1

บทท 1

บทน ำ

ทมำและควำมส ำคญ

เนองจากภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอนยมรบประทานขาวเหนยวเปนขาวหลกเพราะ

รบประทานงายไมตองใชภาชนะส าหรบรบประทานมากมาย ใชเพยงมอในการบรโภค แตเดมภาชนะทใชบรรจ

ขาวเหนยวชาวบานน าตนไมตนเลกๆ มาเจาะล าตนใหกลวงแลวตดเปนทอนขนาดสนๆเปนกระบอก มฝาปด

หรอบางครงกใชไมไผมาตดเปนกระบอกสนๆน ามาเปนภาชนะบรรจขาวเหนยว

จากเหตผลดงกลาวขางตนทางผจดท าจงมความสนใจทจะจดท าโครงงานภมปญญาทองถน เรอง

กระตบขาวเหนยว นขน

จดประสงค

1. เพอศกษาประวตความเปนมาของกระตบขาวเหนยว

2. เพอศกษาวธการสานกระตบขาวเหนยว

นยำมศพทเฉพำะ

1. ภมปญญำ หมายถง แบบแผนการด าเนนชวตทมคณคา แสดงถงความเฉลยวฉลาดของบคคล และ

สงคม ซงไดสงสมและปฏบตสบตอกนมา ภมปญญาจะเปนทรพยากรบคคล หรอทรพยากรความรกได

2 .กระต บ ข ำว เหนยว หมาย ถง ภาชนะบรรจขาว เหนยวของชาวภาค เหนอและชาวภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ความแตกตางของภาชนะทงสอง อยทรปทรง โดยกองขาวจะมลกษณะคลายกระบง มฝา

ปด และมขาท าดวยไมเนอแขงเปนฐานแยกสแฉก มความแขงแรงทนทานมากกวา การสานดวยไมไผมความ

แนนหนา เกบขอบดวยหวายโดยรอบ

2

3. ไมไผ หมำยถง ไมพมหลายชนดและหลายสกลใน วงศหญา Poaceae (เดมคอ Gramineae)

วงศยอย Bambusoideae เ ปนไมไผผลดใบใน ขนเ ปนกอ ล าตนเ ปนปลองๆ เ ชน ไผ จน (Arundinaria

suberecta Munro)ไ ผ ป า (Bambusa arundinacea Willd.) ไ ผ ส ส ก (B. flexuosa Munro แ ล ะ

B. blumeana Schult.) ไผไร (Gigantochloa albociliata Munro) ไผด า (Phyllostachys nigra Munro).

4. ขำวเหนยว หมำยถง ขาวทมลกษณะเดนคอการตดกนเหมอนกาวของเมลดขาวทสกแลว ปลกมากทางภาคอสานของประเทศไทยและประเทศลาว ขาวเหนยวเปนทนยมบรโภคอยางกวางขวางในประเทศ และเปนอาหารหลกของประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ นอกจากการบรโภคโดยตรงแลวยงมการน าขาวเหนยวมาเปนวตถดบในการผลตสราพนเมอง การผลตแปงขาวเหนยวเพออตสาหกรรมอาหารและขนมขบเคยว ขาวเหนยวม 2 ส คอ สขาวและสด า(คนเหนอเรยกวา"ขาวก า") แตขาวเหนยวด าจะมสารอาหาร ทเปนประโยชนมากกวาขาวเหนยวขาว สารอาหารทวา คอ “โอพซ"(OPC)มสรรพคณชวยชะลอการแกกอนวย และความเสอม ถอยของรางกาย โดยสารโอพซทพบในขาวเหนยวด า เปนสารชนดเดยวกบสารสกดทได จากองนด าองนแดง เปลอกสน

3

บทท2

เอกสำรทเกยวของ

กระตบขำวเหนยว

ภาพกระตบขาวเหนยว

ทมา : https://www.google.co.th/search?q สบคนเมอวนท 11 มถนายน 2556

ประวตควำมเปนมำของกระตบขำวเหนยว

เนองจากภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอนยมรบประทานขาวเหนยวเปนขาวหลกเพราะ

