da bidat ~isti, po`elno vo pastelni boi, koi

opu{taat i davaat toplina. Isto taka, i podovite mora sekoga{ da bidat

~isti i od materijal koj se bri{e i se dezinficira. Vo prostorijata

treba da se nao|a ~e{ma so topla i so studena voda. Neposredno pred

masa`ata maserot treba da gi izmie racete so topla voda.

Dokolku vo prostorijata ima pove}e masi za masa`a, potrebno e tie

da bidat odvoeni so paravan.

Pokraj masa, ostanatiot inventar treba da sodr`i: stolici za

masa`a, rezervni klupi, potpira~ za noze, perni~iwa so razli~na go-

lemina i forma presle~eni so skaj, masi~ka za ~uvawe na sredstvata

za masa`a, orman za ~uvawe rezervni ~ar{afi, po mo`nost aparat za

vib ra ciona masa`a, zaka~alka, masa i stol, dnevnik za evidencija. Za

odr`uvawe na temperaturata po`elno e vo prostorijata da ima kalori-

fer i klima-ured.

Perni~iwa so razli~na golemina i forma slu`at za postavuvawe na

segmentot vo fiziolo{ka polo`ba pri rabota.

Vo prostorijata treba da vladee mir i ti{ina.

Oprema za masa`a

Opremata za masa`a opfa}a podloga za masa`a, naj~esto masa i sred-

stva za masa`a.

50

MASA@A

Kako podloga za masa`a naj~esto se koristat masi za masa`a koi mo-

`at da bidat stati~ki i poretko patrona`ni, no za nekoi vidovi masa`a

mo`e da se koristi i pod (na pr., {ijacu masa`a).

Masite za masa`a treba da bidat so slednite dimenzii: dol`ina

180-200 sm, {irina 60-70 sm i visina 70-75 sm. Se proizveduvaat masi kaj

koi visinata se prisposobuva spored visinata na maserot. Nekoi masi

imaat otvor vo predelot vo koj se postavuva glavata za podobar priod

pri masa`a na vratniot i na rameniot del. Ovie masi nemaat vozglavje.

Mo`at da bidat dizajnirani taka {to nivnata osnova se rasklopuva na

nekolku dela koi se previtkuvaat, obi~no tri, {to ovozmo`uva teloto

na tretiranoto lice da se postavi vo potrebnata relaksirana polo`ba

za masa`a i optimalen pristap na maserot.

Patrona`nite masi se sklopuvaat i se rasklopuvaat, tie se preno-

slivi, no se pomalku stabilni.

Podot e pogodna podloga za izveduvawe masa`a, bidej}i e cvrst i

stabilen. Potrebno e da se postavi cvrst sun|er ili nekolku }ebiwa,

kako i odreden broj perni~iwa.

Pri patrona`na rabota ne treba da se raboti na kau~ ili na krevet,

bidej}i se meki i {iroki i go apsorbiraat primeniot pritisok.

Sl.32. Masa za masa`a

Sl.33. Patrona`na masa za masa`a

51

MASA@A

Preparati za masa`a

Preparatite za masa`a kako pomo{ni sredstva ne se koristat kaj

sekoe masirawe. Kaj nekoi tehniki na masa`a se primenuvaat, kaj drugi

mo`at no ne moraat da se primenuvaat, kaj treti ne e povolno da se pri-

menuvaat.

Ova sredstvo posreduva pome|u racete na terapevtot i ko`ata na pa-

cientot i masa`ata bez takvo sredstvo mo`e da bide neprijatna.Tie ja

spre~uvaat iritacijata na ko`ata.

Sredstva za masa`a naj~esto se primenuvaat kaj medicinska masa`a

vo tek na maznewe, pri limfna drena`a i pri periostna masa`a. Kaj

masa`a na svrzno tkivo ne e po`elna nivna primena.

Sl.34. Masla za masa`a

Vidovi preparati za masa`a

Postojat razli~ni vidovi pomo{ni sredstva koi po svojstvata se po-

godni za odredeni fatovi.

Naj~esto se koristat:

- pudra, osobeno e pogodna pudrata za bebiwa, bidej}i ne ja drazni

ko`ata, dobro apsorbira pot i loj, lesno se otstranuva;

- talk, koj ima sli~ni svojstva kako pudrata i ~esto se koristi;

- masla od rastitelno poteklo. Od rastitelni masla se koristat ma-

slinovo, kokosovo, maslo od lavanda, maslo od kosten, maslo od orev,

son~ogledovo maslo i dr. Masloto treba da bide ladno cedeno, nera-

finirano, bez aditivi. Vakvo maslo e pogodno za ko`ata, bidej}i

sodr`i hranlivi materii - vitamini, minerali i masni kiselini.

Polesni rastitelni masla se koristat samostojno za masa`a (bade-

movo, maslo od soja, maslo od son~ogled, semki od grozje) ili se del od

52

MASA@A

nekoja maslena me{avina. Rastitelnite masla mo`at da se koristat kako

osnovni masla ili kako me{avina sostavena od razli~ni masla.

So primena na maslo racete na maserot polesno lizgaat po povr{i-

nata na ko`ata i dvi`ewata se poslobodni. Masa`ata so maslo ja pravi

ko`ata mazna i meka.

- Masla od mineralno poteklo. Vakvite masla treba da bidat sve`i

i procedeni.

- Masti, osobeno mekoviti masti koi se sostojat od osnovniot lek so

koj se postignuva lokalno dejstvo na ko`ata i na podlabokite tkiva

vo regijata koja se masira.

- Kremi za higiensko-kozmeti~ka masa`a.

- Te~en parafin, koj ne e mnogu pogoden poradi leplivosta.

- Gel, sapunica, vazelin i dr.

Sl.35. Primena na maslo za masa`a

Sl.36. Primena na talk za masa`a

53

MASA@A

Uslovi koi treba da gi ispolnuvaat terapevtot/maserot i pacie ntot

Terapevtot/maserot mora da ja saka svojata rabota, da e spokoen, tr-

peliv, toleranten. Toj treba da umee dobro da komunicira so pacientot

i da ima razbirawe za nego.

Toj mora dobro da ja poznava anatomijata, da gi znae odnosite me|u

organite, mestoto na pripoite na muskulite, tekot na krvnite i limf-

nite sadovi i nervite, kako i mestata kade {to nervite se najpovr{ni.

Maserot mora da e ~ist, pedanten i ureden.

Racete na maserot se osnovno sredstvo za rabota, tie treba da bidat

topli, suvi i silni, so trkalezni {iroki jagodici na prstite.

Maserot mora da ima razvieno ~uvstvo za dopir. Ova ~uvstvo osobeno

e razvieno kaj slepite lica. Porazvienoto taktilno ~uvstvo (~uvstvo na

dopir) mu ovozmo`uva na terapevtot podobro razlikuvawe na taktil-

nite vpe~atoci od povr{inata na ko`ata i od podlabokite delovi na

teloto, poradi {to vakvite lica se pove{ti vo doziraweto i vo sogle-

duvaweto na reakcijata na pacientot na odreden fat.

Razli~nite promeni vo tkivata maserot gi zabele`uva i gi procenu-

va preku taktilnite vpe~atoci (vpe~atoci dobieni preku dopir) koi se

dobivaat so palpacija na zdravoto tkivo. Pri masa`a i zapoznavawe na

patolo{kite promeni na bolnata regija, maserot ja ispituva i ja dopira

i zdravata regija zaradi sporedba i steknuvawe na podobro iskustvo. Po-

radi toa treba postojano da go ve`ba ~uvstvoto za dopir.

Maserot mora da ja odr`uva svojata fizi~ka kondicija, bidej}i ma-

sa`ata e fizi~ki naporna rabota. Toj treba da pravi i ve`bi za sila i

elasti~nost na {akata i prstite.

Izveduvawe na masa`a

Izveduvaweto na masa`a se sostoi od nekolku fazi ~ij redosled tre-

ba da se po~ituva. Tie se:

- podgotovka na maserot za masa`a,

- podgotovka na pacientot za masa`a,

- relaksacija na liceto za tretman,

- odreduvawe na polo`bata na liceto koe se tretira,

- sproveduvawe na masa`nite fatovi po pravilen redosled,

- zavr{uvawe na masa`ata.

Podgotovka na maserot za masa`a

Masa`ata treba da se sproveduva bez prekini.

Za po~etok na masa`ata, maserot treba da ja nagodi visinata na ma-

sata za masa`a, da ja is~isti, da podgotvi 2 ~isti ~ar{afi (dolen i za

54

MASA@A

pokrivawe), frotirni krpi i preparati za masa`a. Kontaktnite sredst-

va, masloto ili pudrata koi }e se koristat treba da bidat na dofat.

Racete na maserot treba da se ~isti, suvi i topli, so potse~eni nokti

i bez nakit. Ko`ata treba da e neo{tetena za da ne dojde do eventualno

prenesuvawe na infekcii. Pred i posle masa`ata racete treba da se iz-

mijat so topla voda i so neutralen sapun i da se za{titat so krem. Pred

sekoe pristapuvawe kon masa`a racete se mijat i ako se studeni se zagre-

vaat.

Maserot mora da vnimava na polo`bata na svoeto telo i da obezbedi

sloboden priod do delot od teloto koe treba da se masira, pri {to isto-

vremeno treba pri rabota da vlo`uva najmalku napor.

Polo`bata treba da bide stabilna za da dozvoli grbot da e opu{ten

i ispraven celo vreme. Ako maserot stoi, kolenata treba da se lesno

svitkani, grbot da dobie potpora vo visina na karlicata. Ova dr`ewe

ovozmo`uva ramnomerno rasporeduvawe na napregaweto na ramewata,

racete i dolniot del od grbot. Potrebno e grbot celo vreme da e ispra-

ven, {to ovozmo`uva produktivna rabota, no za{tita na ‘rbetot. Ne se

dozvoluva neprirodno vitkawe na ‘rbetot, tuku amortizacijata da bide

vo zglobovite na dolnite ekstremiteti.

Masa`ata treba da se izveduva preku snagata koja proizleguva od

te`inata na teloto, a ne so silata na muskulite. U{te na samiot po-

~etok za obuka na maserot toj treba da vr{i svesna kontrola na svoeto

dr`ewe. Toj treba da uspeva da go kontrolira dr`eweto avtomatski,

odnosno na toj na~in pomalku }e se zamoruva. Isto taka, mora da gi ~uva

i da gi neguva svoite race.

Pred po~etokot na masa`ata toj mora da ~uvstvuva psihi~ka opu{-

tenost i stabilnost.

Maserot zadol`itelno mora da napravi pregled na ko`ata na liceto

koe }e se masira pred da zapo~ne so masa`a. Po masa`ata racete temelno

se mijat so topla voda i sapun i se dezinficiraat.

Postojat odredeni ve`bi za racete i {akite na terapevtot za za~u-

vuvawe na silata:

1. So prstite na {akata se zema gumeno top~e i istoto se stiska i se

otpu{ta pove}e pati. Se povtoruva na dvete {aki.

2. So {akata se opfa}a sekoj prst na drugata {aka, blago se povlekuva

i se istega, a potoa so nego se vr{i vnimatelno kru`ewe.

3. Podlaktnicite i {akite se postavuvaat so dlankata kon dolu, a po-

toa se vr{i {to poblago i polabavo protresuvawe na {akite vo

ra~niot zglob.

4. Podlaktnicite i {akite se postavuvaat horizontalno i pravat kru-

` ni dvi`ewa na {akite vo ra~nite zglobovi, vo nasoka na strelki-

55

MASA@A

te na ~asovnikot i obratno, pri {to prstite se opu{teni. Istoto

se povtoruva i so stisnati tupanici.

5. [akite se opu{taat, prstite se svitkuvat vo zglobovite i lesno

se svitkuvaat vo tupanici, taka {to ispru`eniot palec ostanuva

nadvor. Ova se izveduva sé pobrgu so obvrzno stisnuvawe na krajot

so pravewe tupanica.

6. Prstite se ispru`uvaat taka da bidat {to e mo`no pora{ireni i

poispru`eni.

7. Laktite se cvrsto dobli`eni do trupot, a opu{tenite podlaktnici

i ra~ni zglobovi brgu rotiraat naizmeni~no vo dvete nasoki.

8. Laktite se pokraj teloto, podlaktnicite se horizontalni, a dlan-

kite pripoeni; dlankite se trijat edna od druga so pridvi`uvawe

napred-nazad predizvikuvaj}i toplina.

9. So lakti pripieni do teloto se uve`buva pleskawe i seckawe na

pernica, so postepeno zgolemuvawe na brzinata na dvi`ewata.

Se prepora~uvaat i ve`bi za zgolemuvawe na taktilnata osetlivost

na racete na terapevtot:

1. Dlankite se pribli`uvaat taka {to re~isi se dopiraat. O~ite se

zatvoraat i se ~uvstvuva pojava na neobi~ni senzacii (trnewe, vib-

racii, pulsacii). Po ova dlankite se oddale~uvaat za okolu 5 sm, pa

se vra}aat vo po~etnata polo`ba i povtorno se svrtuva vnimanie na

senzaciite. Povtorno se oddale~uvaat, sega na okolu 10 sm, a potoa

i na 15 sm i za celo vreme se sledi dali ima kakvi bilo senzacii.

2. Metalna pari~ka se stava pod nekoe spisanie. So zatvoreni o~i se

pravi obid da se pronajde, so zatvoreni o~i so dopir vrz gornata

povr{ina na spisanieto. Polesna ve`ba e ako pari~kata se stavi

pod nekolku lista hartija, a ponatamu za uve`buvawe na osetlivo-

sta na dopir se stava sé podebel sloj hartija.

3. Pred sebe se postavuvaat nekolku predmeti od razli~en materi-

jal (drvo, guma, plastika, metal) i so zatvoreni o~i se zema eden

po eden za da osetat negovite karakteristiki: forma, struktura,

fleksibilnost.

Za ovaa cel postojat i drugi ve`bi. Ovie ve`bi se rabotat vo pot-

polna koncentracija. Racete treba da bidat opu{teni za da bidat efi-

kasni.

Podgotovka na pacientot za masa`a

Podgotovkata na pacientot za masa`a opfa}a pove}e raboti koi }e

obezbedat kvaliteten tretman.

56

MASA@A

Liceto koe se masira treba da go razgoli delot od teloto koj treba da se

masira. Onie delovi koi ne se masiraat treba da bidat pokrieni, {to e

va`no i za vospostavuvawe na sigurnost i doverba.

Pred masa`ata terapevtot mora da napravi pregled na ko`ata i na

drugite tkiva koi se masiraat. Se zapo~nuva so inspekcija na ko`ata

koja mora da bide ~ista. Se nabquduva nejzinata boja, prisustvoto na

otok, sostojbata na krvnata i na limfnata cirkulacija.

Dokolku se najde infiltrat koj e so znaci za vospalenie (crvenilo,

otok, bolka na dopir, zategnatost), masa`ata e kontraidicirana.

Izrazena vlaknavost mo`e da pravi problem pri masa`a, bidej}i do-

kolku e energi~na mo`e da dovede do nadraznuvawe na ko`ata. Nekoga{

se prepora~uva vlaknata da se potse~at i da ne bidat podolgi od 0, 5 sm,

dodeka bri~ewe ne se prepora~uva, bidej}i ko`ata stanuva poosetliva.

Pred masa`ata lokalno na palpacija se odreduva sostojbata na mus-

kulniot tonus (dali e zgolemen ili e namalen) i muskulnata trofika

(atrofija).

So palpacija se procenuva prisustvoto na bolka, osobeno na mestata

na izleguvaweto na nervite ili dol` nervno steblo (kaj nevralgija na n. trigeminus, n. ischiadicus i sl.).

Se utvrduva prisustvo na jazli, otok, zgolemena temperatura, ka-

rakterot na luznite (atrofi~na ili hipertrofi~na-keloid) i dr.

Isto taka, se utvrduva stepenot na ograni~uvawe na podvi`nosta na

zglob (kontraktura).

Dokolku za vreme na masa`ata dojde do zgolemuvawe na otokot i na-

maluvawe na podvi`nosta, taa mora da se prekine.

Pri masirawe na bolen so srcevo-sadovni zaboluvawa, rekonvale-

scenti, zgoeni lica, treba da se kontrolira pulsot i krvniot pritisok,

pred i posle, nekoga{ duri i za vreme na samata masa`a.

Sl.37. Masa`a na stapalo

57

MASA@A

Podgotvitelna relaksacija za masa`a

Pred izveduvawe na masa`a nekoga{ e potrebno da se napravi podgot-

vitelna relaksacija koja mo`e da bide totalna i lokalna.

Totalna relaksacija podrazbira relaksacija na celoto telo. Taa za-

po~nuva so mentalna relaksacija po koja sleduva fizi~ko opu{tawe so

prodlabo~eno i zabaveno di{ewe.

Lokalna relaksacija se odnesuva na relaksacija na eden muskul ili

na muskulna grupa.

Progresivna relaksacija se postignuva so kontrastna metoda na

kontrakcija i dekontrakcija na muskulot, so {to se formira ~uvstvo

za razlika me|u zategnat i opu{ten muskul. Taa se primenuva najprvo na

pogolemi muskuli grupi, a potoa na oddelni muskuli. Potoa odi faza na

izometriska kontrakcija po koja sleduva opu{tawe, za ponatamu da se

bara muskulite da se relaksiraat so postojana mentalna kontrola.

Relaksacijata }e bide uspe{na dokolku se obezbedi stabilnost na

delot od teloto koj se masira.

Polo`ba na delovite od teloto za masa`a

Obezbeduvawe na prijatna polo`ba na tretiranoto lice vo tekot

na masa`ata se pravi so koristewe na pernici so razli~na golemina i

forma koi se postavuvaat pod odreden del od teloto.

Polo`bata koja }e ja zazemat delovite od teloto {to treba da se

masiraat e razli~na za razli~ni regii od teloto.

Ekstremitetot za masa`a treba da e vo fiziolo{ka polo`ba vo koja

muskulite se najmnogu relaksirani.

Le`ewe na grb vo potpolno ispru`ena polo`ba i na ramna podloga,

kakva {to e taa na masata za masa`a, gi zatega muskulite na nozete, ja

zgolemuva cervikalnata i lumbalnata lordoza, bolkite vo grbot mo`e

da se potenciraat, a stomakot stanuva napnat i te{ko mo`e da se masi-

ra.

Najgolema relaksacija se postignuva koga teloto e vo blago flekti-

rana polo`ba. Toa e sredna fiziolo{ka polo`ba, koja se karakterizira

so ramnote`a na elasti~nite sili na zglobnata ~aura i ligamentite na

zglobot. Polo`bata mora da obezbedi najmala bolnost, a delot koj se

masira mora da bide pristapen za maserot.

Nekoi op{ti pravila za rastovaruvawe pri masa`a:

- pri le`e~ka polo`ba na grb se stava edno perni~e pod kolenata,

drugo pomalo se stava pod glavata i vratot za da se namali pritiso-

kot na dolniot del od grbot;

58

MASA@A

- pri le`e~ka polo`ba na stomak edno golemo cilindri~no perni~e

se postavuva pod dorzumot na stapalata, a drugo pod glavata i rame-

wata, a po `elba se stava perni~e i pod stomakot;

- koga masata nema otvor za glavata, glavata na pacientot le`i na

strana, a racete se ispru`eni pokraj teloto so dlanki svrteni kon

gore.

Dokolku se sproveduva masa`a na oddelni delovi od teloto, potreb-

no e da se poznava osnovnata polo`ba na liceto koe se tretira za sekoja

regija. Za sekoja od ovie polo`bi postojat pravila za postavuvawe na

perni~iwata.

Po ispolnuvawe na ovie potrebni podgotovki, se pristapuva kon

sproveduvawe na masa`nite fatovi po pravilen redosled; a po nivnoto

sproveduvawe masa`ata zavr{uva. Po zavr{uvaweto na masa`ata tera-

pevtot gi mie racete so topla voda i so sapun i gi dezinficira.

