บทท 2

หลกการ ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนไดท าการรวบรวมวรรณกรรมและเอกสารงานวจยทเกยวของกบการศกษาและวเคราะหประสทธภาพของหวงโซอปทานผลตภณฑอาหารของไทย เพอน ามาหาวธในการปรบปรงประสทธภาพระบบหวงโซอปทานดงกลาว พรอมทงศกษาเครองมอสนบสนนการวจยปรบปรงกระบวนการตางๆ ซงมรายละเอยดดงน

2.1 การจดการหวงโซอปทานและโลจสตกส (Supply Chain & Logistics Management)

การด าเนนการธรกจในปจจบนมการแขงขนกนสงการเชอมโยงขอมลของทกฝายเขาดวยกนเปนสงทมความส าคญโดยเฉพาะในปจจบนธรกจภายใน (Local Trade) ไดรบผลกระทบเปนอยางมากเพราะการแขงขนทางการคาทมความเสรมากขนท าใหธรกจทมความเชอมโยงกนระหวางองคกรไดเปรยบการแขงขนมากขนหากตองการใหธรกจใหมความอยรอดตองมการปรบรปลกษณใหทนสมยพรอมทงมการจดการโลจสตกสทดพรอมทงมการเชอมโยงขอมลของทงระบบหวงโซอปทานเพอสามารถจดการไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล การจดการโซอปทานและ โลจสตกสเปนเรองของการจดการประยกตใชในกจกรรมทเกยวของกบการเคลอนยายสนคาในโครงขายอนเตอรเนต และโลจสตกสเทคโนโลยสารสนเทศ (Logistic Information Systems) ซงท าใหการเคลอนยายคน, สนคา, บรการขอมลขาวสาร และทรพยากรทจ าเปนใหสามารถเชอมโยง ขนสง หรอสงมอบ โดยระยะทางและสถานทไมเปนอปสรรคตอการสงมอบสนคาพรอมทงสามารถท าตามเงอนไขทลกคาตองการ

2.1.1. ความหมายของการจดการโซอปทานและโลจสตกส

ในปจจบนการใหค านยามของโลจสตกสยงไมมขอยตอนเนองมาจากในกลมนกวชาการ

ยงมความคดเหนทแตกตางกนแตสาระส าคญจะไมแตกตางกนมากนกโดยสถาบน Council of

Supply Chain Management Professional (CSCMP) (2004) ไดใหความหมายของการจดการ

โลจสตกส (Logistics Management) วาคอสวนหนงของระบบหวงโซอปทานซงเปนกระบวนการ

ในการวางแผน การน าเสนอ และการควบคมการไหลทมประสทธภาพและประสทธผล และ

การเกบสนคา บรการ และขอมลทเกยวของจากจดเรมตนในการผลตไปสจดสดทายของผบรโภค

ซงการจดการโลจสตกสจะมงเนนทกระบวนการกจกรรมทเกยวกบการเคลอนยาย การจดเกบ

-8-

การกระจายสนคาและบรการ การวางแผนการผลตและการสงมอบสนคาจากผผลตไปยงผบรโภค

และสถาบน CSCMP ยงไดใหความหมายของการจดการระบบหวงโซอปทาน (Supply Chain

Management) ไววา การจดการระบบหวงโซ อปทานเ ปนการรวมกนของการวางแผน

และการจดการในทกๆ กจกรรมซงมสวนเกยวของในการจดซอจดหา กระบวนการเปลยนแปลง

ตางๆ การจดการโลจสตกสและยงรวมไปถงการประสานและรวมมอกนระหวางสมาชกในระบบ

หวงโซอปทานซงประกอบไปดวยซพพลายเออร ลกคา หรอผใหบรการล าดบตางๆ โดยระบบ

หวงโซอปทานจะมงเนนกจกรรมทเกยวของกบการปฎสมพนธของกระบวนการ หนวยงาน

การรวมมอภายในและระหวางองคกรตางๆใหมความเชอมโยงมการท างานทสอดคลองกน

ท าใหเกดประสทธภาพภายใตตนทนทสามารถแขงขนได (ธนต โสรตน, 2551) การศกษา

การจดการโลจสตกสและระบบหวงโซอปทานน าไปสขอสรปทวาการจดการโลจสตกสและระบบ

หวงโซอปทานเปนการจดการแบบบรณาการโดยเกยวของกบกจกรรมตางๆ ไมวาจะเปนการจดซอ

การผลต การจดสง ฯลฯ โดยเปนการประสานงานกนระหวางสมาชกภายในระบบหวงโซอปทาน

ตงแตผจดสงวตถดบไปจนถงผบรโภค ภายใตเปาหมายของการลดตนทนของระบบ การเพมระดบ

การใหบรการน าไปสประสทธภาพและการตอบสนองความตองการของลกคา (ทวศกด เทพพทกษ,

2550) ทงนการบรหารโซอปทานจะไมสามารถเกดขนไดเลยหากปราศจากความรวมมอระหวาง

พนธมตรหรอหนวยงานอนๆทอยในหวงโซอปทานเดยวกนซงทกฝายจะตองมการวางแผนและ

ลกษณะไปในแนวทางเดยวกนเพอใหการท างานเปนไปอยางตอเนองไมมอปสรรค (รธร พนมยงค

และคณะ, 2551)

2.1.2. องคประกอบความหมายของการจดการโซอปทาน (SCM)

ในองคประกอบของความหมายของการจดการเรองโซอปทานนน จะเกดจากท ากจกรรม

หรอการกระท าใดๆ ทมความรวมมอระหวางกนซงอาจจะเกดขนภายในองคกรเดยวกนหรอ

คนละองคกรทมความสมพนธกน ทงน กระบวนการตางๆของระบบโลจสตกสจะตองมลกษณะ

ปฏสมพนธทสอดคลองประสานกน เพอใหเกดการบรรลวตถประสงครวมกนคอ การสราง

ความพงพอใจ ใหแกลกคา (Customer Satisfaction) ทงนองคประกอบความหมายของการจดการ

โซอปทานจะม 3 องคประกอบไดแก การจดการความสมพนธ (Relationship Management)

-9-

การจดการความรวมมอ (Chain Collaborate Management) การจดการความเชอถอ (Reliability

Value Management) โดยแตละองคประกอบมความหมายดงน

1. การจดการความสมพนธ (Relationship Management) การจดการความสมพนธเปนการจดปฎสมพนธระหวาง บรษท ผจดหาวตถดบ และ

