Sportske povrede - rehabilitacija

Ivana Petronić i saradnici

UNIVERZITETSKA DEČJA KLINIKA

Podela sportskih aktivnosti

• Takmičarski• Rekreativni

• Grupni

• Individualni

-Kontaktni-Bez kontakta

Podela sportskih aktivnosti prema stepenu opterećenja

• Sportovi koji zahtevaju visok stepen opterećenja

• Sportovi koji zahtevaju srednje do srednje-viši stepen opterećenja

• Sportovi koji zahtevaju niži nivo opterećenja

Sportovi koji zahtevaju visok stepen opterećenja

• PLIVANJE• VATERPOLO• BACAC DISKA I KUGLE• FUDBAL• KOŠARKA• ODBOJKA• SKIJANJE• GIMNASTIKA• RVANJE• DIZANJE TEGOVA• SKVOŠ• TENIS• HOKEJ• RAGBI

Sportovi koji zahtevaju srednje do srednje-viši stepen opterećenja

• STONI TENIS• BADMINTON• GOLF• BEJZBOL• KUGLANJE

• Kao i sportovi koji zahtevaju visok stepen opterećenja ali koji se sprovode na rekreativnom nivou

Sportovi koji zahtevaju niži nivo opterećenja

• STRELIČARSTVO • ŠAH

• I DRUGI

Sportska aktivnost kod deteta uzrasta 2-5 godina

• Aktivnosti usmerene ka sticanju, usvajanju i ovladavanju fundamentalnim veštinama kao što su trčanje, bacanje i hvatanje lopte, plivanje, voznja bicikla čime se jačaju različite grupe mišića i poboljšava koordinacija

• Aktivnosti kroz istraživanje, eksperimentisanje

• U ovom periodu života kompeticiju treba izbegavati

Sportska aktivnost kod deteta uzrasta 6-9 godina

• Usvajanje opštih principa i načela fundamentalnih motornih veština.

• Sporije se povećava anaerobni i aerobni kapacitet za vežbe

• Fleksibilna pravila igre, izbegavanje zadatih ciljeva sa dugotrajnim obrascima aktivnosti, kompeticiju svesti na minimum

• Peporučene aktivnosti za ovaj uzrast obuhvataju rekreativno uključivanje u fudbal, plivanje, trčanje i ritmičku gimnastiku, ples, vožnju bicikla, tenis, skijanje, klizanje i drugo

Sportska aktivnost kod deteta uzrasta 10-12 godina

• Usvajanje i podsticanje aktivnosti kroz strategiju i kompleksne oblike igre

• Peporučene aktivnosti za ovaj uzrast obuhvataju uključuvanje u fudbal, košarka, hokej, gimnastika na spravama, odbojka i druge.

Sportska aktivnost kod deteta uzrasta 13-15 godina

• U ovom periodu kod dece privremeno smanjenje koordinacije i balansa kao i gubitka fleksibilnosti

• Forsirati anaerobnu izdržljivost • Ne forsirati vežbe snage zbog pritiska na koštano tkivo i

provociranja deformiteta• Dečaci u ovom periodu su viši, jači i imaju veću mišićnu masu

pa se preporučuje uključivanje u sportske aktivnosti vezane za teren – košarka, fudbal, rukomet, odbojka, vaterpolo, hokej, skijanje, trčanje, biciklizam, rvanje, atletika, tenis, plivanje, streljaštvo, tekvondo, mačevanje

• Za devojčice u ovom periodu se savetuje uključivanje u sportske aktivnosti po tipu gimnastike i aktivnosti sa gimanstičkim veštinama, atletika, odbojka, rukomet, klizanje, skijanje, tenis, plivanje, tekvondo

Sportska aktivnost kod deteta uzrasta 16-18 godina

• Kod dečaka se nastavlja sa povećanjem snage a kod oba pola sa manjim intenzitetom brzine