APARATNA MASA@A

Aparatnata masa`a se deli na:

a. Mehani~ki uredi za masa`a

b. Elektromasa`eri za vibromasa`a

v. Hidromasa`a (podvodna masa`a)

g. Masa`a so kombiniran pritisok

d. Pnevmomasa`a

Sl.38. Elektri~en aparat za

vibraciona masa`a

Mehani~ki uredi za masa`a

Denes na pazarot ima golem izbor na mehani~ki uredi i elektri~ni

aparati za masa`a.

59

MASA@A

Od mehani~kite uredi se koristat razli~ni tipovi roleri koi se

primenuvaat manuelno so koi se simuliraat razli~ni tipovi na masa-

`a, pred sè, maznewe i triewe. Tie mo`at da bidat ednostavni, drveni,

so postavuvawe na nekolku podvi`ni trkalca spoeni so edna ra~ka; ili

drveni trkalca postaveni vo dva reda, povrzani vo lenta vo dol`ina od

okolu 80 sm za masirawe na grbot.

Elektromasa`eri za vibromasa`a

Od elektri~ni uredi se koristat razli~ni vidovi na aparati (elek-

tromasa`eri) so koi se dobiva vibraciona masa`a. Tie se sostojat od

elektromotor koj preku prenosna plo~a sozdava vibracii, koi, pak, pre-

ku razli~ni prodol`etoci se prenesuvaat na tretiraniot segment.

Ovie aparati imaat razli~ni dimenzii i intenzitet na dejstvo. Na

edniot kraj imaat pro{iren del od aparatot koj vibrira, koj mo`e da

bide so mazna, ispap~ena ili neramna povr{ina i edna prodol`ena ra-

~ka koja terapevtot ili samiot pacient ja dr`i vo tekot na masa`ata.

Na niv mo`at da se pridodavaat razli~ni dodatoci koi slu`at za prenos

na efektot od aparatot do ko`ata.

Tie se adaptirani za razli~ni delovi od teloto. Za obrabotka na

pomali povr{ini se upotrebuvaat pomali aparati, dodeka za obrabotka

na pogolemi muskulni povr{ini se upotrebuvaat pogolemi masa`eri.

Vibraciite se 120-180 vo minuta. Masa`ata se izveduva 5 - 10 minuti

na razli~ni regii od teloto. Vibraciite dejstvuvaat na namaluvawe na

bolkata preku poka~uvawe na pragot na bolka, doveduvaat do lokalna

hiperemija, podobruvawe na metabolizmot vo kletkite i otstranuvawe

na raspadnite produkti na metabolizmot. Tie mo`at da dovedat do pri-

jatno opu{tawe na pacientot.

Ovie aparati imaat svoi pozitivni i negativni osobini. Poziti-

vno e {to go {titat maserot od pregolemo zamoruvawe. Taka maserot

mo`e da izvede masa`a podolgo vreme na pove}e pacienti. Obi~no ovie

masa`eri se primenuvaat za masa`a na sportisti i vo kozmeti~ki salo-

ni. Negativno e {to tie ne mo`at da se doziraat i {to so niv ne mo`e da

se vr{i masirawe na oddelni muskuli ili na pomali regii. Zatoa ovie

aparati ne se primenuvaat vo medicinska masa`a kade {to e neophodna

selektivnost i pravilno dozirawe.

Postojat i vibracioni kolani koi slu`at za lekuvawe na celulitis

ili za slabeewe.

Postoi i vibracionen aparat za relaksacija po zamor, koj e sli~en

na golema doma{na vaga. Na toj aparat pacientot stoi, dodeka vibracii-

te se prenesuvaat od stapalata kon gore.

60

MASA@A

Hidromasa`a (podvodna masa`a)

Podvodna masa`a pretstavuva primena na voden mlaz pod pritisok

vo voda. Taa ja koristi mehani~kata energija na vodata. Pretstavuva

kombinirana primena na tu{ i bawa. Delot od teloto {to se masira

treba da e pod voda. Za ovaa procedura e potreben specijalen kompresor,

koj ja v{mukuva vodata od kadata ili hidrotankot (golema kada vo forma

na ~etirilisna detelina), a potoa pod pritisok ja isfrla niz gumeno

crevo. Mlazot se vodi linearno, spiralno ili kru`no, i sekoga{ cen-

tripetalno, vo nasoka na venskata i limfnata cirkulacija.

Temperaturata na mlazot na vodata e ista kako i na vodata vo hidro-

tankot. Taa vo kadata iznesuva 36-370C, no mo`e da bide i poniska, osobe-

no koga treba da se postigne tonizira~ki efekt. Traeweto na terapijata

iznesuva od 10 do 15 minuti. Podvodnata masa`a ima isto dejstvo kako i

manuelnata masa`a.

So ovoj tip aparatna masa`a }e se zapoznaete podetalno vo predme-

tot “Fizikalna terapija”.

Sl.39. Hidrotank so kompresor za podvodna masa`a

Masa`a so kombiniran pritisok

Za ovaa masa`a ~ija cel e limfna drena`a, se primenuvaat aparati

od tipot na “Vasculator” i “Vacusac”. So nivna pomo{ kaj pacientite mo`e

da se primeni modifikuvan vid na pritisok (namalen, normalen i zgole-

61

MASA@A

men), promena na temperaturata na vozduhot, oscilatorno menuvawe na

polo`bata na ekstremitetot, dejstvo na vibracii i dr.

Primenata se vr{i za podobruvawe na op{tata cirkulacija na krv-

ta i limfata, podobra razmena na hranlivi materii vo tkivata i elimi-

nacija na {tetnite produkti.

Pnevmomasa`a

Pnevmomasa`a pretstavuva na~in na izveduvawe masa`a so specijal-

ni uredi koi isfrlaat vozduh pod kontroliran pritisok.

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. Kakva treba da bide prostorijata za masa`a?

2. Kakva treba da bide temperaturata vo prostorijata za masa`a?

3. Nabroj go inventarot vo prostorijata za masa`a.

4. Na kakva podloga mo`e da se izvede masa`a?

5. Kako izgleda masa za masa`a?

6. Kakvi preparati se koristat za masa`a?

7. Zo{to se koristi preparat za masa`a?

8. Kaj koi masa`ni tehniki se koristi preparat za masa`a?

9. Koi uslovi treba da gi ispolnuva maserot?

10. Kako se podgotvuva maserot za masa`a?

11. Opi{i ve`bi za racete i za {akite na terapevtot.

12. Opi{i ve`bi za podobruvawe na taktilnata osetlivost na racete

na terapevtot.

13. Vo {to se sostoi podgotovkata na pacientot za masa`a?

14. Kako se pravi procena na regijata koja }e se masira od strana na

terapevtot?

15. Opi{i kakvi vidovi na relaksacija na pacient postojat.

16. Vo kakva polo`ba treba da bide teloto pri masa`a?

17. Kakvi vidovi aparati postojat za masa`a?

18. Opi{i elektri~en aparat za masa`a.

19. Kakov vid masa`a e mo`en so elektri~en masa`er?

20. Koi se prednostite i slabostite za primena na elektri~en masa`er?

21. Opi{i podvodna masa`a.

Aktivnosti na u~enikot vo tekot na prakti~nata nastava:

1. Podgotvi ja masata za masa`a pod nadzor.

2. Podgotvi se samiot za sproveduvawe na masa`a.

3. Izvedi gi ve`bite za racete i za {akite na terapevtot.

4. Izvedi gi ve`bite za podobruvawe na taktilnata osetlivost na ra-

cete na terapevtot.

62

MASA@A

5. Podgotvi go pacientot za masa`a pod nadzor na profesorot.

6. Napravi procena na ko`ata i na tkivata vo razli~ni regii od telo-

to na koi treba da se vr{i masa`a.

7. Postavi go segmentot od teloto koj se masira vo relaksirana polo`ba.

63

MASA@A

Poglavje 4

SPORTSKA I KOZMETI^KA MASA@A

SPORTSKA MASA@A

Sportist e lice {to se zanimava so redovna fizi~ka aktivnost. Spor-

tot e podelen po disciplini i sekoja disciplina sodr`i specifi~ni

aktivnosti so specifi~ni rekviziti.

Deneska se dava sè pogolemo zna~ewe na redovnata fizi~ka aktiv-

nost, koja mo`e da bide i rekreativna. So nea se sozdava dobro ~uvstvo

na duhot i na teloto i podobra sposobnost za borba so pritisocite na

sekojdnevniot `ivot. Ve`baweto e od vitalno zna~ewe za dobro zdravje,

zatoa {to pridonesuva za podobruvawe na funkcijata na srcevo-sado-

viot sistem, na belite drobovi, se zgolemuva cirkulacijata, se podobru-

va funkcijata na muskulo-koskeniot sistem, se namaluvaat problemite

so vareweto na hranata, se zajaknuva imunolo{kiot sistem, so {to orga-

nizmot e pootporen na bolesti.

So razvojot na sportot se razvivala i sportskata masa`a. Taa se ima

izdvoeno od klasi~nata masa`a so specifi~nosti koi se razlikuvaat vo

toa {to im pomaga na licata {to sportuvaat. Za sportistite najva`ni

se dobar trening i higienski na~in na `ivot.

Masa`ata, pak, e va`en segment vo odr`uvawe na nivnata op{ta te-

lesna kondicija. Se smeta deka sportistite treba da se obu~at da vr{at

masa`a i samomasa`a, za da mo`at da si pomognat vo odredeni situacii.

Celta na sportskata masa`a e da se podobrat psihofizi~kite sposob-

nosti na sportistot, da se podobrat sportskite rezultati so maksimalno

namaluvawe na mo`nite {tetni posledici od sportuvaweto. Sportskata

masa`a mo`e da se koristi vo preventivni celi, kako i vo lekuvawe na

nastanati sportski povredi.

Fiziolo{koto dejstvo na sportskata masa`a e isto so fiziolo{koto

dejstvo na klasi~nata terapiska masa`a. Razlika postoi vo odnos na in-

tenzitetot na masiraweto.

Dejstvoto na masa`ata se manifestira so podobruvawe na cirkula-

cijata i so zgolemuvawe na elasti~nosta na mekite strukturi, so {to

dejstvuva preventivno na povredi pri izlo`enost na golem fizi~ki na-

por.

Pome|u sportskata i terapevtskata masa`a ne mo`e da se odredi

nekoja precizna granica. Tie me|usebno se razlikuvaat vo odnos na in-

tenzitetot na masiraweto.

64

MASA@A

Vo sportskata masa`a se primenuvaat specijalni fatovi koi imaat

za cel pobrza i popotpolna podgotovka na sportistot za trening, inten-

zivirawe i prodol`uvawe na vremeto na samiot trening i zgolemuvawe

na sportskata mo}. Masa`ata ovozmo`uva pobrzo i popotpolno otstra-

nuvawe na site nesakani ili {tetni posledici poradi zgolemenata

fizi~ka aktivnost.

Sportskata masa`a e indicirana kaj site sportovi i kaj site spor-

tisti. Zatoa e potrebno vo site programi za trenirawe na oddelni spor-

tisti i grupi, racionalno i kontinuirano da se predvidi upotreba na

masa`a. Organizacijata i uslovite za izveduvawe na masa`a se prispo-

sobuvaat na specifi~nite okolnosti na sportot i na terenot (vo tereta-

na, soblekuvalna, ring, na du{ek postaven na pod i sl.).

Razlikata pome|u terapiskata masa`a i sportskata masa`a e i vo ob-

jektot na masa`a. Terapevtskata masa`a se izveduva na bolno lice, site

fatovi moraat da bidat precizno dozirani spored intenzitet i vreme-

traewe, odnosno prisposobeni na bolnata sostojba. Sportskata masa-

`a se izveduva kaj zdravo lice koe e psihofizi~ki sposoben i aktiven

sportist. Nemu masa`ata mu e potrebna za odr`uvawe i za podobruvawe

na sportskata forma. Poradi toa, masa`ata mora da se prisposobi na

potrebite na treningot, natprevaruvaweto ili podgotovkata.

Podelba na sportskata masa`a

Spored vremeto na izveduvawe, masa`ata mo`e da bide:

1. Masa`a za vreme na trening

2. Podgotvitelna masa`a

3. Masa`a za obnovuvawe

4. Masa`a za razvivawe razni fizi~ki kvaliteti

Sl.40. Masa`a na rameniot pojas

65

MASA@A

Sportska masa`a za vreme na trening

Ovaa masa`a se sproveduva paralelno so treninzite, a ponekoga{ gi

zamenuva koga tie ne mo`at da se izvedat. Taa gi zamenuva treninzite za

vreme na patuvawa, klimatski nepogodi, za vreme na povreda koga e oso-

beno zna~ajna, taka {to masa`ata ja odr`uva kondicionata sposobnost

na sportistot.

Celta na ovaa masa`a e maksimalno mobilizirawe na site sili na

organizmot za brzo vleguvawe vo sportska forma. Pred trening ili nat-

prevar muskulite treba da se zagreat, da se olabavat i da se podgotvat za

rabota.

Taa mo`e da ja podobri efikasnosta, da ja zgolemi izdr`livosta i

koordinacijata i da go namali rizikot od pregolemo istegawe na musku-

lot vo tekot na aktivnosta. Za ovaa masa`a se primenuvaat energi~ni i

pottiknuva~ki dvi`ewa. Toa se postignuva so otstranuvawe na nesaka-

nite posledici od zgolemena fizi~ka aktivnost.

Masa`ata vo tekot na trening mo`e da bide:

Op{ta, se sproveduva vo tekot na treningot i ja zgolemuva kondi-

cionata sposobnost na sportistot. Taa se sproveduva na celo telo

so voobi~aen redosled: pri le`ewe na stomak - na grb, glutealna

regija, zadna strana na natkolenica i pri le`ewe na grb - predna

strana na potkolenica, natkolenica, race, graden ko{ i abdomen.

Specijalna delumna masa`a e selektivna masa`a, koja se sprove-

duva na oddelni muskuli koi najmnogu se anga`irani vo odrede-

na sportska disciplina. Nejzina cel e podobruvawe na ishranata,

silata, elasti~nosta, brzinata i izdr`livosta na muskulite koi

podnesuvaat najgolemo optovaruvawe vo tekot na sportskiot napor.

Taa se izveduva po treningot so isti fatovi kako op{tata masa`a

i trae 20-30 minuti.

Sl.41. Masa`a na dolen del od grbot

66

MASA@A

Podgotvitelna sportska masa`a

Ovaa masa`a go podgotvuva sportistot za sportskiot napor. Taa e

obvrzna vo individualnite sportovi, a vo grupnite sportovi se izveduva

spored mo`nostite i potrebite. Se izveduva kratko vreme pred zagreva-

weto i 15 minuti pred natprevarot vo kombinacija so ve`bi za zagreva-

we, so cel sportistot da izleze na teren zagrean, elasti~en i podvi`en.

So nea se postignuva zabrzuvawe na cirkulacijata, porast na temperatu-

rata i namaluvawe na op{tiot, osobeno na muskulniot tonus.

Spored celite, masa`ata mo`e da bide:

- masa`a na pretstartna treska;

- masa`a na pretstartna apatija;

- masa`a vo sostojba na borbena gotovnost;

- masa`a vo okolnosti na oset na stud.

1. Masa`a na pretstartna treska se primenuva kaj sportisti so psi-

hi~ka napnatost, nervoza, nespokojstvo i razdrazlivost poradi

odgovornosta za natprevaruvaweto. So masa`a od tip na mazne-

we so ne`ni dvi`ewa se namaluva krvniot pritisok i organiz-

mot se smiruva. Na krajot se pravat nekolku dlaboki vdi{uvawa i

izdi{uvawa.

2. Masa`a na pretstartna apatija se primenuva kaj sportisti kaj koi

se javila nezainteresiranost za natprevarot. Toga{ se sproveduva

aktivacija na sportistot i stimulacija na negoviot nerven sistem.

Se sproveduva brzo, energi~no maznewe, trieweto e brzo so nagla

promena na ritam, tropkawe i vibracii. Masa`ata zavr{uva so

brzi, ritmi~ni ve`bi za gornite i za dolnite ekstremiteti.

3. Masa`a vo sostojba na natprevaruva~ka gotovnost, koja treba da se

primenuva kaj uramnote`eni i motivirani sportisti. Se sprove-

duva samo na muskulnite grupi koi }e pretrpat najgolemo optovaru-

vawe.

4. Masa`a pri ~uvstvo na stud, koe se javuva po izleguvawe od topla

prostorija, a pred natprevaruvawe na studen teren. Toa e ka rak te-

risti~no za pliva~i. Rezultat e lo{a funkcija na muskulot i lo{i

sportski rezultati, taka {to se primenuva masa`na tehnika za po-

dobruvawe na cirkulacijata.

Sportska masa`a za obnovuvawe

Glavnata cel na ovaa masa`a e da im se ovozmo`i na muskulite da se

odmorat po zamor. Masa`ata ima za cel da gi otstrani raspadnite pro-

dukti od metabolizmot, kako {to e mle~nata kiselina i dr. Kaj vrvnite

67

MASA@A

sportisti so vakva masa`a zazdravuvaweto mo`e da se skrati od tri na

eden den. Pri ovaa masa`a dvi`ewata treba da bidat bavni i cvrsti.

Ovoj tip na masa`a se primenuva po natprevar ili odlo`eno. Taa se

izveduva i pome|u natprevari koga gi ima pove}e eden po drug. Celta na

ovaa masa`a e obnovuvawe na di{eweto vo tkivata i otstranuvawe na

zamorot. Ovaa masa`a brgu go zadravuva sportistot za novi napori. Taa

se primenuva vedna{ po naporot, a koga e mo`no se kombinira so kratka

topla bawa od 5 minuti.

Ako sportistot e pomalku zamoren, se masira 30-60 minuti po nat-

prevarot, a dokolku e mnogu zamoren, mo`e da se odlo`i od nekolku ~asa

do 2 dena. Treba da se izbegnat silni fatovi i dobro e dokolku se kombi-

nira so dlaboko di{ewe.

Masa`ata na pauzite vo tekot na natprevarot e va`na za podobruva-

we na muskulnata sila i za postignuvawe podobri rezultati. Taa trae

20-30 minuti i treba da se izveduva na kraevite na muskulite i na zglo-

bovite koi se najoptovareni so odreden sport.

Masa`a za razvivawe razni fizi~ki kvaliteti

Fizi~kite kvaliteti na sportistot mo`at da se podelat na op{ti i

specifi~ni, povrzani so soodveten sport. Od ovie kvaliteti zavisi raz-

vojot na sportistot i negovite rezultati. Masa`ata mo`e da pridonese

vo podobruvaweto na muskulnata sila, izdr`livosta, brzinata, elasti-

~nosta i koordinacijata na dvi`ewata.

Za sekoja od ovie karakteristiki mora da se poznava na~inot na cel-

noto dejstvuvawe.

Masa`ni fatovi

Vo sportskata masa`a se koristat istite masa`ni tehniki kako kaj

klasi~nata ra~na masa`a, no tie se so posilen intenzitet, so odredeni

Sl.42. Gme~ewe na goren del od grbot

68

MASA@A

modifikacii. Taka, ~esto ne se primenuva maznewe kako vovedna tehni-

ka, ili, pak, koga se primenuva, toa e poenergi~no i na granica na triewe.

Toa se izveduva vo nasoka na venskata i na limfnata cirkulacija. Trie-

weto se izveduva sekoga{ vo nasoka na muskulaturata. Najva`en fat vo

sportskata masa`a e gme~eweto, koe treba da bide so golem intenzitet.

Mo`at da se primenat i vibracii, koi se tuka so golema amplituda i so

mala frekvencija.