ลกคาปลายน า ใหมความสมดลและการพงพาระหวางกนอยางตอเนองในระบบหวงโซอปทานของหนวยงานธรกจ การจดความสมพนธจะน าไปสว ฒนธรรมขององคกรกบองคกรมากกวาความสมพนธทเปนตวบคคล (Personal Relation) ซงจะน าไปสการพฒนาทเปนระดบ “Good Partnership” ทกอใหเกดความรวมมอกนทมความเชอมนและความเชอถอตอกนและกน

2. กจกรรมของโลจสตกส การรวมมอระหวางองคกรหรอหนวยงานไมวาจะเปนภายในบรษทหรอระหวาง

บรษทท าใหเกดการประสานงานซงท าใหเกดการสงผานขอมลขาสารระหวางกนอยางตอเนอง ในระบบหวงโซอปทานเปนไปอยางมประสทธภาพดงรปท 2.1 แสดงใหเหนถงการเชอมโยงขอมลระหวางองคกรไมวาจะเปนความตองการของลกคา ปรมาณสนคา ท าใหองคกรสามารถประสานกจกรรมตางๆระหวางกนเพอใหไดมาซงประสทธภาพการบรหารจดการภายในของแตละองคกร

รปท 2.1 โซอปทานระหวางองคกร (Chain Collaborate Management)

-10-

3. การจดการความเชอถอ (Reliability Value Management) การสรางความนาเชอถอจะน าไปสความไววางใจและความนาเชอถอในการทจะ

เพมประสทธภาพของการจดการความลนไหลของสนคาในระบบหวงโซอปทานท าใหเปนปจจย ในการลดตนทนสนคาคงคลงสวนเกน การสรางความนาเชอถอไดแก การสรางมาตรฐาน ของการผลตสนคา การสงมอบสนคาทตรงเวลา

4. การรวมพลงทางธรกจ (Business Synergy) ความ รวม มอกน ในก ลม ธ ร ก จของระบบ หวงโ ซ อปทาน ไม ว า จ ะ เ ปน

กลมอตสาหกรรมหลกหรออตสาหกรรมสนบสนนตลอดจนธรกจทใหบรการทางโลจสตกส โดยบรษทจะตองมยทธศาสตรในการจดการทมความสมดลของความสมพนธของคคา (SRM) กบความสมพนธของคคาทเปน CRM ทงระบบการสอสาร, การประสานผลประโยชนทเปน Win-Win Advantage และยทธศาสตรรวมกนภายใตลกคาคนสดทายเดยวกน

2.1.3 กจกรรมหลกในหวงโซอปทาน

กจกรรมหลกในหวงโซอปทานนนจะมลกษณะทประกอบไปดวยกจกรรมตางๆมากมาย ซงตางท าหนาทในการสนบสนนและสงเสรมกจกรรมของการผลตและการตลาดเพอใหบรรลเปาหมายซงไดกลาวไวขางตน กจกรรมของหลกในหวงโซอปทานอาจประกอบดวย

2.1 การจดหา (Procurement) เปนการจดหาวตถดบหรอวสดทปอนเขาไปยงจดตางๆ ในสายของระบบหวงโซอปทาน การจดหากถอเปนกจกรรมหนง ทจะสงผลตอคณภาพและตนทนการผลต

2.2 การขนสง (Transportation) เปนกจกรรมทเพมคณคาของสนคาในแงของการยายสถานท อกประการหนงกคอ หากการขนสงไมด สนคาอาจจะไดรบความเสยหายระหวางทางเหนวาการขนสงกมผลตอตนทน

2.3 การจดเกบ (Warehousing) เปนกจกรรมทมไดเพมคณคาใหกบตวสนคาเลย แตกเปนกจกรรมทตองมเพอรองรบกบความตองการของลกคาทไมคงท รวมทงประโยชนในดานของการประหยดเมอมการผลตของจ านวนมาก ในแตละครง หรอผลตภณฑทางการเกษตรทมปรมาณวตถดบทไมแนนอนขนอยกบฤดกาล และสภาพลม ฟา อากาศ

-11-

2.4 การกระจายสนคา (Distribution) เปนกจกรรมทชวยกระจายสนคา จากจดจดเกบสงตอไปยงรานคาปลกหรอซปเปอรมารเกต (ปวณา เชาวลตวงศ, 2548)

ระบบการจดการหวงโซอปทานทดนนจะกอใหเกดการพฒนาประสทธภาพของระบบการจดการตางๆ ทเกดขนในระบบหวงโซอปทานโดยกจกรรมหลกๆทควรใหความส าคญ ไดแก การจดหา (Procurement) การขนสง (Transportation) การจดเกบ (Warehousing) การกระจายสนคา (Distribution) กจกรรมเหลานเปนเพยงกจกรรมหลกทจะชวยใหเกดการปรบปรงประสทธภาพของระบบหวงโซอปทานและสงหนงทส าคญไมยงหยอนไปกวากนคอ การบรหารความสมพนธซงจะเกดจากการรวมมอของแตละองคกรทมอยภายในหวงโซอปทานนๆ โดยปจจบนการรวมมอกนของแตละหนวยงานนนเปนสงทมความส าคญมาก การไววางใจรวมใจกนเปนหนงเดยวนน จะท าใหเกดการเปนพนธมตรระหวางกนซงจะสงผลใหสามารถลดตนทนในแตละกระบวนการของทงระบบหวงโซอปทานได ทงนการเชอมความรวมมอระหวางกนนนหากตองการใหเกดประสทธผลมากทสดนน จะตองมการมองถงภาพรวมคอ มองขามการถอประโยชนของตนเองเปนส าคญ มการวางแผนการจดการและระบบการท างานรวมกนเพอใหมการด าเนนงานไปในทศทางเดยวกนเพอทจะท าใหการท างานของทงระบบหวงโซอปทานเกดความตอเนองกนเปนอยางด การทจะสามารถท าเชนนไดนนในแตละหนวยงานจะตองมความไววางใจซงกนและกนการเตมใจในการแลกเปลยนขอมลขาวสาร และยงควรจะตองมการแบงปนขาวสารระหวางกน การก าหนดมาตรฐานทเปนไปในแนวทางเดยวกน โดยสงทไดกลาวมาตางๆ นนกเพอทจะท าใหเกดความสมพนธในระบบหวงโซอปทานทเปนพนธมตรกนอยางแทจรง ซงจะสงผลดตอการตอบสนองตอผบรโภคและยงเปนการปรบปรงประสทธภาพเพอทจะสามารถแขงขนกบองคกรอนๆ ไดอยางเปนระบบ