รบประทานงายไมตองใชภาชนะส าหรบรบประทานมากมาย ใชเพยงมอในการบรโภค แตเดมภาชนะทใชบรรจ

ขาวเหนยวชาวบานน าตนไมตนเลกๆ มาเจาะล าตนใหกลวงแลวตดเปนทอนขนาดสนๆเปนกระบอก มฝาปด

หรอบางครงกใชไมไผมาตดเปนกระบอกสนๆน ามาเปนภาชนะบรรจขาวเหนยว

ตอมาเหนวาไมไผในพนทมมากมายแตถาน ามาทงตนแบบเดมไมไผกคงจะหมดไดและทงรปแบบเดม

กเทอะทะ พกพาไมสะดวกในการเดนทางไกลพอดมคนน าเอาไมไผมาผาซกเลก ๆ มาเหลาเปนแผนบางๆ น ามา

4

จกสานเปนตะกรากระบง บรรจขาวสาร จงไดพฒนาน าไมไผมาจกสานเปนภาชนะบรรจขาวเหนยว ซงเบาและ

ระบายอากาศไดด ท าใหขาวยงมความรอนและขาวไมแฉะ พกพากงายเพราะมสายสะพาย มหลายรปแบบ

รปทรงกลม รปทรงร ขนาดเลกรบประทานคนเดยวขนาดใหญรบประทาน 2-3 คน ขนาดใหญมากรบประทาน

ทงครอบครวภาคอสานจะเรยกวา “กระตบขาว”แตทางภาคกลางจะเรยกวา “กระตบขาว"

ชาวอสานสวนใหญจะรบประทานขาวเหนยวกนเปนหลกโดยม กระตบขาวเหนยว ใชเปนภาชนะ

บรรจขาวเหนยวไวขางใน เพราะสามารถเกบความรอนไดด กระตบขาวเหนยว จงเหมาะกบคนอสานทตอง

เดนทางไปไกล แถมยงพกพางาย เบา เวลาจะไปไหนกเอาไปไดสะดวกดวยภมปญญาของชาวอสาน กระตบขาว

เหนยว จะสามารถเกบความรอนไดด ยอมใหไอน าระเหยออกไปได ท าใหขาวเหนยวทบรรจอยภายในกระตบ

ขาวเหนยว ไมแฉะดวยไอน า ตางจากกระตกน าแขงทจะตองใชผาขาวบางรองอกทกอนบรรจขาวเหนยวลงไป