Dozirawe na sportskata masa`a

Masa`ata se dozira vo zavisnost od fazata na sportskata aktiv-

nost vo koja se nao|a sportistot, kako i vo zavisnost od individualnata

psihofizi~ka sostojba. Taa se prisposobuva na razli~ni fazi na tre-

ning i natprevaruvawe. Brzinata i ritamot na masirawe se prisposobu-

vaat na slednite principi:

- grbot i ekstremitetite se masiraat brzo,

- stomakot i ote~eni zglobovi se masiraat bavno,

- zglobovite se masiraat pobavno poradi istisnuvawe na otokot,

- bolnite mesta se masiraat pobavno.

Sekoj fat ima svoj ritam koj treba da se po~ituva.

Dejstvo na sportskata masa`a

Dejstvoto na sportskata masa`a e op{to i lokalno.

So masa`a se dejstvuva na ko`ata, potko`noto tkivo, muskulite,

ner vite, krvnite i limfnite sadovi, zglobnite ~auri, fascii, zglobovi

i koski. Masa`ata go pottiknuva otstranuvaweto na raspadnite produk-

ti od metabolizmot koj e rezultat na ve`baweto. Mle~nata kiselina i

ureata se osloboduvaat i se akumuliraat vo muskulite, a taka nasobrani

mo`at da kristaliziraat {to predizvikuva pojava na gr~evi, vko~ane-

tost, bolka i osetlivost. So masa`ata na mekite tkiva po ve`baweto toj

otpad lesno se otstranuva.

Pri trening, kako rezultat na nepravilna treniranost, pregolemo

istegawe, pojava na bolen jazol na stomakot na muskulot i sl., mo`e vo

muskulite da se pojavi bolka, koja mo`e da se namali so masa`a poradi

la~ewe na endorfini.

So masa`a se podobruva elasti~nosta i kontraktilnosta na muskul-

noto tkivo, elasti~nosta na tetivite, zglobovite, ligamentite, se spre-

~uva pojava na athezii ili o`ilno tkivo; ili, pak, dokolku toa prethod-

no nastanalo mo`e da se sanira.

Masa`ata vo sportot ima preventivno dejstvo. Dokolku se primenu-

va redovno, so nea mo`at da se preveniraat povredi koi bi nastanale so

69

MASA@A

prekumerno ve`bawe. Isto taka, namaluva pomali pote{kotii i bolki

koi mo`at da dovedat do pojava na povreda.

Pred natprevar taa se primenuva i za namaluvawe na psihi~kata

nap natost.

Indikacii i kontraindikacii za sportska masa`a

Indikaciite za primena na sportska masa`a se navedeni prethodno,

no pri primena na sportska masa`a mora da se posveti osobeno vnimanie

na kontraidikaciite, t.e. slu~ai koga taa ne treba da se primeni.

Kontraindikacii za sportska masa`a:

- po povreda najmalku 48 ~asa ne se primenuva,

- vo predel na otvorena rana ne se primenuva, a vo po~etokot na

sozdavawe na luznata se zapo~nuva so masa`a, no ne pred istekot

na edna nedela. Pritoa se sproveduva blaga masa`a okolu luznata,

a direktna masa`a se izveduva koga taa potpolno zarasnuva, {to

mo`e da nastane nekoga{ i po nekolku meseci,

- ne se masira segment so skr{enica, a so tretman se zapo~nuva po

simnuvaweto na gipsot,

- ne se masira vo zona na akuten vospalitelen proces so otok, crve-

nilo, toplina, vko~anetost,

- ne se masirra pri postoewe na tromboflebit, zatoa {to mo`e

da predizvika pridvi`uvawe na trombot, duri i pojava na smrten

ishod,

- ne se masira pri zarazni bolesti, kako {to se sipanici, herpes,

bradavici, li{aj i atletsko stapalo,

- ne se masira vo predel na neidentifikuvani jazli i ispaknuvawa,

- ne se masira vrz temni benki.

Sl.43. Gme~ewe na zadna strana od

potkolenica

70

MASA@A

Traewe na sportskata masa`a

Op{tata higienska masa`a trae 50-60 minuti, op{ta sportska

masa`a trae 30-40 minuti. Masa`ata na oddelni delovi od teloto trae

10-15 minuti.

Podgotvitelna sportska masa`a trae 15-20 minuti.

Premnogu kratka masa`a nema dovolno dejstvo. Toa ~esto se pravi

kaj podgotvitelnata masa`a koga se skratuva nejzinoto vremetraewe.

Masa`ata za odmor treba da trae 30 minuti, a ako treba da bide po-

temelna treba da trae 45 minuti. Po`elno e da se kombinira so kratka

topla bawa, po {to masiraniot treba da se zavitka vo toplo }ebe i da

ostane taka okolu 30 minuti. Za toa vreme krvotokot na pacientot se

zabavuva i temperaturata se vra}a vo normala.

SPORTSKI POVREDI

Brojot na lu|eto koi se zanimavaat so sport i ve`bawe vo teretana i

fitnes-centri e sè pogolem. Kako posledica na toa ima i zgolemen broj

na povredi do koi doa|a poradi nenaviknuvawe na fizi~ka aktivnost.

Va`no e so ve`bawe da se zapo~ne postepeno, progresivno zgolemuvaj}i

ja programata na ve`bi.

Pred kakva bilo sportska aktivnost, neophodna e pravilna podgotov-

ka. Sekoga{ e potrebno zagrevawe i se pravat ve`bi za istegawe, a na

krajot na aktivnosta se sproveduva postepeno razladuvawe.

Po sportski povredi masa`ata pretstavuva efikasna metoda za zaz-

dravuvawe. Masa`ata go zabrzuva krvotokot niz povredenata regija, so

{to zna~itelno go zabrzuva procesot na izlekuvawe. Kaj pacienti so

sportska povreda dijagnozata treba da ja postavi lekar traumatolog ili

ortoped, so pregled i so soodvetni ispituvawa.

So masa`a se zapo~nuva obi~no po 2 ili 3 dena od povredata, pred sè,

vo vid na ne`no maznewe. Dokolku se pojavi bolka, treba vedna{ da se

prekine. Vo subakutnata faza ~esto se primenuva toplo, ili kombinaci-

ja na toplo i studeno. Vedna{ po povredata se primenuva masa`a so mraz

(studeno), a ne treba da se primeni toplo, bidej}i toplinata go pottik-

nuva sozdavaweto na otok. Nekoga{ mo`e da se primeni i samomasa`a,

za koja sportistot ili liceto koe se rekreira treba da bide obu~eno. Vo

podocnata faza osven primena na maznewe mo`e da se primeni i triewe,

osobeno poradi razbivawe na athezii i podobruvawe na cirkulacijata.

71

MASA@A

KOZMETI^KA MASA@A

Kozmeti~kata masa`a se primenuva vo kozmeti~ki saloni, no licata

mo`at da ja primenuvaat i vo sopstveniot dom, pred sè, kako samomasa`a.

Vakva samomasa`a mo`e da se sprovede i vo kada. Dokolku se izveduva vo

topla, penliva bawa, taa mo`e da obezbedi najdobra relaksacija, kade

{to sapunicata pretstavuva sredstvo za masa`a namesto maslo.

Dejstvo na masa`ata

Na ko`ata se nasobiraat izumreni kletki od epitelot, koi mo`at

da bidat otstraneti so pomo{ na masa`a. Inaku, dokolku bi ostanale

na povr{inata od ko`ata tie mo`at da gi zatvorat otvorite na ko`ata

(porite) niz koi ko`ata di{e i obezbeduva potreben kislorod.

Masa`ata prvo dejstvuva vrz ko`ata i pod nejzino dejstvo se otstra-

nuvaat deskvamiranite epidermni kletki, se zgolemuva sekretorna-

ta aktivnost na potnite i na lojnite `lezdi, se zgolemuva turgorot i

elasti~nosta na ko`ata. Se sozdava i histamin i supstancii sli~ni na

histamin koi predizvikuvaat aktivna hiperemija.

Pod dejstvo na masa`ata, vo tkivata nastanuva vazodilatacija,

aktiv na hiperemija, se zgolemuva lokalniot metabolizam i elimina-

cija na raspadnite produkti od metabolizmot, se podobruva otekuvawe-

to na lim fata i venskata krv, se podobruva resorpcijata na otokot i

razli~nite patolo{ki depoziti vo tkivata, se podobruva trofikata na

tkivata, doa|a do normalizirawe na metabolnite procesi, se zabrzuva i

se podobruva regeneracijata na tkivata. Vo namaluvawe na edemot dejst-

vuvaat fatovite koi se pravat centripetalno.

Dejstvoto vrz muskulite se manifestira so namaluvawe na muskul-

niot zamor, podobrena trofika i podobrena kontraktivna sposobnost.

Sl.44. Masa`a na obrazite

72

MASA@A

Regii za masa`a

Taa se primenuva na lice i na telo.

Vo kozmeti~kata masa`a osobeno zna~ajno mesto se posvetuva na

masa`ata na liceto i na vratot.

So masa`a na celoto telo, pri {to e najprakti~no da se primenuva

frotirna krpa, vo tekot ili po kapeweto za najkratko vreme se postig-

nuva najdobar efekt. Koga masa`ata se primenuva na namokrena ko`a,

postoi najmala opasnost od nejzino o{tetuvawe. Ko`ata po masirawe

treba dobro da se izmie. Dokolku ne pre~i, dobro e toa da se napravi so

studena voda, bidej}i so toa istovremeno se podobruva i vkupnata cirku-

lacija na te~nostite vo organizmot.

Treba posebno da bidat masirani slednite delovi od teloto: race-

te, grbot, tilot, nadvore{en del od natkolenicite, glutealnata regija i

zad nata strana od potkolenicite.

Tehniki na masa`a

Fatovi koi se primenuvaat vo kozmeti~kata masa`a se: maznewe,

triewe, poblago gme~ewe i vibracii.

Sekoga{ masa`ata zapo~nuva i zavr{uva so maznewe. Mazneweto

treba da se odviva vo nasoka na venskata i na limfnata cirkulacija.

Taa se primenuva i za namaluvawe na celulitisot vo regiite vo koi

toj naj~esto se javuva: na butinite, nadlakticite i sl. Mo`e da se prime-

nuva i vo tretman na strii i drugi promeni na ko`ata.

Site vidovi na masa`a protiv celulitis treba da se sproveduvaat

vnimatelno da ne dojde do prskawe na kapilarite i do nadraznuvawe na

krvnite sadovi. Vo sprotivno, te~nosta od me|ukleto~niot prostor se

Sl.45. Masa`a na slepoo~nicite

73

MASA@A

razliva, {to predizvikuva zgolemuvawe na otokot na svrznoto tkivo.

Va`no e ovaa masa`a da ja pravi obu~en terapevt, no mo`e i samomasa`a

so primena na odredeni anticelulitni kozmeti~ki proizvodi koi se

vtrijuvaat vo odredeniot del od teloto.

Masa`ata treba da se izveduva so lesnotija, se zapo~nuva so mazne-

we so poslab pritisok, pa potoa pritisokot se zgolemuva, pri {to li-

ceto ne smee da po~uvstvuva bolka, nitu, pak, da se sozdadat modrinki.

Masa`ata se sproveduva koga muskulite se opu{teni. [akite so koi se

masira ne smeat da bidat studeni i mokri. Kako sredstvo za masa`a se

koristi anticelulitno maslo ili talk. Taa se sproveduva 30-60 minuti,

dva pati nedelno. Nikoga{ ne se masiraat preponite, zadnata strana na

kolenoto i vnatre{niot goren del od natkolenicata. Taa ne se primenu-

va vo regija na pro{ireni veni ili ko`ni zaboluvawa.

Vo kozmeti~ki celi mo`e da se primenuva i masa`a so elektri~ni

masa`eri koi pravat vibraciona masa`a. Taa se primenuva na pogolemi

regii od teloto: natkolenicite, grbot i sl.

Sepak, sekoga{ mora da se misli i da se vnimava na kontraindikacii-

te za primena na masa`a.

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. Koja e celta na sportskata masa`a?

2. Koja e razlikata pome|u terapiskata i sportskata masa`a?

3. Opi{i ja masa`ata za vreme na trening.

4. Opi{i gi metodite na podgotvitelna sportska masa`a.

5. Kakva e sportskata masa`a za obnovuvawe?

6. Koi masa`ni fatovi se primenuvaat vo sportskata masa`a?

7. Kakvo e doziraweto vo sportskata masa`a?

8. Opi{i go dejstvoto na sportskata masa`a.

9. Nabroj gi kontraindikaciite za primena na sportska masa`a.

10. Kolkavo e vremetraeweto na sportskata masa`a?

11. Koi dejstva na masa`ata se zna~ajni za kozmetikata?

12. Opi{i gi tehnikite na kozmeti~kata masa`a.

13. Dali za kozmeti~ka masa`a mo`at da se upotrebat aparati?

Aktivnosti na u~enikot:

1. Povtori ja anatomijata na muskulite na liceto.

2. Potseti se na anatomijata na muskulite na gornite ekstremiteti.

3. Povtori ja anatomijata na muskulite na dolnite ekstremiteti.

4. Potseti se na anatomijata na muskulite na trupot.

74

MASA@A

Aktivnosti na u~enikot vo tekot na prakti~nata nastava:

1. Podgotvi ja masata za masa`a pod nadzor.

2. Podgotvi se samiot za sproveduvawe masa`a.

3. Podgotvi go pacientot za masa`a pod nadzor na profesorot.

4. Izvedi masa`a na razli~ni regii od teloto kaj pacient so sportska

povreda pod nadzor na profesorot.

5. Izvedi kozmeti~ka masa`a vo regija na liceto pod nadzor.

6. Izvedi kozmeti~ka masa`a vo regija na natkolenicite pod nadzor.

75

MASA@A

SPECIJALEN DEL

76

MASA@A

77

MASA@A

Poglavje 1

MASA@A NA ODDELNI DELOVI OD TELOTO

Op{tata masa`a pridonesuva zna~itelno vo odr`uvawe i vo podo-

bruvawe na zdravjeto i op{tata kondicija. Pri op{ta masa`a postoi

pravilo za redosled na masiraweto. Potrebno e poznavawe na pravilata

na masa`ata na sekoj segment oddelno.

Konektirawe (povrzuvawe) e zavr{na faza pri masa`a na celoto

telo. Taa ozna~uva zavr{no maznewe na teloto po odredena {ema.

Pred po~etokot na masa`ata maserot od anamneza i od palpatorniot

pregled se informira detalno za sostojbata na liceto koe treba da se

tretira, pa potoa go utvrduva to~niot plan za masa`a. Anatomskite od-

liki na regijata (ko`a, muskuli, koski, krvni sadovi, nervi) se povrzani

so razli~na tehnika i tretman pri masa`a. Nasokata na fatovite zavisi

od nasokata na limfniot i na venskiot tek i od rasporedot na limfnite

jazli. Masa`ata na odredeni regii od teloto ne se izveduva so ednakov

intenzitet, taka {to na poosetlivite regii treba da se vnimava na in-

tenzitetot na masa`ata.

Za dobro izveduvawe na masa`ata va`na e polo`bata na tretirano-

to lice i polo`bata na maserot. Sekoja masa`a na segmenti ima svoi

potcelini vo izveduvaweto.

Koga se zboruva za masa`a po segmenti treba da se zemat predvid:

- bitni anatomski karakteristiki na regijata koja se masira,

- polo`bata na segmentot i teloto na liceto koe se tretira,

- polo`bata na terapevtot vo tekot na izveduvaweto na masa`ata,

- upotreba na rastovaruvawe,

- specifi~nosti na upotreba na sredstva za masa`a,

- izveduvawe na masa`a po segmenti,

- osetlivost na strukturite vo regijata za masa`a.

MASA@A NA GLAVA

Masa`ata na glava ima dva dela vrz osnova na anatomskite razliki,

pri {to se deli na masa`a na lice i masa`a na skalp (kosmatiot del od

glavata).

Masa`ata se izveduva vo nasoka na tekot na limfata i venskata krv.

Pri masa`a na glava ne e dozvolen silen pritisok na delikatnite regii

od liceto, kako ni masirawe na regii na sve`o o`ilno tkivo.

78

MASA@A

Korisni efekti od masa`a na glava

Masa`ata na liceto go podobruva dotokot na krvta vo liceto i ko-

`ata podobro se ishranuva. Ko`ata omeknuva, se pro~istuva i dobiva

zdrav sjaj i liceto izgleda pomlado.

Masa`ata na liceto mo`e da predizvika potpolno opu{tawe na li-

ceto i da sozdava ~uvstvo na li~na sigurnost. So nea mo`e da se namali

glavobolkata koja e predizvikana poradi stres, vospalenie na sinusite

ili menstrualni pote{kotii.

So masa`a na skalpot se podobruva kvalitetot na vlaknoto i sjajot

na kosata. Masa`ata na glavata treba da se kombinira so masa`a na vra-

tot, kako i so kineziterapija za da ima pogolem efekt.

Anatomski karakteristiki na glavata

Ko`ata na liceto e meka, tenka, bogato vaskularizirana so krvni

i so limfni sadovi i bogata so lojni i so potni `lezdi. Na nea lesno

nastanuvaat br~ki. Potko`noto svrzno tkivo sodr`i i muskuli, nervi i

krvni sadovi. Ova svrzno tkivo e lesno podvi`no, osven vo predelot na

bradata, kade {to e pocvrsto i pote{ko se pridvi`uva. Ko`ata na lice-

to e dobro inervirana i pretstavuva bogata refleksna zona.

Ko`ata na skalpot e vlaknesta, podebela, cvrsta, optegnata preku

koskeniot ~erep i, isto taka, bogato vaskularizirana. Nasokata na ven-

skiot i na limfniot tek i rasporedot na limfnite jazli na glavata se

faktori od koi zavisi nasokata na masa`nite fatovi. Limfnite sadovi

na glavata se povr{inski i odat od temeto kon napred, nadolu i na strana

kon limfnite `lezdi. Podvili~nite limfni jazli ja sobiraat limfata

od nosot, o~nite kapaci, obrazi, gorna i dolna usna i brada. Zau{nite

jazli ja sobiraat limfata od gorniot del na temeto i u{nata {kolka, a

tilnite jazli od tilot. Vo potklu~nite limfni jazli se drenira limfa-

ta od limfnite jazli na glavata i limfnite sadovi na vratot.

Limfnite sadovi se pridru`eni od venite na glavata ~ija krv se so-

bira vo desnata i vo levata nadvore{na vratna vena na bo~nite strani

na vratot.

Muskulite na vratot se so mal presek i se tenki i nemaat golema

sila. Tie po~nuvaat na koskite, a zavr{uvaat naj~esto vo ko`ata. Niv-

nata kontrakcija ja pridvi`uva ko`ata i sozdava mimika, a del od musku-

lite u~estvuvaat vo xvakaweto.

Muskulite na liceto ne se masiraat oddelno, tuku sekoga{ se masi-

raat ne`no i vnimatelno, bidej}i se postaveni nad koskenite povr{ini.

Osobeno vnimanie e potrebno koga tie se paralizirani (paraliza na li-

ceviot nerv).

79

MASA@A

Masa`ata mora da e mnogu ne`na okolu prirodnite otvori: o~ite,

nosot, ustata, a osobeno zatoa {to tie zoni se osetlivi i vo niv se smes-

teni setilata.

Nervite na liceto se delumno senzitivni, a delumno motorni.

Mimi~nite muskuli gi inerviraat motornite vlakna na liceviot nerv

(n. facialis), a muskulite za xvakawe gi inerviraat motornite granki na

trigeminalniot nerv.

Nervite na liceto izleguvaat na povr{inata na liceto vo odredeni

to~ki:

- n. supraorbitalis, vo supraorbitalniot otvor, na granicata me|u vna t-

re { nata i srednata tretina na gorniot rab na orbitata,

- n. infraorbitalis na 0,5 cm pod sredinata na dolniot rab na orbitata,

- n. mentalis, na tri prsti nastrana od sredinata na bradata,

- n. occipitalis major, strani~no od okcipitalnata protuberancija,

- n. facialis, neposredno pod nadvore{niot u{en otvor,

- n. trigeminus i negovite tri dela (nado~en, podo~en i nerv na brada-

ta).

