2014 – 2016 - opstinazvecan.rsopstinazvecan.rs/attachments/article/35/Strategija lokalnog ekonomskog... · PRIORITETNA OBLAST 5 - RAZVOJ TURIZMA ... Ekonomski prosperitet i razvoj

OPŠTINA ZVEČAN

STRATEGIJA EKONOMSKOG RAZVOJA OPŠTINE ZVEČAN 2014 – 2016

Decembar 2013.

Strategija ekonomskog razvoja opštine Zvečan

1 | s t r a n a

S a d r ž a j :

PISMO PREDSEDNIKA ........................................................................................................................................2

UVOD ................................................................................................................................................................3

O OPŠTINI ZVEČAN ............................................................................................................................................4

METODOLOGIJA ................................................................................................................................................6

ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA ..........................................................................................................................7

ISTORIJA .............................................................................................................................................................7 POLOŽAJ I PRIRODNE ODLIKE ....................................................................................................................................7 DEMOGRAFSKE ODLIKE ...........................................................................................................................................8 PRIVREDNO – EKONOMSKE ODLIKE ............................................................................................................................8 INFRASTRUKTURA I JAVNI SRVISI .............................................................................................................................. 12 JAVNE SLUŽBE .................................................................................................................................................... 13 DRUŠTVENE DELATNOSTI....................................................................................................................................... 15 OMLADINA, MANJINE, RAVNOPRAVNOST POLOVA I NEVLADIN SEKTOR .............................................................................. 16 ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ..................................................................................................................................... 16 POLITIČKI KONTEKST ............................................................................................................................................ 17

SWOT ANALIZA................................................................................................................................................ 18

STRATEGIJA RAZVOJA...................................................................................................................................... 20

KLJUČNA PITANJA LOKALNOG EKONOMSKOG RAZVOJA .................................................................................................. 20 OSNOVNI KONCEPT RAZVOJA ................................................................................................................................. 20 VIZIJA RAZVOJA .................................................................................................................................................. 21 PRIORITETNE OBLASTI RAZVOJA .............................................................................................................................. 21 PRIORITETNA OBLAST 1 - IZGRADNJA KAPACITETA INSTITUCIJA I LJUDSKIH RESURSA ZA LOKALNI EKONOMSKI RAZVOJ ............... 21 PRIORITETNA OBLAST 2 – ODRŽIVO KORIŠĆENJE PRIRODNIH RESURSA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ...................................... 23 PRIORITETNA OBLAST 3 – PRIVLAČENJE INVESTICIJA I RAZVOJ MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA ............................................. 27 PRIORITETNA OBLAST 4 - RAZVOJ POLJOPRIVREDE I SELA ......................................................................................... 31 PRIORITETNA OBLAST 5 - RAZVOJ TURIZMA ......................................................................................................... 36

IMPLEMENTACIJA STRATEGIJE ........................................................................................................................ 39

UČESNICI U IMPLEMANTACIJI ................................................................................................................................. 39 MERE ZA IMPLEMENTACIJU STRATEGIJE .................................................................................................................... 40 PRAĆENJE REALIZACIJE I IZVEŠTAVANJE ...................................................................................................................... 41


2 | s t r a n a

PISMO PREDSEDNIKA OPŠTINE


3 | s t r a n a

UVOD Strategija ekonomskog razvoja opštine Zvečan je proizvod potrebe da se unaprede ekonomske aktivnosti i životni uslovi područja s jedne strane, a s druge strane želje lokalne samouprave i predstavnika institucija, ustanova, privrednih subjekata i udruženja da afirmišu planski pristup u razvoju svoje Opštine i da aktivnim učešćem doprinesu njenom razvoju. Proeces izrade Strategije lokalnog ekonomskog razvoja je pokrenut od strane lokalne samouprave, a u saradnji sa organizacijom UNDP i programom „Prevencija konflikta, stabilizacija zajednice i podrška lokalnom ekonomskom razvoju u regionu severnog Kosova“ (Conflict Prevention, Community Stabilization and support to Local Economic Development in North Kosovo region). Za potrebe koordinacije aktivnosti izrade Strategije, kao i za njenu uspešnu implementaciju, lokalna samouprava je formirala Opštinsku radnu grupu (ORG) sastavljenu od predstavnika lokalne samouprave, predstavnika privrede i organizacija civilnog društva. U cilju podrške procesu izrade Strategije odabran je konsultanski konzorcijum NVO organizacija IDA i Misija ljudi dobre volje. Uloga konzorcijuma je bila:

upoznavanje učesnika u procesu sa metodologijom izrade strategije lokalnog ekonomskog razvoja,

vođenje procesa izrade analize stanja i definisanja potreba lokalne zajednice, vođenje procesa izrade SWOT analize,

vođenje procesa definisanja strategije i

definisanje načina implemntacije strategije. Metodologija na osnovu koje je pripremljena Strategija ekonomskog razvoja opštine Zvečan je bazirana na metodologijI Svetske Banke (GRADOVI PROMENA) i se sastojala se od pet osnovnih faza:

1) Organizovanje lokalnih aktera za izradu i implementaciju plana lokalnog ekonomskog razvoja 2) Analiza lokalne ekonomije 3) Kreiranje Strategije 4) Implementacija Strategije 5) Praćenje i evaluacija Strategije.

U toku izrade strategije održano je 6 radionica i ok 15 konsultativnih sastanaka (grupnih i pojedinačnih) i u izradi je učestvovalo oko 40 predstavnika lokalne zajednice iz sva tri sektora (javnog, poslovnog i civilnog). Sav obrađeni materijal od strane konzorijuma je verifikovan od strane ORG-a i učesnika iz lokalne zajdnice. Poštujući načelo transparentnosti i spremnosti za nove predloge Strategija je data na javnu raspravu građanima opštine Zvečan, koja je održana 26.12.2013.godine. Pred Vama se nalazi finalni dokument „Strategija ekonomskog razvoja opštine Zvečan za period 2014 – 2016 godine“ i mi izražavamo našu nadu se da će ova Strategija biti dobar osnov za razvoj lokalne ekonomije, a pre svega za unapređenju životnih uslova stanovnika Opštine. Ovom prilikom se posebno zahvaljujemo svim članovima Opštinske radne grupe i svim učesnicima radionica, sastanaka i konsultacija, koji su dali značajan doprinos u izradi Strategije ekonomskog razvoja Opštine Zvečan. Projekni tim konhzorcijuma IDA-Misija ljudi dobre volje, koji je vodio proces izrade strategije su činili: Dragana Tar, Svetlana Damljanović, Nives Radeljić, Aleksandar Gvozdić, Vladimir Pandurov, Milan Petrović i Dragan Roganović.

Konzorcijum IDA - Misija ljudi dobre volje


4 | s t r a n a

O OPŠTINI ZVEČAN Opština Zvečan se nalazi na severu Kosova i Metohije u kotlini reke Ibar koja je sa jugoistoka zatvorena vulkanskom kupom Zvečana, Malog Zvečana, Sokolicom i planinom Majdan. Opštinu, takođe, okružuju i obronci Kopaonika, Mokre gore i Rogozne. Centar opštine – grad Zvečan ima povoljan tranzitni položaj, jer preko Leposavića ima vezu sa centralnom Srbijom, peko Kosovske Mitrovice vezu sa centralnim Kosovom i Metohijom, a preko Zubinog Potoka sa Crnom Gorom. Centar Opštine se nalazi na 200 08’ istočne geografske dužine i 420 09’ severne geografske širine. Površina teritorije Opštine je 122,4 km2. Sedište nekadašnje Zvečanske župe bila je drevna tvrđava Zvečan. Naselje Zvečan je još u toku XII veka imalo karakter gradskog naselja poznatog na Balkanu. U urbanom smislu naselje Zvečan je izgrađeno u periodu od 1948. godine do današnjih dana. Na osnovu popisa stanovništva iz 1948. godine naselje je imalo 726 žitelja, a preko 2000 već 1970. godine. Do osnivanja opštine Zvečan 1990. godine, Zvečan je bio u sastavu opštine Kosovska Mitrovica. Područje opštine Zvečan je izuzetno bogato vodom. Duž čitavog područja protiče reka Ibar koja je glavni izvor vodosnabdevanja. Termomineralni izvori (temperatura vode od 46 – 56 0C) se nalaze u naselju Banjska, udaljenom oko 15 km od Zvečana. Rudna nalazišta ove teritorije su bila poznata još starim Rimljanima i eksploatacija rude se vršila još u periodu pre Nove Ere, tokom celog Srednjeg Veka do današnjih dana. Najznačajnija je Kopaonička zona sa rudnicima olova i cinka i pratećim metalima. Demografski razvoj ovog područja karakteriše permanentan rast ukupne populacije i visoka stopa prirodnog priraštaja (10,7%). Na teritoriji opštine Zvečan, živi oko 17.000 stanovnika, od čega oko 40% stanovnika živi u gradu. Pre doseljavanja interno raseljenih lica iz ostalih krajeva Kosova i Metohije, 1999. godine i kasnije, ovaj broj je bio znatno manji, tačnije 10.030 prema Popisu iz 1991. godine. Etnička struktura u opštini Zvečan je prilično homogena (veliku većinu čine Srbi), jer od 36 naseljenih mesta samo u tri žive Albanci (ispod 5% ukupnog broja stanovnika). Obrazovna struktura stanovništva je veoma povoljna, sa malim udelom nepismenog stanovništva (u naselju Zvečam samo 3,8%) i velikim udelom srednje, više i visoko obrazovanih (57% u naselju Zvečan). Do pre nekoliko godina, oko 37% zaposlenih radilo je u industriji. Sada je učešće radno aktivnog stanovništva značajno smanjeno, a evidentna je preorijentacija sa industrije ka uslužnim delatnostima. Ekonomski prosperitet i razvoj ovog područja je vekovima bio vezan za rudarstvo. Nepovoljan društveno ekonomski status, pod značajnim uticajem političkih dešavanja, doveo je do kolapsa jednog od najvećih industrijskih centara na teritoriji bivše Jugoslavije. Kao jedan od retkih gradova na Kosovu i Metohiji i Srbiji, Zvečan je bio suočen sa tako drastičnim propadanjem u ekonomskom smislu, kao i susedni gradovi. Stanovništvo koje je bilo zaposleno u Trepči moralo je da je preorijeniše na druge delatnosti, pa se seosko stanovništvo okrenulo poljoprivredi, uglavnom ekstenzivnog karaktera. Poljoprivreda je u proteklim decenijama bila podređena industrijalizaciji i gotovo da je zamirala. Najnižu tačku dostigla je devedesetih godina prošlog veka. Obradivo zemljište, njive, livade i pašnjaci su u privatnom vlasništvu i poljoprivreda se nije razvijala zbog visokog životnog standarda stanovništva koje je bilo zaposleno u industriji. Stočarska proizvodnja je opala za gotovo 10 puta.


5 | s t r a n a

Industrijski sektor kao najznačajniji ekonomski faktor na kome se bazirala ekonomija opštine Zvečan kao i čitavog regiona Kosovsko-mitorvačkog okruga u poslednjih 40 godina, trenutno predstavlja samo minimalni deo onoga što je industrija ranije bila, a za njenu revitalizaciju i oživljavanje su potrebna ogromna finansijska sredstva. Na teritoriji opštine osim ovog većeg, postoji i više manjih industrijskih privrednih subjekata koji takođe posluju u uslovima izuzetno teške političke i ekonomske situacije. Značajno je što u selu Doljani postoji Industrijski park u kome su skoncentrisani pogoni, za proizvodnju, radionice, a među njima su Pogon za izradu metalne stolarije, Radionice za obuku radnika različitih profila i struka (metalostrugar, stolar, varioc, kuvar). U Banjskoj postoje 3 termomineralna izvora, čija voda pomaže u lečenju reumatskih i kožnih oboljenja koji se koriste u okviru banjskog kompleksa. U okviru kompleksa postoji i deo za boravak gostiju, kao i restoran. Svi objekti su građeni sedamdesetih godina prošlog veka i zbog dotrajalosti i lošeg održavanja su u izuzetno lošem stanju. Kapacitet hotela je 60 kreveta. Bogato kulturno nasleđe još uvek nije valorizovano kao turistički potencijal, a posebno treba imati u vidu: Srednjovekovni grad Zvečan, Manastir Sokolica, Manastir Banjska. Ukupna dužina putne mreže na teritoriji opštine Zvečan iznosi oko 367 km. Stanje lokalnih puteva je prilično loše. Asfaltirano je oko 30% dužine kategorisane putne mreže, a čak 56 % dužine su zemljani kolovozi koji ne poseduju kvalitetne uslove za saobraćaj motornih vozila. Magistralni put Kraljevo-Priština ima primarnu ulogu u povezivanju Zvečana sa svim važnim centrima. Ulice u samom naselju Zvečan nisu u najboljem stanju, jer je održavanje minimalno. Analizom saobraćajne mreže u Zvečanu utvrđeno je da oko 30% ulica u gradu nije asfaltirano.


6 | s t r a n a

METODOLOGIJA Izrada strateških i razvojnh dokumenata je zasnovana na zakonskim okvirima kojima se utvrđuju nadležnosti lokalne samouprave ali institucionalni okvir, procedura, kao ni sadržaj ovih dokumenta nisu dalje definisani i razradjeni aktima. Primenjena metodologija u izradi Strategije ekonomskog razvoja opštine Zvečan je podrazumevala pažljivu analizu nadleženosti lokalne samouprave u oblasti ekonomskrog razvoja kao i pojedina zakonska rešenja koja bi se mogla primeniti na proceduru izrade, sadržaja, usvajanja i primene ovog dokumenta. Uspešnost izrade Strategije ekonomskog razvoja je rezultat osmišljenog pristupa prilagođenog lokalnim uslovima i potrebama opštine Zvečan uz poštovanje sledećih osnovnih metodoloških principa :

Tokom izrade sa predstavnicima svih segmenta zajednice definisati zajedničku sliku budućnosti zajednice (vizija opštine Zvečan), a nakon sagledavanja stanja gde se opština nalazi u ovom trenutku, gde želi da bude (vizija), kako da do toga dođe (scenario), u kom vremenskom periodu i šta je za to neophodno (resursi, mere, instrumenti).

Izgraditi svest o Strategiji ekonomskog razvoja kao menadžment instrumentu kojim se definišu budući zadaci opštine, jasno pozicionira Opština prema regiji kojoj pripada, potencijalnim investitorima, donatorima, kreditnim fondovima i dr.

Napraviti sintezu svih planskih dokumente i iskustva i znanja lokalne zajednice, uz poštovanje različitosti, hijerarhijske prioritetnosti, realnosti, primenljivosti i dr.

Stvoriti osnovu za dalje procese planiranja (godišnji, srednjoročni planovi, sektorski planovi, i dr), uz neophodnost isticanja da je to dinamični dokument, koji je s jedne strane podložan promenama, a s druge strane se mora poštovati i primenjivati.

Puna primena participativnih metoda u planiraranju uz poštovanje svih načela održivog razvoja i uz aktivno učešće i podršku političkog rukovodstva opština u izradi i aktivno učešće civilnog društva u svim fazama izrade

Proces izrade Strategije je obuhvatio pet osnovnih faza. Faze izrade i sadržaj faza su: 1. Pripremna faza – u toku koje je uspostavljena komunikacija sa rukovodstvom opštine i Opštinskom

radnom grupom i postignuta saglasnost u vezi obima i forme stručne podrške, kao i inputa koje lokalna akciona grupa i predstvanici zajednice treba da obezbede. U toku pripremne faze su identifikovani svi lokalni akteri i predstavnici opštine Zvečan koji mogu biti zainteresovani za izradu Strategije i koji imaju interes da se uključe u pojedinim fazama. Na ovaj način je postignuto da lokalni akteri prihvate Strategije ekonomskog razvoja „kao svoju“ i da budu podrška, a ne oponenti.

2. Analiza postojećeg stanja u toku koje su prikupljena i analizirana postojeća opštinskih planskih dokumenata koja mogu biti od koristi u izradi Strategije. U toku analize su korišćeni i rezultati fokus grupa i intervjua o potrebama zajednice na kojima su učestvovali predstavnci privrednog, civilnog i javnog sektora.

3. Kreiranje Strategije ekonomskog razvoja - nacrt Strategije je nastao kao rezultat metodologije grupnog rada na radionicama sa Opštinskom radnom grupom i sa predstvnicima sva tri sektora. U toku rada su definisane vizija opštine, kao optimistička i realna slika zajednice i 5 ključnih obalsti za lokalni ekonomski razvoj i za svaku oblast delovanja urađena je: verifikacija analize postojećeg stanja, definisane su mogućnosti za intervenciju, ciljevi razvoja-opšti i pojedinačni kao i konkretni projekti.

4. Nakon verifikacije Nacrta Strategije od strane Opštinske radne grupe dobili smo Predlog Strategije ekonomskog razvoja opštine Zvečan koji je predmet daljeg konsultativnog procesa u opštini.

5. U završnim fazama usvajanja obavljene su dodatne konsultacije i verifikacija predloga Strategije. Konsultativni proces je pored učešća predstavnika lokalnih institucija i civilnog i privrednog sektora u izradi samog predloga Strategije, realizovan i kroz javnu raspravu, javni uvid u trajanju od 15 dana i javne tribine sa predstavnicima mesnih zajednica, civilnog i privrednog sektora. Strategija lokalnog ekonomskog razvoja je usvojena od strane XXX na sedinci održanoj XXX.


7 | s t r a n a

ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA

Istorija Iako ima vrlo malo pisanih tragova iz prošlosti ovog kraja – grad Zvečan sa podgrađem predstavlja poseban značaj za istoriju naroda na ovim prostorima. Sedište nekadašnje Zvečanske župe bila je drevna tvrđava Zvečan. Naselje Zvečan je još u toku XII veka imalo karakter gradskog naselja poznatog na Balkanu. U urbanom smislu naselje Zvečan je izgrađeno u periodu od 1948. godine do današnjih dana. Na osnovu popisa stanovništva iz 1948. godine naselje je imalo 726 žitelja, a preko 2000 već 1970. godine. U prostornom smislu, današnje naselje Zvečan se širi u skoro svim pravcima spajajući se sa Mitrovicom i obližnjim naseljima, tako da sada obuhvata i delove naselja Donje Korilje i Veliko Rudare. Do osnivanja opštine Zvečan 1991. godine, Zvečan je bio u sastavu opštine Kosovska Mitrovica. Fizička udaljenost između ova dva grada je 2,5 km. Od momenta formiranja opštine, u funkcionalnom odnosu dolazi do preuzimanja upravnih, administrativno-političkih proizvodnih i radnih funkcija, tj. do njihovog preseljenja u Zvečan. Međutim, moraju se pomenuti sekundarne veze sa Kosovskom Mitrovicom, jer stanovnici opštine Zvečan gravitiraju ka ovom gradu, kao regionalnom centru zbog zadovoljavanja povremenih i specifičnih potreba za uslugama javnih službi (u severnom delu Kosovske Mitrovice postoji Kliničko-bolnički centar, Okružni sud).

Položaj i prirodne odlike Područje opštine Zvečan zauzima severni periferni položaj Kosova i Metohije. Samo naselje je smešteno na severnoj strani Kosovske kotline u dolini reke Ibar (na delu gde ona vrši laktasto skretanje) kao i na dodiru ogranaka Kopaonika, Mokre Gore i Rogozne. Topografski položaj naselja je određen aluvijalnom ravni reke Ibra i padinama okolnih brda koja predstavljaju delove prostorne celine brdsko-planinskog kraha. Ibarska dolina je sa jugoistoka zatvorena dominantnom vulkanskom kupom Zvečana (799 m), Malog Zvečana (750 m), Sokolicom (918 m) i planinom Majdan (1286 m). Grad Zvečan , kao centar opštine je od prvog grada, Kosovske Mitrovice udaljen samo 3,0 km, od Zubinog Potoka 15 km, a od Leposavića koji je i najsevernija opština na Kosovu i Metohiji 28 km. Preko navedenih gradova Zvečan ima vezu sa centralnim Kosovom i Metohijom preko Kosovske Mitrovice, preko Zubinog Potoka sa Crnom Gorom, i vezu sa Srbijom preko Leposavića. Centar opštine – grad Zvečan ima povoljan tranzitni položaj, jer preko Leposavića (28 km) ima vezu sa centralnom Srbijom, peko Kosovske Mitrovice (3 km) vezu sa centralnim Kosovom i Metohijom, a preko Zubinog Potoka (15 km) sa Crnom Gorom.


8 | s t r a n a

Klima je umereno kontinentalna sa prosečnim temperaturama u rasponu od -0,3 (januar) do +19,5 (juli). Područje opštine Zvečan je izuzetno bogato vodom. Duž čitavog područja protiče reka Ibar (izvire u Crnoj Gori, a uliva se u reku Moravu u centralnoj Srbiji) koja je glavni izvor vodosnabdevanja. Manje reke na ovom području, koje čine i pritoke Ibra su: Koriljska reka i Banjska reka. Termomineralni izvori (temperatura vode od 46 – 56 0C) se nalaze u naselju Banjska, udaljenom oko 15 km od Zvečana. Rudna nalazišta ove teritorije su bila poznata još starim Rimljanima i eksploatacija rude se vršila jošu periodu pre Nove Ere, tokom celog Srednjeg Veka do današnjih dana. Najznačajnija je Kopaonička zona sa rudnicima olova (Pb) i cinka (Zn) i pratećim metalima. U prostornom smislu ovoj zoni može pripasti i rudnik Trepča sa prerađivačkim kapacitetima u Zvečanu (1996 godine je to značilo 1.000.000 tona/godišnje). Područje se može pohvaliti raznovrsnom florom i faunom što je uslovljeno ravničarsko-brdskim do niskoplaninskim karakterom reljefa, i tipovima zemljišta (deluvijalno, aluvijalno i crvenkasto-smeđe zemljište). Oko samog grada i šire, veliku površinu zauzimaju šume, i to uglavnom listopadne. Na planinama su rasprostranjena stabla četinara, uglavnom bora, jele smreke, omorike itd. Niži predeli oko reke Ibra zasađeni su povrtarskim kulturama, poznijm žitaricama i voćnjacima. Raznovrsna fauna takođe doprinosi specifičnosti ove oblasti. Ptica takođe ima u izobilju, a reke pružaju utočište raznim vrstama riba.