2.2 ระบบการผลตแบบลน (Lean Manufacturing System )

ลน คอ ปรชญาในการผลตทถอวาความสญเปลา (Wastes) เปนตวการทท าใหเวลาทใชในการผลตยาวนานขนจงควรน าเทคนคตางๆ มาใชเพอก าจดความสญเปลาเหลานนออกไปอกค าหนงทมความส าคญมากเมอพดถงการผลตแบบลนคอ ค าวา “ความสญเปลา (Wastes)” กจกรรมตางๆ ในการผลตสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ กจกรรมทเพมคณคา (Value- Add Activities หรอ VA) และกจกรรมทไมเพมคณคา (Non Value- Add Activities หรอ NVA) (ประดษฐ วงศรงมณและคณะ,2552) ซงมรายละเอยดดงน

-12-

1. กจกรรมทเพมคณคา (Value- Add Activities หรอ VA)

กจกรรมทเพมคณคา เปนกจกรรมใดๆกตามทท าใหเกดการเปลยนแปลงรปรางของวตถดบ หรอท าใหเกดขอมลขาวสาร โดยมวตถประสงคเพอตอบสนองความตองการของลกคา

2 กจกรรมทไมเพมคณคา (Non Value- Add Activities หรอ NVA)

กจกรรมทไมเพมคณคา เปนกจกรรมใดๆกตามทมการใชทรพยากร เชน เวลา พนกงานเครองจกร พนท เปนตน แตไมไดมสวนในการสรางความพงพอใจแกลกคาเรยกกจกกรรมประเภทนวา “ความสญเปลา” นอกจากนกจกรรมทไมเพมคณคายงสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ดวยกน คอ

2.1 กจกรรมทไมเพมคณคาแตจ าเปนตองท า (Necessary but Non Value- Add Activities หรอ NNVA)

กจกรรมทไมเพมคณคาแตจ าเปนตองท า กจกรรมประเภทนไมสามารถก าจดทงไดทนทแตควรลดใหเหลอเทาทจ าเปนหรอใหมนอยทสดเทาทท าได

2.2. กจกรรมทไมเพมคณคาและไมมความจ าเปนตองท า กจกรรมทไมเพมคณคาและไมมความจ าเปนตองท าเปนกจกรรมทสามารถก าจดทง

ไดทนท หลายๆ ครงกจกรรมเหลานเปนเพยงกจกรรมทท ากนมานาน แตไมมใครสนใจ ทจะเปลยนแปลง จงท าสบกนตอมาเรอยๆ โดยกจกรรมทไมเพมมลคาจะขออธบายเพมดงน

• การผลตมากเกนไป (Overproduction) เปนการผลตทมากเกนความตองการหรอการผลตกอนทลกคาตองการ (Production too much, too soon) ลกคาในทนเปนไดทงลกคาภายนอก (คนทซอสนคา) และลกคาภายในกระบวนการหรอสถานงานถดไป) ตองอยาลมวาผทก าหนดความตองการสนคากคอลกคา ดงนน ถาผลตมากเกนความตองการหรอผลตกอนทลกคาจะตองการผผลต กตองเปนผแบกรบภาระตนทนนนเอาไว

• กระบวนการมากเกนไป (Over processing) คอการท างานทมขนตอนมากเกน ความจ าปนและมากเกนความตองการของลกคาอาจเกดจากการออกแบบกระบวนการหรอเครองจกรในการผลตทไมเหมาะสมกระบวนการทมากเกนไปจะเพมตนทน (Cost) ใหสง ขนรวมท งท าใหพนกงานเกดความเมอยลา มากขนดวย

• การขนยาย (Conveyance) เปนนการเคลอนยายสงของจากทหนงไปเกบอกทหนง (Storage to Storage) ซงเปนการเคลอนยายทซ าซอนและมากเกนความ

-13-

จ าเปน การขนยายทมากเกนความจ าเปนจะท าใหการสายการผลตเกดความวนวายนอกจากนการมพนกงาน เครองมอหรออปกรณส าหรบการขนยาย ทมากเกนความจ าเปนจะท าใหตนทนสงขนดวย

• สนคาคงคลง (Inventory) คอการมวตถดบ (Raw Materials) ชนงานระหวางกระบวนการผลต (Work in Process , WIP) หรอสนคาส าเรจรป (Finish Goods Inventory ,FGI) มากเกนความตองการ สนคาคงคลงเปนตนทนโรงงานทตองแบกรบไว ตนทนทเกดจากสนคาคงคลงทไมไดมแคตนทนวตถดบเทานนแตยงมตนทนบรหารการจดเกบการประกนภย การตกรนของผลตภณฑ เปนตน เ ป า ห ม า ย ใ น ก า รบ ร ห า ร ก า ร ผ ล ต ค อ ก า ร ไ ม ม ส น ค า ค ง ค ล ง เ ล ย (Zero Inventory)

• การเคลอนไหว (Motion) ทไมจ าเปน เชน การเออม การเคลอนไหวของรางกายทมากเกนความจ าเปนทมสาเหตมาจากการจดล าดบงานหรอผงโรงงานทไมเหมาะสมกเปนกจกรรมทไมเพมคณคาใหกบงาน ควรก าจดการเคลอนไหวทไมจ าเปนออกไปโดยออกแบบวธการท างานใหมหรอแกไขผงการท างานของสถานปฏบตงาน

• การรอคอย (Waiting) ท าใหใชประโยชนจากแรงงานและเครองจกร (Man & Machine Utilization) ไดไมเตมทหนงในหลกการบรหารการผลต คอ Zero Delay หมายความวาตองพยายามท าใหไมเกดการรอคอย ไมวาจะเปนรออะไหลของเครองจกรรอเครองจกรซอมเสรจ รอวตดบเขามาถงสถานงานหรอรอค าสงในการท างาน เปนตน