Ovie mesta se zna~ajni poradi mo`na primena na vibraciona ma-

sa`a.

Polo`ba na tretiranoto lice i maserot

Polo`bata na liceto koe se tretira mo`e da bide sede~ka ili

le`e~ka.

Za masa`a samo na skalpot polo`bata mo`e da bide le`e~ka na sto-

mak ili sede~ka.

Polo`bata na terapevtot e da bide zad liceto, pri sede~ka polo`ba

na tretiraniot, ili nad negovata glava vo gorniot kraj na terapevtskata

masa.

Za masa`a na lice i skalp ne se koristat kontaktni sredstva, osven

vo kozmeti~ka masa`a na liceto.

MASA@A NA LICE

Pred zapo~nuvawe na masa`ata mora da se napravi pregled na ko`ata,

da se proceni debelinata, tipot na ko`ata (masna, suva, kombinirana),

debelinata na masniot sloj, dali postojat vospalitelni procesi koi se

kontraindikacija za masa`a i dr. Kontaktnite le}i treba da se izvadat.

Izvorot na svetloto za masa`a treba da bide postaveno zad tretiranoto

lice.

Spored izborot na fatovite, se sproveduva masa`a na ko`ata i na

muskulite na liceto i masa`a na oddelni nervi na liceto.

80

MASA@A

Masa`ata se planira i se izveduva taka {to br~kite }e se naglasat

{to pomalku. Site masa`ni fatovi treba da se precizno odredeni spo-

red nasokata (se izveduvaat vo nasoka na limfnite sadovi), da se blagi i

se povtoruvaat pove}e pati. Vo po~etnite seansi masa`ata trae 5 minu-

ti, a podocna do 10 minuti.

Vo masa`ata na liceto se primenuvaat pove}e masa`ni tehniki:

op{to maznewe, detalno maznewe, triewe, gme~ewe, tropkawe i vibra-

cii.

Maznewe na liceto

Mazneweto mo`e da bide op{to i detalno.

Op{to maznewe e po~eten fat. Dlankite se postavuvaat na srednata

linija na liceto i ottamu se {irat horizontalno kon u{ite i toa taka

{to prvo se mazni ~eloto, pa obrazite, i na kraj bradata.

Detalno maznewe se izveduva so jagodicite na 2, 3 ili 4 prsta. Redo-

sledot na maznewe e sledniot: se po~nuva so ~eloto i slepoo~niot del;

ve|ite, o~nite kapaci, nado~nite i podo~nite orbitalni laci; obrazite,

nazolabijalnite brazdi i na kraj usnite, bradata i dolnata vilica.

Maznewe na ~eloto

^eloto se mazni so jagodicite na site 4 prsti, so palcite, ili so dor-

zalnata strana na site prsti. Masa`ata se izveduva so lizgawe na prstite

na {akite bo~no kon kraevite na ~eloto.

Prstite se pridvi`uvaat horizontalno i paralelno so ve|ite vo vid

na lenti, sè do korenot na kosata. Se izveduva 5-10 pati.

Sl.46. Nasoka na masa`nite dvi`ewa

na lice

81

MASA@A

Ovaa masa`a mo`e da se kombinira so masa`a na vratot koga ~etirite

prsti na dvete {aki se provlekuvaat od sredinata na ~eloto na strana kon

slepoo~nicite i od zad u{ite se spu{taat na vratot. Pri vra}awe racete

ne se podigaat od ko`ata, tuku se odr`uva lesen kontakt do vra}awe na

po~etnoto mesto.

Maznewe na ve|ite i o~nite kapaci

Slednata faza e maznewe na ve|ite, koe se izveduva obostrano so

sredniot prst od sredinata kon nadvor, po {to sleduva maznewe na o~ni-

te kapaci i toa taka {to gorniot se tretira so vtoriot i tretiot prst, a

dolniot so ~etvrtiot i pettiot prst. Nasokata na dvi`ewata e od vnat-

re{niot del kon nadvore{niot agol na okoto. O~nite regii moraat oso-

beno vnimatelno da se masiraat so pomo{ na pokazalecot i na tretiot

prst.

Vnimatelno se masiraat i nado~nite i podo~nite orbitalni laci.

Maznewe na obrazite

Mazneweto na obrazite se izveduva so palcite, pri {to se naslonu-

vaat na jagodicite, a ostanatite prsti na bo~niot del od glavata sime-

tri~no. Se izveduva maznewe so istovremeno ili naizmeni~no lizgawe

na palcite od nosot kon u{ite vo horizontalni lenti.

Maznewe na nazolabijalnata brazda, ustata i bradata

Po masa`a na obrazite sleduva maznewe na nazolabijalnata brazda,

pri {to palcite se lizgaat od gore kon dolu dol` brazdata, od nosot kon

aglite na usnata.

Usnite se maznat so jagodicite na vtoriot i na tretiot prst (gorna-

ta usna) i ~etvrtiot i petiot prst za dolnata usna, so istovremeno nivno

lizgawe od sredinata kon aglite na ustata.

Mazneweto na bradata se izveduva so jagodicite od palcite od vrvot

na bradata po dol`inata na dolnata vilica do spojot na uvoto so glava-

ta.

Triewe na liceto

Po maznewe se zapo~nuva so triewe na liceto, koe se izveduva vo

fazi, po istiot redosled. Toa se izveduva so kru`ni ili cik-cak dvi-

`ewa vo nasoka na odvodnite sadovi, ednostrano ili obostrano, istovre-

meno ili naizmeni~no, so povtoruvawe od 3 do 5 pati.

82

MASA@A

Trieweto na ~eloto se izveduva so palcite, se po~nuva od linijata na

kosata strani~no kon nadvor so spiralni ili cik-cak dvi`ewa, potoa nad

ve|ite i se zavr{uva so kru`ni dvi`ewa vo predel na slepoo~nicite.

Potoa sleduva triewe na stranite na nosot od gore kon dolu, a po-

toa triewe na obrazite. Povr{inata na obrazite se trie so palcite od

nosot kon kraevite vo vid na horizontalni lenti. Koga }e se dojde do

u{ite, tie blago se istegaat i se otpu{taat.

Usnite se trijat so palcite koi se postavuvaat paralelno. Se odi

so cik-cak dvi`ewa od sredinata na gornata usna do tragusot kade {to

zavr{uva so kru`ni dvi`ewa, a potoa se trie dolnata usna.

Potoa se trie bradata i dolnata vilica so jagodicite na palecot i

pokazalecot koi go opfa}aat obostrano na sredina, a potoa so horizon-

talni i kru`ni dvi`ewa se odi dol` dolnata vilica so nejziniot agol.

Gme~ewe na liceto

Gme~eweto na liceto se izveduva vo vid na stegawe, pritiskawe i

lesno {tipkawe bez rastegawe.

Vo predelot na obrazite mo`e da se napravi i lesno rastegawe so

vrvovite na prstite ili so dorzalnata strana na srednite falangi ste-

gnati vo tupanica.

Na sli~en na~in se obrabotuvaat nosot, usnite, bradata, zapazuvaj}i

ja nasokata na masa`ata.

Tropkawe na liceto

Toa se izveduva za da se predizvika opu{tawe na muskulite na lice-

to, obi~no na krajot na masa`ata. Se izveduva so jagodicite na prstite,

obi~no na vtoriot i na tretiot prst.

Vibracii na liceto

So vibracii se tretiraat mestata na kraevite na nervite koga treba

da se postigne analgetsko dejstvo (namaluvawe na bolka). Tie se izvedu-

vaat so jagodicite na prstite so brzi naizmeni~ni dvi`ewa vo ra~niot

zglob koi se prenesuvaat na to~kite na koi se nasloneti jagodicite.

Mo`at istovremeno da se tretiraat edna ili pove}e to~ki.

Fatovi na povrzuvawe

Gme~eweto na liceto mo`e da se povrze so obrabotka na u{ite i na

ramewata.

83

MASA@A

Dlankite se postavuvaat na ~eloto i so pritisok ~eloto se rastega i

dvi`ewata odat kon u{nite {kolki koi se pritiskaat i se povlekuvaat

nadolu, za da se premine na sredniot i na zadniot del na ramewata i race-

te od kade, na kraj, preo|aat na bo~nite strani na glavata i zavr{uvaat

so izvlekuvawe na vratot. Kombinacijata se povtoruva tri pati.

MASA@A NA KOSMATIOT DEL OD GLAVATA

Pri masa`a na kosmatiot del od glavata dvi`ewata treba da ja sle-

dat nasokata na rastot na kosata i izvodnite kanali na ̀ lezdite. Dokol-

ku se izveduva vo sprotivna nasoka, mo`e da predizvika vospalenie na

korenot od vlaknoto i zapu{uvawe na izvodnite kanali na `lezdite na

ko`ata. Vremetraeweto na masa`ata e 5-10 minuti.

Se zapo~nuva so maznewe so dvete {aki od dvete strani na glavata so

prstite koi se provlekuvaat kako ~e{el. Dvi`ewata se od ~elniot kon

tilniot del i sredinata, za da se prekrie celata povr{ina, so postepno

zgolemuvawe na pritisokot. Toa se vr{i 5-10 pati.

Trieweto se izveduva vo ista nasoka kako i mazneweto ili se izve-

duva od temeto kon granicata na kosmatiot del od glavata. So vrvovite

na prstite se pravat kru`ni dvi`ewa, koi se povtoruvaat 10-15 pati.

Efekt e popu{tawe na tenzijata na skalpot.

Gme~eweto se vr{i so ednata dlanka na temeto, a drugata na rabot na

kosmatiot del na ~eloto, vo vid na zategawe i rastegawe, 10-15 pati.

Tropkawe na skalpot se izveduva so vrvovite na jagodicite na dva

ili tri prsti, kako naizmeni~no ili sukcesivno tropkawe, so koe se

opu{taat muskulite.

Vibraciite na skalpot se izveduvaat so jagodicite na prstite za na-

maluvawe na bolka.

Mo`e da se napravi protresuvawe na kosata i nejzino maznewe od ko-

renot kon vrvot na vlaknoto, so {to liceto se osloboduva od napnatost.

Povremeno racete mo`at da zaprat na slepoo~nicite.

Sl.47. Masa`a na skalp

84

MASA@A

MASA@A NA VRATOT

Masa`ata na vratot e delotvorna, bidej}i vratot e segment od te-

loto koj lesno reagira na fizi~ki i psihi~ki napor i prenapregawa,

koga se javuva izrazena zategnatost na vratnata muskulatura. Dokolku

toa trae dolgo mo`e da se pojavi glavobolka, vrtoglavica i nesvestici.

So tek na vreme mo`at da se pojavat i bolki vo racete, slabost, otrpna-

tost, vko~anetost i dr. po dol`inata na grankite na spinalnite nervi

koi poteknuvaat od vratniot del od ‘rbetot.

Pri masa`a treba da se misli na toa {to od prednata strana na vra-

tot ima pove}e anatomski strukturi koi se osetlivi na masa`a: {titna-

ta `lezda ne se masira, podvili~nata koska, grklanot, golemite krvni

sadovi na bo~nite strani na vratot (a. carotis communis), n. vagus i dr.

Na bo~nite strani dominira m. sternocleidomastoideus koj e dolg i za-

kosen, a na zadnata strana na vratot prete`no ima muskuli, taka {to e

pogodna za masa`a.

Vo navedenite regii ne se primenuva masa`a, osobeno jak pritisok,

a ne smeat da se masiraat nitu infiltrati ili osetlivi delovi, kako i

vospalena ko`a. Ne se pravi direktna obrabotka nitu na sve`a luzna,

otvorena rana ili sve`a fraktura, a ne se vr{i masa`a nitu nad jazli.

Polo`bata na liceto za tretman treba da bide:

- sede~ka, so potpreni lakti na masata pred nego, so ~elo potpreno na

{akite;

- le`e~ka na stomak, so perni~e pod gorniot del na gradniot ko{,

stomakot i dolniot del na potkolenicite;

- le`e~ka na grb so perni~e pod vratot, pod slabinskiot del na ‘rbe-

tot i pod kolenata.

Le`e~kata polo`ba na grb e popovolna za tretman na predna i bo~na

strana od vratot, a na stomak za tretman na zadnata strana na vratot. Te-

rapevtot treba da se nao|a zad pacient koj sedi, ili nad negovata glava,

dokolku toj le`i.

Izveduvawe na masa`a na vrat

Masa`a na prednata strana na vratot

Masa`ata na prednata strana na vratot se izveduva vo osetlivi

regii poradi {to mora da bide blaga i vnimatelna. Taa zapo~nuva na

dolniot rab na dolnata vilica i zavr{uva na dolniot rab na klu~nata

koska. Dvi`ewata treba da go sledat tekot na limfata i krvnite sadovi,

od dolu kon sredinata i od gore kon sredinata.

85

MASA@A

Se po~nuva so maznewe na bo~nite strani od gore nadolu, potoa maz-

newe i triewe na m. sternocleidomastoideus od gorniot kon dolniot pripoj,

dodeka gme~ewe na m. sternoceidomastoideus se vr{i so negovo podigawe

so jagodicite na palcite i pokazalecot na dvete {aki i naizmeni~no

stegawe so ednata i so drugata {aka. Va`no e gme~eweto da se izveduva

profesionalno, bidej}i na strani~nite regii na vratot se nao|aat gole-

mi krvni sadovi, taka {to dokolku fatovite se premnogu silni mo`at

da dovedat do kolaps na pacientot.

Kombiniranite fatovi na vratot se sostojat vo toa {to spiralnite

triewa na m. sternocleiomastoideus mo`at da prodol`at kon ramoto so gme-

~ewe na m. trapezius i vra}awe do tilnata koska, so prodol`uvawe na maz-

neweto na strani~nite regii na vratot kon dolu, vo nasoka na dvi`ewa

na limfnite sadovi, a na kraj se pravat vibracii na m. trapezius. Istata

postapka mo`e da zavr{i so izvlekuvawe na m. trapezius so dlanki posta-

veni na tilot.

Masa`a na podvili~niot del (podbradokot) se vr{i so maznewe so

dlankite ~ii dvi`ewa se vo horizontalna nasoka po~nuvaj}i od ednoto

do drugoto uvo, so ednata pa so drugata raka, vo sprotivna nasoka. Mo`e

da se prodol`i so horizontalno ili cik-cak triewe.

Sl.48. Masa`a na

m. sternocleidomastoideus

Masa`a na zadnata strana na vratot

Zadnata strana od vratot e regija koja naj~esto se masira, kaj koja

intenzitetot na masa`ata mo`e da bide pogolem.

Masa`ata na vratot zapo~nuva so masa`a na okcipitalnata koska, a

potoa na vratnata muskulatura so prstite na dvete {aki.

Se primenuva masa`a od okcipitalnata koska kon ramenicite, od

gore kon dolu, so dlanki postaveni od dvete strana na ‘rbetniot stolb.

86

MASA@A

Potoa se pravi triewe so jagodicite na site 4 prsti na ednata {aka koi

opfa}aat eden del i palecot koj go opfa}a drugiot del od zadnata strana

na vratot, dodeka drugata {aka se polo`uva na ~eloto za da se ovozmo`i

fiksacija na glavata. Trieweto so kru`ni dvi`ewa otpo~nuva od tilot,

a zavr{uva na korenot na vratot (sedmiot vraten pr{len).

Ponatamu masa`ata prodol`uva so gme~ewe na vratnata muskula-

tura od osnovata kako cedewe. So ednata raka maserot go pridr`uva

~eloto na pacientot, a od drugata {aka se otvora kako kle{ta, pri {to

palecot se postavuva na ednata strana na vratot, a ostanatite prsti na

drugata strana. Se izveduva cedewe na muskulite po cela nivna dol`ina

od gorniot do dolniot pripoj. Gme~eweto mo`e da prodol`i na oddelni

muskuli, koi mo`e da se izdvojat so palecot i so vtoriot i tretiot prst,

a potoa ritmi~ki se stegaat i se otpu{taat dol` teloto na muskulot.

Tropkaweto se izveduva so jagodicite na site prsti koi se lesno

svitkani i uko~eni, od gore kon dolu dol` vlaknata na m. trapezius.

Vibracii mo`at da se primenat, obi~no samo pri posebni indika-

cii, ~esto kako akupresura.

Istegawe na vratot, so cel opu{tawe na vratot preku izvlekuvawe

i podigawe na glavata. Za ovoj fat prstite se postaveni na bazata na

~erepot i dlankite se vo vid na konus postaveni na tilot. Maserot pole-

ka ramnomerno ja podiga glavata i ja povlekuva kon sebe. Istegaweto ne

smee da bide naglo.

Zavr{uvaweto na masa`ata na vrat se pravi so opfa}awe na vratot

so dvete race vo dolniot del, taka {to vrvovite na prstite se dopiraat

i blago se povlekuvaat nagore i kon sebe. Svitkanite dlanki poleka se

polo`uvaat na ~eloto na tretiraniot i se ostavaat tuka nekoe vreme za

da se ovozmo`i smiruvawe i opu{tawe na tretiranoto lice.

Sl.49. Masa`a na

zadnata strana od vratot

87

MASA@A

MASA@A NA GRADNIOT KO[

Pod masa`a na gradniot ko{ se podrazbira masa`a na negovata pred-

na i na del od negovite bo~ni strani. Toa e regija koja e zna~ajna za pro-

cesot na di{ewe.

So masa`ata se namaluva napnatosta na muskulite, se olesnuva i se

prodlabo~uva di{eweto, se stimulira eliminacijata na bronhijalniot

sekret, dejstvuva povolno vo namaluvaweto na napnatosta.

Pri ovaa masa`a se izveduvaat slednite sekvencii: masa`a na ko-

`ata, masa`a na muskulite na gradite, masa`a na organite vo gradnata

praznina.

Ko`ata od prednata strana na gradniot ko{ e izlo`ena pomalku na

nadvore{ni vlijanija i e pone`na od onaa na zadnata strana. Osobeno

osetlivi se bradavicite i regijata okolu niv koi ne se masiraat, mle-

~nite `lezdi koi ne se masiraat osven pri posebni indikacii, spojot

pome|u gradnata koska i rebrata.

Pri ovaa masa`a tretiranoto lice mo`e da bide vo le`e~ka polo`-

ba na grb, so perni~iwa pod glavata i vratot i pod kolenata, poretko vo

sede~ka ili vo polusede~ka polo`ba. Dokolku se masiraat me|urebre-

nite muskuli i nervi liceto mora da gi krene racete, bidej}i vo taa po-

lo`ba rebrata se podigaat. Terapevtot e ili pred ili zad tretiraniot

pacient.

Za masa`a na graden ko{ se primenuva maznewe koe treba da bide

povr{insko i postepeno da preminuva vo dlabinsko. Se izveduva so pov-

lekuvawe na dlankite od granicata so abdomenot nagore po srednata li-

nija na teloto kon pazuvite, so lepezesto {irewe vo predel na golemiot

graden muskul, a zavr{uva do pazuvite. Trieweto se izveduva so palcite

vo gorniot del i so dlankite vo dolniot del vo ista nasoka. Se pravat

horizontalni i kru`ni dvi`ewa.

So gme~ewe se obrabotuva sekoj muskul oddelno.

Se gme~at golemiot i maliot pektoralen muskul so jagodicite na

prs tite i palecot, a vo delot kade {to go gradat predniot yid na pazuvna-

ta jama muskulot se opfa}a me|u palecot i ostanatite prsti. Gme~eweto

se vr{i vo nasoka na muskulnite vlakna, od sredinata na teloto kon pa-

zuvata, prvo vo dolniot, sredniot i na kraj vo gorniot del na muskulot.