Demografske odlike Na teritoriji opštine Zvečan, živi oko 17.000 stanovnika, od čega oko 40% stanovnika živi u gradu. Pre doseljavanja interno raseljenih lica iz ostalih krajeva Kosova i Metohije, 1999. godine i kasnije, ovaj broj je bio znatno manji, tačnije 10.030 prema Popisu iz 1991. godine. Demografski razvoj ovog područja karakteriše permanentan rast ukupne populacije i visoka stopa prirodnog priraštaja (10,7%). Obrazovna struktura stanovništva je veoma povoljna, sa malim udelom nepismenog stanovništva (u naselju Zvečam samo 3,8%) i velikim udelom srednje, više i visoko obrazovanih (57% u naselju Zvečan). Do pre nekoliko godina, oko 37% zaposlenih radilo je u industriji. Sada je učešće radno aktivnog stanovništva značajno smanjeno, a evidentna je preorijentacija sa industrije ka uslužnim delatnostima. Etnička struktura u opštini Zvečan je prilično homogena (veliku većinu čine Srbi), jer od 36 naseljenih mesta samo u tri žive Albanci (4,2% ukupnog broja stanovnika). Evidentno je da se područje opštine Zvečan odlikuje značajnim ljudskim potencijalom:

pozitivnom stopom prirodnog priraštaja, relativno mladom populacijom, visokim stepenom etničke homogenizacije, znatnim rezervama radne snage, visokim obrazovnim nivoom.

Privredno – ekonomske odlike Ekonomski prosperitet i razvoj ovog područja je ne samo decenijama, već i vekovima bio vezan za rudarstvo. Nepovoljan društveno ekonomski status, pod značajnim uticajem političkih dešavanja, doveo je do kolapsa jednog od najvećih industrijskih centara na teritoriji bivše Jugoslavije. Ni jedan od gradova na Kosovu i Metohiji niti u Srbiji nije bio suočen sa tako drastičnim propadanjem u ekonomskom smislu kao Zvečan i Kosovska Mitrovica. Propadanje i zatvaranjee kompleksa Trepča, ne samo da je pogodilo porodice zaposlenih u Trepči, već i zaposlene u društvenim preduzećima koja su tradicionalno bila zavisna od kompleksa Trepče. Usled ovih dešavanja seosko stanovništvo se okrenulo poljoprivredi, uglavnom ekstenzivnog karaktera. Većinom su proizvođači u isto vreme i potrošači, a samo se manja količina viška poljoprivrednih proizvoda iznosi na tezge i prodaje u automobilima pored glavnih puteva. Ova vrsta mikro privrede je jedna od karakteristika ove teritorije. Pored ovih mikro-privrednih delatnosti, glavnu karakteristiku predstavlja i ogroman broj kioska duž ulica, kao i značajan broj taksista.


9 | s t r a n a

Od društvenih preduzeća u severnom delu Kosovske Mitrovice i Zvečanu, 600 ljudi se još nalazi na platnom spisku Trepče i još 1300 dobija mesečnu naknadu od 35 € od toga samo 280 u severnom delu Kosovske Mitrovice i Zvečanu. Međutim, Trepča ne proizvodi ništa. Po podacima iz Pokrajinskog zavoda za statistiku iz 1986 godine, industrijska privreda je upošljavala 19.000 radnika.

Zaposlenost Stanovništvo koje je bilo zaposleno u Trepči moralo je da je preorijeniše na druge delatnosti, pa se seosko stanovništvo okrenulo poljoprivredi, uglavnom ekstenzivnog karaktera. Osim toga, glavnu karakteristiku predstavlja i ogroman broj kioska duž ulica, kao i značajan broj taksista (zbog blizine Kosovske Mitrovice i nedostatka javnog pevoza). U opštini Zvečan zaposleno je oko 2.000 stanovnika od čega:

U privredi oko 600

U javnim službama oko 600

U društvenim i ostalim delatnostima koje se finsiraju iz budžeta Republike Srbije oko 700

Po podacima SO Zvečan u Zvečanu u privatnom sektoru postoji 117 registrovanih preduzeća koja upošljavaju oko 400 lica. Ukupan broj zaposlenih u administraciji opštine iznosi 54, od toga 24 muškaraca i 30 žena (19 sa VII stepenom 24 IV stepenom stručne spreme i 11 sa I i II stepenom stručne spreme. Ukupan broj zaposlenih u obrazovanju (osnovna i srednja škola) po podacima UNMIK-a je 152, od toga 68 muškaraca i 84 žene (50 sa VII stepenom, 38 sa VI stepenom, 33 sa IV stepenom, 31 sa II stepenom). Prema podacima Zavoda za zapošljavnje, nezaposleno je 1.795 osoba, od čega 1186 muškaraca i 609 žena.

Tabela 1: Kvalifikaciona struktura nezaposlenih Bez KV Polu KV KV SSS VŠS VSS

M Ž M Ž M Ž M Ž M Ž M Ž 51 138 8 6 150 47 710 390 43 14 24 14

Porastu broja nezaposlenih, svake godine doprinosi veliki broj mladih, koji su završili školovanje i kojima je takođe neophodno zaposlenje, bilo da se radi o srednjoj ili visokoj stručnoj spremi. Veliki broj visoko stručnih kadrova je u potrazi za zaposlenjem napustio grad i raselio se u gradove centralne Srbije.

Poljoprivreda Poljoprivreda, u opštini Zvečan, je u proteklim decenijama bila podređena industrijalizaciji i gotovo da je zamirala. Može se reći da je iz godine u godinu ova oblast postajala sve manje popularna, kao i interesovanje stanovnika za ovu oblast. Posle dugogodišnjeg nazadovanje može se reći da je najnižu tačku dostigla devedesetih godina prošlog veka. Za propadanje ove grane postoje puno razloga ali je najupečatljiviji razvoj industrije i zarade iz oblasti industrije.


10 | s t r a n a

Obradivo zemljište, njive, livade i pašnjaci su u privatnom vlasništvu i opadanje u poljoprivrednom razvoju se pojavilo kao rezultat visokih životnih standarda ljudi i činjenica da ni vlasnici niti zajednica nije zainteresovana u investiranju u poljoprivrednu proizvodnju. Upečatljiv je naročito pad u stočarskoj proizvodnji, koja je opala za oko 10 puta. Pad životnog standarda se pojavio sa blokadama i sankcijama i oružanim sukobima na kraju, tako da je primorao vlasnike da se ponovo okrenu poljoprivrednoj proizvodnji da bi na neki način preživeli. Pored velikog proja limitirajućih faktora kao što su male parcele, ekstenzivna proizvodnja, loš kvalitet zemljišta, male površine koje mogu biti navodnjavane, stara poljoprivredna mašinerija, ipak postoje mogućnosti gde bi se povećanje proizvodnje moglo obezbediti kao i značajni tržišni viškovi. To bi prvenstveno značilo proizvodnju povrća, voća i stočarstvo. U ovim uslovima poljoprivredne proizvodnje, vlasnici uglavnom proizvode poljoprivredne proizvode koji su im potrebni u domaćinstvu u malim količinama bez tržišnog viška. Poslednjih godina jedan deo poljoprivrednika je počelo poljoprivrednu proizvodnju u oblasti uzgoja povrća za prodaju. Po prisutnim podacima danas postoji proizvodnja koja daje dobre rezultate u oblastima pored reke Ibar, Kozarevo, Korilje i Banjska. Mogućnosti za uzgoj voća su prilično realni ako imamo na umu činjenicu da je više od 300 hektara pod voćnjacima zasađeno tokom 1992 –1993 godine. Dalje investicije u voćarstvu i eventualno u manjim prerađivačkim kapacitetima u delu koji ima uslove za razvoj ili realne faktore razvoja. Povezanost parcela putevima je u većini slučajeva loša ili uopšte ne postoji. Mineralno đubrivo se vrlo malo koristi. Uzimajući u obzir sve navedene činjenice suočavamo se sa istinom da je sistem proizvodnje potrebno promeniti. Opština Zvečan ima pogodne prirodne uslove za razvoj raznovrsne poljoprivredne proizvodnje. Osnovni problem je u prevelikoj usitnjenosti zemljišta, što predstavlja ozbiljnu prepreku za rentabilnu primenu savremene tehnologije i mehanizacije. Tabela 2: Struktura zemljišta na teritoriji opštine Zvečan (ha):

R.broj Kultura Privatni sektor Društveni sektor Ukupno 1. Oranice 1216 2 1218 2. Voćnjaci 226 1 227 3. Vinogradi 4 - 4 4. Pašnjaci 1104 2111 3215 5. Livade 703 3 706 6. Šume 3871 1812 5683 Svega 7124 3929 11053 Kao što se iz tabele može videti obradive površine su u privatnom sektoru. Osnovni problem je u prevelikoj usitnjenosti zemljišta, što predstavlja ozbiljnu prepreku za rentabilnu primenu savremene tehnologije i mehanizacije. Prema prirodnim potencijalima i karakteristikama područja, stočarstvo kao grana poljoprivrede trebalo bi da bude najrazvijenija. Međutim, kao i sve grane poljoprivrede i stočarstvo se karakteriše nerazvijenošću i ekstenzivnošću, što pokazuje i skromno stanje stočnog fonda. Tabela 3: Brojno stanje stočnog fonda u opštini Zvečan

R.broj Vrsta Broj grla 1. Goveda 320 2. Ovaca 450 3. Svinja 1010 4. Živina 7000 5. Koza 150 6. Konja - Potencijali za razvoj poljoprivrede predstavljaju i sledeći subjekti:

poljoprivredna stanica sa stručnom službom,


11 | s t r a n a

pčelarsko udruženje “SOKOLICA” (okuplja oko 40-50 članova pčelara).

Industrija/mala i srednja preduzeća Industrijski sektor kao najznačajniji ekonomski faktor na kome se bazirala ekonomija opštine Zvečan kao i ceo region Kosovske Mitrovice u poslednjih 40 godina, trenutno predstavlja ruine za čiju revitalizaciju i oživljavanje su potrebna ogromna finansijska sredstva. RMHK “TREPČA” je glavni predstavnik industrije i privrede na teritoriji Opštine. Za eventualno ponovno pokretanje i revitalizaciju Trepče potrebno je obaviti sistematska istraživanja mineralnih rezervi, koji se danas procenjuju na 15 –20 godina. Bez obzira na to što su procenjene mogućnosti, rudno bogatstvo i potencijali kojima raspolaže ovo područje znatni, problemi privredne nestabilnosti, teški uslovi privređivanja, kao i teška politička i ekonomska situacija, koji traju već duže godina, gotovo da su zaustavili proizvodnju. Fabrika je veoma uspešno poslovala od sredine 40-tih do 80-tih godina prošlog veka, a proizvodne hale sada se koriste kao magacinski prostor ili prostor za proizvodne delatnosti malih privrednika. Na teritoriji Opštine osim ovog većeg, postoji i više manjih industrijskih privrednih subjekata koji takođe posluju u uslovima izuzetno teške političke i ekonomske situacije. Ukupan broj registrovanih firmi na teritoriji opštine Zvečan iznosi 117, od čega je preko 50% u oblasti trgovine, a oko 10% u industriji. Značajno je što u selu Doljani postoji Industrijski park u kome su skoncentrisani pogoni za proizvodnju i radionice, a među njima su pogon za izradu metalne stolarije, radionice za obuku radnika različitih profila i struka (metalostrugar, stolar, varioc, kuvar).

Turizam U Banjskoj postoje 3 termomineralna izvora, čija voda pomaže u lečenju reumatskih i kožnih oboljenja (temperatura iznosi od 46 – 560 C). Izvori su kaptirani i koriste se u okviru banjskog kompleksa. U okviru kompleksa je postojao i deo za boravak gostiju, kao i restoran. Svi objekti su građeni sedamdesetih godina prošlog veka i zbog dotrajalosti i lošeg održavanja su u izuzetno lošem stanju. Kapacitet hotela je bio 60 kreveta. Bogato kulturno nasleđe još uvek nije valorizovano kao turistički potencijal, a posebno treba imati u vidu:

Srednjovekovni grad Zvečan

Nalazi se u blizini ušća reke Sitnice u Ibar. Prvi put je pomenut u vezi graničnih sukoba između Srba i Vizantinaca na Kosovu Polju, između 1091 i 1094.g.. Na najvišoj tački, tj. Gornjem Gradu, su ostaci crkve Sv. Đorđa, cisterna i glavna osmougaona kula. Manja arheološka iskopavanja i konzervacija su urađeni u periodu 1957-1960 godine.

Manastir Sokolica

Crkva Bogorodičinog Pokrova, u Boljetinu, je u narodu poznatija kao Sokolica i nazvana po brdu na kome se nalazi. Sagrađena je u 14-tom ili 15-tom veku, verovatno od strane veleposednika iz obližnjeg grada Zvečana. Dobila je status manastira verovatno zahvaljujuci skulpturi Bogorodice Marije sa Hristom koji je tamo donešen sa zapadnog portala Manastira Banjska da bi bio sakriven od Turaka. Crkva čuva tri stare i vredne knjige: Ruska Knjiga Psalama iz 17-og veka, "Zavomaje Ogledalo" na bugarskom iz 1816 i Knjigu Molitava iz 1838.g.


12 | s t r a n a

Manastir Banjska

Nalazi se u mestu Banjska u okolini Kosovske Mitrovice. Manastir je zadužbina Kralja Milutina. Sagrađen je između 1312. i 1316. godine. Arheološka iskopavanja u okviru manastirskog kompleksa su otpočela pre više od dve decenije i još nisu završena. Zadnja rekonstrukcija manastrira je rađena od 2000. do 2005. godine i radove je izvodio Zavod za zaštitu spomenika Priština.

Trgovina i finansijski sektor U opštini Zvecan postoji 62 registrovana trgovinska preduzeća manjeg obima sa 1-3 zaposlenih radnika. Na teritoriji opštine se uglavnom nalaze manje radnje, koje obezbeđuju osnovne namernice, mešovitu robu, prehrambene i higijenske proizvode i slično, a manji broj preduzeća se bavi trgovinom na veliko i malo. Trgovina u Zvečanu se sporije razvijala prvenstveno zbog blizine Kosovkse Mitrovice kao regionalnog centra i opština je zbog toga finansirala izgradnju tržnog centra u ulici Kralja Milutina. Na teritoriji opštine Zvečan trenutno postoje 3 ekspoziture banaka. (Komercijalna banka AD Beograd, Dunav banka, Jugobanka). Međutim, uslovi kreditiranja u opštini su i dalje jako nepovoljni za privredne subjekte.

Infrastruktura i javni srvisi

Putevi i mostovi Ukupna dužina putne mreže na teritoriji opštine Zvečan iznosi oko 367 km. Stanje lokalnih puteva je prilično loše. Na teritoriji opštine je asfaltirano oko 30 % dužine kategorisane mreže, a čak 56 % dužine su zemljani kolovozi koji ne poseduju kvalitetne uslove za saobraćaj motornih vozila. Magistralni put Kraljevo - Priština ima primarnu ulogu u povezivanju Zvečana sa svim važnim centrima. Priključenje Zvečana na magistralni put M-22 (u Velikom Rudaru) je uslovljen položajem reke Ibar i železničke pruge. Ulice u samom naselju Zvečan su poslednjih par godina u velikoj meri rekonstrisane. Na području grada (unutar granica građevinskog rejona) izgrađeno je oko:

980 m trase magistralnog puta M-22, 3950 m trase lokalnih puteva, 1280 m naseljskih saobraćajnica.

Teritorija opštine Zvečan je brdskog karaktera sa velikim broj rečnih tokova, tako da ukupno ima 11 mostova kako regionalnog tako i magistralnog značaja i 1 viseći pešački most. Za održavanje putne mreže na teritoriji opštine Zvečan zaduženo je JKSP “Zvečan” i to za održavanje naseljskih saobraćajnica i lokalnih puteva, a za održavanje magistralnog puta M22 Kraljevo-Priština, kao i za održavanje regionalnog puta Zvečan – Zubin Potok je zaduženo JP „Direkcija za puteve“.

Vodovod i kanalizacija Naselje Zvečan priključeno je na regionalni vodovodni sistem Kosovske Mitrovice 1984. godine. Napajanje naselja Zvečan pijaćom vodom vrši se iz dva pravca. Prvi pravac ide magistralnim putem Kosovska Mitrovica – Kraljevo, dok drugi ide od crpne stanice u Kosovskoj Mitrovici koja potiskuje vodu u rezervoar V=250 m3, a odatle se voda potrošačima deli gravitaciono. Pored naselja Zvečan vodovodnim sistemom obuhvaćena su naselja Veliko Rudare i Korilje. Veliko Rudare dobija vodu iz regionalnog vodovoda, dok Korilje vodu zahvata iz 4


13 | s t r a n a

kaptirana izvora sa vodovodnom mrežom dužine oko 5,0 km. Desetak domaćinstava dobija vodu iz sopstvenih bunara. Ostala seoska naselja vodu obezbeđuju iz provatnih ili individualnih vodovoda. Zbog dotrajalosti kanalizacione mreže koja je izgrađena pre Drugog svetskog rata, i zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, fekalna kanalizacija se uliva direktno u reke Ibar i Koriljsku reku. Ni oticanje atmosferske vode nije rešeno na odgovarajući način, što uvećava već postojeći problem odvođenja otpadnih voda.

Železnica Teritoriju opštine Zvečan sa ostalim delom Kosova i Metohije i Srbijom povezuje i železnička pruga Beograd – Kosovo Polje, čija dužina na teritoriji Opštine iznosi oko 25 km. Postoje tri (3) železničke stanice na teritoriji opštine i to: Zvečan, Valač, Banjska. Na području naselja Zvečan izgrađeno je oko:

2200 m železničke pruge Kraljevo – Kosovo Polje 1350 m industrijskog koloseka 5500 m staničnih industrijskih koloseka u krugu fabrike “Trepča” 3 železnička mosta.

Ulaganje u infrastrukturu je bio jedan od prioriteta opštine Zvečan, a poboljšanje infrastrukturnih uslova direktno utiče na na kvalitet života građana, a takođe i na buduće planiranje razvoja u svim sektorima privrede.

Energetika Električna energija se dobija iz termoelektrane Kosovo A i B u Obiliću. Česti kvarovi u elektrani izazivaju nestašice električne energije koja pogađa i stanovništvo i privredu. Iako se poslednjih godina stanje delimično stabilizovalo, teritorija Zvečana je i dalje povremeno u mraku. Većina stanovnika je ostala bez posla i nije u stanju da podmiri svoje račune „KEK“-u. Osim toga, nerešena politička situacija izazavala je revolt većinskog srpskog stanovništva koje odbija da plaća struju. Maksimalna snaga potrošnje električne energije u Zvečanu u periodu od 1999 do 2005 kretala se od 5 MW do 7,5 MW. Trenutno energetsko stanje u Zvečanu:

Lokalne redukcije zbog ograničene propusne moći elemenata distributivnog sistema i neracionalne potrošnje električne energije,

Ograničena potrošnje električne energije (zbog nedostatka električne energije iz EES-a, zbog primene programa A,B,C - KEK),

Pad napona do krajnjih potrošača veći od 15 %, Tehnički gubici veći od 15%.

Pored električne energije koriste se i čvrsta goriva – drvo i ugalj, uglavnom za grejanje prostorija. Količina tečnih goriva se koristi u manjoj količini (plinske peći i agregati).

Javne službe

Javni transport i parking Transportna preduzeća koja pružaju usluge građanima opštine su Preduzeća “Kosmetprevoz” iz Kosovske Mitrovice i “Jugoprevoz’’ iz Raške.Opština Zvečan ne poseduje autobusku stanicu, već samo autobuska i taksi stalališta. Ulogu prevoznika imaju i kombi prevoznici kao i taksi službe. Parkinzi na teritoriji opštine su javni i ne naplaćuju se. Postoji veliki problem zbog nedostatka parking prostora, u naselju (posebno u njegovom centru), što dovodi do čestih smetnji u odvijanju kako kolskog, tako i pešačkog saobraćaja.


14 | s t r a n a

Javni parkinzi postoje u okviru administrativne zone. Postoji i parking namenjen taksi službi, a nalazi se paralelno sa crkvenim dvorištem. Parking površine postoje i ispred pošte, hotela i nasuprot RMHK “Trepča”, duž saobraćajnice Zvečan – Kosovska Mitrovica. Signalizacija na ulicama u naselju (kako vertikalna tako horizontalna) je uredna i ona značajno utiče na normalno odvijanje saobraćaja.

Komunalna higijena i usluge U Zvečanu postoji Javno komunalno stambeno preduzeće “Zvečan” koje se bavi održavanjem higijene gradske i ruralnih sredina na teritoriji Opštine. Ovo javno preduzeće svoje usluge pruža kako građanima Zvečana tako i žiteljima okolnih sela što daje sliku uredne životne sredine. Međutim, zbog nesavesnog ponašanja pojedinaca, u pojedinim delovima naselja javljaju se divlje deponije, nažalost, obično pored vodotokova. Deponije sa čvrstim otpadom evidentne su duž korita reke Ibar kao i najveće deponije duž korita Koriljske reke. Regionalnoj deponija “Balaban” od 2011.godine nije u funkciji, a odlaganje komunalnog otpada se vrši na privremenim lokacijama. Trajno rešenje deponije će biti postignuto na regionalnom nivou.Trenuutno se radi na analizi potencijalne lokacije za regionalnu deponiju tri opštine (Zvečan, Kosovska Mitrovica i LeposaviĆ).Odvoženje otpada je redovno i dobro funkcioniše. Urbane sredine su većim delom pokrivene uličnom rasvetom, kao i ruralne sredine u većem broju slučajeva. Sistem gradskog osvetljenja predstavljaju svetiljke na stubovima različitog materijala (drveni, metalni, betonski), sa živinim sijalicama snage 125 i 250 W, kao i natrijumske visokog pritiska snage 250 W. Zvečan nema pijacu, a građani za usluge kupovine i prodaje roba kao što je voće i povrće koriste pijacu u Kosovskoj Mitrovici, koja je otvorena po pravilu jednom nedeljno – subotom, mada ulične tezge duž grada prodaju sve vrste robe tokom cele nedelje. Na teritoriji opštine Zvečan postoji 21 groblje (1 gradsko i 20 seoskih), ali ni jedno ne ispunjava propisane uslove u potpunosti. Lokacije grobalja su uglavnom u skladu sa važećim normativima. U većini slučajeva groblja su neuređena i zapuštena, a jedan od razloga za ovakvo njihovo stanje je i to što ne postoji određena komunalna služba za njihovo održavanje. Problem gradskog groblja na teritoriji opštine Zvečan nije rešen. Trenutno, privremenu ulogu gradskog groblja ima groblje u Velikom Rudaru, što nije u skladu sa Generalnim Planom Zvečana. Za gradsko groblje je planirana lokacija u selu Korilje, urađen je projekat, otkupljena je parcela i izgra]en je zaobilazni put,ali zbog nedostatka finansijskih sredstava projekat nije još uvek realizovan.

Vatrogasna služba Opština Zvečan, zbog blizine Kosovske Mitrovice, ne poseduje određene vrste službi. Jedna od usluga koje se pružaju iz regionalnog centra Kosovske Mitrovice je i vatrogasna služba.