แตเมดขาวทอยชดรอบขอบกระตกกยงคงแฉะอยด แตเดมภาชนะทใชบรรจขาวเหนยวชาวบานน าตนไมตน

เลกๆ มาเจาะล าตนใหกลวงแลวตดเปนทอนขนาดสนๆเปนกระบอก มฝาปด หรอบางครงกใชไมไผมาตดเปน

กระบอกสนๆน ามาเปนภาชนะบรรจขาวเหนยว

ภมปญญาการสานกระตบขาวเหนยวนมเคลดลบอยท การสานภาชนะเปนสองชน ชนในสดจะสานดวย

ตอกใหมความหาง (ชองวางระหวางตอกสาน) เลกนอย เพอใหไอน าระเหยออกจากขาวไปสชองวางภายใน

กระตบขาวเหนยวได ในขณะทชนนอกสดจะสานดวยตอกทมความชดแนนหนากวา เพอเกบกกความรอนเอาไว

ไอน าทมความรอนอยภายในชองวางนจะชวยท าใหขาวเหนยวทอยภายในกระตบ ยงคงมความรอนไดอกนาน

โดยเมลดขาวจะไมมไอน าเกาะ จงไมแฉะเหมอนกบการบรรจในภาชนะพลาสตกยคใหม

5

ไมไผ

ภาพ ไมไผ

ทมา : https://www.google.co.th/search?q สบคนเมอวนท 11 มถนายน 2556

ไ ผ เ ป น ไมพ มหล า ยช นดและหล า ยสก ล ใน ว งศหญา Poaceae (เ ด ม ค อ Gramineae) ว ง ศยอย Bambusoideae เ ปนไมไผผลด ใบใน ขน เ ปนกอ ล าตน เ ปนปลองๆ เ ชน ไผ จน (Arundinaria suberecta Munro)ไ ผ ป า (Bambusa arundinacea Willd.) ไ ผ ส ส ก (B. flexuosa Munro แ ล ะ B. blumeana Schult.) ไผไร (Gigantochloa albociliata Munro) ไผด า (Phyllostachys nigra Munro).

ผลผลตจากไผทส าคญคอ หนอไม ซงเปนอาหารส าคญของคนไทย นยมทานกนมากในเกอบทกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะภาคเหนอและอสาน นอกจากนไมไผยงมคณสมบตพเศษทงดานความแขงแรงและยดหยนทเหนอกวาวสดสงเคราะหหลายชนด ดงนนจงยงไดรบความนยมในการท าเครองมอเครองใชหลายประเภท ใชชะลอน าทเขาปาชายเลน นงรานกอสรางและบนได เปนตน

6

ขำวเหนยว

ภำพ ขำวเหนยว

ทมำ : https://www.google.co.th/search?q สบคนเมอวนท 11 มถนำยน 2560

ขำวเหนยว (องกฤษ: Glutinous rice; ชอวทยาศาสตร: Oryza sativa var. glutinosa) เปนขาวทมลกษณะเดนคอการตดกนเหมอนกาวของเมลดขาวทสกแลว ปลกมากทางภาคอสานของประเทศไทยและประเทศลาว

ขาวเหนยวเปนทนยมบรโภคอยางกวางขวางในประเทศ และเปนอาหารหลกของประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ นอกจากการบรโภคโดยตรงแลวยงมการน าขาวเหนยวมาเปนวตถดบในการผลตสราพนเมอง การผลตแปงขาวเหนยวเพออตสาหกรรมอาหารและขนมขบเคยว

ขาวเหนยวม 2 ส คอ สขาวและสด า(คนเหนอเรยกวา"ขาวก า") แตขาวเหนยวด าจะมสารอาหาร ทเปนประโยชนมากกวาขาวเหนยวขาว สารอาหารทวา คอ “โอพซ"(OPC)มสรรพคณชวยชะลอการแกกอนวย และความเสอม ถอยของรางกาย โดยสารโอพซทพบในขาวเหนยวด า เปนสารชนดเดยวกบสารสกดทได จากองนด าองนแดง เปลอกสน

7

พนธและลกษณะเดน

ขาวเหนยวเขยวง มความสงประมาณ 150 เซนตเมตร เมลดเลกเรยวยาวมหางเลกนอย เมอน าไปสจะไดขาวสารเมลดเลกแหลม เรยวยาว คลายเขยวง

พนธสนปาตอง 1 ตานทานโรคไหม และโรคขอบใบแหงด ใหผลผลตสง สามารถปลกไดทงป พนธสกลนคร เปนขาวเหนยวไมไวตอชวงแสง ปรบตวไดหลายสภาพ นาดอน นาชลประทาน และ

สภาพไรนา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พนธหางย 71 ทนแลงปลกเปนขาวไรได อายเบา ตานทานโรคไหมและโรคใบจดสน าตาล ไมตานทาน

โรค ขอบใบแหง เพลยกระโดดสน าตาลและแมลงบว พนธกข 2 ตานทานโรคใบจดสน าตาล ตานทานเพลยจกจนสเขยวปานกลาง ไมตานทานโรคขอบใบแหง

โรคไหม เพลยกระโดดสน าตาลและแมลงบว พนธกข 4 ปลกไดทกฤดกาล ตานทานโรคใบจดสน าตาล แมลงบว เพลยกระโดดสน าตาล และเพลย