Masa`a na m. serratus anterior se pravi so maznewe, triewe, ~e{lawe i

gme~ewe, taka {to pacientot legnuva na strana sprotivna od taa {to se

masira i ja podiga rakata vo ramoto, taka {to pazuvnata jama e napolno

otkriena. Se sproveduva od vtoroto rebro kon lopatkata i ‘rbetniot

stolb, gme~ewe dol` muskulnite vlakna.

Masa`a na nadvore{nite me|urebreni muskuli se vr{i so mazewe

so palec i pokazalec postaveni vo me|urebrenite prostori i nivno pov-

88

MASA@A

lekuvawe od gradniot ko{ kon ‘rbetniot stolb; triewe so sitni kru`ni dvi`ewa vo triewe so mali pridvi`uvawa na ko`ata; gme~ewe, pri {to muskulot se opfa}a pome|u palecot i pokazalecot.

Tropkawe mo`e da se primeni vo vid na meko seckawe, popre~no vo odnos na nasokata na rebrata, a tropkawe so vozdu{ni perni~iwa se izveduva dokolku postojat posebni indikacii.

Masa`ata na me|urebrenite nervi se pravi so triewe i vibracii.

Tropkawe na gradniot ko{ opfa}a tropkawe na gradnite muskuli vo vid na meko seckawe i tropkawe so vozdu{ni perni~iwa, perkusija na di{nite pati{ta so dlanki vo vid na konus i refleksna masa`a na organite na gradnata praznina. Perkusijata pomaga vo odvojuvawe na sekretot od yidovite na bronhiite, {to go pottiknuva iska{luvaweto i otstranuvaweto na sekretot. Za tropkawe pri drena`a na di{nite pati{ta se primenuva fat so konus vo vid na vozdu{no perni~e. Za drena`ata da bide efikasna va`na e polo`bata na bolniot, za odreden di{en pat i odreden lobus od belite drobovi.

Vibraciona masa`a na graden ko{ se primenuva vo posebni slu~ai, za postignuvawe na analgetski efekt, no ne se primenuva vo predel na srceto.

Masa`a na gradite kaj `eni

Kaj bremeni `eni, vo 3. i 4. mesec od bremenost, se sproveduva spe-cijalna masa`a na bradavicite, so cel da dobijat konusna forma za da se olesni cicaweto na bebeto.

MASA@A NA STOMAKOT

Masa`a na stomakot opfa}a masa`a na:

- abdominalniot yid, - masa`a na abdominalni organi.

Taa ima zna~ajno dejstvo na vareweto so podobruvawe na negovata funkcija, kaj opstipacija, naduenost, spre~uva sozdavawe athezii i ci-katriksi.

Kaj vozrasnite masa`ata trae od 10 do 20 minuti, a kaj deca 3-5 mi-nuti. Ne se dozvoluva masa`a pri vospalenie na koj bilo organ vo sto-makot.

Masa`a na stoma~niot yid

Stoma~niot yid e tenok, izgraden od splesnati muskuli, pokrieni so masno tkivo i ko`a, mek i elasti~en. Maserot mora dobro da ja poznava

topografskata anatomija na abdomenot.

89

MASA@A

Tretiraniot le`i na grb so lesno podignat goren del na teloto i

svit kani dolni ekstremiteti, {to se postignuva so pernici. Ne se

prepora~uva zboruvawe i smeewe vo tekot na tretmanot. Maserot treba

da bide od desnata strana na tretiranoto lice za da mo`e da ja sledi na-

sokata na protegaweto na debeloto crevo. Racete na maserot moraat da

bidat meki i topli.

Masa`ata na stoma~niot yid zapo~nuva so povr{insko maznewe so

edna ili so dvete dlanki. Tie se postavuvaat vrz papokot od kade {to

ednata dlanka kru`i vo nasoka na strelkite na ~asovnikot. Dokolku se

koristat dvete {aki tie kru`at naizmeni~no so postepeno zgolemuvawe

na krugovite, dodeka ne se opfati celiot stomak. Vo po~etokot priti-

sokot e blag, a potoa postepeno se zgolemuva. Masa`ata osven po kru`na

pateka mo`e da se izveduva i po ~etiriagolna pateka, sledej}i ja naso-

kata na protegaweto na debeloto crevo. Mo`e da se sprovede i triewe

(kru`no ili cik-cak) vo nasoka na crevnata peristaltika za nejzino po-

dobruvawe.

Gme~ewe na stoma~niot yid mo`e da se izveduva napre~no, polu kru`-

no, so navlekuvawe, so isprekinat pritisok i so blago {tipkawe na abdo-

minalnite muskuli.

Tropkawe na stoma~niot yid se izveduva so lesno pleskawe i sec-

kawe, za razbivawe na masnite naslagi i za zgolemuvawe na muskulniot

tonus.

Lulawe na karlica se primenuva so cel relaksacija na karli~nata

regija i pottiknuvawe na celoto telo za opu{tawe. Dlankite na dvete

race se postavuvaat od dvete strani na karlicata i so pritisok na ednata

i na drugata raka se postignuva pridvi`uvawe na karlicata so povtoru-

va~ki ritam.

Sl.50. Nasoka na

masa`a na stomak

90

MASA@A

Masa`a na stoma~ni organi

Masa`ata na stoma~ni organi se sproveduva vo posebni indikacii

pri {to treba da ja pravi lekar.

Pri ovaa masa`a vnatre{nite organi ne smeat silno da se pritiska-

at.

Masa`ata se vr{i polovina ~as posle lesen obrok ili dva ~asa posle

obilen obrok. Crevata i be{ikata treba da bidat isprazneti. Masa`a

ne se vr{i nad sve`i luzni, a otkako }e zarasnat se po~nuva so dozvola

na lekarot.

Pri izveduvawe na masa`a na abdominalni organi masa`nite

dvi`ewa se pobavni odo{to pri masa`a na abdominalniot yid.

Masa`ata na debelo crevo zapo~nuva so maznewe na stoma~niot yid

so lizgawe na dlankite po abdomenot, bez pritiskawe i so nekolku pov-

toruvawa, a potoa so sitni kru`ni dvi`ewa na triewe so povr{inata

na trite sredni prsti vo nasoka na strelkite na ~asovnikot. Tretmanot

zapo~nuva vo dolniot del od desnata strana na abdomenot i prodol`uva

dol` protegaweto na debeloto crevo.

Na krajot na masa`ata maserot gi smiruva racete na papokot na ma-

siranoto lice.

MASA@A NA GORNITE EKSTREMITETI

Masa`a na raka i {aka ~esto se primenuva vo sekojdnevnata praksa.

Se pravi masa`a na cela raka po koja sleduva masa`a po segmentite na

rakata.

Masa`ata, osobeno mazneweto, se sproveduva vo nasoka na venskata

i na limfnata cirkulacija, od distalno kon proksimalno. Pri otoci na

goren ekstremitet, masa`ata se pravi segmentalno, prvo vo proksimal-

niot, a potoa vo distalniot del vo nasoka kon proksimalno.

Ko`ata na rakata e tenka vo predel na nadlakticata, podlaktnicata

i dorzalnata strana na {akata, a podebela vo predel na lakotot i dlan-

kata. Ko`ata na prstite e fiksirana za podlabokite sloevi.

Vo predel na kubitalnata jama, kade {to nervite se blisku do ko`a-

ta, vnatre{na strana na nadlakticata, ako ko`ata e isten~ena i lesno

podlo`na na pojava na modrinki ne se primenuva pogolem pritisok. Ne

se masira sve`a luzna, inflamirani regii, smeneta ko`a od infektivno

zaboluvawe.

Pri masirawe na raka polo`bata na tretiranoto lice e sede~ka ili

le`e~ka na grb. Terapevtot treba da e svrten so liceto kon pacientot

koga toj sedi, a koga le`i da se nao|a vo linija na negoviot stomak.

91

MASA@A

Masa`a na cela raka

Masa`ata zapo~nuva so maznewe od {akata kon pazu{nata regija. So

ednata raka maserot se rakuva so tretiranoto lice a so drugata vr{i

maznewe so dlankata vo vid na lizgawe nagore, pri {to se pravi blag

pritisok, a pri vra}awe nadolu pritisokot se namaluva. Potoa sleduva

triewe so lesni cik-cak dvi`ewa na dlankata, vo ista nasoka, a na kraj

zavr{uva so maznewe, po {to rakata se zema pome|u dlankite i blago se

stisnuva.

Sl.51. Masa`a na raka

Masa`a na prstite

Masa`ata na prstite zapo~nuva so maznewe, pri {to sekoj prst se

mazni oddelno, so jagodicite na palecot i pokazalecot, od distalno kon

proksimalno, dorzalnata, volarnata, a potoa i bo~nite strani. Potoa

sleduva triewe na zglobovite so jagodicite na palecot i pokazalecot so

kru`ni dvi`ewa, povtorno prvo od dorzalnata, pa potoa od volarnata i

od bo~nite strani.

Sl.52. Masa`a na prst Sl.53. Trakcija na prst

92

MASA@A

Se pravi i trakcija na zglobovite na prstite, pri {to terapevtot

gi razdvojuva zglobnite povr{ini edna od druga. Prethodno terapevtot

maksimalno gi svitkuva prstite, a me|u vtoriot i tretiot prst, koga

podlaktnicata e me|u supinacija i pronacija, ja opfa}a distalnata fa-

langa na prstot vr{ej}i kontrolirano istegawe vo nasoka na oskata na

prstot.

Korisno e da se izvede trakcija na tetivite na muskulite na prsti-

te, fleksorite i ekstenzorite, vo slu~aj na namalena podvi`nost na

zglobovite na prstite i srasnuvawe na kapsulata. Se deli na trakcija na

fleksorna grupa i trakcija na ekstenzorna grupa.

Masa`a na {aka

Masa`ata na {aka zapo~nuva od korenot na prstite do ra~niot

zglob, prvo na dorzalnata pa na volarnata strana. Pritoa sekoga{ e pot-

rebno da se napravi masa`a i na podlaktnicata. Se primenuva maznewe

so dlankata i jagodicite na prstite po celata povr{ina na {akata i

interosalnite prostori. Potoa sleduva triewe na {akata so palcite so

kru`ni dvi`ewa, a za triewe na interosalnite prostori se koristat pa-

lecot i pokazalecot koi lizgaat vo me|ukoskenite prostori od distalno

kon proksimalno. Mo`e da se primeni i dlabinsko triewe, koga osobeno

se trijat tenarot i hipotenarot.

Se primenuva gme~ewe na tenarot i hipotenarot koe se izveduva

so palecot, dodeka pokazalecot ja opfa}a dorzalnata strana na {akata

i slu`i kako potpora. Gme~ewe na interosalnite muskuli se vr{i so

opfa}awe na dlankata i stisok na vtorata i pettata metakarpalna ko-

ska, ili, pak, preku fiksirawe na dve sosedni metakarpalni koski so

palecot i vtoriot prst na dvete {aki po {to tie se dvi`at vo sprotivna

nasoka, kolku {to dozvoluva elasti~nosta.

Mo`e da se primeni i obrabotka na tetivite na fleksorite na

prstite vo predelot na dlankata, od distalno kon proksimalno.

Sl.54. Masa`a na {aka

93

MASA@A

Rastegawe na {akata e fat so koj se istegaat strukturite na dlan-

kata, pri {to dvata palca se postavuvaat na sredinata na dorzumot od

{akata, a prstite nasproti niv pri rabovite na dlankata i volarnata

strana, po {to dvete {aki istovremeno pravat dvi`ewe na svitkuvawe

kako pri razdvojuvawe na jabolko.

Istegawe na prstite e fat kaj koj blago i poleka se stiska i se iste-

ga sekoj prst oddelno. Pritoa se obrabotuva sekoja od 14 falangi oddel-

no, pri {to blago se svitkuva i se istega, a potoa se pravi cirkumdukcija

na sekoj prst vo dvete nasoki. Se zavr{uva so maznewe na {akata i na

prstite so dvete {aki istovremeno.

Masa`a na korenot na {aka i ra~en zglob

Masa`ata na korenot na {aka i ra~en zglob se izveduva so: maznewe

so pritisok, triewe, rastresuvawe i trakcija.

Masa`ata na korenot na {akata zapo~nuva so maznewe so pomo{ na

palcite, prvo od prednata strana, a potoa od zadnata. Palcite se posta-

vuvaat na sredinata na ra~jeto od dvete strani, paralelno, dodeka osta-

natite prsti se na sprotivnata strana. Tie se lizgaat strani~no, isto-

vremeno ili naizmeni~no.

Trieweto se izveduva so ista postavenost na palcite i prstite, so

kru`ni dvi`ewa na palcite, istovremeno ili naizmeni~no, pri {to-

pritisokot treba da e pogolem na dorzalnata strana, a pomal na volarna-

ta strana. [akata e malku flektirana koga fleksornite tetivi se ola-

baveni i maserot mo`e da napravi podlaboka obrabotka, potoa {akata

se rastresuva, na kraj zavr{uva so povtorno maznewe.

Trakcija na ra~en zglob se pravi taka {to ednata raka e nad ra~jeto,

a drugata na korenot na {akata. Dvete se stisnuvaat silno i se oddale~u-

vaat vo nasoka na oskata na podlaktnicata i {akata, a potoa napnatosta

se namaluva.

Sl.55. Trakcija na ra~en zglob

94

MASA@A

Istegawe na korenot na {akata se pravi taka {to prstite na mase-

rot se isprepletuvaat so prstite na masiraniot, blago i vnimatelno i

vo site nasoki se svitkuva ra~niot zglob.

Masa`a na podlaktnicata

Pri masa`a na podlaktnicata odvoeno se masiraat muskulite eks-

tenzori od muskulite fleksori na {akata i prstite. Op{to pravilo e

masa`ata da se izveduva so onaa raka koja e svrtena kon muskulite koi se

tretiraat, a podlaktnicata treba da e flektirana za okolu 450. Masa`a-

ta opfa}a pove}e sekvencii.

Masa`ata zapo~nuva so maznewe, prvo so opfatno maznewe. Maserot

so ednata raka se rakuva so pacientot, a so drugata ja opfa}a podlaktni-

cata po obemot i go izveduva mazneweto vo vid na lizgawe, od distalno

kon proksimalno. Mazneweto se pravi so celata dlanka. Od povr{no se

preo|a na podlaboko maznewe.

Sl.56. Maznewe na podlaktnica

Sl.57. Triewe na podlaktnica

95

MASA@A

Mazneweto mo`e da se izvede i taka {to dvete dlanki na maserot

se postavuvaat strani~no, palcite se na sredinata na podlaktnicata i

pravat dvi`ewa naizmeni~no kon nadvor.

Za masa`a na fleksorite palecot lizga po interosalnata membrana

dol` granicata me|u fleksorite i ekstenzorite, a ostanatite 4 prsti ja

opfa}aat ulnata, pri {to dvi`ewata zavr{uvaat na vnatre{niot epi-

kondil na ramenata koska.

Za masa`a na ekstenzorite na levata raka, desniot palec lizga od

ra~niot zglob dol` vnatre{niot rab na radiusot, sè do nadvore{niot

epikondil na ramenata koska. Ostanatite 4 prsti lizgaat dol` `lebot

na granicata me|u fleksorite i ekstenzorite na {akata i prstite.

Trieweto se vr{i so jagodicite na prstite i palecot so kru`ni ili

so spiralni dvi`ewa, a mo`e da se izvedat i prstenesti dvi`ewa so pal-

cite koi se spoeni so vrvovite, dodeka ostanatite prsti gi opfa}aat

bo~nite strani na podlaktnicata, vo nasoka od distalno kon proksimal-

no.

Gme~ewe na muskulite se izveduva od eden kraj do drug so tehniki na

valawe, rastresuvawe i dr. Masa`ata zavr{uva so podigawe na podlakt-

nicata i energi~no maznewe od korenot na {akata do lakotot.

Sl.58. Nasoka na spiralno triewe

na podlaktnica

Masa`a na lakotot

Masa`a na lakotot se vr{i pri blago svitkana nadlaktica, a raka-

ta e potprena vo blizina na lakotot. Se pravi prvo maznewe na ce-

liot zglob so jagodicite na prstite i dlankite, po {to sleduva triewe

koe zapo~nuva strani~no od olekranonot nagore kon srednata tretina

na nadlakticata, a potoa pak kon olekranonot do dvata epikondila. Se

trie i prednata strana, so kru`ni dvi`ewa me|u tetivite, a zavr{uva so

maznewe po {to treba da se izvr{i razdvi`uvawe na lakotot.

Masa`a na nadlakticata

Rakata na tretiranoto lice e svitkana taka {to podlaktnicata le`i

na gorniot del na abdomenot.

96

MASA@A

Ovaa masa`a ima nekolku sekvencii. Zapo~nuva so povr{insko

opfatno maznewe po {to sleduva dlabinsko maznewe so opfa}awe na ra-

meniot zglob i vra}awe po zadnata strana. Potoa se pravi op{to triewe

od dvete strani na nadlakticata naizmeni~no so jagodicite od prstite

so spiralen tip ili so korenot na dlankata. Gme~eweto se vr{i kako

osnovno, naizmeni~no gme~ewe i cedewe, kako i so me|ufatovi (valawe,

rastresuvawe). Potoa sleduva obrabotka na muskulite na zadnata i na

prednata muskulna lo`a.

Masa`ata na zadnata lo`a muskuli na levata raka se odviva taka

{to desnata raka na maserot go opfa}a tricepsot, pri {to palecot e

napred, a ostanatite 4 prsti nazad, pri {to dlankata se lizga od lakotot

do ramoto.

Masa`ata na prednata lo`a muskuli na desna raka se pravi taka {to

prstite na desnata raka go opfa}aat bicepsot na desnata raka, pri {to

palecot lizga dol` nadvore{niot `leb na bicepsot, ostanatite prsti

dol` negoviot vnatre{en `leb sè do predniot del na deltoidniot mus-

kul.

Na kraj se sproveduva zavr{no maznewe na celata raka pridru`eno

so protresuvawe.

Sl.59. Nasoka na triewe

na cela raka so palci od

dvete race

Sl.60. Gme~ewe na nadlaktica

97

MASA@A

Masa`a na ramo

Masa`ata na ramo ima 3 sekvencii.

Masa`ata na deltoidniot muskul mo`e da se izvede vo eden akt kako

cel muskul, ili da se masiraat negovite snopovi oddelno. Koga se izvedu-

va oddelno za sekoj snop, prvo se vr{i maznewe na celiot muskul po {to

sleduva oddelna masa`a so palecot i ostanatite prsti na predniot i na

zadniot del od muskulot. Potoa sleduva gme~ewe i seckawe po celata

povr{ina na muskulot.

Masa`ata na zglobovite na rameniot pojas zapo~nuva so masa`a na

muskulite na rameniot pojas. Se masiraat site strani (predna, sredna i

zadna) na zglobot. Za da se izmasira kapsulata na rameniot zglob, nad-

lakticata se postavuva vo polo`ba vo koja taa }e bide najdostapna. Pri-

toa za masa`a na prednata strana nadlakticata treba da e ispru`ena kon

nazad, za masa`a na zadnata strana rakata koja se masira se postavuva na

sprotivnoto ramo na pacientot.

Dolgata tetiva na bicepsot se tretira vo intertuberkularniot

`leb so nadol`no maznewe i triewe od distalno kon proksimalno, zara-

di drena`a na tetivnata obvivka.

Sl.61. Masa`a na ramo

MASA@A NA GRBOT

So masa`a mo`at da se namalat bolnite sostojbi na grbot. Taa e

blagotvorna za site vozrasti. Grbot e golema povr{ina za tretman na

koja mo`at da se primenat site masa`ni tehniki. Osetlivi mesta pri

masa`a se trnestite prodol`etoci po sredi{nata linija na grbot, gre-

benite na lopatkite; no za fatovi na tropkawe se osetlivi regijata

pome|u ple{kite i dvete slabinski regii.