Komunikacije i mediji Pošta u Zvečanu pripada PTT Srbije i obezbeđuje telefonske i poštanske usluge u okviru Opštine. Ne postoji povezanost i poštanski promet sa PTK na Kosovu i Metohiji. U oblasti mobilne telefonije postoje mreže Telenora, Mobilna telefonija Srbija i VIP-a). U opštini Zvečan postoje 2 radio i jedna TV stanica koje emituju program na srpskom jeziku. Radio stanice su manjeg dometa, i lokalnog su karaktera, dok je TV stanica Most od velikog značaja, jer obezbeđuje informacije na srpskom jeziku na širem području Kosova i Metohije. Dnevni list Jedinstvo je najznačajniji štampani medij na ovom prostoru.


15 | s t r a n a

Društvene delatnosti

Obrazovanje Na području opštine Zvečan postoje četiri matične osnovne škole. Tri škole su na srpskom jeziku: Vuk Karadžić u Zvečanu (sa jednim isturenim odeljenjem), Sveti Sava u Žerovnici i Banović Strahinja u Banjskoj. Osnovna škola u Boljetinu je na albanskom jeziku. Ukupan broj učenika je oko 900. Deo fakulteta Likovne Umetnosti iz Prištine smešten je u osnovnoj školi Vuk Karadžić i objektu RMHK „TREPČA“- „Društvena ishrana“ Srednja škola u Zvečanu je smeštena u istoj zgradi kao i SO Zvečan. Srednja škola poseduje jednu trećinu ukupne površine zgrade i osetan je nedostatak prostora. U srednjoj školi u Zvečanu postoje tri sledeći smerovi: smer labaratorijski tehničar, tehničar zaštite životne sredine, smer tehničar štampe i smer za ženskog frizera.. Škola ima potpuno opremljenu štampariju i laboratoriju, kabinet računara i biblioteku, koji se usled nedostatka prostora, koriste i kao učionice. Hemijska laboratorija je kompletno opremljena za sve vrste laboratorijskih analiza, pored toga škola poseduje i kabinete za fiziku, anatomiju i fiziologiju. Škola ima ukupno 230 đaka podeljenih u 11 odeljenja. Školu pohađaju učenici iz Leposavića, Kosovske Mitrovice, a određen broj učenika dolazi i iz Raške. Po podacima UNMIK-a ukupan broj zaposlenih u Osnovnim i srednjim školama iznosi 152, od toga 50 sa VII stepenom, 38 sa VI stepenom, 33 sa IV stepenom, 31 sa II stepenom. Obrazovanje se odvija po planu i programu Ministarstva za obrazovanje Republike Srbije i po planu i programu Kosovskog Ministarstva za Obrazovanje za albansko govorno područje. Visoka škola strukovnih studija u Zvečanu ima dva izborna smera: Elektrotehnički i Mašinski smer. Obrazovni smerovi koi postoje su: menadžment u elektrotehnici, energetika, menadžment proizvodnje, inženjerska informatika i zaštita od požara.Škola raspolaže sa 1300 m2 korisnog prostora (1997. godine uređena je adaptacija i dograđen je još jedan sprat sa 290 m2). Deo škole koristi raseljena VTŠ iz Uroševca (1 učionicu, 2 kabineta, ostale učionice po rasporedu). Ukupan broj studenata se kreće oko 250, od čega su oko 15% devojke. Predavački kadar se sastoji od 8 doktora nauka, 8 magistara i 2 stručna saradnika. Na administrativno – tehničkim poslovima radi 13 zaposlenih.

Zdravstvo Na teritoriji opštine Zvečan postoji 5 zdravstvenih objekata, od čega su tri u sastavu Doma zdravlja (Dom zdravlja u Zvečanu, stacionar u Zvečanu i ambulanta u Grbovcu), dok su ambulante u Banjskoj i Žerovnici u sastavu Zdravstvenog centra Kosovska Mitrovica. U naselju Žitkovac je izgrađen objekat ambulante, ali još uvek nije u funkciji. Pokrenuta je inicijativa za pripajanje ove dve ambulante Domu zdravlja Zvečan. Svi objekti su u u relativno dobrom stanju. Zdravstvene usluge koje pružaju navedene ustanove obuhvataju: opštu medicinu, pedijatriju, ginekologiju, internu medicinu, ORL, oftalmologiju, fizijatriju, stomatologiju, radiologiju i ultrazvučnu dijagnostiku, laboratoriju i priručnu apoteku. Ukupan broj zaposlenih u zdravstvu je 154.

Socijalna zaštita Na teritoriji opštine Zvečan registrovano je 700 porodica, odnosno 1900 osoba koje koriste socijalanu pomoć.


16 | s t r a n a

Centar za socijalni rad pruža usluge u sledećim oblastima: starateljstvo, usvajanje, maloletnička delikvencija, razvod braka (postupak mirenja, mišljenje o poveravanju maloletne dece na dalju negu, čuvanje i vaspitanje jednom od roditelja), porodično nasilje, smeštaj korisnika u ustanove socijalne zaštite, materijalna socijana pomoć, ostvarivanje dodatka na tuđu negu i pomoć. Od ukupnog broja osoba sa posebnim potrebama, socijalna pomoć obuhvata oko 100 osoba koje za to ispunjavaju uslove. Na području opštine ima oko 100 staračkih domaćinstava i nekoliko njih se obratilo Centru za smeštaj u neki od gerontoloških domova. Crveni Krst Srbije je aktivan i pruža pomoć u hrani odeći, obući i sanitarnim sredstvima.

Omladina, manjine, ravnopravnost polova i nevladin sektor

Omladina Omladina čini veliki procenat od ukupnog broja stanovništva u opštini Zvečan, i može se reći da je ova opština, odnosno njeni stanovnici veoma mladi. Skupština Opštine preko odeljenja za društvene delatnosti koordinira potrebe omladine na polju obrazovanja, nauke, kulture i sporta. Omladina takođe uzima znatno učešće u organizovanju i održavanju raznih kulturno-zabavnih i sportskih manifestacija u opštini. Iako postoji veliji broj visoko obrazovanih mladih kadrova, prisutan je problem za zapošljavanje omladine u samoj opštini.

Položaj manjina Srbi čine većinsko stanovništvo na području opštine Zvečan, a najveći broj kosovskih Albanaca živi u tri (3) etnički čista sela i to u Boljetinu, Lipama i Žaži. U selu Boljetin se nalazi osnovna škola na albanskom jeziku (sa oko 80 učenika), koja ima istureno odeljenje u selu Žaža.

Ravnopravnost polova Opština Zvečan je u svojim planovima razvoja i stvaranja demokratskog društva, posebnu pažnju usmerila na ravnopravnu zastupljenost oba pola. Ovaj pristup uključuje veće učešće u javnom i političkom životu na svim nivoima. Skupština opštine je osnovala Odbor za ravnopravnost polova, od odbornika SO i predstavnika NVO-a sa teritorije Opštine, uz poštovanje etničke strukture sa po jednim predstavnikom iz albanske i romske zajednice. Ostvarene su mnoge akcije promovisanja ravnopravnosti kroz javne sastanke i medije kao što je akcija u saradnji sa Habitatom i UNDP-om. Tokom proteklih godina je u 20 polučasovnih emisija na lokalnom radiju i TV emisijama izvršena promocija pitanja ravnopravnosti polova. Od ukupno 54 zaposlenih u opštini Zvečan 30 mesta zauzimaju žene. Ravnopravnost polova se poštuje i u svim ostalim društvenim institucijama, a u nekima žene čine veći procenat zaposlenih.

Nevladine organizacije U opštini Zvečan je u poslednjoj deceniji zabeležen značajan razvoj nevladinih organizacija (NVO). NVO su se na početku bavile isključivo humanitarnim radom. Promenom potreba i situacije u opštini, došlo je i do promena oblasti u kojima ove organizacije deluju. NVO su uglavnom male i bave se kulturnim i društvenim delatnostima uz podršku neke od internacionalnih vladinih ili nevladinih institucija i organizacija. Finansijski su velikim delom zavisne od institucija koje su dobile neke od velikih projekata za implementaciju.

Zaštita životne sredine


17 | s t r a n a

Imajući u vidu da je naselje Zvečan bilo industrijski centar, to je neminovno uticalo na kvalitet životne sredine, jer su bili ugroženi vazduh i zemljište. Jalovište je pokriveno pre nekoliko godina, ali zaštitni zeleni pojas oko Trepče nije formiran. Evidentan je i nedovoljan broj uređenih zelenih površina (postoji nekoliko parkova, ali su malih površina). Situacija je nešto povoljnija sa zelenilom specijalne namene (oko vrtića, Doma zdravlja, Doma kulture isl.) i zelenilom u okviru sportsko – rekreativnih celina (bazen, sportsko igralište Tenis itd.). Zagađenost voda zahteva posebnu pažnju, jer se sve otpadne vode ispuštaju bez prethodnog prećišćavanja. Reka Ibar, kao jedan od najvećih vodotokova, nije ugrožena samo zbog toga što se u nju slivaju sve otpadne vode sa područja Zvečana, nego i sa većeg dela Kosova i Metohije. Osim toga, i ako većina industrijskih pogona ne funkcioniše, u reku dospeva velika kolićina otrovnih elemenata sumpora iz neobezbeđenih jalovišta i otvorenih skladišta sa olovnim rudama. Jedan od katastrofalnih zagađivača je i Termoelektana „Obilić“ koja ispušta izuzetno toksični fenol, koji je poguban za clokupni živi svet koji zavisi od vode iz Ibra.

Politički okvir Opština Zvečan, u skladu sa svojim prirodnim položajem, ima i specifični politički kontekst u kome se sučeljavaju svi faktori (republički, pokrajinski, lokalni, međunarodni) koji utiču na političku situaciju. Prema rezultatima lokalnih izbora 2013. godine u Skupštini opštine su zastupljene 4 stranke:

Građanska inicijativa „Srpska“ - 8 odbornika,

Građanska inicijativa „Srbija, demokratija, pravda“ - 5 odbornika

Alijansa za budućnost Kosova AAK-LDD - 1 odbornika PDK – Demokratska partija Kosova - 1 odbornika

Predsednik Opštine Zvečan je Vučina Janković.


18 | s t r a n a

SWOT ANALIZA SWOT analiza (analiza unutrašnjeg i spoljnog okruženja) potvrđuje analizu stanja u Opštini Zvečan dobijenu grupnim intervjuima o potrebama zajednice, kao i podatke i analize iz Nacrta oblasno razvojnog programa. To ukazuje na realno sagledavanje razvojnih mogućnosti,potencijala, slabosti i rizika na nivou cele zajednice.

SNAGE SLABOSTI

visok nivo obrazovanosti mladih; motivacija i ideje za pokretanje biznisa; zadovoljavajuća mreža infrastrukture; postojanje poljoprivredne stanice i stručnog kadra

za nju; mineralna voda u Banjskoj, izvor mineralne vode

Joševikj; arheološka nalazišta (Valač, Banjska, Mali

Zvečan) kao turistički potencijal i postojanje potencijala za kulturni turizam;

potencijal za razvoj kulturno istorijskog turizma – sredjevekovna tvrdjava Zvečan i manastiri Banjska, Sokolica

dobra starosna struktura radne snage (rasploživa radna snaga);

postoje sportski objekti, kao potencijal za razvoj turizma i usluga u oblasti sporta;

potencijal u proizvodnji tradicionalnih poljoprivrednih proizvoda;

privredno preduzetništvo se razvija; potencijali za razvoj šumarstva, klima i podneblje

za uzgoj lekovitog bilja; potencijali za otvaranja mini farmi kao izvora

dodatnih prihoda; postojanje visokoškolskih obrazovnih institucija u

Opštini i okruženju; delimičan napredak u poljoprivredi, ljudi se

vracaju imanjima, započinjanje intenziviranja poljoprivredne proizvodnje (plastenici, navodnjavanje),

polako se pojavljuju i tržišni viškovi poljoprivrednih proizvoda, prvenstveno povrtarstvo,

poboljšana je saradnja institucija i NGO sektora, shvaćen je značaj NGO sektora, postoje NGO koje iniciraju i pomažu pokretanje biznisa kroz projekte,

problemi u vodosnabdevanju i snabdevanju električnom energijom;

nepovoljna migratorna kretanja (iz sela u grad); neiskustvo u oblasti turizma i nedostatak projekata; nedostatak finansijskih sredstava za održavanje

sportskih i kulturnih objekata; postojeća infrastruktura se ne održava dovoljno; nedovoljno privatne inicijative za pokretanje

biznisa; nedostatak institucija za podršku u pokretanju

biznisa; stara mehanizacija i nedovoljno poznavanje novih

tehnologija u poljoprivredi; nedostatak robnih proizvođača u poljoprivredi; staračka domaćinstva u selima i nedostatak

radne snage u poljoprivredi; nedostatak organizovanog otkupa u poljoprivredi i

skladišnog prostora sa zamrzavanjem; nema hemijske kontrole poljoprivrednih proizvoda

koji dospevaju na tržište; visok stepen nezaposlenosti mladih; veliki broj nezaposlenih radnika Trepče; neadekvatna privatizacija; nema rešene deponije, zastarela mehanizacija u poljoprivredi ljudi koji imaju mogućnost da odu, razmišljaju o

tome “siva ekonomija” je značajno zastupljena, nema ozbiljnih proizvodnih pogona i ljudi nisu ni

spremni da ulože sredstva u nesigurnom okruženju,

jedini siguran izvor prihoda je rad u državnim institucijama,

Nekontrolisana seča šuma, i jako malo se vrši pošumljavanje

nepotpuna sportska infrastruktura (sportska hala)


19 | s t r a n a

MOGUĆNOSTI PRETNJE

udruživanje poljoprivrednika; Kosovska Mitrovica kao tržište za poljoprivredne

proizvode; izvori mineralne vode kao potencijal za razvoj

banjskog turizma; potencijal za razvoj slobodne trgovinske zone

(blizina tržišta južno od Ibra i mogućnost plasmana robe iz centralne Srbije);

izgradnja puta Banjska-Novi Pazar stvara preduslove za razvoj turizma na Rogozni;

mineralna bogatstva na Rogozni; postojanje banaka u Zvečanu; razvoj šumarstva, lova i ribolova; postoje savremene tehnologije u rudarstvu koje bi

smanjile zagadjenje – perspektiva za „Trepču“, već preradjena ruda i dalje ima u sebi značajne

koncentracije metala i može se dalje prodavati, Banja „Banjska“ je preneta u vlasnistvo Manastira

Banjska razvoj hidropotencijala smanjeni kapaciteti Trepce navode ljude u nove

privredne oblasti delovanja

nedostatak institucija za podršku pokretanju biznisa;

uspostavljanje carinskih punktova između centralne Srbije i Kosova i Metohije,

problemi sa izvozom robe van teritorije Kosova i Metohije

nepovoljni krediti (visoke kamate, nema grejs perioda, ...),

nestabilna politička situacija, loše snabdevanje električnom energijom, sporost u sređivanju okoline/jalovišta; neodgovarajuća sanacija i tretiranje skladišta i

depoa u zatvorenim industrijskim postrojenjima; politika ima veliki uticaj u kvalitetu života, neuredjen status i položaj lokalne samouprave, generalna situacija i okruženje je demotivišuće, „Trepča“ je vlasnik velikog broja objekata u

Zvečanu, čak i mnogo objekata je na „Trepčinom“ zemljištu.


20 | s t r a n a

STRATEGIJA RAZVOJA

Ključna pitanja lokalnog ekonomskog razvoja Na osnovu rezultata analize stanja i analize potreba zajednice identifikovana su ključna pitanja i njihove uzročno posledične veze. Ključna pitanja se prvenstveno odnose na sledeće:

Kako izvršiti diversifikaciju ekonomskih aktivnosti i smanjiti zavisnost od kombinata „Trepča“?

Kako ojačati kapacitete institucija i ljudskih resursa za podršku unapredjenju lokalne ekonomsije?

Kako zadržati postojeće i privući nove investicije? Kako ojačati kapacitete u oblasti poljoprivrede i stvoriti značajnije viškove poljoprivrednih proizvoda

namenjenih tržištu?

Kako iskoristiti postojeće turističke potencijale i povećati prihode u sektoru turizma?

Kako unaprediti održivost korišćenja prirodnih resursa i smanjiti negativne uticaje na životnu sredinu?

Osnovni koncept razvoja Strategija ekonomskog razvoja opštine Zvečan kao polaznu osnovu ima nadležnosti i mogućnosti kojima lokalna samouprava raspolaže i kojima može da podstakne ekonomske aktivnosti na svojoj teritoriji. Okviri za ovakvo delovanje su veoma uski i veliki broj aktivnosti koje opština Zvečan može da realizuje su zapravo aktivnosti kojima se na indirektan način utiče na razvoj lokalne privrede i u najvećem delu se odnose na stvaranje povoljnih uslova za ulaganje i privređivanje, dok sama realizacija investicija i uspešnost poslovanja i dalje u najvećoj meri zavise od kvaliteta preduzetničkih ideja, makroekonomskih uslova I sl. Ovaj strateški dokument je koncipiran tako da se u ključnim oblastima delovanja izražava stav lokalne samouprave, odnsono njena lokalna politika prema ekonomskom razvoju – razvoj kapaciteta i ljudskih resursa i razvoj malih i srednjih preduzeća kao osnovnih nosilaca ekonomskog razvoja. Pored stava kako pospešti razvoj, bitan segment su i pojedine privredne grane u kojima su identifikovani potencijali, a koje nisu direktno vezane za rudarsko-metaluršku delatnost. U slučaju opštine Zvečan to su poljoprivreda i ruralni razvoj, kao i turizam. Osnovni potencijali su postojanje uslova za razvoj banjskog turizma i tradicionalno jaka veza lokalnog stanovništva za ruralnu sredinu. U uslovima u kojima se trenutno razvija opština Zvečan veoma je teško identifikovati druge privredne grane čiji razvoj bi mogao imati veći značaj u Opštini jer nedostaju pouzdani ekonomski pokazatelji i podaci o tržištu. Sa druge strane sam položaj Opštine, veze sa visokoškolskim ustanovama i ograničena iskustva lokalnih privrednika ukazju da postoje mogućnosti i potencijali za razvoj kroz formiranje robno transportnog centra i razvoj servisno-uslužnih delatnosti u oblasti transporta roba i saobraćaja. U oblasti trgovine značajno mesto može imati razvoj veletrgovine na lokacijama uz magistralni put za šta je neophodno identifikovati lokacije, opremiti ih i promovisati kod potencijalnih investitora. Posebno značajnu ulogu u daljem razvoju opštine Zvečan može imati razvoj konsultantskih usluga u oblasti zaštite životne sredine. Osnove za razvoj uslužne delatnosti u oblasti zaštite životne sredine predstavljaju iskustva i stručni kapaciteti kadrova koji su bili vezani ili su još uvek vezani za rudarstvo i metalo-preradjivačku delatnost i projekte u oblasti zaštite životne sredine, visokoškolske ustanove, Insitut pri RHMK Trepča i saradnja sa relevantnim institucijama u ovoj oblasti.


21 | s t r a n a

Vizija razvoja

Zvečan - privlačna sredina za ostvarenje poslovnih ideja, sa visokim stepenom zaposlenosti, razvijenom i tržišnom

poljoprivredom, atraktivnim turističkim lokalitetima i sadržajima i očuvanom životnom sredinom.

Prioritetne oblasti razvoja Analiza stanja, identifikovani osnovni problemi i potrebe zajednice opredeljuju pet prioritetnih oblasti razvoja koje mogu da budu generator ukupnog lokalnog ekonomskog razvoja opštine Zvečan: PRIORITETNA OBLAST 1: Jačanje kapaciteta institucija i ljudskih resursa za lokalni ekonomski razvoj PRIORITETNA OBLAST 2: Održivo korišćenje prirodnih resursa i zaštita životne sredine PRIORITETNA OBLAST 3: Privlačenje investicija i razvoj malih i srednjih preduzeća PRIORITETNA OBLAST 4: Razvoj poljoprivrede i sela PRIORITETNA OBLAST 5: Razvoj turizma

PRIORITETNA OBLAST 1 - Izgradnja kapaciteta institucija i ljudskih resursa za lokalni ekonomski razvoj

Nedovoljno jasan koncept lokalnog ekonomskog razvoja je posledica dugotrajne ekonomske zavisnosti od RHMK Trepče, složenih političkih i ekonomskih odnosa u okruženju i neprepoznavanja alternativnih potencijala za razvoj Opštine. Prevazilaženje pasivnog odnosa lokalne samouprave prema razvoju lokalne privrede i izgradnja sopstvenih kapaciteta može značajno doprineti iskorišćenju razvojnih potencijala i stvaranju povoljne klime za razvoj lokalne ekonomije i privlačenje investicija. U skladu sa identifikovanim ograničenjima i potencijalima u ovoj oblasti razvoja defninisan je opšti cilj:

OPŠTI CILJ 1: Osposobljena lokalna samouprava aktivno usmerava i podržava aktivnosti koje podstiču lokalni ekonomski razvoj i doprinosi inenzivnom unapređenju

ljudskih resursa.

Na osnovu ovako postavljenog opšteg cilja, dalje su definisani specifični ciljevi, kao i mere koji doprinose ostvarenju postavljenih ciljeva:

SPECIFIČNI CILJ 1.1.

Kapaciteti lokalnih institucija su usklađeni sa zahtevima za podršku lokalnom ekonomskom razvoju.

Mere za ostvarivanje cilja:

Mapiranje postojećih ljudskih resursa i formiranje Saveta za loklano-ekonomski razvoj, Formiranje odeljenje za pripremu i realizaciju projekata Organizovanje obuka za zaposlene u LSU za privlačenje investicija i podršku LER-u

(definisanje programa obuke i njegova implementacija) Obrazloženje mera:

Savremena lokalna samouprava treba da bude osposobljena da upravlja i usmerava razvoj zajednice u skladu sa realnim potrebama. Osposbljenost lokalne samouprave podrazumeva stvaranje institucionalnih (organizacionih) mogućnosti za upravljanje razvojem. Dosadašnja iskustva pokazuju da je neophodno da se odredi jasna nadležnost za lokalni ekonomski razvoj. Polazeći od postojećeg načina organizacije opštinske uprave Zvečan i nastojanja da se lokalnom ekonomskom razvoju posveti odgovarajuća pažnja, evidentna je potreba za osnivanjem posebne organizacione jedinice koja bi bila nadležna za lokalni ekonomski razvoj.