• การเกดของเสยและกรแกไขชนงานเสย (Defect & Rework) การแกไขชนงานเสยหรอการซอมเครองจกรเปนกจกรรมทไมสรางคณคาใหกบลกคาของเสย ถอเปนความสญเปลา ท าใหตองท างานเพมขนเพอชดเชยของทเสยเปนผลใหตนทนสง ขน อาจท าให ลกคาจะไมไววางใจในคณภาพของผลตภณฑ ซงจะสงผลเสยตอธรกจหนงในหลกการบรหารการผลต คอ Zero Defect หมายความวาตองพยายามปรบปรงการผลตไมท าใหเกดของเสยขนเลย นนคอของเสยเปนศนยนนเอง

• ศกยภาพหรอความคดสรางสรรคของพนกงานไมถกน ามาใชประโยชนเตมท (Underutilized People) คอ การทบรษทไมสามารถดงศกยภาพหรอความคดสรางสรรคของพนกงานไมถกน ามาใชประโยชนเตมทเกดขนไดหลายสาเหต

-14-

เชนแนวความคดหรอความเชอแบบเกาๆกระบวนการคดเลอก การละเลยความส าคญของการฝกอบรมพฒนาพนกงาน การเลอกใชกลยทธการวาจาง ทผดพลาดโดยเนนทตนทนอยางเดยวท าใหอตราการลาออกของพนกงานสง

กจกรรมทไมเพมคณคาทไดกลาวมาทง 8 ประการนไดมการคาดการณวาเวลาทผลตภณฑอยในโรงงานเปนเปนเวลาทเกดขนมาจากกจกรรมทสญเปลาประมาณ 95% จากเวลาทใชไปทงหมด

95%5%

� � �

� � � � - � � � - � � � � - � - - � - � - � � � � - � � �

รป 2.2 การเปรยบเทยบปรมาณระหวางกจกรรมทเพมคณคาและกจกรรมทไมกอคณคา

2.2.1 เครองมอลน (Lean Tools)

ในงานวจยนไดมการน าเครองมอลนมาใชในการวเคราะหและหาแนวทางในการลดความสญเปลาของกจกรรมตางๆ พรอมกบหาแนวทางในการปรบปรงประสทธภาพและการบรณาการรวมกนในการด าเนนงานภายในหวงโซอปทานซงเครองมอลนทน ามาใชในการวเคราะห ภายในระบบหวงโซอปทานจะแสดงถงความเชอมโยงของแตละหนวยงานในหวงโซอปทาน ทมความสมพนธซงกนและกน โดยเครองมอลนทไดน ามาใชในงานวจยน มเครองมอตางๆดงน

-15-

1. แผนภาพสายธารคณคา (Value Stream Mapping)

แผนภาพสายธารแหงคณคา (VSM) เปนเครองมอ และเทคนคหนงทสนบสนนการพฒนากลยทธการผลตแบบลน (Lean Manufacturing Strategy) ดวยการแสดงล าดบขนตอนของกจกรรมตางๆ รวมถงศกษาล าดบขนตอนของกระบวนการไหลของงานตงแตตนน าเรมจากการรบวตถดบ จนถงการแปรรปผลตภณฑ ตลอดจนการสงมอบสนคาทมคณภาพใหกบลกคา เพอระบความสญเปลาและขอจ ากดทเกดขนในกระบวนการ ดวยการแสดงการไหลของทรพยากร และสารสนเทศของกระบวนการ เชน รอบเวลาการผลต ระดบสนคาคงคลง เปนตน โดยแนวคด สายธารแหงคณคา (Value Stream Thinking) จะท าใหสามารถเขาใจภาพรวมของกระบวนการ (Overall Process) จากมมมองลกคาโดยมงแนวทางปรบปรงการไหลของทรพยากรและสารสนเทศ ตลอดท งหวงโซอปทานแผนภาพสายธารคณคาเ ปนเครองมอหนงทจะชวยใหมองเหนสถานะปจจบนของกระบวนการ (Visualize the current state) และใชเปนแนวทางระบสถานะทควรจะเปนในอนาคต โดยสามารถใชจ าแนกกจกรรมทสรางคณคาเพม และกจกรรมทเกดความสญเปลา จากการวเคราะหปรบปรงแผนภาพกระแสคณคาแสดงสถานะปจจบน (The Current State VSM) มาก าหนดเปนแผนภาพกระแสคณคาแสดงสถานะในอนาคต (The Future State VSM) โดยจดจ าแนกกจกรรมตางๆ3กจกรรมดงน กจกรรมทมคณคาเพม, กจกรรมทไมมคณคาเพม, กจกรรมทจ าเปนแตไมมคณคาเพม

ขนตอนการเขยนแผนภมสายธารแหงคณคา ส าหรบแผนภาพทใชในการสรางแผนภมสายธารคณคานนสามารถใชแผนภม

กระบวนการ (Process Mapping) ไดเนองจากแผนภมทงสองนมวตถประสงคการใชงานเหมอนกนนนคอ การจ าแนกความสญเปลาทเกดขนในกระบวนการเพอด าเนนการปรบปรงแตมขอแตกตางบางประการคอ

- แผนภมกระบวนการ เปนแผนภมทถกใชส าหรบแสดงรายละเอยดในระดบยอย (Micro Level) ดวยแผนภาพการไหลกระบวนการ (Flow Process Chart) ซงแสดงล าดบเหตการณหรอกระบวนการไหลของงานตงแตเรมตนจนสนสดภาย ในกระบวนการ โดยใชจ าแนกความสญเปลาทเกดขน ในแตละผลตภณฑ (Single Product) - แผนภมสายธารแหงคณคา เปนการแสดงแผนภาพใหญในมมมองโดยรวม (Broad View) ซงเปนระดบมหภาค (Macro Level) ของกระบวนการปฏบตงานตงแตกระบวนการของผสงมอบจนถงการสงมอบคณคา ใหกบลกคา (From Supplier to Customer) โดยมการใชสญลกษณรปไอคอน (Icon) ทหลากหลายเพอแสดงภาพทชดเจนของกระบวนการ (Visualize Processes) เชน