• U ovom periodu života, sport omogućava detetu razvoj nezavisnosti, identifikaciju sa grupom kao i povećanje socijalne interakcije, razvijanje prijateljstva, fair-play igre u igri i životu i smanjuje negativne socijalne pojave (konzumiranje alkohola, pušenje, kriminal) uz pozitivniji pristup životu

Kinetički lanac i sport

Sport Komponente kinetičkog lanca

Trčanje noga→kuk/trup→suprotna noga→podloga

Udaranja noga→trup/suprotna noga→noga kojom se udara→lopta

Servis noga→trup→rame→ruka

Plivanje šaka/ručje→ruka/rame→trup/noge→ruka→voda

Adaptirano iz Kibler WB, Standaert CJ. Copyright Elsevier 2007.

Prevencija povreda

• Odrediti opterećenje i vrstu sporta shodno uzrastu i polu

• Primena zaštitnih mera i adekvatne opreme

• Praćenje stanja i bolesti deteta• Zagrevanje pre i istezanje posle

treninga

Najčešće povrede kod grupnih sportova

Sport Povrede nerava Koštano-mišićne povrede Košarka Supraskapularna neuropatija

Neuropatija medijalnog nervaNeuropatija peronelanog i tibijalnog nerva

(Tarzal tunel sindrom)

Istegnuća, burzitisi, prelomi, uganuća, povrede, posekotine

Fudbal Cervikalna, Brahijalna i Aksilarna radikulopatija sa ili bez dislokacije ramena

Lumosakralna radikulopatijaHamstring sindrom (N. ischiadicus)

Istegnuća, laceracije mekih tkiva, povrede leđa, nagnječenje

Rukomet Handball goalies elbow Istegnuća, burzitisi, uganuća, prelomi, laceracije

Hokej Aksilarna neuropatijaTrakcija dugog torakalnog nerva

Neuropatija peronelanog i tibijalnog nerva(Tarzal tunel sindrom)

Odbojka Supraskapularna i aksilarna neuropatijaTrakcija dugog torakalnog nerva

Istegnuća, burzitisi, uganuća, prelomi, laceracije

Sport Povrede nerava Koštano-mišićne povrede

Tenis Neuropatija ulnarnog, medilanog (pronator sindrom karpal tunel sindrom),

radijalnog nerva(tenski lakat)

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, prelomi

Gimnastika Neuropatija posteriornog interosealnog nerva

Trakcija dugog toraklanog nervaNeuropatija femoralnog nerva

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, prelomi

Ples Aksilarna neuropatijaTarzal tunel sindrom

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, prelomi

Balet Supraskapularna neuropatijaFemoralna, peronealna i suralna neuropatija, Mortonov neurinom

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, prelomi

Biciklizam Neuropatija ulnarnog i medijalnog nevaNeuropatija pudendalnog i ishiadičnog

nerva

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, prelomi

Bodibilding Neuropatija grana cervikalnog i brahijalnog pleksusa

Femoralna neuropatija

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, nagnječenja, prelomi

Najčešće povrede kod individualnih nekontaktnih sportova

Sport Povrede nerava Koštano-mišićne povrede

Džudo, Karate, kikboks

Neuropatija ulnarnog aksi8larnog i dugog toraklanog nerva na mestu povrede

Mortonov neurinom plantarnog nervaPeronealna neuropatija na mestu povrede

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, nagnječenja,

prelomi

Rvanje Aksilarna, brahijalna, cervikalna, medijalna, ulnarna, supraskapularna neuropatija

(Toracic outlet sindrome)

Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, nagnječenja,

prelomi

Boks Medijalna i digitalna neuropatija Istegnuća i laceracije mekih tkiva, uganuća, nagnječenja,

prelomi

Najčešće povrede kod individualnih kontaktnih sportova

Najčešći tipovi sportskih povreda

• Istegnuća zgloba• Prelomi u zonama rasta kosti• Plantarni fascitis• Povrede prednjih ukrštenih ligmanata• Povrede meniskusa• Traumatska dislokacija ramenog

zgloba• Stres frakture• Rotator kaf sindrom

• Kratkoročni:• Kontrola bola i zapaljenja i povrede• Održavanje ili povećanje obima pokreta• Obnavljanje i povećanje snage• Obnavljanje neuromišićne kontrole• Održavanje kardiorespiratorne kondicije

• Dugoročni:• Brz povratak sportiste treningu i takmičenju

CILJEVI REHABILITACIJE

Zbog kompetitivnog karaktera sporta rehabilitacija mora biti agresivnaPovratak takmičenju brzo i sigurno

Rehabilitacija mora da prati proces zarastanjaRazumevanje procesa zarastanja i fizioloških principa

Obezbediti optimalne uslove za zarastanje

Multidisciplinarni pristup u rehabilitaciji

CILJEVI REHABILITACIJE

Faza I – akutna inflamacija Do 4 dana Relativno mirovanje 48h RICE (odmor, krioterapija, kompresija,

elevacija ekstremiteta) za smanjenje inicijalnog otoka

Rana mobilizacija je važna, ali preterana aktivnost otežava oporavak

Nakon 3-4 dana otok se smanjuje Vežbe za povećanje ROM

Faza 2 – faza zarastanja

TENS, Laser, Elektroforeza, Interferentne struje, Elektrostimulacija, Kinezitaping - za kontrolu bola i inflamacije

Kardiotrening + vežbe jačanja, fleksibilnosti, propriocepcije

Kineziterapija za obnavaljanje obima pokreta i snage mišića i ortoze

FAZA 3 – faza maturacije ili remodelovanja

Najduža od 3 faze Bol minimalan Pliometrijske vežbe za

povećanje snage mišića Akcenat je na sportski

specifičnim aktivnostima Ordinirati zaštitne

ortoze

4. Obnavljanje mišićne snage i izdržljivosti

Neophodno postojanje punog bezbolnog obima pokreta pre započinjanja jačanja mišića

Različiti oblici treninga snageIzometrijski (U prvoj fazi fazi rehabilitacije nakon perioda

imobilizacije)Izotonični (U drugoj fazi oporavka posle povrede)Izokinetički (U trećoj fazi posle povrede)Trake sa otporomRazličito opterećenjePliometrijaVežbe otvorenog i zatvorenog lancaVežbe balansa i propriocepcije

PRINCIPI FUNKCIONALNOG PROGRESA

Serija postupaka sa postepenim povećanjem težine opterećenja tako da pripreme sportistu za povratak specifičnim sportskim aktivnostima

Adekvatan program omogući će sportisti da obnovi bezbolan pun obim pokreta, snagu i povrati neuromišićnu kontrolu

Progresija podrazumeva napredovanje od jednostavnog ka kompleksnom, od sporog ka brzom, od kratkog ka dugom, od lakog ka teškom

• Potpun oporavak snage

• Potpun oporavak obima pokreta

• Potpun oporavak brzine

• Poptun oporavak balansa i propriocepcije

• Poptun oporavak mišićne mase

•Potpuna psihička spremnost

Preporuke• Roditelji decu treba da podržavaju kako bi istrajali

u redovnom bavljenju sportom ali da ne vrše pritisak na postozanje vrhunskih rezultata (sport treba da bude zabava a ne i neophodna pobeda)

• Roditelji moraju da omoguće deci pravilnu ishranu i unos tečnosti uz disciplinovan i uredan život kao i adekvatno lečenje u slučaju povreda (izbegavati treninge kada je dete bolesno i ima bolove i dok se ne izleči)

• Saradnja roditelja i trenera sa timom koji učestvuje u lečenju sportista

• Bavljenje dece sportom predstavlja korist za pojedinca i društvo u celini

Deca i sport

Deca sportisti NISU mladi odrasli!