22 | s t r a n a

Efikasnost ove službe će u mnogme zavisiti od stručne osposobljenosti zaposlenih kao i od kvaliteta koordinacije i saradnje sa drugim službama lokalne samouprave. Usavršavanje zaposlenih u lokalnoj samoupravi ne sme biti sporadično i stihijski već je potrebno izraditi program obuka na godišnjem nivou. Program obuke treba da obuhvati upoznavanje sa uspešnim primerima iz prakse, savladavanje informatičkih tehnologija i upoznavanje sa novim metodama rada. Formiranjem službe za lokalni ekonomski razvoj i stručnim osposobljavanjem stvaraju se uslovi za unapređenje efiksanosti procedura za osnivanje firmi, definisanje stimulativnih mera za privlačenje investicija i razvoj proizvodnih kapaciteta i njihovu promociju. Efikasnost procedura prvenstveno podrazumeva skraćivanje rokova za osnivanje firmi, pomoć u pribavaljanju potrebnih dokumenata i dozvola, dostupnost informacija o procedurama, potrebnim koracima i nadležnostima, bolju koordinaciju opštinskih službi sa drugim relevantnim institucijama (Agencija za privredne registre, Uprava prihoda i sl). Stimulativne mere za privlačenje investicija obuhvataju sve instrumente koje lokalna samouprava donosi i kojima može da utiče na ekonomski razvoj, kao što su: formiranje baze investicionih lokacija, zakup građevinskog zemljišta, naknade za uređivanj građevinskog zemljišta ...


Unapredjeni kapaciteti i mogućnosti za zapošljavanje najmanje 200 nezaposlenih lica u privatnom sektoru.


Organizovanje obuke za radnu snagu prema potrebama poslodavca; Razvijanje programa podrške start-up inicijativama; Razvijanje programa dokvalifikacije; Razvijanje modela saradnje sa poslovnim centrom Zvečan.

Obrazloženje mera:

Polazeći od činjenice da je jedna od najvećih prednosti opštine Zvečan mlada i obrazovana radna snaga, neophodno je iskoristiti taj potencijal za stvaranje konkurentnih stručnih kapaciteta u funkciji razvoja privatnog preduzetništva. Neophodno je sačiniti odgovrajući program edukacije kojim bi se unapredila stručna znanja i stekla osnovna zananja u oblasti mendžmenta malim i srednjim preduzećima (izrada biznis planova, poslovne strategije, upravljanje ljudskim resursima, marketing, timski rad, liderstvo, tržišno pozicioniranje, upravljanje finansijama, standardi kvaliteta itd). Obuke će biti usaglašene sa potrebama privrede za pojedinim stručnim profilima čime bi se povećale mogućnosti za zapošljavanje i smanjila nezaposlenost (npr. zanimanja vezana za ekologiju, prevodioci itd.). U cilju racionalnog korišćenja budžetskih sredstava, realizacija obuka će biti koordinirana sa Nacionalnom službom za zapošljavanje i programima donatora. Važan potencijal koji treba koristiti u ove svrhe su visokoškolske i naučne ustanove locirane u opštini Zvečan i susednim opštinama, Danski centra za obuku i iskustva lokalnih nevladinih organizacija. Upoznavanje sa novim tehnologijama je posebno značajna mera koja treba da doprinese konkurentnosti stručnih kapaciteta i značajnu ulogu u njenoj realizaciji imaju visokoškolske ustanove (Centar za sardnju sa privredom Više tehničke škole i sl). Poseban napor se mora uložiti da pojedini programi edukacije i zapošljavanja budu dostupni i prilagođeni specifičnim i potencijalno ugroženim kategorijama stanovništva - omladina, žene, osobe sa posebnim potrebama, marginalizovane grupe itd. Programi za zapošljavanje navedenih grupa obuhvataju podršku fomiranju zadruga, omladinskih preduzeća, proizvodnji u kućnoj radinosti, dodatnu stimulaciju firmama koje zapošljavaju invalidna lica, itd. Lokalni ekonomski razvoj zahteva i investiciju u buduće stručne kadrove kroz programe stipendiranja mladih i njihovo usmeravanje ka perspektivnim i deficitarnim strukama uz stvaranje uslova za njihov povratak ili ostanak po završenom školovanju u opštini Zvečan.


23 | s t r a n a

PRIORITETNA OBLAST 2 – Održivo korišćenje prirodnih resursa i zaštita životne sredine

Primena principa održivog korišćenja prirodnih resursa i zaštite životne sredine je imperativ lokalnog ekonomskog razvoja opštine Zvečan imajući u vidu međusobnu direktnu zavisnost pojedinih privrednih grana i stanja životne sredine. Dosadašnja usmerenost opštine Zvečan na metalo-prerađivačku industriju rezultirala je zapostavljanjem drugih razvojnih potencijala. Na mogućnost valorizacije i stavljanja pojedinih potencijala u funkciji razvoja, značajno utiče stanje životne sredine. Ovo se posebno odnosi na razvoj turizma i poljoprivrede koji su identifikovani kao ključne oblasti ekonomskog razvoja. U skladu sa identifikovanim ograničenjima i potencijalima u ovoj oblasti razvoja defninisan je opšti cilj:

OC2: Opština Zvečan primenjuje principe održivog korišćenja prirodnih resursa i zaštite životne sredine


SPECIFIČNI CILJ 2.1. Eliminisani negativni uticaji privrednih i komunalnih delatnosti na životnu sredinu.


Mapiranje lokacija kontaminacije svih medijuma životne sredine i uspostavljanje monitoring sistema

Remedijacija lokacija sa industrijskim otpadom Promocija i uspostavljanje pilot lokacija za fito i ekoremedijaciju (na osnovu pozitivnih

iskustava iz dosadašnje prakse u Zvečanu).

Obrazloženje mera:

Industrijski razvoj i nasleđe zagađenja i primene prljavih tehnologija ostavili su trajne posledice na životnu sredinu Zvečana ali i čitavog severnog Kosova i Metohije. Dugogodišnja eksploatacija mineralnih resursa rezultovala je i stvaranjem žarišta zagadjenja, jalovišta i industrijskih deponija koje pored lokalnih vodnih puteva, utiču i na zagadjenje vazduha i obradivog zemljišta. Od jedanaest strateških lokacja istorijskog otpada Kombinata Trepča, najviše tj. četiri je u identifilovano u opštini Zvečan. To su Žitkovac, Gornje Polje sa dve lokacije i sam Zvečan. Ukupna teritorija pod jalovištima i deponijama na teritoriji opštine Zvečan se procenjuje na oko 90-100 hektara različitog otpadog materijala od jalovišta olova do prašine i preko 30 miliona tona otpadnih materijala. 1 Pored industrijskih, i komunalne aktivnosti doprinose degradaciji životne sredine kroz netretirane otpadne vode, nerešeno odlaganje komunalnog otpada, i nizak stepen svesti o važnosti očuvanja sredine. Iako briga za zdravlje, do sada nije posebno istaknuta kao prioritet u planskim dokumentima lokalne samouprave, upravo ona, uz opredeljenje ka životnoj sredini Zvečana kao budućem pokretaču razvoja, motiviše ka strateškom cilju kojim bi se ublažile ili otklonile posledice zaostavštine industrijske kontaminacije. Uz pomenute postojeće opasnosti za zdravlje, potrebno je mapirati i pratiti i nedovoljno istražene efekte, koji zabrinjavaju populaciju, poput zračenja osiromašenog uranijuma, uticaja kontaminacije olovom itd. Zato je razvijanje aktivnog sistema monitoringa i kontrole stanja životne sredine prva od mera kojima se mapiraju lokacije i polutanti u opštini Zvečan.

1 podaci predstavljeni u Izveštaju sa konferencije „UPRAVLJANJE INDUSTRIJSKIM OTPADOM KOMBINATA TREPČA” sept 2011 UNDP


24 | s t r a n a

Sa druge strene, rekultivacija degradiranog zemljišta i jalovišta je paralelan pravac koji može da dovede do poboljšanja stanja životne sredine i kvaliteta života svih stanovnika. Neke od realizovanih aktivnosti, kako lokalno, tako i u opštinama u okruženju, postali su primer dobre prakse na kojima je moguće dalje graditi i koji mogu da otvore nova radna mesta i ožive zajednicu. To važi ne samo za remedijaciju aktuelnih lokacija gde je deponovan industrijski opad, već i na zagadjenje u vodotokovima i tlu koje se kroz poljoprivredne aktivnosti i proizvodnje hrane unosi u ljudsku ishranu i predstavlja opasnost ako je unos čak i u vrlo malim dozama. Strategija razvoja opštine Zvečan prepoznaje rehabilitaciju poljoprivrednog zemljišta i javnih površina kao jedan od sinergetskih procesa gde se sa jedne strane kroz podsticanje prirodnog procesa produkcije biomase, a sa druge radi na smanjenju zagadjenja, zaštiti prirodnih vrednosti i remedijaciji medija (zemljište, voda, vazduh) ekološki opterećenih ekosistema kroz upravljanje prirodnim procesima kruženja materija. Ovom merom, i definisanjem pilot područja i pilot rešenja za demonstaciju tehnologije koja je ekološki, ekonomski i energetski konkurentnija u odnosu na one do sada primenjivane, moguće je plasirati mikro, mezo rešenja za degradirana područja koja su pogođenja insdustrijskim ili komunalnim zagađenjem vodotokova i tla.


Uspostavljen regionalni koncept upravljanja otpadom uz maksimalno korišćenje sekundarnih sirovina.


Regionalna komunalna deponija (opstine Leposavic, Zvecan, Kosovska Mitrovica) – pronalaženje adekvatne lokacije, izrada studije izvodljivosti

Podrška programima reciklaže (kroz podršku infrastrukturi, privatnim inicijativama za reciklažne programe i edukaciji stanovništva za separaciju otpada).

Obrazloženje mera:

Unapređenje kapaciteta za upravljanje otpadom, ne samo na nivou opštine Zvečan nego I čitavog regiona je jedan od najprioritetnijih problema koji utiču na kvalitet života. U Zvečanu postoji Javno komunalno stambeno preduzeće “Zvečan” koje se bavi održavanjem higijene gradske i ruralnih sredina na teritoriji Opštine. Ovo javno preduzeće svoje usluge pruža kako građanima Zvečana tako i žiteljima okolnih sela što daje sliku uredne životne sredine. Međutim, zbog nesavesnog ponašanja pojedinaca, u pojedinim delovima naselja javljaju se divlje deponije, nažalost, obično pored vodotokova. Deponije sa čvrstim otpadom evidentne su duž korita reke Ibar kao i najveće deponije duž korita Koriljske reke. Odlaganje čvrstog otpada je vršeno na regionalnoj deponiji “Balaban” koja je 2003. godine po svim standardima iz građena sredstvima Evropske agencije za rekonstrukciju (EAR) i više nije u funkciji. U međuvremenu je doneta odluka o izgradnji regionalne deponije, u skladu sa pretpostavljenim kapacitetom. .Trenuutno se radi na analizi potencijalne lokacije Koncept regionalnih deponija i savremenih sistema za sakupljanje i preradu otpada fokusira se na izgradnju i uspostavljanje savremenih sistema za sakupljanje i preradu otpada Obuhvata promovisanje higijenskog odlaganja čvrstog otpada, povećanje teritorije sa koje se sakuplja čvrsti otpad, kao i uspostavljanje integrisanog sistema prikupljanja i odlaganja otpada na sanitarno ispravnim deponijama. Na ovaj način bi se smanjile pretnje po zdravlje ljudi i životne sredine, a koje sada postoje. To podrazumeva aktivnosti poput:

izrade studija procena uticaja na životnu sredinu i studija izvodljivosti potrebnih za izgradnju regionalne deponije,

izrade tender dokumentacije za izgradnju regionalne deponije, izrade plana integrisanog upravljanja otpadom, katalogizacije izvora zagađenja,


25 | s t r a n a

razvoja sistema monitoringa zagađivača, same izgradnje regionalne deponije, izrade i realizacije planova sanacije divljih deponija.

Uporedo sa unapredjenjem sistema odlaganja otpada, a u duhu dobre prakse upravljanja otpadom, potrebno je inicirati u opštini Zvečan reciklažne programe kao način poboljšanja kvaliteta života i zdravlja stanovništva, značajani zbog očuvanja resursa, uštede energije i smanjenja zagađenja. Podrškom mikro reciklažnim postrojenjima za papir, karton, PET, metalnu ambalažu i strateškim razvojem sakupljačke infrastrukture, kontejnera itd, može se obezbediti zainteresovanost tržišta za otkup prikupljenih sirovina. Uz to je potrebno pre svega organizovati programe informisanja i edukacije građana kada je u pitanju značaj i obaveza separatnog odlaganja, na primer i kroz obrazovne institucije motivisane da se aktivno uključe u proces edukacije o pravilnom odlaganju otpada. Reciklažnim inicijativama se zainteresovanim pojedincima i institucijama pruža prilika da prikupljanjem različitih vrsta otpada prihoduju materijalnu nadoknadu i tako učestvuju u smanjenju nezaposlenosti. U vreme najveće ekonomske krize, kada su se klasične industrije našle u finansijskim problemima, reciklaža kao grana industrije I dalje raste. Dok se u Evropi reciklira oko polovine otpada, ovaj potencijal u opštini Zvečan tek treba iskoristiti, kroz razvoj infrastrukture i izgradnju svesti I posvećenost stanovništva da učestvuju u promeni navika u odlaganju otpada i očuvanju lokalnih resursa.

SPECIFIČNI CILJ 2.3. Eliminisano 5 kritičnih tačaka u upravljanju vodnim resursima.


Unapredjenje vodosnabdevanja kroz regionalni sistem „Gazivode“ – prateća investiciona ulaganja

Dorada vodovodne mreže na lokacijama Žitkovac i Žerovnica Izrada studije za prečišćavanje otpadnih voda Zamena kanalizacione mreže (gde i koliko definisati projektima) Regulacija korita reke Ibar kod Grabovačkog polja

Obrazloženje mera:

U Zvečanu ne postoji jedinstven sistem sistema upravljanja vodnim resursima i sistem monitoringa kvaliteta, dok je jednako potrebno unaprediti i vodosnabdevanje i zaštitu voda. Vodni resursi uopšte su ključni za ostvarivanje svih razvojnog potencijala - poljoprivrede, turizma, industrije u Zvečanu, i jedan od najvažnijih problema dnevnog funkcionisanja za najveći broj domaćinstava. Kad je u pitanju rešavanje pitanja snabdevanja kvalitetnom pitkom vodom, već dugo se ugovara izgradnja regionalnog sistema vodosnabdevanja iz jezera Gazivode, iz susedne opštine Zubin Potok, čime bi se dugoročno rešilo pitanje snabdevanja vodom, sada obeleženo nedostacima i restrikcijama. Regionalni vodovod bi uzimao vodu iz akumulacije Gazivode koja je nastala pregradjivanjem Ibra, i snabdevao građane pijaćom vodom u naseljima tri opštine – Zubin Potok, severnom delu Kosovske Mitrovice i opštini Zvečan. Pored toga, zamena i proširenje vodovodne mreže u pojedinim delovima opštine, saniran neadekvatan način prenosa, smanjeni gubitci u snabdevanju, su podciljevi koji upućujuju na potrebu dorade i unapređenja vodovodne mreže. Kritične tačke su identifikovane naročito na lokacijama Žitkovac i Žerovnica. Reka Ibar, kao jedan od najvećih vodotokova, nije ugrožena samo zbog toga što se u nju slivaju sve otpadne vode sa područja Zvečana, nego i sa većeg dela Kosova i Metohije. Iako većina industrijskih pogona ne funkcioniše, u reku dospeva velika kolićina otrovnih elemenata sumpora iz neobezbeđenih jalovišta i otvorenih skladišta sa olovnim rudama. Zbog dotrajalosti kanalizacione mreže koja je izgrađena pre više decenija, i zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, fekalna kanalizacija se uliva direktno u reke Ibar i


26 | s t r a n a

Koriljsku reku. Ni oticanje atmosferske vode nije rešeno na odgovarajući način, što uvećava već postojeći problem odvođenja otpadnih voda. Zagađenost voda zahteva posebnu pažnju, pa je uspostavljanje kolektora za prečišćavanje otpadnih voda veoma važno za podizanje kvaliteta ključnog vodotoka. Izgradnjom i modernizacijom kanalizalizacionih sistema i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, smanjiće se negativni uticaji na životnu sredinu. Dodatno, regulacija reke Ibar u kritičnim plavnim zonama (poput Grabovačkog polja) ima za cilj da ne samo unapredi upravljanje vodenim resursima, već i da smanji opasnost za useve i naselja kad je u pitanju izlivanje i potencijalne štete.


Uspostavljena baza prirodnih resursa i pokrenute 3 pilot inicijative za održivo korišćenje prirodnih resursa


Izrada strateških dokumenata u oblasti upravljanja i zaštite životne sredine, Promocija korišćenja obnovljivih izvora energije - inicijative za obnovljive izvore energije –

studija i pilot projekat – grejanje javnih objekata na biomasu (poljoprivredni ili šumski otpad)

Unapredjenje stanja hidroresursa (izgradnja bioloških prečistača ili replikacija sistema filtracije-prečišćavanja otpadnih voda u selu Valač; ekoremedijacija u unapredjenju i revitalizaciji vodotokova...),

Unapredjenje zaštite i korišćenja šumskih resursa – pošumljavanje i kontrola eksploatacije

Obrazloženje mera:

Obzirom na definisane razvojne potencijale opštine - turizam i poljoprivredu, primena principa održivog korišćenja resursa i zaštite životne sredine postaje uslov bez kojeg nije moguće ostvariti i valorizovati razvojne šanse. Ipak, Opština Zvečan treba tek puno da uradi kako bi se upravljanje i očuvanje prirodnih resursa postavilo kao imperativ razvoja i promenile prakse upravljanja. Potrebno je da se na nivou Opštine promovišu održivi obrasci života, biznis modela i inicijativa za poboljšanje zdravlja i dobrobiti građana, pa je time ovaj strateški cilj orjentisan ka dugoročnom postizanju lokalnog održivog razvoja. Analiza prirodnih resursa u ulozi mobilizacije zainteresovanih strana kako bi se identifikovale potrebe, potencijali i kapaciteti za učestvovanjem u upravljanju stanjem životne sredine, je početni korak ka jačanju kapaciteta lokalne samouprave u oblasti upravljanja prirodnim resursima. Deo strateškog pravca je izrada i primena planskih dokumenata, kreiranje strateškog pristupa zaštiti i korišćenju prirodnih resursa na lokalnom nivou i unapredjenje saradnje i komunikacije sa zainteresovanim stranama u okolnim opštinama u regionu i kroz parnerstvo sa civilnim i privatnim sektorom. Neke od mogućih inicijativa za održivo upravljanje prirodnim resursima predstavljaju odgovor na najkritičnije probleme životne sredine - stanje kvaliteta voda i potrebu za njihovim unapredjenjem kroz napredne pilot nicijative koje uvode ekološke procesora za prečišćavanje otpadniih voda ili smanjenje zagadjenja vodotokova i tla. Promocija uotrebe održivljivih izvora energije kroz na primer pilotiranje postrojenja za grejanje na biomasu, prvenstveno za javne objekte koji su u prethodnom periodu bili deo sistema daljinskog grejanja, a potom i za individualne potršače, početak je ka efikasnijem i održivijem korišćenju energegskih resursa. Podizanje nivoa svesti o zaštiti životne sredine građana i ustanova i izgradnja kapaciteta za upravljanje zaštitom životne sredine na lokalnom nivou, delom se postiže i promocijom poželjnih oblika ponašanja i edukacijom o posledicama delovanja. Održivo gazdovanje šumama kako od strane javnih preduzeća tako i privatnih vlasnika, pošumljavanje i kontrolisana eksploatacija, su jedna od mogućih oblasti za primenu mera za revitalizaciju i promovisanje odgovornog odnosa prema prirodnim resursima i lokalnom razvoju.


27 | s t r a n a

PRIORITETNA OBLAST 3 – Privlačenje investicija i razvoj malih i srednjih preduzeća

Zaustavljanje Trepče kao industrijskog giganta, doveo je u pitanje ne samo ukupni ekononomski razvoj, nego i opstanak gotovo celokupnog stanovništva Opštine Zvečan. Najrealnija alternativa u ovom periodu je oslanjanje na privatne poslovne inicijative i razvoj malih i srednjih preduzeća. Da bi se potencijalne poslovne inicijative realizovale i razvoj malih i srednjih preduzeća doprineo daljem razvoju lokalne ekonomije, neophodno je obezbediti odgovarajući ambijent. Privredni kapaciteti u opštini Zvečan su na prilično niskom nivou i bazirani na preduzetnicima i mikro preduzećima koja se uglavnom bave pružanjem usluga (trgovina), dok je industrijska proizvodnja uglavnom zamrla. Usled problema sa carinom koja je rezultirala poteškoće u nabavci repromaterijala i gubitka tržišta u Srbiji, fabrike i proizvodni pogoni koji su do nedavno uspešno poslovali morali su ili da smanje svoje kapacitete ili da se zatvore. Privredne aktivnosti uglavnom predstavljaju dodatnu aktivnost jer veliki broj vlasnika preduzeća i preduzetnika ima stalni radni odnos u nekoj javnoj ustanovi. Ovo je takođe slučaj i sa poljoprivrednim gazdinstvima. Jedan od ključnih problema razvoja je i činjenica da privatni sektor nema mogućnosti da pristupi finansijskom tržištu jer banke i druge finansijske institucije ne daju kredite privrednim subjektima koji funkcionišu na teritoriji opštine. Na teritoriji opštine ne postoji ni jedna banka koja radi u okviru kosovskog bankarskog sistema. Sa druge strane, postoje tri banke koje rade u okviru bankarskog sistema Republike Srbije, ali one nemaju mogućnosti da kreditiraju razvoj MSPP sektora. Nedostatak pristupa finansijskom kreditnom tržištu naročito pogađa „start-up“ preduzetnike ali i realni sektor koji nema mogućnosti da unapredi tehnologiju i da razvije inovativne i konkurentne proizvode. U skladu sa identifikovanim ograničenjima i potencijalima u ovoj oblasti razvoja defninisan je opšti cilj:

OC3: Stabilan i konkurentan sektor malih i srednjih preduzeća sa povoljnom klimom za investiranje, razvoj i zapošljavanje.


SPECIFIČNI CILJ 3.1. Uspostavljena najmanje 4 modela podrške investicijama u opštinu Zvečan.