-16-

การควบคมการผลต การสตอก การไหลของสารสนเทศ เปนตน ดงนนการใชแผนภมสายธารแหงคณคาจงมบทบาท ในชวงตนของการพฒนากลยทธการผลตแบบลนทมงจ าแนกและแสดงกระบวนการไหล ทเปนอย (Current Flow) ของทรพยากรและสารสนเทศส าหรบกลมผลตภณฑเดยวกน (Product Group) ซงถกจดเปนเครองมอหนงส าหรบการวเคราะหตามแนวคดลน เพอใชเปนแนวทางปรบปรงสมรรถนะโดยรวมของระบบการผลตและแสดงดวยแผนภม สถานะในอนาคต (Future State Map) ส าหรบสญลกษณไอคอนของ VSM ไมมมาตรฐานทตายตว แตการใชงานทวไป จ าแนกไดเปน 3 กลม ดงน

1. สญลกษณการไหลของวสด (Material Flow Icons) 2. สญลกษณการไหลของสารสนเทศ (Information Flow Icons) 3. สญลกษณทวไป (General Icons)

CUT

Manufacturing Process

Material Flow Icons

Shipment Truck

Outside Sources

C/T = 20 Sec

C/O = 60 Sec

Shift =.Data Table

Super MarketSafety/Buffer Stock

Inventory

Finish Good To Customer

FIFO First in First Out Sequence Flow

Physical Pull

Push Arrow

รปท 2.3 ประเภทสญลกษณส าหรบการเขยนแผนภมสายธารแหงคณคา

-17-

Information Flow IconsManual Information Flow

Electronic Information Flow

Signal Kanban

OXOX Load Leveling Box

Sequenced pull ball

Withdrawal Kanban

Production Kanban

General Icons

Kaizen Brust

รปท 2.4 ประเภทสญลกษณส าหรบการเขยนแผนภมสายธารแหงคณคา

Supplier Shrimp

Feed Mill

/ /

�� =100hr � = 48 hr Operate = 5.67 dayShift =Target =

4.75 hr

= 24.1 hr Operate = 92.5 dayShift =Target =

hr

� = 44.03 hr � � � = 44 hr Operate = 10.08 hr / Shift =Target =

5.50 hr 4.0 hr

� = 0.5 hr Operate = 48 hr / Cap =Shift =Target =

Health Certificate = 13 day Shift =Target =

92.5 DAY

1 DAY5.38 DAY 0.20 DAY

2 DAY

0.02 DAY DAY 4.09 DAY 0.23 DAY 13 DAY0.17

DAY NNVA=24.09day VA= 94.5 day

Customer

hr

DAY

Operate = dayShift =Cap =Target =

Sale/Marketing

Export DivisionPlanning Division

Confirm Plan

Forecast Order

Monthly Order

Plan Weekly By Product Type

Forecast Yearly & Weekly Actual Available

รปท 2.5 ตวอยาง Value Stream Map

-18-

แผนภมสายธารแหงคณคาเปนเครองมอส าคญทมงศกษาคณคาหรอความตองการ ในมมมองของลกคา (Focus on Customer Needs) จงแสดงถงภาพรวมการไหลของงานตลอดทงกระบวนการ ซงแนวทางดงกลาวจะท าใหสามารถระบขอบเขตและกจกรรมทจ าเปนส าหรบ การปรบปรงทมงตอบสนองความตองการของลกคาโดยมการจ าแนกระหวางกจกรรมทเกดคณคากบกจกรรมทเกดความสญเปลาหากสามารถจ าแนกความสญเปลาทเกดขนกบกระบวนการ กจะก าหนดแนวทางขจดความสญเปลาเหลานไดงายขนและชดเจนยงขน แตหากไมสามารถ จ าแนกประเภทความสญเปลาทงหลายทซอนเรนในกระบวนการ ความสญเปลาเหลานนกจะยงคงสงผลตอตนทนทสงขนจนไมสามารถแขงขนได ดวยเหตนสายธารแหงคณคาจงมบทบาท ตอการจ าแนกความสญเปลา เพอเปนแนวทางปรบปรงสสถานะอนาคตทคาดหวงไดอยางสมบรณตามแนวคดลนนนเอง (โกศล ดศลธรรม, 2548)

2. ทฤษฎขอจ ากด (Theory of Constraints)

เปนการส ารวจจดเชอมตอในแตละกระบวนการโดยจะมการหาจดทมความออนแอทสดในกระบวนการของหวงโซอปทานซงหากเปนในกระบวนการผลตจะเรยกวาจดทออนแอวาเปนกระบวนการทเปนคอขวด (Bottleneck) ดงนนถาหากตองการใหมการใชงานจดทเปนคอขวดไดอยางเตมประสทธภาพจะมขนตอนการบรหารขอจ ากดดงน (ประดษฐ วงศรงมณและคณะ, 2552)

- ระบจดทเปนคอขวดของระบบ โดยเปรยบเทยบกบกระบวนการอนๆในระบบวากระบวนการใดก าลงการผลตต าทสด โดยหกเวลาทเสยไปทงหมด เชน เวลาซอมเครองจกร เวลาการรอคอย และเวลาอนๆ ทสญเสยไป ทท าใหไมสามารถท าการผลตไดในเวลาทตองการ

- ใชงานคอขวดใหเตมประสทธภาพ (Exploit the Constraints) อยาใหเกดการตดขด หรอรอคอยทกระบวนการคอขวด

- การจดล าดบความส าคญกบกระบวนการทเปนคอขวดเสมอและลดความส าคญในกระบวนการอนๆลง

- ยกระดบจดทเปนคอขวด (Elevate the Bottleneck) เพอเพมความสามารถของการผลตโดยรวม 3. การควบคมดวยการมอง (Visual Management)

เปนเครองมอพนฐานทท าใหการท างานสะดวกขน เชน ปายบอกสถานทท างาน ขนตอนการปฎบตงาน การก าหนดต าแหนงส าหรบวางสงของ โดยวตถประสงคแลว การควบคมดวยการมองจะแบงออกเปน 4 ระดบ ดงน