98

MASA@A

Najpovolna polo`ba na pacientot e le`e~ka na stomak, so glava svr-

tena na strana, glavata da se polo`i so ~eloto vrz dvete race ili nadolu,

dokolku na masata ima otvor na gorniot kraj. Za rastovaruvawe mo`e da

se koristat pernici vo nivo na sko~nite zglobovi i pod gorniot del na

gradniot ko{. Kaj odredeni sostojbi, koga ne mo`e pacientot da le`i na

stomak, masa`ata mo`e da se napravi i vo le`e~ka polo`ba na strana.

Masa`a mo`e da se vr{i i vo sede~ka polo`ba, no toga{ muskulaturata

ne e potpolno relaksirana.

Terapevtot stoi pokraj pacientot vo visina na karlicata, a ako

masa`ata se izveduva na pod, toj sedi na pod kleknat na svoite peti, nad

glavata na tretiraniot. Ako pacientot sedi, terapevtot treba da stoi

zad nego.

Izveduvawe na masa`ata

Masa`ata na grbot ima nekolku sekvencii:

- tretman na cel grb,

- tretman na dolen del od grbot i

- tretman na rameniot pojas.

Sl.62. Nasoka na masa`a vo vid na lepeza Sl.63. Nasoka na maznewe na grb

99

MASA@A

a) Masa`a na cel grb

Masa`ata na cel grb zapo~nuva so maznewe so dvete {aki postave-

ni na dolniot del od grbot so prsti naso~eni kon glavata, pri {to kon

krajot na dvi`eweto {akite se odvojuvaat kako lepeza, za potoa bez pri-

tisok da se vratat nazad. Dvi`ewata nikoga{ ne se pravat direktno vrz

‘rbetot.

Muskulite mo`at da se maznat i so dorzalnata strana na {akite.

Trieweto se pravi so dvata palca od dvete strani na grbot so kru`ni

i bavni dvi`ewa, penetrira~ki za da mo`e da se otkrijat jazli. Ako se

otkrie jazol, toj treba direktno da se obraboti. Racete se vra}aat nazad

so lesen dopir kako pero.

Tropkaweto se izveduva preku tehnikite na seckawe, pleskawe i

udirawe so tupanici.

Masa`a na muskulite na grbot opfa}a tretman na m. errector spinae, m. latissimus dorsi i na m. trapezius. Se zapo~nuva so maznewe na paraverte-

bralnite muskuli so racete koi se paralelni i so palcite svrteni kon

‘rbetot. Mazneweto se vr{i od dolu kon gore, potoa triewe, gme~ewe

koe podobro se izveduva na strani~nite delovi. Dvi`ewata zavr{uvaat

vo predel na supraklavikularnite limfni jazli, dodeka za masa`a na

{irokiot grben muskul dvi`ewata se vo predel na pazuvnite limfni

jazli.

Masa`a na trapezoidniot muskul zapo~nuva so maznewe na negoviot

dolen del od visina na Th12 pr{len, vo nasoka na protegawe na muskulni-

te vlakna preku rameniot pojas sè do deltoidnata regija, potoa sredniot

snop se mazni od nivo na Th6 kon ramenicite, na kraj se mazni gorniot

del od ‘rbetot kon akromionot.

Sl.64. Maznewe na grb

100

MASA@A

b) Masa`a na dolniot del od grbot

Masa`ata na dolniot del od grbot i na sedalnata regija ima nekolku

sekvencii.

Se primenuva kru`no maznewe na grbot vo sedalniot i vo lumbal-

niot del, so dvete dlanki postaveni edna vrz druga i nad krsnata koska,

na ednata pa na drugata strana. Mo`e da se izvede i so odvoeni dlanki

koi sledat edna po druga, bez da se izgubi kontaktot so ko`ata.

Se sproveduva i gme~ewe na regijata, prvo od ednata pa od drugata

strana, so lesen pritisok na stiskawe, a potoa toj se zasiluva i se pravi

uvrtuvawe na muskulite. Vo ovaa regija se izveduva tropkaweto, pri {to

se izveduvaat site fatovi (pleskawe, seckawe, kuckawe, so tupanici).

Ovie fatovi se zna~ajni za razlo`uvawe na masnite naslagi.

Sl.65. Masa`a na grbot

Sl.66. Nasoka na masa`a na dolniot

del od grbot

Sl.67. Nasoka na masa`a na dolniot

del od grbot

101

MASA@A

v) Masa`a na rameniot pojas

Taa se izveduva kako del od masa`ata na grbot vo nekolku sekven-

cii.

Se sproveduva kru`no maznewe so dlanka preku dlanka, potoa trie-

we na lopatkite, pri koe se vr{i kru`no triewe na muskulite okolu

lopatkite. Ponatamu se vr{i gme~ewe na trapezniot muskul i na musku-

lite okolu nego, so dvete {aki, so naizmeni~no stegawe i otpu{tawe

me|u palcite i ostanatite prsti kako pri mesewe, pri {to {akite se

dvi`at po dol`inata na muskulot.

Drena`a na rameniot pojas podrazbira energi~no maznewe od sred-

nata linija na grbot kon limfnite jazli vo pazuvnata regija.

Razlabavuvawe na vratot se pravi taka {to ~eloto na masiraniot

e postaveno na podloga ili na {akite na dvete race. Dlankite se polo-

`eni na konturite na vratot, po {to se vr{i podigawe i stiskawe na

vratnata muskulatura so celi dlanki.

Sl.68. Nasoka na masa`a na gorniot

del od grbot

Sl.69. Nasoka na masa`a na gorniot

del od grbot

102

MASA@A

MASA@A NA DOLNITE EKSTREMITETI

Masa`ata na dolnite ekstremiteti e blagotvorna pri pogolem broj

pote{kotii, no i pri bolka vo krstot, koga se prepora~uva masa`a na

zadniot del od nozete.

Masa`ata mo`e da se izvede na cela noga ili na nekoj nejzin segment.

Prvo se pravi vovedna masa`a na celiot ekstremitet, a potoa masa`a na

oddelen segment.

Sl.70. Masa`a na skapularnata regija Sl.71. Pleskawe na gorniot del od

grbot so {aki kako konus

Sl.73. Nasoka na triewe na grbot

so palcite od dvete race

103

MASA@A

Na masa`a se poosetlivi: poplitealnata jama, vnatre{nata strana

na natkolenicite i dr.

Masa`ata se pravi vo le`e~ka polo`ba na grb so perni~iwa pod ko-

lenata za da se namali pritisokot vo dolniot del od grbot, le`e~ka

polo`ba na stomak so perni~iwa za rastovaruvawe, mo`e i vo sede~ka

polo`ba za masa`a na stapalata.

Terapevtot treba da stoi pokraj stapalata na tretiranoto lice.

Masa`ata na cela noga se deli na masa`a na zadna i na masa`a na

predna strana od nogata.

Masa`ata na zadnata strana zapo~nuva so maznewe so dvete dlanki

koi se stavaat na dolniot del na potkolenicata edna zad druga, vo nasoka

od dolu kon gore sè do glutealnata regija, pri {to vo predel na poplite-

alnata jama ne se primenuva nikakov pritisok. Koga }e se dostigne vrvot

na butinite, racete se razdvojuvaat i se pu{tat poleka od strana da se

vratat vo po~etnata to~ka. Potoa sleduva triewe so {akite, tropkawe

na regijata, so primena na seckawe i pleskawe samo na butinite. Tropka-

we ne se vr{i vo dolniot del od nogata.

Masa`ata na prednata strana zapo~nuva so maznewe so dvete {aki,

od sko~niot zglob kon preponata, pri {to pritisokot stanuva poblag vo

predel na kolenoto.

Masa`a na prstite na stapalata se izveduva na site prsti istovreme-

no, so isklu~ok na palecot koj se obrabotuva oddelno.

Sl.74. Nasoka na maznewe na zadna

strana od potkolenica

Sl.75. Nasoka na spiralno triewe na

zadna strana na potkolenici

104

MASA@A

Se zapo~nuva so maznewe na prstite, so palecot na ednata ili na dve-

te {aki koi gi opfa}aat prstite od dorzalnata strana, dodeka ostanati-

te prsti ja opfa}aat stranata na tabanite. So maznewe prvo se opfa}a

dorzalnata strana, potoa tabanot, a na kraj bo~nite strani.

Maznewe na palec se pravi so jagodicite na palecot i vtoriot prst

od rakata, od distalno kon proksimalno.

Triewe na prstite se pravi oddelno za sekoj prst od dorzalnata i

dolnata strana za da se postigne opu{tawe.

Istegawe na prstite na stapalata se pravi taka {to stapaloto se

pot pira so ednata raka, a potoa so drugata sekoj prst se istega niz kru-

`no dvi`ewe (cirkumdukcija).

Masa`a na stapaloto

Stapalata ja nosat celata te`ina na teloto i istovremeno dejstvuva-

at kako amortizeri. Masa`ata na stapalata e blagotvorna za opu{tawe,

taka {to celoto telo po ovaa masa`a se ~uvstvuva osve`eno.

Masa`ata zapo~nuva od metatarzofalangealnite zglobovi, a za-

vr{uva na sko~niot zglob. Se pravi maznewe so dvete {aki vo vid na la-

tinskata bukva V, so obrabotka prvo na dorzalnata strana, pa na bo~nite

i na kraj na plantarnata strana. Nasokata na masa`ata e od petata kon

sko~niot zglob.

Trieweto se izveduva so palcite so polukru`ni dvi`ewa, osobeno

na tabanot.

Gme~eweto na dorzalnata strana na stapalata se izveduva so eden pa-

lec, a na plantarnata strana so dvata palca kade {to se primenuva pogo-

lem pritisok, od metatarzalniot del kon petata.

Sl.76. Masa`a na stapalo

105

MASA@A

Istegawe na stapaloto se vr{i taka {to palcite se stavaat eden do

drug na plantarnata strana, dodeka ostanatite prsti se na dorzumot od

stapaloto. So istovremena akcija se vr{i svitkuvawe na stapaloto, so

{to negovite strukturi se rastegaat. Rastegaweto po srednata linija se

povtoruva nekolku pati. Razdvi`uvaweto na stapalata se vr{i vo site

nasoki.

Mo`at da se primenat vibracii na stapalata, pri {to dlankite se

postavuvaat na dvete strani od stapaloto, se dvi`at naizmeni~no i brzo

za stapaloto da vibrira.

Na kraj, se pravi zavr{no maznewe na stapaloto vo vid na lizgawe,

po {to stapaloto se opfa}a so dvete race i blago se stisnuva.

Masa`a na sko~niot zglob

Pri masa`ata na sko~en zglob naj~esto se masiraat zglobnata kapsu-

la i tetivite koi minuvaat od prednata i od zadnata strana na zglobot.

Masa`ata se izveduva vo nekolku sekvencii.

Se zapo~nuva so maznewe od stapaloto, preku sko~niot zglob do ko-

lenoto, prvo povr{inski potoa dlabinsko. Potoa se vr{i triewe so ja-

godicite na prstite so kru`ni dvi`ewa i spiralni dvi`ewa vo predel

na maleolite, a se obrabotuva i od prednata strana na zglobot. Zadnata

strana na zglobot e pokriena so Ahilovata tetiva i se masira posledna.

Se trie so jagodicite na prstite ili celata dlanka.

Potoa se pravi istegawe na sko~niot zglob, pri {to stapaloto pos-

tepeno se doveduva vo dorzalna, a potoa vo plantarna fleksija, pri {to

se vr{i i everzija i inverzija, po {to sleduva cirkumdukcija vo dvete

nasoki.

Sl.77. Triewe na potkolenica

106

MASA@A

Masa`a na potkolenica

Masa`ata na potkolenicata se deli na masa`a na predna, zadna i

nadvore{na lo`a. Polo`bata na bolniot zavisi od toa koja lo`a se ma-

sira. Masa`ata e podelena na nekolku sekvencii.

Za masa`a na prednata lo`a pacientot le`i na grb so lesno svit-

kani kolena, za masirawe na zadnata lo`a pacientot le`i na stomak,

so nozete svitkani vo koleno pod agol od 300 do 400, so podmetnuvawe na

cilindri~no perni~e pod sko~niot zglob. Masa`ata se pravi so ednata

ili so dvete race.

Mazneweto na listot se vr{i so {akite koi se postavuvaat vo vid na

latinskata bukva V i se dvi`at od stapaloto kon natkolenicata. Mazne-

weto zapo~nuva so povr{insko, potoa so dlabinsko maznewe.

Pri triewe pritisokot se naso~uva kon vnatre{nata i zadnata stra-

na na potkolenicata kade {to se nao|aat pogolemite venski sadovi za

da se vlijae na podobruvawe na cirkulacijata. Muskulite na listot se

trijat oddelno. So triewe se razdvojuvaat dvete glavi na m. gastrocne-mius, pri {to se pritiska od petata dol` srednata linija nekolku pati

dodeka pod prstite ne se oseti razdvojuvawe na dvete muskulni glavi. So

pritisokot se prekinuva vo predel na poplitealnata jama.

Gme~ewe na potkolenicata se vr{i so podigawe i so stegawe na

muskulite na listot so dvete dlanki koi se koristat so celata svoja

povr{ina. Muskulot mo`e da se podiga i da se spu{ta, da se vala vo site

nasoki pome|u palcite i prstite. Na prednata strana na potkolenicata

se primenuva blago gme~ewe dol` nadvore{not rab na predniot tibija-

len muskul.

Tropkawe, odnosno seckawe se izveduva napre~no vo odnos na naso-

kata na muskulnite vlakna.

Zavr{noto maznewe e vo vid na lepeza za otstranuvawe na raspadni-

te produkti od metabolizmot.

Sl.78. Gme~ewe na zadna

strana na potkolenica

107

MASA@A

Masa`a na koleno

Masa`ata na koleniot zglob zapo~nuva so maznewe na gorniot del od

potkolenicata, kolenoto i dolniot del od natkolenicata. Se primenuva

maznewe so jagodicite na palecot ili dlankata so dvete race od gorniot

del na potkolenicata preku kolenoto do dolniot del na natkolenicata.

Potoa se izveduva triewe so kru`ni dvi`ewa na jagodicite na palecot

koi po~nuvaat distalno od ~a{kata, vo predel na pripojot na ~etirigla-

viot muskul, od dolu kon gore do sredinata na natkolenicata.

Mo`e da se sprovede i grubo triewe na kolenoto, pri {to toa e le-

sno svitkano, pri {to se izveduvaat penetrira~ki dvi`ewa vo predel

na zglobnata puknatina, a potoa dvi`ewata odat strani~no do zadnata

strana na zglobot.

Vo tekot na masa`ata na prednata strana na kolenoto, koga podvi`-

nosta na ~a{kata e namalena, potrebno e da se sprovede mobilizacija na

patelata. So dvata prsta ili so dlanka se vr{i forsirano pomestuvawe

na patelata vo site nasoki.

Rastegaweto na poplitealnata jama e zna~ajno, iako ovaa zona e mno-

gu osetliva. Palcite na dvete {aki se postavuvaat na srednata linija na

poplitealnata jama, a ostanatite prsti od dvete strani na kolenoto. So

jagodicite na prstite se vr{i izvlekuvawe na tkivata strani~no i vo

site nasoki. Treba da se izveduva so pomal pritisok.

Masa`ata na ~a{kata se izveduva so maznewe so sitni kru`ni dvi`ewa

na palcite. Trieweto na ~a{kata se izveduva so spiralni dvi`ewa na pa-

lecot okolu ~a{kata vo nasoka na strelkite na ~asovnikot.

Masa`ata na natkolenicite

Masa`ata na natkolenicite e korisna metoda pri brojni sostojbi i

se izveduva na prednata i na zadnata strana. Se zapo~nuva so maznewe so

Sl.79. Masa`a na koleno

108

MASA@A

lesen pritisok kon nasoka na preponite, a so sosema lesen dopir na vra-

}a we na po~etnata to~ka. Se izveduva so dvete dlanki istovremeno ili

naizmeni~no. Trieweto se vr{i so palcite ili so dlankite, naj~esto

spiralno. Se gme~at muskulite na natkolenicata, a mo`e da se primeni

i tropkawe (pleskawe ili seckawe). Tie ne se primenuvaat vo zatkole-

nata jama.

Vibracijata se izveduva za relaksacija, za na kraj masa`ata da za-

vr{i so maznewe na celata noga.

Na krajot dlankite vo vid na konus se postavuvaat na petata na treti-

raniot za da mu se dade do znaewe deka masa`ata na nogata e zavr{ena.

Sl.80. Gme~ewe na muskulite na

zadnata strana od natkolenicata

Sl.81. Triewe na natkolenica

POVRZUVAWE

Povrzuvawe (konekcija) e vid na zavr{no maznewe koe se sproveduva

na celoto telo.

Toa se vr{i po dol`inata na celata dostapna povr{ina i od dvete

strani na teloto za da se dobie ~uvstvo za sopstvena telesna celina.

109

MASA@A

Postojat dva na~ina na povrzuvawe:

- dolgi fatovi koi se dvi`at od eden kraj na teloto kon drug i

- ednostavno kratkotrajno polo`uvawe na racete na razli~ni delo-

vi od teloto.

Sl.82. Trakcija na prst od noga

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. Koi se korisnite efekti od primena na masa`a na glava?

2. Kako se izveduva masa`a na lice?

3. Kako se izveduva masa`a na skalpot ?

4. Opi{i masa`a na vrat.

5. Kako se izveduva masa`a na grb?

6. Opi{i masa`a na race.

7. Opi{i masa`a na cela raka.

8. Kako se izveduva masa`a na noga?

9. Opi{i masa`a na natkolenica.

10. Kako se izveduva masa`a na potkolenica?

11. Opi{i masa`a na stomak.

12. Opi{i masa`a na graden ko{.

110

MASA@A

Zada~i i aktivnosti za prakti~na nastava:

1. Izvedi masa`a na glava pod nadzor na profesor.

2. Izvedi masa`a na lice pod nadzor.

3. Izvedi masa`a na skalp pod nadzor.

4. Izvedi masa`a na vrat pod nadzor.

5. Izvedi masa`a na grb pod nadzor.

6. Izvedi masa`a na race pod nadzor.

7. Izvedi masa`a na cela raka pod nadzor.

8. Izvedi masa`a na noga pod nadzor.

9. Izvedi masa`a na natkolenica pod nadzor.

10. Izvedi masa`a na potkolenica pod nadzor.

11. Izvedi masa`a na stomak pod nadzor.

12. Izvedi masa`a na graden ko{ pod nadzor.

111

MASA@A

Poglavje 2

MASA@A PRI ODDELNI VIDOVI NA ZABOLUVAWA

Kaj brojni zaboluvawa i povredi kako del od kompleksnoto lekuva-

we e potrebno da se sprovede fizikalna terapija i rehabilitacija. Taa

ima zna~ajno mesto za namaluvawe na subjektivnite simptomi, podobru-

vawe na klini~kiot naod i podobruvawe na funkcionalniot status na

bolnite.

Se primenuva kaj revmatolo{ki, nevrolo{ki zaboluvawa, posttrau-

matski sostojbi, amputacii i dr.

MASA@A KAJ REVMATOLO[KI ZABOLUVAWA

a. Bolka vo vratot i vo grbot

Bolkata vo vratot i vo grbot e ~esta sostojba koja se sre}ava kaj

lica {to rabotat profesii vo koi dolgo zadr`uvaat odredena polo`ba

na vratot, pri profesii povrzani so dolgo sedewe, dolgotrajno u~ewe,

pri pogolem fizi~ki i emotiven stres, pri nepravilno dr`ewe na telo-

to, stati~en na~in na `ivot. Vratot e ~esto vko~anet i napnat, bidej}i

~esto celata telesna napnatost se odrazuva vo vratnite muskuli.

Kaj niv mo`e da se pojavat bolki vo muskulite na vratot i na gorniot

del od grbot, nekoga{ prosledeni so pojava na bolni °jazli° vo muskuli-

te. Bolkata vo vratot i vo grbot mo`e da bide posledica na degenerativ-

ni promeni vo ‘rbetot.