Infrastrukturno uređenje zemljišta; Planiranje i infrastrukturno opremanje lokacija; Registar slobodnih lokacija za investiranje; Razvoj industrijske zone, biznis inkubatora, zona unapređenog poslovanja; Promocija investicionih mogućnosti u opštini Zvečan i stimulativne mere za privlačene

investicija (smanjenje taksi i drugih troskova). Obrazloženje mera:

Efikasan razvoj sektora malih i srednjih preduzeća je nemoguć bez institucionalne podrške lokalne samouprave. Ukoliko je lokalna samouprava osposobljena (ljudski i tehnički) za podršku lokalnom ekonomskom razvoju njena osnovna funkcija treba da bude privlačenje novih i zadržavanje postojećih investitora na teritoriji Opštine. U okviru analize postojećeg stanja zapaženo je da na lokalnom nivou ne postoji dovoljna podrška, razumevanje i komunikacija između lokalne administracije i poslovne zajednice. Zbog toga je neophodno razviti mehanizme za privlačenje novih i zadržavanje postojećih investitora. Za ove mehanizme trebali bi da budu odgovorni predstavnici lokalne samouprave, tj. Službe za lokalni ekonomski razvoj. U okviru aktivnosti koje bi lokalna samouprava trebala da preduzima na privlačenju i zadržavanju investitora najznačajnije su: ubrzavanje procedura, uvođenje stimulativnih mera za privlačenje investicija. O okviru ovih aktivnosti Opština mora da krene od planiranja i


28 | s t r a n a

infrastrukturnog opremanja lokacija za investitore (industrijska zona, tehnološki park, robno-transportni centar), kao i drugih vidova pomoći (biznis inkubator centar za novozapočete biznise, pomoć u korišćenju sredstava iz republičkih fondova i sl.). Sve aktivnosti usmerene ka privlačenju i zadržavanju investicija potrebno je promovisati na odgovarajući načine - baza podataka sa lokacijama rasploživim za investiranje, web prezentacija opštine sa podacima o poslovnoj klimi, mogućnostima i pogodnostima za investiranje, promotivne brošure (o stimulativnim merama, uslovima za investiranje, postojećim privrednim aktivnostima, atraktivnim proizvodima, itd).

SPECIFIČNI CILJ 3.2. Obezbeđena direktna investiciona podrška za minimum 30 malih i srednjih preduzeća.


Pordrška start up biznisima; Podrška mladim preduzetnicima; Jačanje trgovinske funkcije opštine Zvečan; Razvijanje modela mentorske podrške preduzetnicima, baziranim na principima dobre

prakse; Podrška razvoju socijalnog preduzetništva.

Obrazloženje mera:

Uzevši u obzir kompleksan politički kontekst i neadekvatan pristup finansijskom kreditnom tržištu, lokalna samouprava opštine Zvečan treba da preuzme odgovornost u upravljanju i usmeravanju razvoj zajednice u skladu sa realnim potrebama i uz optimalno i održivo korišćenje raspoloživih resursa. Za uspeh start up projekata podjednako su važne finansijska i nefinansijska podrška, pogotovo za preživljavanje tokom prve godine poslovanja. Upravljanje poslovanjem start up projekta postavlja brojne i veoma složene zahteve pred preduzetnika-početnika, koji obuhvataju analizu tržišta i marketing, upravljanje dobavljačima i kupcima, pravilno sprovođenje brojne i veoma složene poslovne administracije pri čemu je pogotovo za početni period izuzetno kritično efikasno upravljanje finansijama sa izraženo ograničenim sredstvima. Gledano sa društvenog aspekta, nije dovoljno dati samo neophodno potrebnu finansijsku podršku, već osigurati koliko je god to moguće i odgovarajuću subvencioniranu nefinansijsku podršku radi ’’osiguranja’’ finansijske pomoći od propasti poslovnog projekta usled početničkih grešaka i ograničenja koji se efikasno otklanjaju ili značajno umanjuju odgovarajućom nefinansijskom podrškom. U protivnom, ukoliko su preduzetnici početnici prepušteni sami sebi, stepen efikasne upotrebe finansijske podrške će biti u velikoj meri devalviran. Dakle, u cenu koštanja finansijske podrške start up projektima, mora biti, kao njen sastavni deo, ukalkulisani i ugrađeni i troškovi subvencioniranja pružanja odgovarajuće nefinansijske podrške. Harmоnizоvana veza nefinansijske i finansijske pоdrške je primer najbоlje prakse pоdrške start up prоjekata razvijenih zemalja i zemalja u tranziciji. Elementarni uslovi finansijske podrške start up-u su:

efektivna cena koštanja kapitala ispod realnih prosečnih profitnih margina; ostali uslovi (visina sredstava, ročnost otplate, grejs period i dr.) fleksibilno

dizajnirani da mogu da prilagode potrebama klijenata; osnova obezbeđenja kredita treba da je bazirana na procenama pouzdanosti i

sposobnosti preduzetnika, izvodljivosti biznis plana, i kao najznačajnije – objektivizovanoj projekciji neto novčanog toka;

obezbeđenom koordinisanom nefinasijkom podrškom, koja treba da bude prisutna tokom otplate kredita, počev od pripremne faze, preko otpočinjanja i najmanje tokom prve godine poslovanja

Optimalni set vidova podrške start up-u trebalo bi da obuhvata sledeće: meke namenske


29 | s t r a n a

pozajmice iz javnog sektora (lokalna samouprava); kreditne garancije javnog sektora za komercijalne kredite (uključujući lizing aranžmane, gde je to moguće); subvencioniranje kamata poslovnih banaka za start up kredite (gde je to moguće); grant za novo zapošljavanje (bespovratna sredstva za svako novokreirano radno mesto, uključujući i preduzetnika); vaučere za subvencionisanje nefinansijske podrške; Prilikom definisanja instrumenata podrške start up biznisima, preporučuje se primena sledećih principa:

partnerstvo institucija javnog sektora; funkcionalna veza nefinansijske i finansijske podrške; decentralizovan pristup u kreditnom odlučivanju; uvođenje ’’finansijskog agenta’’ u proces dodele sredstava (ili partnerstvo/zajednička

komisija sa predstavnicima donatorskih organizacija) povezivanje kreditnih sredstava sa sredstvima namenjenim za aktivne mere za

zapošljavanje; uspostavljanje monitoring-a (praćenja); prednost prilikom dodele podrške za nove i postojeće preduzetnike trebalo bi dati

ženama i mladima; prednost prilikom dodele podrške za nove i postojeće preduzetnike trebalo bi dati

projektima koji podstiču jačanje trgovinske funkcije opštine Zvečan; prednost prilikom dodele podrške trebalo bi pružiti projektima koji podstiču jačanje

kapaciteta postojećih i izgradnju kapaciteta novih socijalnih preduzeća, čime bi se povećale prilike za zapošljavanje i socijalnu inkluziju marginalizovanih grupa.

U oblasti subvencionisane nefinansijske pomoći, neophodno je razviti model mentorske podrške novim i postojećim preduzetnicima, baziran na principima dobre prakse, gde bi sva tehnička podrška i konsalting trebalo da budu koordinisani, ali ne nužno i pruženi na jednom mestu.

Pružanje informacija i saveta po pitanjima postojećih raspoloživih izvora, oblika I uslova pribavljanja finansijske podrške (ko sve i pod kojim uslovima pruža mikrofinansijsku podršku);

Obuka preduzetnika i konsalting na izradi biznis plana i cash flow-a; Kreiranje investicionog portfolia i sklapanje finansijske konstrukcije; Pružanje tehničke pomoći oko procedura podnošenja projekata i zahteva fondovima,

bankama, službama za zapošljavanje, agencijama, i dr. Praćenje realizacije projekta i početnog poslovanja, sa savetodavnim uslugama

(monitoring i mentoring); Obuka preduzetnika i konsalting u oblasti marketinga, računovodstva, i osnovnog

menadžmenta

SPECIFIČNI CILJ 3.3. Obezbedjena podrška udruživanju privrednih subjekata u Opštini Zvečan


Podrška za udruživanje preduzetnika; Održavanje foruma i savetovanja vezanih za razvoj biznisa; Promocija klasterskog povezivanja.

Obrazloženje mera:

U oblasti podrške udruživanju i umrežavanju preduzetnika, kao i promociji klasterskog povezivanja, neophodno je uvesti meru podrške koja bi za cilj imala povećanje produktivnosti i konkurentnosti lokalnih preduzeća i preduzetnika, njihovim povezivanjem u poslovna udruženja I klastere, te jačanje saradnje malih i srednjih preduzeća i preduzetnika sa naučno-istraživačkim organizacijama kroz jačanje kapaciteta preduzeća za tehnološki razvoj i


30 | s t r a n a

inovacije. Specifični ciljevi Mere su: jačanje kapaciteta preduzeća za tehnološki razvoj i inovacije kroz aktivan partnerski odnos između preduzeća i naučno-istraživačkih organizacija i njihovim uključivanjem u projekte sa komercijalnim ciljevima; uspostavljanje strateškog partnerstva sa ciljem porasta specijalizacije, razvoja materijalnih i ljudskih resursa i infrastrukture značajnih za porast produktivnosti; povećanje vrednosti i obima prometa preduzeća i preduzetnika na domaćem i međunarodnom tržištu; uspostavljanje saradnje sa klasterima u regionu i priprema za izradu zajedničkih projekata. Namena bespovratnih sredstava bila bi usmerena ka:

finansiranju dela operativni troškova kancelarije klastera za aktivnosti povezivanja članica: o interno povezivanje članica (razvoj zajedničke vizije i ciljeva - strateških i

operativnih, uspostavljanje unutrašnje strukture, analiza potreba za obukama, razmena informacija, zajedničko istraživanje tržišta, koordinirana nabavka)

o eksterno povezivanje (marketing udruženja/klastera i regiona, pomoć pri investiranju, informacije o tržištu, traženje partnera, podrška povezivanjuulancudobavljača, međunarodne mreže)

o privlačenje novih članova; troškovima organizacije programa usavršavanja, specijalizovanih obuka, radionica

za upoznavanje sa tehničkim propisima koji se primenjuju na tržištu EU, relevantnim za oblast poslovanja klastera, kao i seminara i konferencija kojima se podstiče razmena znanja. povezivanje članova klastera i promocija udruženja/klastera.

troškovima razvoja zajedničkih usluga klastera (zajedničko istraživanje tržišta, zajednički nastup na tržištu, koordinirana nabavka, pomoć pri investiranju, informacije o gržištu, traženje partnera, podrška povezivanju u lancu dobavljača, međunarodne mreže, pristup finansijama)

troškovima izrade studija izvodljivosti i drugu projektno tehničku dokumentaciju za zajedničke infrastrukturne projekte

troškovima izrade i/ili realizacije zajedničkih inovativnih projekata koji se odnose na razvoj novih ili znatno poboljšanih proizvoda, procesa ili usluga uz učešće najmanje 3 članice klastera

troškovima izrade i ispitivanja prototipa i novogdizajna proizvoda i ambalaže, uvođenje i testiranje novog procesa proizvodnje;

troškovima zaštite intelektualne svojine, otkupa prava na patent i patentnu dokumentaciju


31 | s t r a n a

PRIORITETNA OBLAST 4 - Razvoj poljoprivrede i sela Industrisjki razvoj i ekonomski ambijent koji je postojao do kraja kraja 80-tih godina prošlog veka su na značajan način uslovili i ekonomski ambijent i razvojne potencijale u oblasti razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja. Pre svega navedeno se odnosi na to da je poljoprivreda i ruralni razvoj dugo vremena bile zapostavljene teme i mali broj lokalnih stanovnika se tom delatnošću i bavio. Promene u ekonomskim trendovima na Kosovu i Metohiji, a pre svega u oblasti rudarstva i prerade ruda, trend smanjenja broja zaposlenih u industriji (pre svega Trepči), kao i promene politike razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja, su uslovili da poljoprivreda i ruralni razvoj postanu jedna od značajnih tema u lokalnom ekonomskom razvoju opštine Zvečan. U skladu sa identifikovanim ograničenjima i potencijalima u ovoj oblasti razvoja defninisan je opšti cilj:

OC4: Ekonomski jaka seoska područja sa održivom proizvodnjom i dobrim kvalitetom života seoskog stanovništva.


SPECIFIČNI CILJ 4.1. Unapredjena saradnje, savetodavstvo, informisanje i edukacija poljoprivrednika


Podrška udruzenju poljoprivrednika Uspostavljanje veze između savetodavnih institucija u poljoprivredi i proizvodnji sa

proizvođačima i prerađivačima; Podrška u pripremi biznis planova i projekata za privlačenje investitora ili donatora;

Obrazloženje mera:

Poslednjih nekoliko decenija u poljoprvrednoj proizvodnji i životu sela je došlo do značajnih promena, pre svega time što se iz perioda kada hrane nije bilo dovoljno (do sedamdesetih godina prošlog veka) došlo do toga da se na tržištu konstatno javljaju tržišni viškovi. Neki od karakteristika su:

poljoprivredni proizvodi su postali roba koja je izložena globalnoj konkurenciji, te su time i mali loklani proizvođači izloženi „udarima i lomovima“ tržišta,

u razvijenim zemljama je kvalitet proizvoda je prioritet, čime se pored unapređenja bezbednosti, teži i boljem pozicioniranju na bazi kvaliteta,

smanjenje broj poljoprivrednih proizvođača je opšti trend, uz povećanje produktivnosti na gazdinstvima,

žitelji seoskih sredina su sve angažovaniji u drugim privrednim granama, kao rešenje za mala porodična gazdinstva koja imaju otežane uslove za tržišno pozicioniranje,

potrebe seoskih zajednica za pratećim sadržajima (infrastruktura, socijalna zaštita, nabavka repromaterijala, servisne usluge...) prati potrebe urbanih sredina itd.

Kao što se vidi iz prethodno navedenog, život na selu i poljoprivreda predstavlja spoj višestruko povezanih uticaja, tako da je za uspeh neophodna i stručna podrška stanovnicima sela i poljoprivrednicima, kako bi ispunili zahteve tržišta i realizovali svoje poslovne poduhvate. Strategija lokalnog ekonomskog razvoja je prepoznala potrebu za stručnom podrškom, aktivnostima poljoprivrednika i seoskoga stanovništva i to pre svega u poljoprivrednoj proizvodnji, uspostavljanju mreže za podršku poljoprivredi i ruralnom razvoju i podršci loklanom stanovništvu u definisanju poslovnog poduhvata i njegove realizacije. Podrška udruživanju poljoprivrednika. Uzimajući u obzir strukturu poljoprivredne proizvdnje u opštini Zvečan i regionu severa Kosova i Metohije i trendove na tržištu, kao jedna od neminovnosti za unapređenje proizvodnje i plasmana poljoprivrednih proizvoda, nameće se kao značajno pitanje udruživanje poljoprivrednika. Sektorsko i međusektorko povezivanje poljoprivrednih proizvođača sa teritorije opštine Zvečan je neminovno, zbog nedovoljne orjentacije ka tržišnoj proizvodnji i ograničenja koja su


32 | s t r a n a

uslovljena postojećim resursima (veličina poseda, male količine proizvoda, nedovoljna opremljnost mehanizacijom i drugom pratećom opremom, tržišne konkurencije i ograničenom pristupu tržištu). Mere podrške udruživanju poljoprivrednika na sektorskom i međusektorskom nivou su:

podrška formiranju i razvoju udruženja poljoprivrednika, podrška formiranju i razvoju zadruga, podrška formiranju i razvoju klastera, saradnju sa organizacijama civilnog društva aktivnim u poljoprivredi, organizovanje obuka i konsultativna podrška grupama poljoprivrednika,

zainteresovanih za udruživanje, podrška međusektorsom i sektorskom udruživanju i saradnji postojećih organizacija

(udruženja, zadrgue, klasteri...) i njihovim inicijativama vezanim za unapređenje poljoprivredne proizvodnje i nastupa na tržištima.

Uspostavljanje veze između savetodavnih institucija u poljoprivredi i proizvodnji sa proizvođačima i prerađivačima; Razvoj i prilagođavanje postojećih proizvodnih i prerađivačkih kapaciteta savremeni zahtevima pored investicije, zahteva i posedovanje potrebnih znanja od nivoa odlučivanja, pa do same implementacije posleovne ideje. U cilju podrške razvoju poljoprivrde i prerade poljoprivrednih proizvoda, u okviru mere koje podržavaju uspostavljanja veze između savetodavnih institucija u poljoprivredi i proizvodnji sa proizvođačima i prerađivačima su:

razvijanje Programa stručne podrške i edukacije zasnovan na realnim potrebama korisnika, strateškim opredeljenjima u poljoprivrednoj proizvodnji na nivou opštine i nacionalnom nivou i postojećim stručnim resursima (poljoprivredna stanica, opštinske stručne službe, privatne stručne službe, organizacije civilnog društva, udruženja, zadruge, pojedinci itd.),

unapređenje kapaciteta poljoprivredne stanice Kosovska Mitrovica kao okružne stručne savetodavne službe i nabavka odgovarajuće opreme, kako bi se uapredila tehnička opremljenost i obezbedili validnih podatacii podrška poljoprivrednicima za određene vidove poljoprivredne proizvodnje npr. meteorološki podaci koji bi obezbedili adekvatni nivo zaštite proizvodnje u voćarstvu i povrtarstvu,

razvoj veterinarske savetodavne službe, kako bi se na adekvatan način podržao razvoj stočarstva i prehrambene industrije vezane za stočartsvo Mogući modeli za obezbeđivanje veterinarskih usluga: stipendiranje studenta završne godine veterine sa obavezom otvranje službe u opštini Zvečan, sklapanje ugovora sa veterinarskim službama iz susednih opština, podrška Opštine otvaranju veterinarske službe kroz obezbeđivanje pogodnosti (prostor, obezbeđivanje dela poslova iz nadležnosti lokalne samouprave i drugo), formiranje regionalne veterinarske službe za opštine na severu Kosova i Metohije,

uspostavljanje i korišćenje postojećih oglednih polja (Poljoprivredna škola u Lešku) u regionu u cilju edukacije poljoprivrednika,

uključivanje postojećih obrazovnih institucija (Poljoprivredna škola u Lešku i Poljoprivredni fakultet u Lešku) u savetodavnu podršku poljoprivrednicima i prerađivačima na bazi Program stručne podrške i edukacije,

finansijska podrška stručnom usavršavanju poljoprivrednika i preprađivača od strane opštine i donatorskih organizacija,

podrška povezivanju organizacija poljoprivrednika i prerađivača sa savatodavnim organizacijama iz regiona i šire.

Podrška u pripremi biznis planova i projekata za privlačenje investitora ili donatora. Savremeni trendovi u poljoprivrednoj proizvodnji i preradi, kao i uslovi finansiranja navedenih projekata nameću neophodnost postojanja ekonomske opravdanosti i održivosti poslovnog projekta. Pored toga, ljudski kapaciteti u oblasti poljoprivrede i prerade su limitirani sa


33 | s t r a n a

ograničenim znanjem i iskustvima u području, koje se do sada baziralo na pojedinačnim inicijativama u poljoprivredi i preradi, kao i na ekstenzivnoj poljoprivredi (uslovljeno industrijalizacijom i agro-ekološkim uslovima). Mera podrške u pripremi biznis planova i projekata za privlačenje investitora ili donatora, upravo ima za cilj da se adekvatan način podrže sve poslovne ideje, koje imaju potencijala za implemetaciju i razvoj. Mera je u potpunosti usaglašena sa prethodne dve mere (Podrška udruživanju poljoprivrednika; Uspostavljanje veze između savetodavnih institucija u poljoprivredi i proizvodnji sa proizvođačima i prerađivačima). Mera će biti podržana kroz: uspostavljanje savetodavne podrške u pripremi biznis planova i projekata; uspostavljanje baze poslovnih ideja; organizaciju promotivnih aktivnosti na animaciji investitora i donatora i dr.

SPECIFIČNI CILJ 4.2. Unapređena primarna poljoprivreda i obnovaljena poljoprivredna mehanizacija


Ispitivanje kvaliteta zemljišta i pedološka istraživanja u cilju utvrđivanja agro-ekoloških uslova za razne vidove poljoprivredne proizvodnje;

Uvođenje modernih agrotehničkih mera u poljoprivrednoj proizvodnji saglasno agro-tehničkim uslovima;

Podrška malim gazdinstvima u razvijanju održive poljoprivredne proizvodnje – plastenici, voćarstvo, med, tradicionalne sorte i proizvodi (oskoruša, dunja).

Obrazloženje mera:

Poljoprivredna proizvodnja u uslovima globalizacije tržišta je uslovila ukrupnjavanje poseda i poljoprivredne proizvodnje, pad broja komercijalnih gazdinstava, specijalizaciju gazdistava za određenu poljoprivrednu granu, neophodnost visoke produktivnosti proizvodnje, zadovoljenje visokih standarda u proizvodnji i sl. U takvim uslovima i okruženju u kojem se nalazi, neophodno je preduzeti niz koraka kojima bi se poljoprivredna proizvodnja razvila na dugoročno održiv način. Ispitivanje kvaliteta zemljišta i rejonizacija poljoprivredne proizvodnje u cilju utvrđivanja agro-ekoloških uslova za razne vidove poljoprivredne proizvodnje. Za produktivnu proizvodnju je neophodno da stručne službe poštujući lokalne specifičnosti i postojeća znanja i iskustva, promovišu i realizuju analize zemljišta i drugih relevantnih parametara (mikroklima, dostupnost vodnih resursa, dostupnost tople vode kao medija za zagrevanje plastenika i sl.) i da se na osnovu tih analiza izvrši rejonizacija teritorije opštine po granama poljoprivrede ili za proizvodnju pojedinih kultura. Pored navedenog analize zemljišta je neophodno uraditi sa posebnom pažnjom u aluvijalnim područjima uz reku Ibar, gde iako postoje dobri uslovi za proizvodnju, ali i postoji opravdana bojazan od uticaja zagađenja iz perioda kada je RHMK „Trepča“ radio punim kapacitetom i imao negativni uticaj na okolinu usled zagađenja vazduha i vodotokova. Uvođenje modernih agrotehničkih mera u poljoprivrednoj proizvodnji saglasno agro-tehničkim uslovima. Produktivnost proizvodnje pored uslovljenosti agro-ekološkim uslovima područja, značajno je određena tehnologijom gajenja, sortimentom voća i povrća i rasnim sastavom gajenih životinja i naravno zahtevima tržišta po pitanju karakteristika proizvoda. Komercijalna gazdinstva moraju biti upoznata sa savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i da poštujući specifičnost lokaliteta uvedu nove sorte ili rase primenjujući nove sisteme gajenja (plastenička proizvodnja, gusti zasadi voća, savremene farme...). Ovom merom će se finansijski podržavati uvođenje modernih agrotehničkih mera:

uspostavljanje savremenih zasada voća (sortiment, navodnjavanje, protivgradna zaštita, uzgoni oblik),

uspostavljanje plasteničke proizvodnja povrća, bazirane na raspoloživim resursima u oklini Banjske,

unapređenje povrtarske proizvodnje u području sa dobrim agro-tehničkim uslovima,


34 | s t r a n a

unapređenje stočarske proizvodnje (rasni sastav, uslovi gajenja na farmama), plantažni uzgoj lekovitog bilja, unapređenje uslova gajenja u postojećim zasadima (navodnjavanje, protivgradna

zaštita...), unapređenje uslova za organsku poljoprivredu, uspostavljanje oglednih polja i farmi, u cilju: praktičnog upoznavanje poljoprivrednika

sa novim pristupima u poljoprivrednoj proizvodnji, stvarajnja predulsova da se kroz partnerstvo sa odabranim gazdinstvima unapredi poljoprivredna proizvodnja, obezbeđivanja stručne podrške od savetodavnih službi, kako bi se povećale šanse za postizanje optimalnih rezulata u proizvodnji.

obezbeđivanje podrške za obnavljanje mehanizacije, objekata i druge opreme. Produktivna poljoprivredna proizvodnja je nezamisliva bez kvalitetne mehanizacije, opreme i savremenih objekata za skladištenje, preradu i proizvodnju. Jedan od strateških prioriteta u poljoprivredi je upravo unapređenje opremljenosti gazdinstava, pri čemu postoji nekoliko mogućih oblika za popravljanje situacije u ovoj oblasti: podrška pojedinim gazdisnstvima, formiranje mašinskih krugova za grupu proizvođača i podrška udruženjim i/ili zadrugama. Realizacija ove mere je uslovljena realizacijom drugim mera iz oblasti poljoprivrede (reonizacija, uvođenje novih tehnologija u poljoprivredi, karakteristikama područja...).