-19-

ระดบท 1 Visual Indicator มวตถประสงคเพยงเพอแสดงสถานะความมอยของสงนนวาอยในระดบทเปนปกตหรอผดปกต แตยงไมท าใหทราบวาสงนนท างานเปนปกตดอยหรอไม ระดบท 2 Visual Control มวตถประสงคเพอแสดงใหเหนไดถงการท างานทเปนปกตหรอผดปกตของสงนนดวย ระดบท 3 Visual Management นน กจะมงวตถประสงคเพอแสดงใหเหนการจดการวายงเปนปกตหรอมความผดปกตเกดขน ระดบท 4 Visual Factory มวตถประสงคเพอแสดงสถานะของกระบวนการในโรงงานโดยรวมวายงคงความเปนปกตดอย หรอ มความผดปกตเกดขนแลวทจดใดบาง Visual Control จะเปน “ระบบทสงทควบคมดแลนน จะเปนผตดสนความผดปกตทเกดขนเองและสงทมความผดปกตนจะแจงเตอนใหผดแลไดรบทราบถงความผดปกตทเกดขนและใหผรบผดชอบไดรบเขามาด าเนนการแกไขอยางเหมาะสมทนเวลา โดยมาตรฐานในการด าเนนการคอ

- การแสวงหาวธทท าใหดงาย เชน การท าใหมองเหนงาย ท าใหเหน ท าใหโผลออกมาไมตองยงยาก

- การแสวงหาวธ ทท าใหทราบไดงาย เชน การก าหนดปรมาณความผดปกต และปกตท าใหทราบใชส และท าใหตดสนไดดวยจนตนาการ การแสวงหาวธแจง เตอนทท าใหทราบโดยทนท เชน ระบบทสะดดตา หรอผดวสยปกต (วทยา สหฤทด ารง, 2550) 4. การปองกนความผดพลาด (Mistake-Proofing) การปองกนการผดพลาด ไดถกเรยกวา “Zero Quality Control” (เรยกยอๆ วา ZQC ) Zero Quality Control ไมไดเปนการควบคมคณภาพเพอลดปรมาณชนงานทบกพรองหรอของเสยเทานน การปองกนความผดพลาดจะควบคมไมใหมโอกาสเกดของเสยเกดขน ซงการผลตสนคา ทไมมของเสยนนจะหมายความวา การด าเนนงานทมการแกไขงานทนอยลงและการใชความพยายามนอยลงในการผลตสนคาใหไดตามจ านวนทตองการ โดยบทบาทส าคญในการท าใหเปาหมายของเสยเปนศนยจรงจะอยท พนกงานในสายการผลตและสายการประกอบหรอพนกงานทท างานอยหนางานนน ทงนของเสยทจะสามารถเกดขนได ม 5 สถานการณ ดงน

- สถานการณท 1 เกยวกบวธการท างานหรอมาตรฐานมความไมเหมาะสมตงแตชวงวางแผนกระบวนการ ยกตวอยางเชน หากอณหภมทถกก าหนดมาใชส าหรบกระบวนการอบดวยความรอนมความผดพลาด สนคาทงหมดทผลตจะกลายเปนของเสย ขนตอนการวางแผนทดชวยท าใหไมเกดสถานการณเชนนขน

-20-

- สถานการณท 2 ความผนแปรในการปฎบตการทมากเกนไป ยกตวอยางเชน การเคลอนททมากเกนไปของตลบลกปนในเครองจกร สามารถท าใหเกดของเสยขนมาไดเปนบางครงบางคราว การบ ารงรกษาทเหมาะสมจะชวยปองกนปญหาทวานได

- สถานการณท 3 การใชวตถดบทช ารดหรอมความผนแปรมากเกนไป วธการแกไขคอ การตรวจสอบคณภาพของวตถดบขาเขาวามของเสยหรอความผนแปรทมากเกนไป

- สถานการณท 4 ชนสวนของเครองจกรทสกหรอ (ยกตวอยางเชน ตลบลกปนหรอเครองมอตางๆ) การบ ารงรกษาอยางทวถงและการจดการเครองมอทดจะปองกนปญหานไมใหเกดขน

- สถานการณท 5 การเกดความผดพลาดเลกๆ นอยๆ ทเกดขนเพมเตมจาก สถานการณท 4

ทงน 4 สถานการณแรกทสามารถคาดการณได และสามารถหาวธปองกนไมให เกดของเสยไดสวนสถานการณท 5 นนเปนสงทไมสามารถคาดการณไดท าใหหาแนวทางในการปองกนยาก ทงนการควบคมไมใหเกดของเสยเกดขนนน ซงจะมองคประกอบ 4 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การตรวจสอบ ณ แหลงก าเนด เพอดกจบความผดพลาดกอนจะลกลามกลาย เปนของเสย ขนตอนท 2 การตรวจสอบ 100% เพอตรวจสอบผลตภณฑทกชนไมใชเพยงการสมตรวจ ขนตอนท 3 การปอนขอมลกลบทนท ชวยลดระยะเวลาในการปรบปรงแกไข ขนตอนท 4 การน าอปกรณ Poka – Yoke (การปองกนความผดพลาด) ในอปกรณเครองจกรเพอท าหนาทตรวจสอบแทนคนและจากขนตอนตางๆ เพอทลดความผดพลาด ชวยก าจดความสญเปลาอนเนองมาจากคณภาพของเสย เชน การแกไขงาน (Rework) ของเสยรอท าลาย (Scrap) และเวลาทสญเปลาไปเนองจากเครองจกรเสย อกทงการขจดปญหาของเสยเหลานจะสงผลดานชอเสยงในทางทดขนในดานมมมองของลกคา และสามารถชวยใหบรษทสามารถเพมการแขงขนและงานในสายการผลตและการประกอบไดมากขนดวย (วทยา สหฤทด ารง, 2550)

2.3 แผนภาพกระบวนการทางธรกจ (Business Process Mapping)

ในงานวจยนไดมการน าผงกระบวนการธรกจมาใชในการศกษาและจดท าภาพรวมของทงระบบหวงโซอปทาน โดยหลกการของแผนภาพกระบวนการธรกจจะเปนการศกษากจกรรมการไหลของชนงานและขอมลขาวสารการวเคราะหกระบวนการทางธรกจ สามารถท าไดโดยการท า ผงกระบวนการท างานปจจบน ซงจะมเครองมอชวยในการเขยนคอ เครองมอทางกระบวนการ ทางธรกจ เพอชวยในการพฒนาและใหมความเขาใจรวมกน ทงยงชวยหาวธในการปรบปรงกระบวนการในปจจบน เชน รอบเวลา ตนทนการเปลยนแปลง เทคโนโลย เปนตน อกท ง