จกจนสเขยว ไมตานทานโรคไหมและโรคขอบใบแหง พนธกข 6 ทนแลง ตานทานโรคใบจดสน าตาล ไมตานทานโรคขอบใบแหง เพลยกระโดดสน าตาลและ

แมลงบว พนธกข 8 ทนแลง ตานทานโรคใบจดสน าตาล ไมตานทานโรคขอบใบแหง เพลยกระโดดสน าตาล และ

แมลงบว สรรพคณ

เปนอาหารราเรง ท าใหสมองสงบ คลายเครยด กนแลวจะรสกผอนคลาย ท าใหอมทองนาน เพมสมรรถภาพการท างานของกระเพาะอาหาร ชะลอการแกกอนวย และความเสอม ถอยของรางกาย ชวยขบลมในรางกาย สรางเมดเลอด ท าใหเมดเลอดสมบรณ ปองกนหลอดเลอดหวใจตบ ปองกนปญหาวนนยนตาเสอม

สาระส าคญ

ธาตเหลก กรดโฟลก และวตามนอ

8

วธนง

น าขาวสารเหนยวมาแชน า (แถวบานเรยกวา หมาขาว) เพอใหขาวอมน าใชเวลาไมต ากวา 3 ชวโมงมเชนนนหากขาวไมอมน าเวลานงขาวจะไมสก หากเปนขาวสารใหมจะใชเวลาแชน า นอยกวา

จากนนน ามาซาวเอาแตขาว เทน าซาวขาว (น าขาวหมา) เกบไวใชลางจาน หรอสระผม น าขาวสารใสในหวด ทวางบนหมอนง แลวน าขนตงไฟแรง ปดฝารอจนไอน าผานขาวเหนยวจนเกอบสก เปดฝาหมอแลวใชไมพายพลกขาวสวนทยงไมสกกลบลงไปดานลางแทนสวน ทสกแลว

จากนนน าขาวลงมาเทบนโบม (ภาชนะส าหรบพกและคนขาวใหไอน าระเหยออกไปเพอใหขาวเยนและไมเปยก ชนจากไอน า เพอเกบไวรบประทานทงวนไดในกองขาว หรอกระตบขาว) น าไมพายเกลยขาว พลกไปมาใหไอน าทรอนระเหยออกไปใหทวถง พอไดทกมวนขาวเกบเอาไวในกระตบขาวเหนยว

9

บทท 3

วสดอปกรณและวธด ำเนนกำร

วสดอปกรณทใช

1.กระดาษ

2.ดนสอ หรอ ปากกา

3.ไมบรรทด

4. คอมพวเตอร

5.กลองถายรป

วธด ำเนนกำร

1. ศกษาภมปญญาทองถนเพอเลอกเรองทจะศกษา

2. สบคนขอมลเรอง กระตบขาวเหนยว จากอนเทอรเนต

3. ลงพนทเพอสอบถามและสมภาษณพรอมทงถายภาพของเรองกระตบขาวเหนยว

4. จดท ารายงานโครงงานภมปญญาทองถน เรอง กระตบขาวเหนยว

10

บทท 4

ผลกำรศกษำ

1. ไดทราบประวตความเปนมาของกระตบขาวเหนยววาเปนภาชนะบรรจขาวเหนยวทางภาคเหนอและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ซงรบประทานขาวเหนยวเปนอาหารหลก เนองจากรบประทานงายไมตองใชภาชนะ