Podrška malim gazdinstvima u razvijanju održive poljoprivredne proizvodnje. Seoske sredine u brdsko-planinskim područjima, kakva je opština Zvečan, saglasno iskustvima iz razvijenih i srednje razvijenih zemalja Evrope, ne bi trebalo da baziraju sve svoje ekonomske aktivnosti na poljoprivredi, već moraju da razvijaju i druge delatnosti za koje postoji realna mogućnost. Povećanjem raznovrsnosti delatnosti u selima jedne opštine, stvaraju se preduslovi da se u periodu tranzicije rešava problem nezaposlenosti i za razvoj porodičnog prduzetništva. Uloga lokalne samouprave je da kroz niz mera ohrabri ove procese i njih opština treba da pripremi u vidu lokalnog akcionog plana za ruralni razvoj. Potencijali područja opštine u svakom slučaju ostavljaju mogućnost za razvoj aktivnosti vezanih za šumarstvo, prikupljanje šumskih plodova i lekovitog bilja, razvoj proizvodnje ribe u ribnjacima, pojedinih zanatskih usluga. Posebno treba istaći potencijal nekoliko lokacija na teritoriji opštine za povezivanje turističke ponude sa zanatskom izradom suvenira i proizvoda od šumskog bilja i plodova. Tu pre svega treba istaći šire područje Banjske i područje sela Lovac, pri čemu prioritet treba dati području Banjske, zbog potencijala za seoski i banjski turizam. Ujedno oba područja imaju potencijal za razvoj preduzetništva u pripremi i izradi tradicionalnih proizvoda, kao što su slatka, med i proizvodi na bazi meda, ili pak suveniri ili upotrebni odevni predmeti od vune. Ne treba zanemariti da u značajno tržište za ove proizvode mogu da budu strani državljani koji se nalaze u misiji na Kosovu i Metohiji. Mera će se implementirati kroz: podršku diversifikovanoj proizvodnji malih gazdinstava; podršku proizovdnji autohtonih sorti (oskoruša, dunja...) i rasa (buša, kosovska bardoka...); sakupljanje šumskih plodova (lekovito bilje, pečurke, šumsko bilje); šumarstvo; ribnjaci; pčelarstvo; stari zanati (stolarski, tkanje...); prerada primarnih proizvoda na farmi (npr. tradicionalni sir u krišci...); podrška proizvodnji usmernoj na lokalna tržišta i specifične potrebe (npr. period verskih praznika...).


Obezbeđena podrška za razvoj preradjivačkih kapaciteta i unapredjenje plasmana poljoprivrednih proizvoda


Unapređenje malih pogona za preradu poljoprivrednih proizvoda, šumskih plodova i lekovitog bilja (kleka, borovnica, pečurke, divlja kupina), kroz potreban je otkup, preradu, pakovanje, marketing;


35 | s t r a n a

Identifikacija, razvoj i valorizacija potencijalnih poljoprivrednih proizvoda za plasman na tržište.

Obrazloženje mera:

Struktura poljoprivredne proizvodnje u opštini Zvečan i okruženju je skromnog obima, ali sa odrđenim potencijalom za razvoj. Implementacija mera vezanih za specifične ciljeve 4.1 i 4.2 stvara se sirovinska osnova za razvoj malih preradnih kapaciteta. U okviru mere će se podržati razvijanje prerađivačkih pogona, baziranih na primarnoj proizvodnji i prirodnim resursima. Mera će se bazirati na: podršci razvoju malih pogona za preradu (sušare, destilerije, proizvodnja zimnice, pakovanje proizvoda...); podršci uspostavljanju i unapređenju standrada u proizvodnji; podršci promociji proizvoda i traženju novih tržišta; podrška udruženom nastupu na tržištu.

SPECIFIČNI CILJ 4.4. Unapređena infrastruktura i javni servisi na seoskom području


Unapređenje infrastruktue u seoskim sredinama, Rekonstrukcija i održavanje postojeće infrastrukture u seoskim sredinama. Rekonstrukcija, održavanje i stavljanje u funkciju javnih objekata u seoskim sredinama.

Obrazloženje mera:

Ujednačeni ekonomski razvoj i očuvanje seoskih zajednica je nezamisliv bez razvoja infrastrukturnih usluga sa ciljem da seoska područja imaju što približnije uslove življenja u urbanim sredinama. Kada se govori o infrastrukturi nju sem tzv. tvrde infrastrukture (železnica, putna mreža, kanalizacija, vodovod itd.), čine i drugi segemnti kao što je socijalna infrastruktura, meka infrastruktura (obuhvata sistem finansijske i nefinansijske podrške poslovnom sektoru). Socijalna infrastruktura obuhvata čitav niz usluga iz oblasti socijalnog života u lokalnoj zajednici: vrtići, dnevni boravak za decu ometenu u razvoju i decu invalide, dnevni boravak za odrasle i invalide, prihvatilišta za beskućnike, žene žrtve nasilja, pomoć u kući itd. Lokalna samouprava u okviru svojih zakonskih nadležnosti ima presudni uticaj na razvoj komunalne infrastrukture, te shodno tome osnovne aktivnosti treba da se zasnivaju na planiranju i obezbeđivanju finansijskih sredstava za rešavanje pitanja vodosnabdevanja, kanalizacije, odlaganja smeća, mreže lokalnih puteva. Unapređenje komunalne infrastrukture stvaraju se i optimalniji uslovi za razvoj seoskih područja. U oblasti socijalne infrastrukture sa jedne strane postoji širok spektar mogućih aktivnosti koje su saglasne nadležnostima lokalane samouprave, a sa druge strane je širok spektar poteba stanovnika u seoskim sredinama. U razvoju socijalne infrastrukture lokalna samouprava ima mogućnost da zajedničkim delovanjem sa institucijama i organizacijama civilnog društva, koja deluju u oblasti socijalne zaštite, iskoristi postojeća iskustva i da uveća kapacitete koji treba da dovedu do zajedničkog cilja, a to je svakako kvalitetne i dostupne socijalne usluge za sve one kojima su potrebne. U cilju što ravnomernijeg razvoja opštine nikako ne treba zanemariti i razvoj drugih sadržaja u seoskim sredinama, kao što su: uređenja objekata koji su ranije imali multifunkcionalni karakter (npr. zadružni domovi, napuštene škole, napuštene zadružne prodavnice...), uređenje sela, obnavljanje i sređivanje objekata koji imaju istorijski ili arhitektonski značaj. Na ovaj način se može podstaći aktivnosti vezane za preduzetništvo u selu, kulturne i edukativne aktivnosti, koje doprinose razvoju seoskog turizma itd. Pored lokalne samouprave, značajnu ulogu mogu imati mesne zajednice i lokalna udruženja, jer se na taj način koriste postojeći potenciojali i rešava problem ograničenja u pogledu ljudskog resursa, iskustva i ponekada nedovoljne motivisanosti kod zaposlenih u lokalnoj samoupravi.


36 | s t r a n a

PRIORITETNA OBLAST 5 - Razvoj turizma Imajući u vidu bogato istorijsko i kulturno nasleđe, prirodne lepote i resurse i postojeće trendove u razvoju turizma, ova oblast se u opštini Zvečan nameće kao značajan razvojni potencijal. Nedovoljna iskustva, ograničeni i neuslovni smeštajni kapaciteti limitiraju razvojne mogućnosti i formiranje adekvatne turističke ponude. Zbog toga je neophodna valorizacija i revitalizacija postojećih lokaliteta i podrška podizanju kvaliteta turističkih usluga, uz definisanje specifične i atraktivne turističke ponude. U skladu sa identifikovanim ograničenjima i potencijalima u ovoj oblasti razvoja defninisan je opšti cilj:

OC5: Atraktivna, jedinstvena turistička ponuda opštine Zvečan



Realizovane najmanje 3 investicije na uredjenju turističkih lokaliteta ili izgradnji turističke infrastrukture


Obelezavanje lokaliteta od interesa Unapređenje infrastrukture i ponude na lokalitetima, kao što su npr. Banjska (zdravstveni

turizam), manastiri Banjska, Sokolica i Devine vode (verski turizam) i Rudine (centar za izviđače, centar sa mini skijalištem);

Razvijanje programa uređenja turističkog lokaliteta tvrđave Zvečan;

Obrazloženje mera:

Opština Zvečan raspolaže mnoštvom turističkih resursa – lokalitetima od kulturnog i istorijskog značaja, prirodnim resursima za razvoj zdravstvenog turizma itd, ali usled nedovoljno razvijene turističke infrastrukture njihovi potencijali nisu adekvatno iskorišćeni. Ovakvo stanje ukazuje na potrebu za investicijama u razvoj i unapređenje turističke infrastrukture, što je osnovni preduslov za formiranje atraktivne turističke ponude i razvoj turizma kao privredne grane koja može značajno doprineti diverzifikaciji prihoda opštine, ali i društvenom i kulturnom razvoju, kroz negovanje sopstvene kulture i kulturnu razmenu. Prvi i neophodni korak u ovom pravcu je mapiranje, a zatim i obeležavanje lokaliteta od interesa odgovarajućom turističkom signalizacijom. Turistička signalizacija usmerava turistu ka lokalitetu od interesa (na saobraćajnicama ili pešačkim stazama), i pruža najvažnije informacije o datom lokalitetu, te je kao takva najčešće prva vrsta sadržaja sa kojim se turista susreće na samoj destinaciji. Zbog toga je njeno postavljanje od izuzetnog značaja za dalji razvoj turističke ponude u opštini Zvečan. Odgovarajuća turistička signalizacija uključuje postavljanje table dobrodošlice, putokaza i info-tabli na svim lokalitetima od interesa. Za dalji razvoj turističke infrastrukture potrebna su ulaganja u uređenje i obogaćivanje ponude na lokalitetima sa najznačajnijim potencijalom – banjskom kompleksu Banjska i lokalitetu Rudine. S obzirom da su objekti u banjskom kompleksu građeni 70-ih godina prošlog veka u lošem stanju, potrebna su ulaganja kako bi se stekli odgovarajući uslovi za boravak gostiju, ali i za samo adekvatno korišćenje termomineralnih izvora. Zdravstveni (wellness) turizam je segment koji u proteklih nekoliko godina pokazuje trend stalnog rasta, te bi ulaganje u razvoj ovog resursa značilo dugoročnu investiciju u atraktivnost turističke ponude opštine Zvečan. Lokalitet Rudine pokazuje potencijal za razvoj turizma u prirodi (pešačke, izviđačke ture) i zimskog turizma, te je u tom smislu potrebno unaprediti postojeću infrastrukturu centrom za izviđače i centrom sa mini skijalištem. Postojanje ovako opremljenog i funkcionalnog lokaliteta doprinelo bi raznolikosti turističke ponude opštine Zvečan i privlačenju šireg kruga potencijalnih posetilaca. Kao centralna atrakcija za razvoj kulturno-istorijskog turizma ističe se lokalitet tvrđave Zvečan, srednjevekovnog utvrđenja koje je potrebno učiniti dostupnijim za posetioce, i ponuditi odgovarajuće sadržaje na samom lokalitetu. Na taj način će atraktivnost tvrđave Zvečan moći da bude adekvatno iskorišćena u formiranju jedinstvenog turističkog proizvoda


37 | s t r a n a

opštine usmerenog na kulturno-istorijsko nasleđe, kao i u izradi i implementaciji marketing plana destinacije. S obzirom da je tvrđava Zvečan zaštićena kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, u uređenju lokaliteta neophodna je koordinacija sa nadležnim Zavodom za zaštitu spomenika. Uz postavljanje turističke signalizacije na lokalitetima od interesa, kao osnovnog elementa turističke infrastrukture, investicije u pomenuta tri lokaliteta omogućiće stvaranje polazne osnove za razvoj raznovrsne turističke ponude, koja se dalje može razvijati u tri osnovna pravca: zdravstveni turizam (centralni lokalitet Banjska), turizam u prirodi i „aktivni odmor“ (centralni lokalitet Rudine), i kulturno istorijski turizam (centralni lokalitet tvrđava Zvečan).

SPECIFIČNI CILJ 5.2. Obezbeđena institucionalna podrška razvoju turizma


Formiranje regionalne Turističke organizacije; Podrška sektoru hotelijerstva i ugostiteljstva sa ciljem unapređenja smeštajnih kapaciteta,

uključujući i seoski smeštaj; Definisanje marketing plana i promocija destinacije.

Obrazloženje mera:

Savremeni turizam karakteriše sve veća dostupnost najraznovrsnijih sadržaja turistima, i u skladu sa tim njihova sve viša očekivanja u pogledu sadržaja i usluga. Kao odgovor na ovu pojavu i na izraženu konkurenciju među destinacijama, pojavljuje se tendencija „ukrupnjavanja“ turističke ponude, odnosno zajedničkog nastupa susednih opština, tj. regiona koji imaju komplementarne sadržaje. Upravo ovakva mera – međuopštinska i regionalna saradnja neophodna je i u slučaju opštine Zvečan u formiranju i promociji turističke ponude, kako bi se postigle veća vidljivost i atraktivnost u mnoštvu sadržaja koji su dostupni savremenim turistima. Da bi se ovakva ponuda uspešno formirala i promovisala, potrebno je uspostavljanje nadležnog tela na regionalnom nivou koje bi koordiniralo osmišljavanje i implementaciju aktivnosti usmerenih na razvoj turizma. Odgovarajući smeštajni kapaciteti neophodan su element za razvoj turizma, posebno za duže zadržavanje posetilaca na destinaciji, a samim tim i veće prihode od turizma. Međutim, njihovo unapređenje istovremeno podrazumeva značajna ulaganja. Stoga je potrebno da opština razvije programe podrške za podizanje kvaliteta smeštajnih kapaciteta, kao i pratećih ugostiteljskih kapaciteta, uzimajući u obzir trendove i dobra iskustva u ovoj oblasti, koja ukazuju na prednosti manjih objekata sa solidnim komforom (dve ili tri zvezdice), s obzirom da, u odnosu na objekte sa velikim smeštajnim kapacitetom, zahtevaju manja ulaganja i mogu se lakše prilagoditi varirajućoj turističkoj potražnji. Dopunske kapacitete treba obezbediti ulaganjem u razvoj i kategorizaciju smeštaja u seoskim domaćinstvima, koje bi uz razvijanje karakteristične ponude vezane za tradicionalne proizvode, uticalo i na ekonomski razvoj ruralnih područja. Sektor ugostiteljstva trenutno predstavlja najrazvijeniji segment turističke infrastrukture opštine, a unapređenja su potrebna u prilagođavanju ponude ostalim turističkim proizvodima (tradicionalni specijaliteti, prirodni domaći proizvodi, ponuda prilagođena zdravstvenom turizmu). Nakon definisanja osnovne turističke ponude na osnovu mapiranih resursa, i obezbeđivanja institucionalne podrške za razvoj turizma, potrebno je planski promovisati destinaciju kako bi se privukle željene ciljne grupe posetilaca. Izrada marketing plana treba da uključi sledeće elemente: analiza konkurencije, opis osnovne i prateće ponude (turistički proizvodi); ciljne grupe i njihova segmentacija; kanali komunikacije (mediji, sajmovi, direktna komunikacija); nadležnosti lokalnih zainteresovanih strana (lokalna samouprava, privatni sektor, civilni sektor).


38 | s t r a n a

SPECIFIČNI CILJ 5.3. Definisani turistički proizvodi Opštine Zvečan


Unapređenje manifestacija kao osnove turističkog proizvoda; Osmišljavanje vikend programa baziranih na kulturno-istorijskim sadržajima; Osmišljavanje vikend programa baziranih na planinarskim turama.

Obrazloženje mera:

Koncept turističkog proizvoda na turističkom tržištu sve više potiskuje pojedinačne turističke usluge pa i turističku ponudu u celini. Ovaj koncept podrazumeva aktivnost, događaj ili iskustvo u kome turista aktivno učestvuje, koristeći prirodne i kulturne resurse destinacije. On uključuje ukupna iskustva turista koja zadovoljavaju njihova očekivanja, uključujući iskustva sa smeštajem, prirodnim i kulturnim atrakcijama, zabavom, prevozom, ugostiteljstvom, domaćinima. Definisanje atraktivnih turističkih proizvoda stoga je od ključnog značaja za opstanak i uspeh na savremenom turističkom tržištu. U protekloj deceniji, u turizmu se posebna pažnja posvećuje razvoju prepoznatljivih manifestacija, kao jedinstvenoj formi koja povećava vidljivost date destinacije, povećava turističku potražnju, kao i turističku potrošnju. Karakteristične lokalne manifestacije često su prva asocijacija i prvo iskustvo turiste u vezi sa nekom destinacijom, koje će ga motivisati da poseti i ostale sadržaje koje destinacija nudi, kao i da se na destinaciju iznova vraća. Na taj način, manifestacije postaju okosnica razvoja turističkih proizvoda, i povećavaju šanse za njihov uspešan plasman. Stoga je u opštini Zvečan potrebno posvetiti pažnju razvoju i unapređenju prepoznatljivih lokalnih manifestacija iz oblasti kulture, gastronomije, starih zanata, sporta itd, što će direktno doprineti ostvarivanju opšteg cilja, kao i podstaći razvoj svih pratećih turističkih delatnosti. Mapiranje postojećih turističkih potencijala ukazuje na dobru osnovu za razvijanje posebnih turističkih proizvoda usmerenih na kulturno istorijske sadržaje, kao i na turizam u prirodi, odnosno različite oblike planinarskih/izviđačkih tura. Analizirajući dostupne osnovne i prateće sadržaje i ukrštajući ih sa raspoloživom infrastrukturom (pre svega dostupnošću destinacije i smeštajnim kapacitetima) kao optimalna forma nameću se vikend programi bazirani na dve pomenute teme. Vikend program baziran na kulturno istorijskim sadržajima može se oslanjati na tvrđavu Zvečan kao centralnu atrakciju pri promociji i privlačenju posetilaca, i uključivati obilazak manastira Banjska, Devina Voda i Sokolica, kao i arheološka nalazišta Valač, Banjska i Mali Zvečan. Prateći sadržaji ovog programa mogu uključivati zdravstveni turizam u banjskom kompleksu Banjska, kao i komplementarne sadržaje u susednim opštinama. Prednost ovako koncipiranog programa je njegova atraktivnost za široku ciljnu grupu posetilaca. Vikend program baziran na planinarskim turama može se oslanjati na lokalitet Rudine kao centralnu atrakciju, uz odgovarajuće unapređenje turističke infrastrukture na ovom lokalitetu. Prednost ovakvog vikend programa je usmerenost na specifične ciljne grupe – planinare i izviđače, čija su udruženja izuzetno aktivna i dobro povezana što olakšava komunikaciju i promociju.


39 | s t r a n a

IMPLEMENTACIJA STRATEGIJE Izradom i usvajanjem Strategije ekonomskog razvoja ispunjen je samo prvi preduslov ka planskom i koordiniranom razvoju i unapređenju kvaliteta života u opštini. Naredni korak se odnosi na stvaranje uslova za efikasnu realizaciju dokumenta i ostvarenje vizije i ciljeva iz Strategije. Aktivnosti kojima se obezbeđuje implementacija Strategije su sledeće:

Definisanje organizacionih i institucionalnih okvira za realizaciju Strategije i uspostavljanje partnerstva za implementaciju projekata iz Strategije (formiranje tela za realizaciju strategije, defininsanje učesnika u realizaciji, potpisivanje sporazuma o saradnji, projektni ugovori i sl);

Reformisanje procese planiranja na godišnjem nivou kako bi se obezbedila koordinacija planskih aktivnosti institucija lokalne samouprave;

Revizija postojećih strateških opredeljenja na nivou lokalne samouprave, sektorskih strategija i budžetskih prioriteta, kako bi ovi dokumenti bili revidirani u smislu uspostvaljanja veze sa ciljevima definisanim ovom Strategijom;

Redovno praćenje realizacije i izveštavanje o realizaciji aktivnosti kroz formiranje dokumentacije o svim preduzetim akcijama.

Učesnici u implemantaciji Uspešnost implementacije jednog strateškog dokumenta, poput Strategije ekonomskog razvoja, u velikoj meri zavisi od realno sagledane uloge svih zainteresovanih strana odnosno svih aktera u jednoj lokalnoj zajednici kao i njihove spremnosti da uspostavljanje saradnje u cilju realizacije Strategije. Definisanje uloge lokalnih aktera se u najvećoj meri odnosi na analizu nadležnosti javnih preduzeća i javnih ustanova i na analizu interesovanja pojedinih aktera koje nisu budžetski korisnici, ali su aktivni u pojedinim oblastima razvoja ili su partneri lokalne samouprave. Ovakve analize su delimično već sprovedene u fazi izrade Strategije. U narednoj fazi je potrebno precizirati direktno odgovorne za pojedine aktivnosti sa predstavnicima drugih institucija i orgranizacija koje mogu da doprinesu uspešnoj realizaciji ili koje mogu imati koristi. Pored već definisanih aktera koji su odgovorni za realizaciju pojedinih projekata iz Startegije, neophodno je i definisati nadležnost za koordinaciju implementacije i ocenu stepena realizacije. Imajući u vidu organizacionu strukturu opštine Zvečan, preporuka je da se ova nadležnost dodeli jednoj od komisija Skupštine opštine ili da se formira Savet za razvoj kao radno telo Skupštine opštine. Nadležnost ovog tela bi bila koordinacija i ocena realizacije svih strateških dokumenata opštine. Tehničku koordinaciju i operativno nadgledanje realizacije Strategije ekonomskog razvoja i izradu pojedinih predloga projekata bi sprovodila lokalna samouprava preko jedinice za lokalni ekonomski razvoj. Pored institucija i organizacija koje su u nadležnosti lokalne samouprave, postoji i niz institucija koje su aktivne u oblasti lokalnog ekonomskog razvoja ili su direktno zainteresovane za pojedine projekte koji proizilaze iz Strategije. U narednoj tabeli dati je pregled najvažnijih potencijalnih aktera sa kojima lokalna samouprava može uspostaviti partnerske odnose i koji se mogu uključiti u implementaciju Strategije lokalnog ekonomskog razvoja opštine Zvečan.