-21-

ผงกระบวนการธรกจนนสามารถออกแบบการท างานใหมเพอท าการปรบปรงระบบกระบวนการเดมทเกดขนนนๆ ทงนแผนภาพกระบวนการธรกจทงานวจยนน ามาใชวเคราะห คอ Integration Definition for Function Modeling (IDEF 0) โดยเครองมอ IDEF 0 เปนเครองมอทใชในการปรบปรงและวเคราะหกระบวนการทางธรกจ ซงมงเนนการบงชกระบวนการ แสดงถงรปราง การจดการธรกจการปรบปรงกระบวนการและระบบทซบซอน ซง IDEFO ใชส าหรบแสดงกระบวนการธรกจและการไหลของขอมล เปนวธการทใชในการจ าลองการตดสนใจ การกระท า และกจกรรมขององคกรแสดงและวเคราะหการตดตอสอสาร การประสานงานซง IDEFO มองคประกอบในการเขยน ดงน

(1) กจกรรม (Activity) คอ สงทแสดงหนาทหรอการกระท าในแตละกจกรรมหรออาจจะแสดงกระบวนการทงหมดดวยชอ ซงกจกรรมหนงสามารถแบงยอยออกเปนกจกรรมอน ๆ ไดโดยทจะมตวเลขแสดงล าดบของกจกรรมไวทมมขวาลางของกรอบสเหลยม

(2) ปจจยน าเขา (Input) คอ สวนทแสดงทศทางการไหลของวตถดบและขอมลทตองการใชเพอท ากจกรรม เชน วตถดบ ค าสงซอ เปนตน

(3) ตวควบคม (Control) คอ ตวควบคมการท างานในกจกรรมนน ๆ เพอใหเกด Output เชน นโยบาย ค าสงซอ วนก าหนดสงมอบสนคา กฎหมาย เปนตน

(4) ตวขบเคลอน (Mechanism) คอสวนทแสดงใหเหนวากจกรรมทเกดขนบรรลผลส าเรจดวยปจจยอะไรบาง เชน เงนทน บคลากร เครองจกร เปนตน

(5) ผลลพธ (Output) คอผลลพธทเกดจากการท ากจกรรมนนเชน ผลตภณฑ ใบเรยกเกบเงน เปนตน

รปท 2.6 แสดงสวนประกอบของ IDEFO

หนาทหรอกจกรรม ปจจยเขา

ตวควบคม

ปจจยออก

ตวขบเคลอน

-22-

2.4 ตวแบบตนทนโลจสตกสตอระยะทาง (Logistics Activity Cost-Based on Distance Model) และตวแบบระยะเวลาตอระยะทาง (Logistics Activity Time-Based on Distance Model) ตวแบบตนทนโลจสตกสตอระยะทางและตวแบบระยะเวลาตอระยะทางเปนเครองมอทใชอธบายถงสถานการณปจจบนของระบบโลจสตสกโดยอาศยแผนทกจกรรมโลจสตกสทเขาใจงายของสนคาตางๆ ทมการเคลอนยายเปนระยะทางตางๆ โดยถกน ามาใชเปนเครองมอในการบงชศกยภาพของระบบโลจสตกส โดยจะอธบายกจกรรมและระบบโลจสตกสผานมมมอง เชงภมศาสตร บนมตดานตนทนโลจสตกสและระยะเวลาของการเคลอนท จากตนทางถงปลายทาง ตามเสนทางทตางกน โดยจะแสดงใหเหนถงตนทนทเกดขน และระยะเวลาทใชในกจกรรมการขนสง โดยกจกรรมทเกดขนจะมตนทน และใชระยะเวลาตางๆ โดยจะแสดงใหเหนไดดวยเสนกราฟทเปลยนแปลง ดงน น บรเวณทเปนอปสรรคตามจดตางๆ ของการถายโอนสนคา จะสามารถบงชได

รปท 2.7 แสดงตวอยางตวแบบตนทนโลจสตกสตอระยะทาง ทมา : รธร พนมยงค, 2551

2.5 แบบประเมนประสทธภาพดานโลจสตกส (Logistic Performance Index : LPI)

แบบประเมนประสทธภาพดานโลจสตกส เปนเครองมอทใชวเคราะหประสทธภาพ ดานโลจสตกสขององคกรหรอบรษทผประกอบการภายในประเทศไทยโดยเครองมอนจะชวยใหเขาใจถงสถานะการณทเกดขนจรง จดออน จดแขงขององคกร เพอทจะท าใหสามารถพฒนาขด

-23-

ความสามารถยงขนซงเปนเกดขนโดยคณะท างานโลจสตกสคลนค โดยกจกรรมทางโลจสตกสจะประกอบไปดวย 9 กจกรรม ซงไดแก การใหบรการแกลกคาและกจกรรมสนบสนน การจดซอจดหา, การสอสารดานโลจสตกสและกระบวนการสงซอ, การขนสง, การเลอกสถานทตงของโรงงานและคลงสนคา, การวางแผนหรอการคาดการณความตองการของลกคา, การบรหารสนคาคงคลง, การจดการเครองมอเครองใชตางๆ, การบรรจหบหอและโลจสตกสยอนกลบ การมตของการวดกจกรรมโลจสตกสจะมอย 3 มต โดยการเปรยบเทยบประสทธภาพโลจสตกสกบอตสาหกรรมอาหาร(ส านกโลจสตกส กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร กระทรวงอตสาหกรรม, 2554)

2.5.1. ดชนดานการบรหารตนทน (Cost Management Index) การวดผลการด าเนนงานทางดานตนทนของโลจสตกสสามารถสะทอนผลลแประสทธภาพของการด าเนนงานดานโลจสตกสมากทสดนกวจยและผเชยวชาญดานโลจสตกสสวนใหญจะใชตว ชว ดผลการด าเนนงานโลจสตกสทางดานตนทนดง ทถกระบมากทสดเปนอนดบแรก คอ ตนทนโลจสตกสโดยรวมตอหนวย และรองลงมาคอ Cash-to-cash cycle time หรอ Cash Conversion เปนตน ซงดชนตางๆทไดกลาวมามรายละเอยดดงน