Masa`ata na vratot i grbot blagoprijatno dejstvuva kaj ovie sostoj-

bi, ja podobruva lokalnata cirkulacija, go otstranuva lokalniot otok,

vlijae na namaluvaweto na bolkata i na omeknuvaweto na ovie muskulni

jazli. Mo`at da bidat primeneti site masa`ni tehniki, so pravilen re-

dosled i vo zavisnost od celta na lekuvaweto.

Masa`ata na grbot gi opu{ta grbnite muskuli, ja namaluva bolkata i

dejstvuva na nervnite strukturi koi od ‘rbetot se {irat kon ostanatite

delovi od teloto. Pri masa`a mo`at da bidat primeneti site fatovi.

Vratnite muskuli treba da se izmasiraat vnimatelno i temelno. Se

po~nuva so maznewe, potoa sleduva triewe i gme~ewe, a na kraj tropka-

we.

So toa vo zna~itelna mera }e se namaluvaat pote{kotiite i }e se

podobruvaat dvi`ewata vo vratot.

112

MASA@A

b. Masa`a pri lumboi{ialgija

Lumboi{ilagija naj~esto nastanuva kako posledica na degenerati-

vni promeni vo lumbalniot del od ‘rbetot, kako {to se zaboluvawata

na me|upre{lenskiot diskus, spondiloza i drugi promeni. Taa se mani-

festira so silna bolka vo polovinata i dol` ednata ili poretko dve-

te noze, kako posledica na nadraznuvawe ili pritisok na soodvetniot

nerven koren na spinalniot nerv, napnatost na paravertebralnata mu-

skulatura (muskulaturata okolu ‘rbetniot stolb) vo slabinskiot del,

ograni~eni dvi`ewa vo polovinata. Po kratko vreme nastanuva i hi-

potrofija na muskulaturata na bolnata noga. Kaj pote{ki naru{uvawa

mo`e nekoga{ da nastane i slabost na peronealniot nerv.

Kaj ovie pacienti po miruvaweto i primenata na medikamentozna

terapija vo akutnata faza na lekuvaweto, se zapo~nuva so fizikalna te-

rapija. Taa opfa}a pove}e metodi na lekuvawe: obuka za za{titni po-

lo`bi i dvi`ewa na pacientot vo sekojdnevniot `ivot i pri rabota,

elektroterapija, terapiski ultrazvuk, magnetoterapija, termoterapija,

ekstenzija - istegawe na lumbosakralniot del od ‘rbetniot stolb, ve`-

bi, hidroterapija.

Kaj ovie bolni blagoprijatno dejstvuva podvodna masa`a, bidej}i vo

toplata voda doa|a do relaksacija na paravertebralnata muskulatura.

Kaj bolnite so lumbalna bolka vo akutnata faza mo`e da se primeni

samo sosema blaga masa`a vo vid na maznewe, a po izvesno namaluvawe na

bolkata mo`e da se primeni triewe, dodeka podocna mo`e da se primeni

gme~ewe i vibracija.

Tropkawe ne se primenuva vo dvete slabinski regii poradi bubre-

zite.

Dokolku se raboti za lumboi{ialgija, ne se prepora~uva masa`a vo

akutna sostojba. Duri po namaluvawe na bolkata mo`e da se zapo~ne so

masa`a so tehnika na maznewe i triewe po celata dol`ina na nogata, so

Sl.82. Masa`a na gorniot

del od grbot

113

MASA@A

cel da se namali bolkata i da se podobruva cirkulacijata na limfniot

i nervniot sistem.

Gme~ewe i vibracii mo`at da se primenat po potpolno prestanuva-

we na bolkite. Gme~ewe se izveduva po dol`inata na muskulaturata od

periferija kon centarot, so cel da se podobri trofikata na muskula-

turata. Vibracijata se izveduva po dol`inata na nervot od centar kon

periferija i se primenuva za namaluvawe na bolkata. Vo predelot na

Valeovi to~ki se prepora~uva izveduvawe na stabilna vibracija. So

vib racija mo`e da se namali i napnatosta na paravertebralnata musku-

latura.

Brojot na seansite e od 20 do 30, vo traewe od 10 do 15 minuti, a po-

docna i 20 minuti.

Sl.83. Seckawe na dolniot

del od grbot

v. Ankilozira~ki spondilitis

Ankilozira~ki spondilitis e hroni~no progresivno sistemsko

revmatolo{ko zaboluvawe koe gi zafa}a sakroilijakalnite zglobovi,

zglobovite na ‘rbetot, kostovertebralnitezglobovi, kolkovite, rame-

wata i dr. Vospalenieto so razviva na pripoite na tetivite i ligamen-

tite, no mo`e da se javat promeni i na nekoi organi. Po~esto zaboluvaat

ma`i.

Se manifestira so fibroza i ankiloza (vko~anuvawe) na sakroili-

jakalnite zglobovi, okostuvawe na ligamentite i zglobovite na ‘rbet-

niot stolb, so {to ‘rbetniot stolb se pretvora vo eden cvrst blok. So

bolesta nastanuvaat razli~ni deformacii.

Pokraj lekuvaweto so lekovi, fizikalnite proceduri imaat zna~ajna

uloga vo namaluvaweto na bolkata, ve`bite se zna~ajni za odr`uvawe na

podvi`nosta na ‘rbetot, funkcijata na gradniot ko{ i na zglobovite.

114

MASA@A

Vo tekot na rehabilitacijata se efikasni ra~nata i podvodnata

masa`a. So ra~nata masa`a se namaluva tonusot na muskulaturata okolu

site segmenti na ‘rbetniot stolb, se podobruva lokalnata cirkulacija i

metabolizmot na tkivoto. Se primenuvaat tehniki na maznewe, triewe

i gme~ewe.

g. Progresivna sistemska skleroza (sklerodermija)

Progresivna sistemska skleroza e sistemska bolest na svrznoto

tkivo koja se odlikuva so nasobirawe na kolageni vlakna vo ko`ata i

yidovite na krvite sadovi. Po~esto zaboluvaat `eni. Ko`ata stanu-

va tenka, sjajna, mazna i lesno se povreduva. Promenite se naj~esto na

liceto, na {akite i na nozete, istovremeno so zafa}awe na muskulo-

koskeniot sistem, so pojava na vko~anetost (kontraktura) vo zglobovite

na prstite, ra~nite zglobovi i laktite. Se javuvaat promeni i vo nekoi

vnatre{ni organi.

Vo tekot na rehabilitacijata se primenuva i masa`a. Masa`ata na

liceto se izveduva so jagodicite od prstite, so mali kru`ni dvi`ewa. Se

primenuva maznewe i triewe. Dobro e masa`ata da prethodi na ve`bite

na soodvetniot del od teloto.

d. Miofibrozitis (fibromialgija)

Miofibrozitis e eden vonzgloben revmatski sindrom vo koj domi-

niraat bolka i napnatost vo re~isi celiot muskulo-kosken s stem, a

simptomite, pred sè, se vo muskulite, so dopolnitelno prisuten zamor,

pote{kotii vo spiewe i dr. Se smeta deka taa ne mo`e precizno da se

dijagnosticira.

Ova zaboluvawe se karakterizira so prisustvo na t.n. °bolni oset-

livi to~ki° i pojava na bolni °jazli° vo muskulite. Odreduvaweto na

ovie bolni to~ki e so palpacija, so pritisok od okolu 4 kg na cm2 koga

se ~uvstvuva bolka i specifi~en oset na napnatost. Pomalku napnati

se golemite muskuli, kako kvadriceps, gastroknemius ili deltoideus.

Muskulnite bolki pri ovoj sindrom traat podolgo od 3 meseci, a simpto-

mite se pove}e proksimalno otkolku distalno.

Pokraj primena na kineziterapija se primenuva i masa`a. Se prime-

nuvaat tehniki na maznewe, triewe, gme~ewe, kako i vibraciona masa`a

na bolni to~ki.

MASA@A PO AMPUTACIJA

Po sekoja amputacija rehabilitacijata se sproveduva vo dve fazi:

pretprotetska i postprotetska faza.

115

MASA@A

Po amputacijata ~kunkata obi~no e ote~ena, so atoni~na i hipo tro-

fi~na muskulatura. Vo tekot na pretprotetskata rehabilitacija neop-

hodno e oformuvaweto na ~kunkata, koja treba da dobie konusna ili even-

tualno cilindri~na forma za da se prepi{e recepta za proteza. Prva

zada~a e ~kunkata da zacvrsti, da se namali otokot i da se osoposobi za

priem na protezata, a, od druga strana, muskulaturata na ~kunkata tre-

ba da zajakne i da se zgolemi muskulnata sila za da mo`e da upravuva so

protezata. Toa se postignuva so banda`irawe na ~kunkata so elasti~en

zavoj, manuelna masa`a na ~kunkata i kineziterapija. Kineziterapija se

sproveduva i za ostanatite ekstremiteti i muskulaturata na trupot.

Vo po~etokot masiraweto se vr{i so blagi fatovi od tip na maz-

newe i povr{no triewe.Toa se pravi vo nasoka na limfnata i venskata

cirkulacija na ~kunkata zaradi postepeno namaluvawe na otokot. Potoa

se primenuvaat pointenzivni fatovi, kako {to se gme~ewe i vibracii.

Gme~eweto se vr{i po dol`inata na muskulite. Potoa se pravi tropka-

we koe postepeno se zasiluva za namaluvawe na fantomskata bolka (bol-

ka so ~uvstvo na delot od ekstremitetot koj ne postoi). Masa`ata vo

po~etokot trae 10-15 minuti, a podocna se prodol`uva.

Sl.84. Pacient so potko-

leni~na amputacija

MASA@A PO TRAUMA

Pod trauma se podrazbira zbir na lokalni op{ti povredi predizvi-

kani so nadvore{ni sili.

Kaj ovie pacienti mnogu e va`no muskulite vo predelot na povreda-

ta da bidat relaksirani, {to se postignuva so optimalnata fiziolo{ka

116

MASA@A

polo`ba na toj del od teloto. Masa`nite dvi`ewa treba da bidat bla-

gi za da se obezbedi opu{tawe na muskulite i namaluvawe na bolkata.

Po namaluvawe na otokot i bolkata mo`at da se primenat pointenzivni

dvi`ewa. Masa`ata sekoga{ se kombinira so kineziterapija. Pod dej-

stvo na masa`ata pobrgu se resorbira otokot, krvniot izliv, se spre~u-

va sozdavawe na svrzno tkivo koe doveduva do kontraktura, se podobruva

funkcijata na muskulite i zglobot.

a. Kontuzija

Toa e povreda na tkivo kaj koe nema pukawe na ko`a ili ligavica,

koja poradi svojata elasti~nost ne se raskinuva lesno. Pri kontuzija,

re~isi sekoga{ doa|a do pukawe na krvni sadovi i posledovatelno do

krven izliv. Mo`e da se javi otok i bolka. Tie mo`at da se javat nepos-

redno po povredata, a mo`at da traat dolgo vreme potoa.

Vedna{ po kontuzijata, treba da se prezemat merki so cel namaluva-

we na izlivot na krv. Toa se postignuva so upotreba na masa`a so mraz i

studeni kompresii pove}e pati vo denot po 5-10 minuti.

Potoa mo`e da se premine na primena na fizikalni proceduri, kako

{to se: laseroterapija, dijadinamski strui, interferentni strui i dr.,

po koi mo`e da sleduva masa`a so povr{insko maznewe za pobrzo razne-

suvawe na otokot i namaluvawe na bolkata. Mazneweto se vr{i vo naso-

ka na venskata i limfnata cirkulacija. Prvite denovi masa`ata trae

okolu 5 minuti, a potoa vremetraeweto postepeno se zgolemuva.

b. Distorzija

Toa e edna od naj~estite povredi na ekstremitetite, kaj koi mo`e

da dojde do istegawe i kinewe na ligamentite (vrskite) na zglobovi-

te, vnatre{ni krvarewa vo zglobot koi doveduvaat do pojava na otok,

bolka i ograni~eni dvi`ewa vo zglobot. Vedna{ po povredata treba da

se napravi imobilizacija. Neophodno e stavawe na studeni oblogi ili

masa`a so mraz.

Po sedmiot den mo`e da se zapo~ne so odredeni fizikalni proce-

duri i masa`a. Vo po~et kot se izveduva blago maznewe na zglobot za

namaluvawe na otokot. Dokolku goleminata na otokot gi ograni~uva

dvi`ewata vo zglobot, ne se primenuva masa`a. Masa`a vo toj slu~aj se

vr{i nad povredenata regija.

Vo slu~aj na povreda na koleno, masa`a se vr{i na natkolenicata.

Dokolku i po povlekuvaweto na otokot postojat ograni~eni dvi`e-

wa i bolka mo`e da se primeni samo triewe na zglobot, dodeka ostana-

tite fatovi se kontraindicirani. Vo toj period, paralelno so masa`a,

117

MASA@A

se primenuvaat i drugi fizikalni proceduri: elektroterapija, lasero-

terapija, magnetoterapija, hidroterapija, kineziterapija i dr.

v. Is~a{uvawe

Is~a{uvawe pretstavuva pomestuvawe na zglobnite povr{ini na

koskite vo sklop na zglob, pri {to ~esto doa|a do povreda na zglobnata

kapsula. Ovie povredi se naj~esto od traumatska priroda, no na nekoi

zglobovi mo`at da bidat vrodeni anomalii.

Nivnoto lekuvawe se sostoi vo mestewe (repozicija) na zglobot i

negova imobilizacija vo traewe do 10 dena. Potoa pacientot mo`e da

zapo~ne so fizikalna terapija, so primena na pove}e vidovi terapija vo

koi spa|a i masa`a.

Masa`ata obi~no se vr{i nad i pod povredeniot zglob. Kaj povreda

na lakotniot zglob treba da se izbegnuva masa`a.

g. Skr{enica

Skr{enica (fraktura) e naprsnuvawe na koskenata celina koja

naj~esto nastanuva pod dejstvo na nadvore{eni faktori. Skr{enici-

te mo`at da bidat zatvoreni i otvoreni. Pri ovie povredi se javuvaat

silni bolki, pacientot ne mo`e da go koristi ekstremitetot sè dodeka

koskata se nao|a vo neprirodna polo`ba. Lekuvaweto e hirur{ko ili

konzervativno. Potoa se primenuvaat fizikalni proceduri.

Po operacija ili imobilizacija doa|a do sozdavawe na mek kalus po-

me|u skr{enite fragmenti. Toj podocna zacvrstuva i taka koskata zara-

snuva. Zavisno od povredata i goleminata na koskata, vremeto na zaras-

nuvawe e razli~no. Toa mo`e da nekolku nedeli, meseci, a nekoga{

i podolgo. Pogolemite koski pobavno zarasnuvaat.

Sl.85. Pacient so algodistrofi~en

sindrom kako posledica na fraktu-

ri na proksimalnite falangi

Po simnuvawe na imobilizacijata ili u{te dodeka taa e postavena, se

pristapuva kon masa`a na zdraviot ekstremitet. Toa dejstvuva refleksno

na bolniot ekstremitet {to vlijae na negovo pobrzo zarasnuvawe.

118

MASA@A

Koga }e se oslobodi bolniot ekstremitet od imobilizacijata, na nego vnimatelno se primenuva masa`a. Taa se pravi vo regiite nad i pod frakturata, a ne se sproveduva na nivo na fraktura. Se prepora~uvaat tehniki na maznewe i triewe. So niv se podobruva cirkulacijata lo-kalno i vlijaat na namaluvawe na eventualniot otok na ekstremitetot. Indirektno, preku podobrenata cirkulacija, pomagaat vo sozdavawe na kalus.

Kaj bolnite po fraktura nastanuva hipotrofija i atrofija na mu-skulaturata na regijata, taka {to so masa`a mo`e da se vlijae na podo-bruvawe na nejzinata trofika.

Kaj ovie pacienti sekoga{ mora so radiografska snimka da se sledi sozdavaweto na kalus.

d. Luzni po rana

Rana pretstavuva raskinuvawe na celovitosta na ko`ata ili na ligavicata pod vlijanie na nadvore{en faktor. Pritoa ~esto se opfa-teni i dolnite sloevi. Sekoja rana se obrabotuva hirur{ki. Duri potoa mo`at da se primenat fizikalni proceduri (ultravioletovi zraci i sl.). Po akutnata povreda ne se primenuva masa`a.

Masa`a se primenuva samo po zarasnuvawe na ranata, osobeno koga se sozdavaat luzni. Toga{ masa`ata se pravi okolu luznata, so {to se postignuva podobra ishrana na okolnoto tkivo. Na samata luzna vo po~etokot se pravi sosema blago maznewe, a podocna mo`e da se primeni triewe za namaluvawe na fibroznoto tkivo.

Pri ovaa masa`a mo`e kako sredstvo za masa`a namesto maslo da se primenat odredeni medicinski masti koi vlijaat na namaluvaweto na o`ilnoto tkivo.

|. Hroni~en burzitis

Pri vospalenie na sluznite vre}i~ki (burzi) masa`a mo`e da se primenuva samo po pominuvawe na akutnata faza. Masiraweto zapo~nu-va so blagi dvi`ewa od tip na maznewe na okolnite tkiva. Taka se razne-suva vospalitelniot proces i se postignuva hiperemija. So toa se dobiva podobra ishrana i pobrza regeneracija. Masa`ata ne smee da predizvika bolka i zatoa se izveduva vnimatelno, so intenzitet koj postepeno se zgolemuva.

MASA@A KAJ NEVROLO[KI ZABOLUVAWA

Pacientite so nevrolo{ki zaboluvawa imaat neophodna potreba od medicinska rehabilitacija. Taa obi~no se sproveduva po postavuvaweto

na dijagnozata i lekuvaweto na bolesta vo akutnata faza.

119

MASA@A

Vo tekot na rehabilitacijata kaj ovie bolni, pokraj kineziterapi-

jata, vo rabotnata terapija se primenuva i masa`a, osobeno kaj bolnite

so zaboluvawa na periferen nerven sistem, nekoi nasledni zaboluvawa

na nervniot sistem, o{tetuvawa na krvonosniot sistem na mozokot, ne-

koi vospalitelni zaboluvawa na mozokot i ‘rbetniot mozok, traumatski

pov redi na nervniot sistem i dr.

1. Masa`a pri zaboluvawa i povredi na perifernite nervi

a.Povredi na periferni nervi

Perifernite nervi se podlo`ni na kontuzii, na kompresii, na zgme-

~uvawe, na istegawe i na drugi povredi. Pri povreda mo`at da bidat

zasegnati motornite i senzitivnite vlakna.

Kompresivnite nevropatii nastanuvaat po podolgotrajno dejstvo na

kompresija na oddelni tipi~ni mesta. Toa se mesta kade {to nervot e

smesten vo anatomski tesni mesta, obikolen, ograni~en so nerasteglivi

strukturi, kako {to se koskite, tetivite i fasciite.

Razli~nite etiolo{ki faktori, od edna strana, i razli~nata visina

i stepen na povreda, od druga strana, sozdavaat golema {arenolikost vo

patogenezata, klini~kata slika i na~inot na lekuvawe na ovie sostoj-

bi.

Klini~kata slika zavisi od te`inata na lezijata na perifernite

nervi. O{tetuvaweto na periferen nerv se manifestira so: namaluva-

we na motornata sila na muskulite (paraliza, pareza); namaluvawe na

muskulniot tonus; o{tetuvawe na povr{niot senzibilitet i dr., a so

tek na vreme nastanuva degeneracija na muskulnite vlakna koi ostanale

bez inervacija, {to ima za posledica hipotrofija, odnosno atrofija na

muskulaturata, a vo podocnite stadiumi i fibrozni promeni vo musku-

lite.

Kaj ovie bolni se primenuvaat brojni fizikalni proceduri, elek-

troterapija, ve`bi, hidroterapija, manuelna masa`a i dr.