Oblast Učesnici

Izgradnjadnja kapaciteta institucija i ljudskih resursa za lokalni ekonomski razvoj

Ministarstvo regionalnog razvoja i lokalne samoupravu, Stalna konferencija gradova i opština Univerziteti i visoke škole Institucije specijalizovane za stručno osposobljavanje NGO Donatorski programi Poslovni sektor


40 | s t r a n a

Održivo korišćenje prirodnih resursa i zaštita životne sredine

Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne sredine NGO Donatorski programi

Privlačenje investicija i razvoj malih i srednjih preduzeća

Ministarstvo regionalnog razvoja i lokalne samouprave Ministarstvo privrede Agencija za strana ulaganja i promociju izvoza Regionalna privredna komora i Privredna komora Srbije Nacionalna služba za zapošljavanje Univerziteti i visoke škole Privredni subjekti u opštini Zvečan Donatorski programi

Razvoj poljoprivrede i sela

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Poljoprivredna stanica Kosovska Mitrovica Veterinarska služba Nevladine organizacije Donatorski programi

Razvoj turizma

Ministarstvo privrede Turistička organizacija Srbije Nevladine organizacije Turističke agencije Donatorski programi

Mere za implementaciju Strategije Sve mere kojima se realizuje strategija se mogu svrstati u kategorije date u tabeli:

Plansko-programske

Izrada dokumentacije u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, Tehnička dokumentacija za industrijsku zonu Izrada plana razvoja turizma Izrada projektne dokumentacije Izrada loklanog ekološkog akcionog plana Marketing plan za privlačenje investicija i promociju privrednih potencijala

Normativno-pravne

Odluka o usvajanju Strategije lokalnog ekonomskog razvoja i drugih strateških dokumenata

Mere zaštite i korišćenja prirodnih resursa Odluka o osnivanju Turističke organizacije Odluka o industrijskom parku Akt lokalne samouprave sa preporukama o prioritetima na godišnjem nivou koje treba

uzeti u obzir prilikom izrade godišnjih programa rada

Organizacione

Formiranje jedinice za podršku lokalnom ekonomskom razvoju Formiranje Saveta za lokalni razvoj Klastersko povezivanje lokalnih privrednih subjekata Potpisivanje sporazuma o saradnji sa Poslovnim centrom u Zvečanu


41 | s t r a n a

Unapređnje efikasnosti procedura

Ekonomsko-finansijske

Stimulativne mere za razvoj privrede Podsticaji i olakšice za privlačenje investicija, Programi stipendiranja Pristup republičkim i donatorskim fondovima i obezbeđenje sopstvenog učešća

Praćenje realizacije i izveštavanje Strateškim dokumentima opštine je definisan pravac u kom će se opštine razvijati ali je neophodno povremeno proveriti i gde se nalazimo, da li su nam planovi realni, da li se ostvaruju i o tome treba izvestiti rukovodstvo opštine, ali i sve zainteresovane strane i građane. Sistem praćenja se može organizovati na tri nivoa:

Praćenje stepena realizacije Strategije koje podrazumeva praćenje ostvarivanja pojedinih ciljeva i realizacije pojedinih projekata i ocene stepena ostvarenja ciljeva. Ocenu stepena ostvarenja ciljeva treba bazirati na grupi indikatora kojima se može tačno meriti cilj. Informacija o realizovanim aktivnostima, oceni realizacije projekata i podatke o pojedinim pokazateljima stepena ostvarenje ciljeva prikuplja jedinica za lokalni ekonomski razvoj, a godišnji izveštaj priprema Savet za razvoj, a usvaja Skupština opštine. Kako bi se obezbedio integralni pristup u planiranju i realizaciji, neophodno je pravovremeno, na godišnjem nivou pripremiti akt sa smernicama u vezi strateških prioriteta i načina realizacije prioritenih aktivnosti kroz godišnje programe i planove rada institucija lokalne samouprave. Savet može davati mišljenje i o stepenu usklađenosti sa prioritetima na godišnjem nivou.

Opšte praćenje nivoa razvoja opštine i ocene koliko je realizacija Strategije doprinela razvoju. Osnova za praćenje na ovom nivou je sistem indikatora kojim stiče celovita slika o stepenu razvoja opštine. U davanju ocene o stepenu razvoja treba uzeti kao referntine podatke za poređenje dosutpne podatke iz prethodnih godina i dostupne podatke iz susednih opština, sa regionalnog nivoa (okurg, regija) i nacionalne podatke. Primer ovih podataka su bruto društveni proizvod po glavi stanovnika, narodni dohodak, struktura ekonomski aktivne populacije itd. U okviru ove ocene treba dati i ocenu uticaja realizacije Strategije na kretanje pojedinih pokazatelja.

Praćnje okruženja za realizaciju Strategije kojim se prate i ocenjuju svi spoljni uticaji na razvoja opštine i realizaciju Strategije. Primer: nove regionalne politike, promena zakonske regulative, nove nadležnosti lokalne samouprave, propisani stepen zaštite pojedinih resursa i spomenika kulture, kretanja na tržišti, promene u bankarskom sistemu i sl.

Sve podatke prikupljenje tokom praćenja realizacije treba koristiti za odabir prioriteta i aktivnosti na godišnjem nivou i za revidiranje strateških dokumenata opštine.

Plan implementacije Strategije lokalnog ekonomskog razvoja Opštine Zvečan 2014-2016

1


1. Oblast: Jačanje kapaciteta institucija i ljudskih resursa za lokalni ekonomski razvoj R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1.

Izrada planskih dokumenata opštine Zvečan

Izrada planske dokumentacije podrazumeva: - izradu prostornih planova (Regionalni prostorni

plan, Prostorni plan jedinice lokalne samouprave, Prostorni plan područja posebne namene)

- izradu urbanističkih planova (Generalni urbanistički plan, Plan generalne regulacije za naselje Mali Zvečan, Plan detaljne regulacije za širu zonu centra naselja Zvečan)

Izrada planske dokumentacije radi određivanja pravila uređenja, pravila građenja u gradskim I ruralnim sredinama….

1. Izgradnja planskih dokumenata; 2. Usvajanje planskih dokumenata. 24 meseca 1,000,000.00

2. Formiranje jedinice za lokalno ekonomski razvoj

Za uspešnu privlačenje investicija i uspešnu koordinaciju i realizaciju aktivnosti koje doprinose lokalnom ekonomskom razvoju, neophodno je formirati kancelariju za lokalni ekonomski razvoj. Projektom je planirano opremanje kancelarije za LER, obuka lica koja će raditi u okviru ove jedinice i troškove funkcionisanja kancelarije u periodu od 10 meseci.

Stvoriti uslove za kvalitetnu stručnu podršku opštinskim institucijama, javnim preduzećima, privrednim subjektima i građanima za unapređenje poslovanja i stvaranje dobre investicione klime.

1. Donošenje odluke i rešenja o osnivanju jedinice za loklani ekonomski razvoj 2. Nabavka opreme 3. Obuka zaposlenih

12 meseci 80,000.00

3.

Izgradnja mosta Valač-Srbovac Drumsko-pešački most bi predstavljao vezu između seoskih naselja Valač i Srbovac, smeštenih sa dve različite strane reke Ibar. Bio bi od velikog značaja za stanovnike ovih naselja i kao podrška razvoju putne mreže na teritoriji opštine. Most je projektovan kao drumsko-pešački sa jednom kolovoznom trakom širine 3,2m i dve pešačke staze širine 0,7m sa zadovoljenjem svih standarda za ovu vrstu mostova.

Izgradnja mosta radi boljeg povezivanja i brže komunikacije između dva sela i njihovo povezivanje sa gradom.

1. Izradada tenderske dokumentacije, raspisivanje tendera i odabir najboljeg ponuđača 2. Izgradnja mosta 12 meseci 305,000.00

4.

Izgradnja mosta u naselju Zvečan

Drumsko-pešački most bi predstavljao vezu između dva dela naselja Zvečan, Iodnosno,povezivao ulice Svetog Save i ulicu Bube Mihajlovića. Most bi bio lociran na mestu na kom je trenutno pešački-viseći most. Bio bi od velikog značaja stanovnike ovih delova naselja i kao podrška razvoju putne mreže na teritoriji opštine. Most je projektovan kao drumsko-pešački sa dve kolovozne trake širine 2x2,5m, m i jednom pešačkom stazom širine 1m, sa zadovoljenjem svih standarda za ovu vrstu

Izgradnja mosta radi boljeg povezivanja i brže komunikacije između naselja “Nova kolonija”I ostalog dela Zvečana.

1. Izradada tenderske dokumentacije, raspisivanje tendera i odabir najboljeg ponuđača 2. Izgradnja mosta 12 meseci 180,000.00


2

R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR) mostova.

5.

Nastavak i završetak izgradnje dve stambene zgrade za potrebe kadrova u centru Zvečana

U centru naselja su izgrađena dva kolektivna stambena objekta za potrebe kadrova, ali isti nisu privedeni nameni, odnosno završeni su samo grubi radovi. Spratnost navedenih objekata je P+4+Pk, sa 72 stambene jedinice i površine od 3323,87m2. Privođenju nameni ovih objekata rešilo bi se obezbeđenje stambenog problema za 72 porodice, što je jedan od značajnih koraka u opstana Srba na prostoru Kosova i Metohije, a rešio bi se i višegodišnji akutni problem loših sanitarno-higijenskih uslova u centru naselja.

Obezbeđenje stambenog problema za 72 porodice. Rešenje problema loših sanitarno-higijenskih uslova u centru naselja.

Projekat obuhvata završetak radova na objektu broj 28/1 i 28/2 (radovi elektro, mašinskih instalacija, vodovoda i kanalizacije, fasaderski...), parterno uređenje i priključci na instalacije.

8 meseci 796,385.00

6.

Rekonstrukcija pešačkih staza duž ulice Kralja Petra I u Zvečanu

Ulica Kralja Petra I je glavna gradska arterija i ulica koja povezuje Zvečan sa Kosovskom Mitrovicom. Dužina trotoara je 1800m, prosečna širina je 2,5m (obostrano). Predviđena je rekonstrukicija pešačkih staza sa obe strane ulice, sa rušenjem postojećih slojeva, kao i ivičnjaka i rigola, i ugradnja novih slojeva, sa završnim slojem od asfalt betona i betonskim pločama u jednom delu, sa ugradnjom novih belih ivičnjaka i rigole.

Obezbeđenje uslova za bezbedno odvijanje pešačkog saobraćaja.

Rekonstrukcija pešačkih staza-trotoara.

6 meseci 165,000.00

7.

Rekonstrukcija pešačkih staza duž ulice Kralja Milutina u Zvečanu

Ulica Ktralja Milutina je glavna gradska ulica koja povezuje centar Zvečana sa ostalim delovima naselja. Dužina trotoara je 320m, prosečna širina je 5m (obostrano). Predviđena je rekonstrukicija pešačkih staza sa obe strane ulice, sa rušenjem postojećih slojeva, kao i ivičnjaka i rigola, i ugradnja novih slojeva, sa završnim slojem od štampanog betona, sa ugradnjom novih belih ivičnjaka i rigole

Obezbeđenje uslova za bezbedno odvijanje pešačkog saobraćaja.

Rekonstrukcija pešačkih staza-trotoara.

4 meseca 160,000.00

8.

Izgradnja stambenog kompleksa sa individualni objektima u Korilju, za potrebe domicilnog stanovništva i socijalno ugroženih kategorija

Projekat obuhvata izgradnju individualnih i dvojnih stambenih objekata za zbrinjavanje domicilnog i socijalno ugroženog stanovništva na lokaciji u selu Korilje, 2,5km udaljenoj od centra Zvečana. Predviđeno je stavljanje u funkciju 4 individualna stambena objekta površine 80 m2 i spratnosti P+Pk, 11 dvojnih stambenih objekata površine 54,6 m2 i spratnosti P+0 i 4 dvojna stambena objekata površine 48,58 m2 i spratnosti P+0, što ukupno iznosi 32 stambene jedinice.

Zbrinjavanje domicilnog i socijalno ugroženog stanovništva

Izgradnju individualnih i dvojnih stambenih objekata

24 meseca 942,235.00

9. Izgradnja stambenog Projekat obuhvata izgradnju tri kolektivna stambena Stambeno zbrinjavanje Izgradnja kolektivnih stambenih 24 meseca 1,000,000.00


3


vrednost (EUR) kompleksa “Pagina njiva” objekata spratnosti Po+Pr+3, gabarita svagog od njih

22,40x18,25m. Izgradnja navedenih objekata je planirana na parceli površine 58, 80 ari, a od centra je na udaljenosti 500 m. Objekti su namenjeni stanovništvu opštine Zvečan, a u cilju strateškog naseljavanja rubnih delova teritorije opštine.

stanovništva. Strateško naseljavanje rubnih delova teritorije opštine.

objekata.

10.

Unapređenje rada lokalne samouprave kroz edukaciju članova opštinskih veća za razvoj lokalne zajednice u Zvečanu

Glavni cilj je podizanje kapaciteta članova saveta za razvoj lokalne zajednice i članova opštinskog veća.

Specifični ciljevi su: upoznavanje sa principima

pružanja kvalitetne usluge, timskim radom i komunikaciskim veštinama

upoznavanje sa značajem informisanja i stimulisanja građanja da se uključe u rad lokalne samouprav

članovi Opstinskog veca upoznaju sa znacajem zajednickog rada i kapaciteta treceg sektora

Edukacija članova opštinskog veća

6 meseci 11,500.00

11. Opremanje Centra za saradnju sa privredom

U okviru razvoja usluga Centra za saradnju sa privredom planirano je i uspostavljanje dve labaratorije i to za ispitivanje materijala i za informacione tehnologije. Opremanjem ovih labaratorija otvorilo bi se novih deset radnih mesta, a ujedno bi se stvorile mogućnosti za podršku projektima RHMK “Trepča“ i projektima malih i srednjih preduzeća u Zvečanu i okruženju.

Unaprediti podršku privredi i javno-privatno partnerstvo u oblasti privrede.

1. Uspostavljanje Centra za saradnju sa privredom 2. Nabavka opreme 3. Potpisivanje memoranduma o saradnji Centra i privrednih subjekata

10 meseci 100,000.00

12. Ekonomsko osnaživanje žena – “Iskoristite mogućnosti”

Kako u lokalnim zajednicama još uvek dominiraju patrijahalni odnosi, a traje proces tranzicije, ekonomska pozicija žena je uglavnom loša. Projekat ima za cilj da na bazi utvrđenih potreba obezbedi podizanje kapaciteta grupe žena kroz edukaciju, praktičnu obuku i podršku u obezbeđivanju finansijskih sredstava i time poveća njihovu šansu za zaposlenje. Ciljna grupa su pre svega žane koje su žrtve nasilja i one sa slabijim imovnim stanjem.

Podrška unapređenju položaja žena i njihovog ekonomskom osnaživanju.

1. Anketiranje i analiza potreba, 2. Realizacija obuka, 3. Izrada poslovnih planova, 4. Promocija poslovnih ideja i organizacija sajma ženskih preduzetničkih inicijativa

12 meseci 45,000.00

UKUPNO: 4,825,120.00


4

2. Oblast: Održivo korišćenje prirodnih resursa i zaštita životne sredine R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1.

Izrada Lokalnog ekološkog akcionog plana

Projekat će podržati izradu lokalnog ekološkog akcionog plana, kojim će se na adekvatan način tretirati problemi održivog korišćenje postojećih resursa i sanacija do sada stvorenih problema u životnoj sredini.

Stvoriti preduslove za održivo korišćenje postojećih prirodnih resursa i zaštitu životne sredine na planski način.

1. Formiranje tima za izradu 2. Izrada LEAP-a 3. Usvajanje LEAP-a 12 meseci 45,000.00

2.

Regulacija Kozarevačke reke Kozarevačka reka je leva pritoka reke Ibar, koja u svom donjem toku protiče kroz više naseljenih mesta. Stoga se ukazala potreba za uređenjem i regulacijom korita u dužini od oko 4 km, radi sprečavanja izlivanja i plavljenja.

Zaštita vodenih resursa, očuvanje životne sredine i obezbeđivanje boljih i kvalitetnijih uslova za život građana.

Izgradnja kombinovane regulacije - gradske u betonu i poljske, kao regulisano prirodno korito.

9 meseci 1,102,632.84

3.

Izgradnja glavnog kolektora fekalne kanalizacije uz Kozarevačku reku

Kozarevačka reka je leva pritoka reke Ibar, koja u svom donjem toku protiče kroz više naseljenih mesta. Obzirom na činjenicu da se reka koristi kao kolektor fekalne kanalizacije ukazala se potreba za izgradnjom primarnog kolektora i kanalizacionog sistema sa postrojenjem za prečišćavanje otpadnih voda u sistemu biodiska. Sistem za prečišćavanje bi bio lociran u blizini ušća Kozarevačke reke u Ibar.

Očuvanje životne sredine i obezbeđivanje boljih i kvalitetnijih uslova za život građana.

1. Izgradnja glavnog kolektora do postrojenja za prečišđavanje; 2. Izgradnja kanalizacionog sistema; 3. Izgradnja postrojenja za prečišćavanje

9 meseci 400,000.00

4.

Izrada projektno-tehničke dokumentacije za rekonstrukciju kanalizacionog sistema sa PPOV u Zvečanu

Projektom je obuhvaćena analiza postojeđeg stanja, i izrada glavnog projekta postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.


Analiza postojećeg stanja kanalizacionog sistema i izrada tehničke dokumentacije 3 meseca 100,000.00

5.

Rekonstrukcija kanalizacionog sistema u Zvečanu, sa izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda

Rekonstrukcija kanalizacionog sistema podrazumeva: rekonstrukciju sistema za odvod fekalne kanalizacije; zamenu postojeće mreže kanalizacionih cevi koje su neodgovarajućeg prečnika i materijala; rekonstrukciju, odnosno izgradnju sistema za odvod atmosferskih voda; rekonstrukciju postojeće mreže atmosferske kanalizacije, kao i izgradnju novog sistema u nekim delovima grada u kojima ne postoji; rekonstrukciju šahtova za oba sistema; rekonstrukciju postojećih šahtova koji su zidani opekom i u fazi rušenja su, i izgradnju novih šahtova


1. Rekonstrukciju sistema za odvod fekalne kanalizacije; 2. Rekonstrukcija, odnosno izgradnja sistema za odvod atmosferskih voda; 3. Rekonstrukcija šahtova za oba sistema.

9 meseci 1,000,000.00

6. Čišćenje i rehabilitacija industrijske deponije „Gater“ u

Lokacija “Gater”, čija je površina 7.44.50 ha, se nalazi u neposrednoj blizini gradskog jezgra i reke

Očuvanje životne sredine i obezbeđivanje boljih i kvalitetnijih

1. Uklanjanje svih vrsta prašina i otpada sa deponije i njegovo 8 meseci 100,000.00


5


vrednost (EUR) Zvečanu Ibar. Dugogodišnjim korišćenjem za odlaganje

olovno-kiselo-baznog industrijskog otpada iz RMHK “Trepča”, lokacija je bila nepodobna za drugu upotrebu.Izvršena je studija ispitivanja i čišćenja lokacije, radi promene namene površine, nakon čega je utvrđeno da je potrebno skidanje sloja u debljini od 30 cm i razastiranje novog biološki kvalitetnog humusnog zemljišta, debljine 30 cm u nabijenom stanju.

uslova za život građana. odvoženje na jalovište Gornje Polje, sa odlaganjem istog po propisu i standardima za odlaganje opasnih i štetnih materijala; 2. Uklanjanje sloja kontaminiranog izvornog zemljišta do dubine penetracije toksičnih materija i ovoženje istog na deponiju ind.otpada Gornje Polje; 3. Rušenje betonskih temelja, sa odvozom na deponiju; 4. Rekultivacija površine jalovišta, biološki kvalitetnim zemljištem, sa delimičnim zatravnjivanjem radi uklapanja u ambijentalnu celinu.

7.

Izrada Lokalnog plana za upravljanje otpadom

Izrada Lokalnog plana upravljanja otpadom podrazumeva izradu baznog dokumenta koji obezbeđuje uslove za racionalno i održivo upravljanje otpadom na nivou opštine.


1.Izrada Planskog dokumenta; 2. Usvajanje Lokalnog plana za upravljanje otpadom od strane relevantnog organa opštine; 3. Plan mora biti podržan većim brojem implementacijskih planova za prikupljanje, transport, tretman i odlaganje kontrolisanog otpada.

30,000.00

8.

Uređenje gradskog groblja u Korilju

Obzirom na nastalu situaciju izazvanu posleratnim događajima, i naglu promenu demografskog stanja na teritoriji opštine Zvečan, kao i zbog nemogućnosti za daljim korišćenjem postojećeg gradskog groblja u Kosovskoj Mitrovici (u južnom delu grada), nametnula se potreba za izgradnjom novog gradskog groblja. Lokacija gradskog groblja je u selu Korilje, na kat. parceli br.334 KO Korilje, u površini od 9114 m2. Uređenje gradskog groblja podrazumeva izgradnju verskog objekta, pristupnih staza, parking prostora, zelenih površina, kao i aleja za sahranjivanje (ukupno 884 grobnih mesta).


1.Izgradnja verskog objekta; 2. Izgradnja pristupnih staza, parking prostora, zelenih površina...; 3.Izgradnja aleja za sahranjivanje 6 meseci 220,000.00


6


vrednost (EUR)

9.

Izrada projektne dokumentacije za regulaciju gornjeg toka Koriljske reke

Donji tok Koriljske reke je regulisan pa je stoga neophodno urediti i gornji tok u dužini od 1000m, obzirom na činjenicu da je reka bujična, i da protiče kroz naseljeno mesto.


Analiza postojećeg stanja i izrada tehničke dokumentacije 6 meseci 70,000.00

10.

Izgradnja sekundarne vodovodne mreže u naselju Zvečan

Obzirom na to da je sekundarna vodovodna mreža u naselju Zvečan u jako lošem stanju, pre svega, zbog dotrajalosti materijala, neophodno je izvršiti njenu rekonstrukciju, odnosno zamenu postojećih cevi , pvc cevima odgovarajućeg prečnika.