ส าหรบรบประทานมากมาย ใชเพยงมอในการบรโภค

2. ขนตอนการสานกระตบขาว

2. 1 น าปลองไมไผมาตดหวทาย ตดเอาขอออก ผาเปนซกท าเสนตอกกวางประมาณ2-3 ม.ม. ขดใหเรยบ

และบาง

2.2 น าเสนตอกทไดมาสานเปนรปรางกระตบขาว หนงลกม 2 ฝา มาประกอบกน

2.3 น ากระตบขาวทไดจากขอ (2.) มาพบครงใหเทา ๆ กนพอด เรยกวา 1 ฝา

2.4 ขนตอนการท าฝาปด โดยจกเสนตอกทมความกวาง 1 นว สานเปนลายตามะกอก และลายขด

2.5 น าฝาปดหวทายมาตดเปนวงกลม มาใสเขาทปลายทงสองขาง

2.6 ใชดายไนลอน และเขมเยบเขาดวยกนรอบฝาปดหวทาย

2.7 น ากานตาลทมวนไวมาเยบตดกบฝาลาง ทเปนตวกระตบขาว

2.8 น ากระตบขาวทไดไปรมควนจากฟางขาว เพอกนแมลงเจาะ และเพอความสวยงาม ทนทาน ไมเกด

ราด า

2.9 น าไมมาเหลาเปนเสนตอก กลมยาวเสนผาศนยกลาง 2-3 ม.ม. ความยาวรอบ บางเทากบฝากระตบ

พนดวยดายไนลอน แลวเยบตดฝาขอบบน เพอความสวยงาม

11

2.10 เจาะรทเชงกระตบขาว ดวยเหลกแหลม 2 ร ใหตรงขามกน แลวท าหทฝาดานบน ตรงกบรทเจาะ

เชงไว

211 ใชดายไนลอนสอดเขาเปนสายไวสะพายไปมาไดสะดวก จะไดกระตบขาวทส าเรจเรยบรอย

สามารถน ามาใชและจ าหนายได

12

บทท 5

สรปผลกำรด ำเนนกำร

จดเดน ของกำรสำนกระตบขำว

1. สานเปนลวดลายตาง ๆ หรอเปนตวหนงสอทงไทยและองกฤษ จะไดราคาด

2. หาอปกรณในการท างาย

3. ท าใหเกดอตราการวางงาน และเปนอาชพทสจรต และเพมรายไดใหแกครอบครว

4. ววฒนาการเปนของช ารวยไดมากมาย เชน กลองใสกระดาษช าระ กระเปา แจกน

การน าเอาเทคโนโลยมาใช

ประโยชนทไดจำกกระตบขำว

1. ใชบรรจขาวเหนยว

2. เปนของช ารวย

3. ประดบตกแตง

4. กลองเอนกประสงค

5. กลองออมสน

6. แจกน

7. กลองใสดนสอ

ขอเสนอแนะ

1. การเลอกไมไผ ควรเลอกไมไผ ทมปลองยาวอายประมาณ 10 เดอน ถง 1 ป

2. การจกตอก ตองมขนาดความกวาง ความยาวใหเทา ๆ กนทกเสน เพอจะไดกระตบรปทรงสวยงาม

3. กอนทจะเหลาเสนตอก หรอขดใหน าเสนตอกทจกแลว แชน าประมาณ 1 ชวโมง เพอใหเสนตอกออนนม จะ

ไดขดเหลางายขน แลวน าไปตากแดด ใหแหงสนท เพอปองกนเชอรากอนลงมอสาน

13

ภำคผนวก

14

15

16

17

18

19

20

เอกสำรอำงอง

กองวจยทางการศกษา กรมวชาการ. ก. ภมปญญำทองถนกบกำรพฒนำหลกสตรและกำรจดกำรเรยนกำรสอน.

กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว,2542.

อบเชย วงคทอง และขนษฐา พลผลกล. หลกกำรประกอบอำหำร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2544.

“คณคาทางโภชนาการของขาวกลองงอก” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : < http://www.detox4- detox4myhealth.com/index.php?option=com_content&task=view&id= 112&Itemid=9> 22 มถนายน

2552.

รงนภา พฒนวบลย บญฤทธ ภรยากร และวลยพร สถตวบรณ.ไมไผในประเทศไทย.สานกวชาการปาไม กรมปา ไม.กรงเทพมหานคร.120 หนา , 2544.