Manuelna masa`a se primenuva so cel da se podobri lokalnata cir-

kulacija, da se spre~i razvoj na fibrozni promeni i athezii ili, pak,

dokolku nastanale da dejstvuva za nivno omeknuvawe. Se primenuva maz-

newe, triewe i vibracii.

b. Paraliza na n. facialis

Liceviot nerv (n. facialis) e nerv koj naj~esto strada kako od razni

infekcii taka i od nastinka, a nekoga{ i traumatski. Osnovni simpto-

mi na zaboluvaweto se pareza ili paraliza na muskulaturata na ednata

strana od liceto. Toa predizvikuva asimetrija na liceto. Taa ~esto na-

120

MASA@A

stanuva naglo. Vo akutnata faza se lekuva so medikamentozna terapija

od strana na lekar specijalist za uvo, nos i grlo ili nevrolog. Po sed-

miot den se zapo~nuva so fizikalni proceduri (elektroforeza, masa`a,

ve`bi i dr.).

Masa`a se vr{i samo na bolnata strana na liceto, a na zdravata

strana mo`e da se vr{i samo blago maznewe. Masiraweto na zdravata

strana mo`e da predizvika vlo{uvawe na sostojbata, bidej}i pri inten-

zivna masa`a zdravite muskuli pove}e zacvrsnuvaat, taka {to mo`at da

ja povle~at i bolnata strana.

Masa`ata na bolnata strana gi ima slednite celi: vra}awe na mus-

kulniot tonus, pro{iruvawe na krvnite sadovi i brzo vra}awe na funk-

cijata na nervot. Vo po~etokot se primenuva blago maznewe i potoa

triewe, a potoa lesno gme~ewe so {to se opfa}a sekoj muskul oddelno.

Edna masa`a trae 10-15 minuti.

v. Nevralgija na n. trigeminus

Ovaa nevralgija mo`e da go opfati celiot nerv ili nekoja od ne-

govite tri granki. N vralgijata mo`e da nastane od razli~ni pri~ini,

~esto poradi nastinka. Bolesta zapo~nuva so mnogu silna bolka i pecka-

we od ednata strana na liceto. Toa trae nekolku sekundi, a mo`e da trae

i podolgo.

Vo lekuvaweto na ovaa sostojba mo`e da se primeni masa`a.

Se smeta deka osobeno delotvorna e vibracijata. Masa`ata treba da

bide brza i ritmi~ka. Taa se pravi so jagodicite od prstite, no dobar

efekt mo`e da se postigne i so upotreba na mali elektromasa`eri za

vibraciona masa`a. Taa se sproveduva sekoj den, vo tek na 15-20 dena, so

vremetraewe na procedurata od 5 minuti na den.

g. O{tetuvawe na plexus brachialis

O{tetuvawe na brahijalniot pleksus mo`e da nastane poradi trauma

(na pr., trauma pri ra|awe), degenerativni promeni na vratniot ‘rbet,

kompresija od druga priroda i dr. O{tetuvaweto na celiot pleksus e

retko, po~esto se javuva goren ili dolen tip na paraliza.

Znaci za o{tetuvaweto se paraliza (motorna slabost) na celata

raka ili odredeni grupi na muskuli, naru{uvawa na senzibilitetot

(osetot za dopir), gubewe na refleksite, naru{uvawe na funkcijata na

ekstremitetot.

Vo tekot na rehabilitacijata se primenuva i masa`a. Taa zapo~nuva

so blago maznewe na celiot ekstremitet vo traewe od 5 minuti. Potoa

mo`e da se primeni triewe, lesno gme~ewe i vibracii.

121

MASA@A

Masa`ata ima za cel podobruvawe na lokalnata cirkulacija, odr`u-

vawe na trofikata na muskulaturata koja inaku mnogu brgu atrofira.

Toa se javuva osobeno pri podolgo traewe na bolesta.

Masa`ata mo`e da trae 10-15 minuti.

d. Masa`a po mozo~en udar

Mozo~en udar se javuva vo ponaprednata vozrast, kako posledica na

naru{uvawa na cirkulacijata na krvnite sadovi vo mozokot. Se manifes-

tira so slabost ili odzemenost na ekstremitetite na ednata strana

od teloto, nekoga{ so pote{kotii vo govorot, nemo`no ili ote`nato

slu`ewe so rakata, nemo`no stoewe i odewe. Vo akutnata faza se lekuva

so medikamentozna terapija pod kontrola na nevrolog.

Po akutnata faza pacientot ima potreba od rehabilitacija. Odze-

menosta odi so faza na labavost, koga muskulaturata e mlitava, faza na

spasticitet, so zgolemen tonus na muskulaturata i stadium na relativno

zazdravuvawe. Se primenuvaat brojni rehabilitacioni postapki od koi

sekoja ima zna~ajna uloga vo zazdravuvaweto na pacientot.

Vo prvo vreme po in ultot se primenuva blaga masa`a na paralizi-

ranata strana. Se primenuva tehnika na plosneto povr{no maznewe. Taa

ima za cel da ja zabrza cirkulacijata na pritisnatoto tkivo, da ja toni-

zira ko`ata i da ja relaksira muskulaturata pod nea. Se otstranuvaat

toksi~nite materii poradi dolgoto le`ewe i se spre~uva sozdavawe na

kontrakturi.

Masa`ata spre~uva i sozdavawe rani na ko`ata i otvorawe na deku-

bitusi, pri {to treba da se koristi alkohol, a po nejzino zavr{uvawe

ko`ata se posipuva so talk.

Masa`ata po~nuva od grbot, so posebno vnimanie okolu lopatkite i

gorniot ekstremitet, potoa prodol`uva vo lumbalniot del, karlicata i

celata noga. Masa`ata na segmentite e bavna.

Masa`ata na paraliti~nite ekstremiteti e celosno opfatno mazne-

we i odi od periferijata kon centarot po tekot na venskata i limfnata

cirkulacija. Po celosnoto maznewe na ekstremitetite se preo|a na de-

talna masa`a, po~nuvaj}i od prstite. Masa`ata kaj pacientite so hemi-

plegija e klasi~na, relaksira~ka i bavna. Zabraneti se brzi i energi~ni

potfati, kako i udari, bidej}i mo`at da dovedat do zgolemuvawe na spaz-

mata (gr~ot, napnatosta na muskulite) na zaboleniot ekstremitet. Po-

toa se primenuva bavno triewe, vibracija i zavr{uva so bavno maznewe.

Masa`ata vo po~etokot se pravi vnimatelno pri sekoe vrtewe na pa-

cientot, a podocna dva pati na den, vo vremetraewe od 15 do 20 minuti.

122

MASA@A

|. Masa`a kaj pacient so paraplegija

Povredite na ‘rbetniot mozok, koi se prosledeni so delumno ili so

potpolno o{tetuvawe na funkciite na somatskiot i na vegetativniot

nerven sistem pod mestoto na povredata, doveduvaat do pojava na para-

plegija, odnosno kvadriplegija (potpolna odzemenost na dolnite ili i

gornite ekstremiteti) ili parapareza ili kvadripareza (delumna odze-

menost na dolnite ili i gornite ekstremiteti). Pokraj o{tetuvawata

na motorikata, mo`e da dojde do naru{uvawe na senzibilitetot (na pr.,

oset za dopir, temperatura i sl.), funkcijata na mo~niot meur i na de-

beloto crevo i dr. Klini~kata slika kaj ovie bolni mo`e da bide raz-

li~na, vo zavisnost od nivoto na povreda i koi strukturi od nervniot

sistem se o{teteni.

Masa`a od tipot na maznewe mo`e da se primeni u{te vo ranata faza

vo programata za prevencija (za{tita) od pojava na dekubitusi (rani

na ko`ata) na zagrozenite mesta od pritisok. Tie mesta se masiraat so

talk, so {to se podobruva cirkulacijata na ko`ata i potko`noto tkivo.

So cel da se menuva ~esto mehani~kiot pritisok, na oddelni delovi od

teloto se koristat specijalni antidekubitalni du{eci.

Vo podocne`nata faza na paraliziranite ekstremiteti mo`e da se

primenuva masa`a od tipot na maznewe i triewe.

e. Detska paraliza (poliomielitis)

Detska paraliza e zarazna bolest koja go zafa}a centralniot nerven

sistem, pred sè, prednite rogovi na ‘rbetniot mozok. Se javuva vo detska

vozrast. Predizvikana e od virus, a denes se sproveduva vakcinacija pro-

tiv ovaa bolest.

Bolesta se odviva vo nekolku stadiumi, pri {to na kraj ostanuva-

at trajni naru{uvawa so paraliza na eden, obi~no dolen ekstremitet,

atrofija na muskulite, niven namalen tonus, kontrakturi, deformiteti

kako kowsko stapalo i dr.

Masa`ata dejstvuva na podobruvawe na snabduvaweto so krv i ish-

ranata na muskulite, vo podobruvawe na muskulnata sila i vo podobru-

vawe na nivnata funkcija. So masa`a treba da se zapo~ne rano, u{te od

prviot stadium na bolesta.

Se primenuvaat tehniki na maznewe i triewe. Se masira celiot eks-

tremitet, a potoa se masira muskulaturata, pri {to muskulite se obra-

botuvaat oddelno ili grupno. Masa`ata se primenuva sekoj den vo tra-

ewe od 10 do 12 minuti.

Nekoi avtori smetaat deka vo vtoriot i tretiot stadium mo`at da

se primenat i sosema blago gme~ewe i vibracii.

123

MASA@A

`. Progresivna muskulna distrofija

Progresivna muskulna distrofija e hroni~na, nasledna bolest na

mus kulite, pri koja tie atrofiraat. Klini~ki postojat nekolku formi.

Se odlikuva so prividna hipertrofija na muskulite na podlaktni-

cata ili potkolenicata i progresivno propa|awe na muskulite na na-

tkolenicata, kolkot, grbot i rameniot pojas. Zatoa bolniot te{ko stoi,

odeweto e ote`nato, so ni{awe na ednata i na drugata strana.

Masa`ata ima za cel da go spre~i napreduvaweto na muskulnata

atrofija, podobruvawe na cirkulacijata vo muskulite i nivnata funk-

cija. Se primenuva maznewe, triewe i sosema blago gme~ewe.

Vremetraeweto na procedurata e od 20 do 30 minuti, vo tek na 30 ili

pove}e denovi.

MASA@A KAJ ZABOLUVAWA NA ORGANITE ZA VAREWE

Kaj nekoi zaboluvawa na organite vo stomakot mo`e da se primeni

masa`a so cel podobruvawe na nivnata funkcija. Taa se primenuva pri

zatvor, pote{kotii vo vareweto na hranata i dr. So masa`a i ve`bi se

jaknat stoma~nite muskuli.

Pacientot le`i na grb so svitkani kolena. Se primenuvaat tehni-

ki na maznewe i triewe. Se izveduvaat vo nasoka na peristaltikata na

crevata.

Pra{awa za utvrduvawe na znaeweto:

1. Kaj koi revmatolo{ki zaboluvawa se primenuva masa`a?

2. Kakov vid masa`a se primenuva pri bolka vo vratot i na grbot?

3. Kakovi vid masa`a se primenuva pri lumboi{ialgija?

4. Opi{i kakva masa`a se primenuva kaj bolni so ankilozira~ki

spondilitis.

5. [to e miofibrozit i zo{to se primenuva masa`a?

6. So kakva cel se primenuva masa`a kaj pacienti po amputacija na

del od ekstremitet?

7. Kakov vid masa`a se primenuva kaj povredi na periferen nerv?

8. [to e zna~ajno pri primena na masa`a kaj pacient so paraliza na

liceviot nerv?

9. Koga se primenuva masa`a kaj pacient so paraplegija?

10. Kakva masa`a se primenuva kaj pacient po mozo~en udar?

11. Opi{i primena na masa`a kaj pacient so muskulna distrofija.

12. Kaj koi postrevmatski sostojbi se primenuva masa`a?

124

MASA@A

13. Kakov vid masa`a se primenuva kaj kontuzija, distorzija, is~a{u-

vawe?

14. [to e karakteristi~no za masa`a kaj fraktura?

15. Opi{i primena na masa`a kaj luzni po rani.

Zada~i i aktivnosti za prakti~nata nastava:

1. Napravi masa`a na vrat pod nadzor na profesor.

2. Napravi masa`a na grb pod nadzor.

3. Napravi masa`a na slabinskiot del od ‘rbetot pod nadzor.

4. Izvedi masa`a na paralizirani ekstremiteti kaj pacient so mozo-

~en udar pod nadzor.

5. Izvedi masa`a na paralizirani ekstremiteti kaj pacient so para-

plegija pod nadzor.

6. Izvedi masa`a na regija so luzna pod nadzor.

7. Izvedi masa`a na zafateniot ekstremitet po razli~en vid trauma

na muskuloskeleten sistem pod nadzor.

125

MASA@A

Literatura:

1. Atchinson J.W., Stoll S.T., Cotter A.: Manipulation, traction and massage. In Physical medicine and rehabilitation, second edition, Ed. Braddom R.L., W.B.Saunders Com-pany, Philadelphia, 413-439, 2000.

2. Bonev L.: Masa`. Vo Rakovodstvo po kineziterapija. Ur. Slan~ev P. i dr.

Medicina i fiskultura, Sofija, 1986, 158-165.

3. Braun D.V.: Masa`a. Alnari &Otvorena knjiga, Beograd, 2003. 4. Clay J.H., Pounds D.M.: Basic Clinical Massage Therapy. Second edition.

Lippincott,Williams &Wilkins, 2008. 5. Daves C.: The trigger point therapy workbook. New Harbinger Publications,Inc, 2001. 6. Djani Dj., Djor~eli F.: Samomasa`a. Vo Celulit, spre~avanje i le~enje, Mladinska

knjiga, Ljubljana, 1982, 164-167. 7. Field T.: Massage therapy. In Edssentials of Complementary and Alternative Medicine,

Eds. Jones W.B., Levin J.S., Lippincott, Williams and Wilkins, 1999. 8. Fi~orska D.: Denovi po mozo~en udar. Rehabilitacija.2-ri Avgust, [tip,

2006.

9. Franzen S.: Shiatsu. Annes Publishing Limited, 2001 10. Gaber G.: Masa`a. Vo Fizikalna medicina v lokomotornoi rehabilitaciji. Zbornik

predavanj. VIII rehabilitacijski dan. Ur. [tefan~i~ M. IRSR., Ljubljana, 1996, 30-35.

11. Geiringer S.R., Kincaid C.B., Rechtien J.J.: Traction, manipulation, and massage. In Re-habilitation medicine. Principles and practice, Eds. de Lisa J.A., J.B.Lippincott, Phila-delphia, 1988, 276-294.

12. Lindell L., Thomas S.: Sve o masa`i. Isto~ne i zapadne tehnike, Mladinska Knjiga, 1990.

13. Jaji} I.: Specijalna fizikalna medicina, II izdanje, [kolska Knjiga, Zagreb, 1991. 14. Jamamoto [.: [ijacu maza`a. Oktoih, 2003. 15. Jevti} M.R.: Manuelna masa`a. Vo Fizikalna medicina i rehabilitacija.

Univerzitet u Kragujevcu, Medicinski fakultet, Kragujevac, 1999, 143-151.

16. Jevti} M., Vesovi}-Poti} V.: Manuelna masa`a. Vo Fizikalna medicina. Univerzitet u Kragujevcu, Medicinski fakultet, Kragujevac, 1997, 140-148.

17. Kirova I.: Rakovodstvo po akupresura. Medicina i fiskultura, Sofia, 1994.

18. Kostadinov D.: Rakovodstvo po fizikalna terapia,tom 1, Medicina i fi-

skultura, Sofia, 1989.

19. Kraev T.: Reflektoren le~eben masa`. Vo Rakovodstvo po kineziterapija.

Ur. Slan~ev P. i dr. Medicina i fiskultura, Sofija, 1986, 161-164.

20. Kunej D, Stankovi} T.: Mehanoterapija. Vo Praktikum fizikalne terapije. Vi{a medicinska {kola, Beograd, 2000, 186-210.

21. Kunej D., Stankovi} T.: Ru~na masa`a. Vo Praktikum fizikalne terapije,

Vi{a medicinska {kola, Beograd, 1985, 101-105.

22. Mar~i} A.: Masa`a. Vo Fizikalna medicina i op}a rehabilitacija, Ed. Jaji} I., [kol-ska knjiga, Zagreb, 2000, 266-276.

23. McGilvery C, Reed J, Mehta S., Mehta M.: The essential massage. In Stressbur-sting book. Hermes House, 2004, 36-167.

126

MASA@A

24. Milinkovi} A.: Sve tajne masa`e. Udru`enje nezavisnih izdava~a knjiga, Beograd, 2003.

25. Mihajlovi} V.: Fizikalna terapija. Tre}e izdawe, Obodsko Slovo, Rijeka Crnojevi}a, 2002.

26. Nedvidek B.: Osnovi fizikalne medicine i medicinske rehabilitacije.

Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, 1991.

27. Nikoli}-Dimitrova E.: Manuelna masa`a. Fizikalna medicina i rehabi-

litacija - za studenti na trigodi{nite stru~ni studii za medicinska se-

stra, Laserxet, Skopje, 2009, 52-55.

28. Nikoli}-Dimitrova E.: Manuelna masa`a. Vo Fizikalna medicina i reha-

bilitacija - za studenti po op{ta medicina spored petgodi{na programa,

Laserxet, Skopje, 2009, 73-76.

29. Nikolova L., Ionkov St, Todorov N, Stamatov St.: Fizioterapia. Medici-

na i fiskultura, Sofia, 1980.

30. Raskova M., Kirova I., Dikova R., Nikolova P., Rainovska S., ^asovnikaro-

va V.: Fizikalna terapia, ob{a i specialna ~ast, ARSO, Sofija, 2002.

31. Raskova M., Kirova I., Dikova R.: Rakovodstvo po fizikalna terapia, Me-

dicina i fizkultura, Sofija, 1998.

32. Ristevski S.: Osnovi na fizikalnata medicina. Univerzitet Sv.Kliment

Ohridski, Vi{a medicinska {kola, Bitola, 1995.

33. Sachse J.: Manuelle Untersuchung und Mobilisationsbehandlung der Extremitatenge-lenke, Veb Verlag Volk und Gesundheit , Berlin, 1986.

34. Svonson D.: Komplementarna i alternativna medicina. Vo Klinika Majo o hroni-~nom bolu.Narodna knjiga, Beograd, 2000, 143-154.

35. Todorov L., Kraev T. Le~eben masa`. Vo Rakovodstvo po fizikalna tera-

pia, tom 1, Medicina i fiskultura, Sofia, 161-168, 1989.

36. ^anev R.: Masa`a, Izdava~ka zajednica °Veqko Vlahovi}°, Beograd, Dru-

{tvo za nauka i umetnost, [tip, 1989.

37. ^uanguei U.: Kitaiskiat le~eben masa`. L&K, Sofia, 2001.

38. Vagner F.: Masa` na refleksnite zoni, Prozorec, Sofia, 1993

39. Vulovi} D.: Osnovi kineziterapije 11. Manuelna masa`a, Beograd, 2005. 40. Vulovi} D.: Manuelna masa`a. Vo Osnovi kineziterapije 1, Beograd, 2001, 79-81. 41. Wieting J.M., Andary M.T., Holmes T.G. et al.: Manipulation, massage, and traction. In Physical Medicine & Rehabilitation: Principles and Practice, 4th Edition, Eds. DeLi-

sa JA; J.B. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, 2005; 285-309. 42. Zeli} O., Isakov B.: Masa`a. Vo Fizikalna medicina. Praktikum. Sports-

ka kwiga, Beograd, 1989.

43. Zekovi} P.: Masa`a. Vo Fizikalna terapija sa rehabilitacijom. Zavod za ud`benike i nastavna sredstva, Beograd, 1996, 138-142.