Zamena postojećih cevi, pvc cevima odgovarajućeg prečnika 24

meseca 800,000.00

11.

Nabavka potrebne opreme za rad Javno-komunalno-stambenog preduzeća „Zvečan“

JKSP “Zvečan” je preduzeće koje je osnovano od strane lokalne samouprave, i vrši komunalne usluge na teritoriji opštine Zvečan : odnošenje i skladištenje komunalnog otpada, šičćenje javnih površina u gradu i vangradskim sredinama, uređenje i održavanje zelenih površina, održavanje kanalizacione i vodovodne mreže, distribuciju toplotne energije za javne ustanove u naselju, izgradnje puteva... U nekim situacijama održavanja vodovodne i kanalizacione mreže,ukazuje se potreba za angažovanjem opreme JKP “Standard” iz Kosovske Mitrovice, zbog ne posedovanja iste

Opremanje komunalnih službi radi očuvanja životne sredine i obezbeđivanja boljih i kvalitetnijih uslova za život građana.

1. Nabavka auto-cisterne za pranje ulica, kapaciteta do 8000 l 2. Nabavka kamiona-kipera, nosivosti do 10 t 3. Nabavka kombinovane mašine (skip-rovokopač) 4. Nabavka probijačice 5. Nabavka valjka i vibro žabe 6. Nabavka pogrebnog vozila 7. Nabavka posuda za odlaganje komunalnog otpada (kontejneri različite zapremine)

24 meseca 800,000.00

UKUPNO 4.667.632,84


7

3. Oblast: Privlačenje investicija i razvoj malih i srednjih preduzeća R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1.

Izmeštanje garaže”Trepča” iz centra naselja sa izgradnjom poslovno-stambenog objekta

Izradom Generalnog plana naselja Zvečan i Regulacionog plana zone centra, na lokaciji u užoj zoni centra, u okviru bloka 25, je predviđena dislokacija garaže za servisiranje vozila, i izgradnja poslovno-stambenog objekta, koji bi se svojim izgledom uklopio u ambijentalnu celinu. Važno je napomenuti neophodnost i potrebu za jednim ovakvim objektom zbog opšteg i ekonomsko-sociološkog razvoja naselja. Projektom se predviđa dislokacija garaže za servis vozila, koja je vlasništvo RMHK „Trepča“ iz centra naselja i izgradnju poslovno-stambenog objekta.

Koncentracija uslužnih delatnosti u centru grada u cilju zapošljavanja. Zadovoljavanje stambenih potreba žitelja Zvečana. Opremanje centralne zone potrebnim tržno-poslovnim sadržajima.

1. Izmeštanje garaže 2. Igradnja novog objekta

17 meseci 1,700,000.00

2. Razvoj programa edukacija za preduzetnike

U Opštini Zvečan postoji znatan broj preduzetnika i sa njih je neophodno razviti set programa obuka, prilagođenih njihovim potrebama. Projekat će se razivti u saradnji sa Biznis centrom iz Zvečana.

Stvaranje uslova za kontinuiranu podršku preduzetnicima u saradnji sa Biznis centrom Zvečan i Službom za zapošljavanje.

1. Anekata preduzetnika i pružalaca poslovnog konsaltinga o potrebnim obukama 2. Razvoj trening modula i priprema potrebnih materijala 3. Obuka pružalaca poslovnog konsaltinga na lokalnom nivou

12 meseci 25,000.00

3. Proširenje kapaciteta Industrijskog parka „Doljani” u Doljanima

Industrijski park “Doljani” je od Zvecana udaljen oko 5 km u okviru kog se nalazi trinaest objekata, koji se trenutno koriste uglavnom kao skladišta, dok se nekoliko hala koriste za proizvodnju. U parku je zastupljena proizvodnja: pvc stolarije i plasičnih cevi za vodovod. Dok su u tri objekta smeštene: bravarska, stolarska i kuvarska radionica. Projekat podrazumeva izgradnju tri objekta-hale, adaptaciju postojecih hala, uređenje prilaznih puteva, rekonstrukcija niskonaponske elektro mreže, hortikulturno uređenje.

Unapređenje uslova za poslovanje trenutnih korisnika i stvranje uslova za korišćenje za 10-tak novih korisnika.

1. Priprema projektne dokumentacije 2. Sprovođenje tendera za nabavku usluga izvođenja radova i odabir izvođača 3. Realizacija radova 4. Tehnički prijem

12 meseci 400,000.00

4. Proširenje kapaciteta slobodne poslovno-trgovinske zone “Dudin krš”

Slobodna poslovno-trgovinska zona “Dudin krš” je od Zvečana udaljen oko 3km. U okviru ove zone je izgrađena Međunarodna pijaca (donacija Evropske agencije zaj rekonstrukciju), i postoji tehnička mogućnost za izgradnjom novih sadržaja. Pre izgradnje (proširenja kapaciteta), neophodno je

Unapređenje uslova za poslovanje korisnika i razvoj poslovno-trgovinskih aktivnosti poslovnih subjekata sa teritorije opštine Zvečan i rivlačenje novih.

Projekat podrazumeva: 1. uređenje prilaznih puteva, platoa, parking prostora 2. rekonstrukcija niskonaponske elektro mreže 3. hortikulturno uređenje.

12 meseci 500,000.00


8


vrednost (EUR) opremiti lokaciju, odnosno urediti građevinsko zemljište (rešavanje infrastrukturnih pitanja).

UKUPNO 2,625,000.00


9

4. Oblast: Razvoj poljoprivrede i sela R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1.

Rekonstrukcija i asfaltiranje putnih pravaca na teritoriji opštine

Projekat obuhvata rekonstrukciju i asfaltiranje puteva na teritoriji opštine i to: - Korilje-Doljani - Zaseok Denovići-Trafostanica u Žitkovcu - Zaseok Milovići –Doljani - Zaseok Kapeš u Rudaru - Selo Joševik, Lozište, - Malo Rudare - Šaren Kamen - Lovac

Poboljšanje putne infrastrukture, što direktno utiče na poboljšanje životnih uslova.

Rekonstrukcija i asfaltiranje lokalnih seoskih puteva.

12 meseci 1,000,000.00

2.

Rekonstrukcija lokalnih I nekategorisanih puteva

Projekat obuhvata rekonstrukciju nekategorisanih puteva na teritoriji opštine i to: - u selu Lokva - u selu Lovac (pravac prema Banjskoj) - Zaseok Božovići u Žerovnici

Poboljšanje putne infrastrukture, što direktno utiče na poboljšanje životnih uslova.

Rekonstrukcija lokalnih seoskih puteva.

3 meseca 23,513.00

3.

Nabavka poljoprivredne mehanizacije i prikljucnih masina

Savremena poljoprivredna proizvodnja i stvaranje trzisnih viskova podrazumeva snabdevenost odgovarajućom mehanizacijom i pratećim priključnim mašinama.

1. Povećanje proizvodnih površina; 2. Povećanje produktivnosti poljoprivredne proizvodnje; 3. Primena novih tehnologija i stvaranje tržišnih viškova; 4. Ekonomsko osnaživanje poljoprivrednih gazdinstava.

1. Izrada konkursne dokumentacije; 2.Realizacija konkursa i odabir kandidata; 3.Realizacija projekta; 4.Monitoring projekta.

24 meseca 120,000.00

4.

Izgradnja poljoprivredne infrastrukture

Izgradnja poljoprivredne infrastructure podrazumeva izgradnju objekata – štala, hladnjača, skladišta, sušara, sistema za zalivanje, sistema za odbranu od grada i mraza i drugo.

1. Stvaranje uslova za sigurnu poljoprivrednu proizvodnju. 2. Stvaranje uslova za čuvanje proizvoda. 3. Doradom I preradom proizvodi dobijaju dodatu vrednost. 4. Kontinuirano snabdevanje tržišta.

1. Izrada projektne dokumentacije; 2.Realizacija projekta; 3.Monitoring. 24 meseca 100,000.00

5.

Obnova i uvećanje stočnog fonda

Projektom se planira nabavka steonih junica, tovnih teladi, muznih krava, svinja, ovaca i koza.

Ekonomsko I socijalno osnaživanje poljoprivrednih domaćinstava, stvaranje tržišnih viškova, kontinuirano snabdevanje tržišta zdravom

1.Izrada konkursne dokumentacije 2.Sprovođenje konkursa I odabir kandidata 3.Realizacija projekta

12 meseci 50,000.00


10


vrednost (EUR) hranom i zapošljavanje.

6.

Ekonomska revitalizacija sela kroz unapređenje voćarske proizvodnje.

Projekat obuhvata povećanje voćarske proizvodnje u prvom redu jabuke i šljive.

Da se poveća proizvodnja ovih voćnih vrsta, koje mogu da se koriste u svežem stanju i kao sirovina za mnoge proizvode, stvaranje viškova za tržište (lokalno) kao zapošljavanje.

1.Odabir zainteresovanih lica za gajenje voća 2.Nabavka kvalitetnih sadnica 3.Primena svih agrotehničkih mera uz minimalnu primenu hemijskih sredstava 4.Praćenje voćnjaka do plodonošenja

12 meseci 50,000.00

7.

Plastenička proizvodnja povrća i cveća

Zbog usitnjenosti parcela, ovaj projekat ima veliku važnost jer bi se na tim malim parcelama od 20-30ari, omogućila poljoprivredna proizvodnja koja bi bila rentabilna i isplativa, uz primenu svih agrotehničkih mera.

Da se na malim površinama organizuje proizvodnja koja bi trajala svih 12 meseci u godini , čime bi se omogućilo konstantno snabdevanje lokalnog tržišta svežim povrćem i sezonskim cvećem.

1.Nabavka plastenika sa sistemima za zalivanje 2.Obuka za plasteničku proizvodnju 3.Plasman proizvoda I sigurno tržište 4.Mogućnost zapošljavanja

6 meseci 40,000.00

8.

Razvoj pčelarstva Ovim projektom bi se zaokružila proizvodnja meda sa unapređenjem plasmana meda na tržište u orginalnim I jedinstvenim pakovanjima.

Cilj je da se unapredi pčelarstvo, da još više omasovi i da se proizvodi kvalitetan med kao i drugi pčelinji proizvodi.

1.Pokretanje linije za proizvodnju satnih osnova 2.Pokretanje proizvodnje pogača za prihranu 3.Otvaranje punionice za med 4.Formiranje pčelarske zadruge 5.Otvaranje radnih mesta

16 meseci 100,000.00

9.

Formiranje i otvaranje zadruge

Ovim projektom bi se donekle uokvirila poljoprivredna proizvodnja , sa mogućnošću otkupa svih viškova koji se javljaju , boljim plasmanom na tržište I veću konkurentnost.

Omogućiti zajednički nastup poljoprivrednika ovog kraja kao planiranje vrste poljoprivredne proizvodnje koja odgovara zahtevima tržišta. Sigurnu proizvodnju i prodaju. Zapošljavanje, zaštita i očuvanje poljoprivrednog zemljišta i životne sredine.

1.Određivanje lokacije za izgradnju zgrade zadruge 2.Izgradnja objekta 3.Formiranje organa upravljanja 4.Omasovljavanje članstva 5.Zaštita poljoprivrednih proizvođača

24 meseca 600,000.00

10. Nabavka i instaliranje mini -meteorološke stanice

Savremena poljoprivredna proizvodnja, pre svega ratarska, povrtarska i voćarska proizvodnja, su nezamislive bez aktivnog praćenja agro-meteoroloških parametara u mikro-regionu. U tom cilju je planirana nabavka mini -meteorološke stanice

Stvaranje se preduslova za integralnu ratarsko-povrtarsko-voćarsku proizvodnju na teritoriji opštine Zvečan.

1.Određivanje lokacije za postavljanje meteorološke stanice 2.Obuka rukovalaca

8 meseci 50,000.00


11


vrednost (EUR) i njeno instaliranje na teritoriji opštine Zvečan. Instaliranjem meteorološke stanice stvaraju se preduslovi za integralnu ratarsko-povrtarsko-voćarsku proizvodnju.

3.Usostavljanje sistema obaveštavanja

11. Podrška razvoju proizvodnji pastrmke na Banjskoj reci

Banjska reka je veoma čista reka, sa jednako dobrim vodnim potencijalom u toku cele godine, i dobrom mogućnošću izgradnje ribnjaka za uzgoj pastrmki. Proizvedena riba bi se plasirala na lokalnom i regionalnom tržištu.

Obezbeđivanje potrebe lokalnog tržišta za pastrmskom ribom i povećanje prihoda 5 porodica.

1. Izgradnja ribnjaka 2. Edukacija proizvođača 3. Unapređenje prodaje proizvoda

12 meseci 70,000.00

12. Projekat razvoja prerade mleka

Nekoliko sela u opštini Zvečan (npr. selo Lovac), imaju veoma dobre geografsko-klimatske karakteristike (odgovarajuća nadmorska visina, veliki površine pod pašnjacima…) za govedarsku proizvodnju. Iz navedenih razloga je u okviru projekta planirana podrška lokalnom stanovništvu u unapređenju stočarske proizvodnje i finalizaciji mlečnih proizvoda u mini mlekari kapaciteta do 1500l. Mlečni proizvodi bi se plasirali na lokalnom tržištu.

Održiv razvoj proizvodnje mleka i ostvarivanju prihoda za 15 porodica sa teritorije opštine, kroz uzgoj mlečnih krava, preradu mleka u mini mlekari i njegovog plasmana.

1. Nabavka i podela mlečnih krava 2. Obuka korisnika o uzgoju krava i kvalitetu mleka 3.Izgradnja mini mlekare u selu Lovac

15 meseci 105,000.00

13. Uzgoj i prerada lekovitog bilja u brdsko-planinskim područjima opštine Zvečan

Brsko-planinska područja opštine Zvečan poseduju kvalitetne agro-ekološke uslove za uzgoj lekovitog bilja. Projektom je planirano da se na površini od 3-4ha uspostavi uzgoj lekovitog bilja i da se potom bilje prerađuje sušenjem i destilacijom. Pored toga preradni kapaciteti omogućuju da se prerađuje i šumsko bilja i pečuraka. Prerađeno bilje će se na taj način pripremi za tržište.

Unapređeni prihodi 120 gazdinstava od proizvodnje, skuljanja i plasmana lekovitog bilja.

1. Obuke zainteresovanih lica 2. Odabir korisnika i parcela 3. Uspostavljanje voćnjaka 4. Instalacija mini hladnjače 18 meseci 80,000.00

14. Podrška unapređenju proizvodnje jagodičastog voća

Projektom je planirano unapređenje proizvodnje jagodičastog voća u selima Zvečanske opštine u brdsko-planinskom delu. Planirano je uspostavljanje intenzivnih voćnjaka šumske jagode, borovnice, maline i borovnice na ukupnoj površini do 3 ha. Pored sadnica, gazdinstva će dobiti i prateću opremu za navodnjavanje, zaštitu od grada i dobiće odgovarajuću obuku. Planirano je i uspostavljanje mini hladnjače koja će omogućiti skladištenje i unapređenje prihoda proizvođača.

20 gazdinstava je unapredilo svoje prihode, proizvodnjom i plasmanom proizvodnje jagodičastog voća.

1. Obuke zainteresovanih lica 2. Odabir korisnika i parcela 3. Uspostavljanje voćnjaka 4. Instalacija mini hladnjače

18 meseci 75,000.00

UKUPNO 2.103.513,25


12

5. Oblast: Razvoj turizma R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1.

Rekonstrukcija i revitalizacija naselja Banjska, prema Planu generalne regulacije

Naselje Banjska ima izuzetno kvalitetne termomineralne vode (4 izvora) od čega tri pripadaju grupi hipertermalnih voda temperature od 38,4-470C, dok jedan pripada grupi hipotermalnih voda sa temperaturom od 28,30C.Novi izvor koji još uvek nije istražen imaće vodu temperature oko 500C. Prema usvojenom Planu generalne regulacije za naselje Banjska predviđena je izgradnja novih objekata u okviru banje (banjski zdravstveni centar, otvoreni sportski tereni, park ), kao i revitalizacija postojećih kapaciteta. Projekat bi se finansirao fazno.

Unapređenje životnih uslova žitelja naselja Banjska, sprečavanje iseljavanja stanovništva, razvoj banjskog i verskog turizma na teritoriji opštine Zvečan

Realizacija projekta uređenja kompleksa Banjske, što podrazumeva izgradnju smeštajnih kapaciteta i objekata infrastrukture radi stvaranja bolje turističke ponude. 96 meseci 11,500,000.00

2.

Revitalizacija tvrđave “Zvecan” Tvrđava Zvečan je spomenik kulture od izuzetnog značaja, pod zaštitom je države, a prvi put se spominje u XI veku, kao pogranična tvrđava Srbije prema Vizantiji. Mnogobrojni srpski vladari su se smenjivali i upravljali Zvečanom… 1959.godine je izvršena njena jedina konzervacija. Danas je tvrđava u jako lošem stanju, sa tendencijom daljeg propadanja, te je stoga bitno raditi na očuvanju svakog njenog dela. Najbitniji korak u očuvanju ostataka utvrđenja je konzervacija, ali je podjednako bitno uticati na očuvanje okoline tvrđave, i to na sledeci nacin: markirati i urediti staze i postaviti putokaze za

posetioce postaviti korpe za otpatke osvetliti prilazne staze do same tvrđave Za očuvanje ostataka tvrđave i njeno oživljavanje su predviđeni sledeći koraci: arheološka iskopavanja konzervacija, restauracija i imovinski odnosi revitalizacija

Očuvanje spomenika kulture kao svedočanstva postojanja i trajanja jednog naroda. Očuvanje životne sredine

Aktivnost projekta podrazumeva: arheološka iskopanja, konzervaciju, restauraciju i revitalizaciju, kao i uređenje okoline srednjovekovne tvrđave

48 meseci 800,000.00

3.

Izgradnja višenamenske sportske hale

Izgradnjom univerzalne sportske hale omogućilo bi se organizovano bavljenje sportom u adekvatnim i propisanim uslovimaIstovremeno, hala bi se koristila i za organizovanje i održavanje različitih sportskih takmičenjai kulturnih manifestacija .Objekat bi bio na

Aktiviranje postojećih sportskih sadržaja/izgradnja novih.

Izgradnja sportskog objekta sa pratećom opremom i sadržajem

12 meseci 1,000,000.00


13


vrednost (EUR) raspolaganju i studentima Univerziteta u Prištini sa privremenim swdištem u Kosovskoj Mitrovici, a za potrebe odvijanja nastave i uopšte sportskih aktivnosti Univerziteta. Takođe, hala bi se koristila i za potrebe rekreacije stanovnika Zvečana i severne Kosovske Mitrovice. Opština Zvečan raspolaže Glavnim projektom i regulisane imovinske odnose na parceli koja je predvićena za izgradnju.

4.

Otkup zemljišta i kuća u Banjskoj

Projekat podrazumeva otkup zemljišta i kuća u Banjskoj u privatnom vlasništvu, u cilju obezbeđenja uslova za privođenje pojedinih površina nameni u sklaadu da Planom generalne regulacije naselja Banjska.

Podrška ekonomskog razvoja opštine Zvečan. Zbrinjavanje raseljenih i izbeglih lica iz javnih objekata čija će namena biti promenjena.

Otkup zemljišta u površini od 110,39 ari i objekata u površini od 378 m2 6 meseci 277,692.31

5. Razvoj eko turizma na području planine Rogozne i selu Izvori

Planina Rogozna povoljnim geografskim položajem i očuvanošću prirode, kao i selo Izvori koje se nalazi na 1200 mnv, imaju značajan potencijal za razvoj eko turizma. Projektom je planirano da se razvije niz sadržaja kojima će se stvoriti preduslovi za održivi razvoj turizma: kamp za izviđače na Rudinama, markirane pešačke staze, mountibike staza, info punktovi, vidikovci, odmorišta, površine za rekreaciju i sl. Pored razvoja sadržaja, planirana je i promocija potencijala područja na sajmovima turizma, poljoprivrede i drugim manifestacijama.

Turistička ponuda područja Zvečana je unapređena izgradnjom turističke infrastruktura na planini Rogozni i selu Izvori, kao dela eko-turističke ponude.

1. Priprema projektne dokumentacije za planirano infrastrukturno opremanje 2. Nabavka izvođača radova 3. Izgradnja turističke infrastrukture i njeno opremanje 4. Promotivna kampanja

18 meseci 120,000.00

UKUPNO 13,697,692.31


14

6. Regionalni projekti R. br Naziv projekta Opis projekta Cilj/evi projekta Ključne aktivnosti Period Okvirna

vrednost (EUR)

1. Izrada projektno-tehničke dokumentacije Regionalne deponije

Projektom je obuhvaćena analiza postojeđeg stanja, izrada studije opravdanosti, idejnog rešenja, i na kraju, glavnog projekta regionalne deponije


Analiza postojećeg stanja odabrane lokacije i izrada tehničke dokumentacije

3 meseca 150,000.00

2.

Izrgradnja Regionalne deponije za odlaganje komunalnog otpada

Projektom je obuhvaćena izgradnja regionalne deponije sa izgradnjom i opremanjem pratećim sadržajem.

Pravilno odladanje komunalnog otpada, uravljanje deponijom, radi očuvanja životne sredine i obezbeđivanje boljih i kvalitetnijih uslova za život građana.

Odlaganje komunalnog otpada, uz poštovanje važećih standarda i zakonskih propisa za takvu vrstu posla

6 meseci 1,210,344.83

3.

Izgradnja regionalnog vodovoda za Zvečan, Kosovsku Mitrovicu i Zubin Potok

Izgradnja regionalnog vodovoda podrazumeva rešavanje dugogodišnjeg problema u snabdevanju pijaćom vodom tri opštine Zubin Potok, Zvečan i Kosovska Mitrovica. Projektom je obuhvaćena izgradnja vodozahvata iz akumulacije Gazivode, postrojenja za prečišćavanje vode, buster-pumpne stanice odakle će se voda pumpati do rezervoara (kota 701m.n.v.) koji se predviđa neposredno ispred tunelske galerije kojom se cevovod prevodi u sliv Kozarevske reke, odakle se voda gravitacijom transportuje do vodovodnih mreža Zvečana i Kosovske Mitrovice.


Izgradnja objekata vodosistema (vodozahvata, postrojenja za prečišćavanje vode, pumpne stanice, tunelske galerije, i cevovoda za protok vode)

24 meseca 8,673,107.29

UKUPNO 10,033,452.12

Documents

2014 – 2016 - opstinazvecan.rsopstinazvecan.rs/attachments/article/35/Strategija lokalnog ekonomskog... · PRIORITETNA OBLAST 5 - RAZVOJ TURIZMA ... Ekonomski prosperitet i razvoj