1. สดสวนตนทนการขนสงตอมลคายอดขาย (Ratio of Transportation Cost Per Sale) เปนการเปรยบเทยบสดสวนระหวางตนทนการขนสงตอปกบยอดขายตอปของบรษทโดยตนทนการขนสง ไดแก 1) คาใชจายในแผนกขนสงของบรษท (กรณทบรษทขนสงสนคาดวยตนเอง) ประกอบดวย คาใชจายของพนกงานแผนกขนสง เชน เงนเดอน คาลวงเวลา คาน ามนรถ เปนตน คาเสอมราคาของรถตอป และตนทนอนๆทเกยวของการกบแผนกขนสง 2) คาใชจายทบรษทวาจางผใหบรการขนสงภายนอก ประกอบดวย คาใชจายในการขนสงสนคามายงโรงงานทงหมด (ส าหรบในกรณน าเขาใหนบคาใชจายเฉพาะคาขนสงจากทาเรอหรอสนามบนในประเทศมายงโรงงานเทานน) คาใชจายในการขนสงสนคาไปยงลกคา (ส าหรบในกรณสงออกใหนบเฉพาะคาใชจายในการขนสงสนคาจากโรงงานไปยงทาเรอหรอสนามบนภายในประเทศเทานน)โดยมสตรค านวณการหา ดงน

- สดสวนตนทนการขนสงตอมลคายอดขาย = ตนทนการขนสงตอป/มลคายอดขายตอป 2. สดสวนตนทนการบรหารคลงสนคาตอยอดขาย (Ratio of Warehousing Cost Per Sale) เปนการเปรยบเทยบสดสวนระหวางตนทนการบรหารคลงสนคาตอปกบยอดขายตอปของ

บรษท โดยตนทนการบรหารคลงสนคา ไดแก 1) คาใชจายของพนกงานแผนกคลงสนคาไดแก เงนเดอน คาแรงงาน คาลวงเวลา คาน ามน เปนตน 2) ตนทนคงทในการบรหารคลงสนคา ไดแก คา

-24-

ประภยภยคลงสนคาตอป คาเสอมราคาของคลงสนคาตอป 3) ตนทนในการใชบรการคลงสนคาภายนอก เชน คาเชาพนท เปนตน โดยมสตรค านวณการหา ดงน

- สดสวนตนทนการบรหารคลงสนคาตอยอดขาย = ตนทนการบรหารคลงสนคาตอป / มลคายอดขายตอป

3. สดสวนตนทนการถอครองสนคาตอยอดขาย (Ratio of Inventory Holding Cost Per Sale) ดชนทใชวดตนทนคาเสยโอกาสในการถอครองสนคา ณ ชวงเวลาทบรษทไดท าการจดเกบ

สนคาไวในคลงสนคาของบรษท รวมทงตนทนในการถอครองสนคาอนๆ เชน คาประกนภยสนคา คาเสอมราคาของสนคา ณ ชวงเวลาทจดเกบสนคา เปนตน

- สดสวนตนทนการถอครองสนคาตอยอดขาย = ตนทนการถอครองสนคาตอป / มลคายอดขายตอป ทงนเมอไดขอมลมาแลวจะน าไปเทยบกบตวเปรยบเทยบวดซงจะแบงประสทธภาพไดเปนหาคา คอ 1) ดอย คอ บรษทมปญหาในดานตนทนกจกรรมโลจสตกสทสงเมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน ควรจะตองมการด าเนนการแกไขกจกรรมนนอยางเรงดวนเพอลดตนทน ในกจกรรมนนๆ 2) คอนขางดอย คอ บรษทมปญหาในดานตนทนกจกรรมโลจสตกสพอสมควร เมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน 3) ปานกลาง คอ บรษทมการจดการดานตนทนกจกรรม โลจสตกสทวๆไปไมไดแตกตางกบบรษทอนๆ ถอวาดานตนทนใกลเคยงกบบรษทอนๆ 4) คอนขางด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดดพอสมควรเมอเปรยบกบบรษทอนๆ 5) ด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดอยางรวดเรวและไดเปรยบกบบรษทอนๆ ในอตสาหกรรมเดยวกนคอนขางมาก ซงมรายละเอยดดงตาราง 2.1

ตาราง 2.1 แสดงการประเมนประสทธภาพโลจสตกสดานตนทน

KPI Performance 1 2 3 4 5

มตดานตนทน

1. ตนทนการขนสงตอมลคายอดขาย >23% 23-14% 14-3% 3-1% <1%

2. ตนทนการบรหารคลงสนคาตอยอดขาย >8% 8-5% 5-1% 1-0.4% <0.4%

3. ตนทนการถอครองสนคาตอยอดขาย >17% 17-9% 9-1% 1-0.3% <0.3%

-25-

2.5.2 ดชนดานเวลา (Lead Time Index) ดชนดานเวลานบเปนพนฐานของการวดประสทธภาพดานโลจสตกส โดยการชวดดานเวลา

จะแบงออกเปน 2 ประเภทคอ ตวชวดทใชในการวดชวงเวลาทใชในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ (The elapsed time for the activity) และตวชวดทใชในการวดความนาเชอถอ (Reliability) หรอความเบยงเบน (Variability) ในการด าเนนกจกรรมตางๆ โดยตวชวดดานเวลาของกจกรรม โลจสตกสมดงน

1. ระยะเวลาเฉลยการตอบสนองค าสงซอจากลกคา (Average Order Cycle Time) เปนดชนทใชวดระยะเวลาในการตอบสนองค าสงซอจากลกคาโดยนบตงแตบรษทยนยน

รบค าสงซอจากลกคา ผลต จนกระทงสงมอบสนคาใหกบลกคา โดยค านวณหาไดดงน - ระยะเวลาเฉลยการตอบสนองค าสงซอจากลกคา = ระยะเวลาเฉลยนบตงแตบรษทยนยน

รบค าสงซอจากลกคาผลตจนกระทงบรษทท าการสงมอบสนคาใหกบลกคา 2. ระยะเวลาเฉลยการจดสงสนคา (Average Delivery Cycle Time) เปนดชนทใชวดระยะเวลาในการจดสงสนคาใหกบลกคาโดยนบตงแตการจดสงสนคาขน

รถ และขนสงสนคาไปยงสถานทของลกคา จนกระทงลกคาไดรบสนคา โดยค านวณหาไดดงน - ระยะเวลาเฉลยการจดสงสนคา = ระยะเวลาเฉลยนบตงแตการจดสงสนคาขนรถและท า

การขนสงสนคาไปยงสถานทของลกคา จนกระทงลกคาไดรบสนคา 3. ระยะเวลาเฉลยการเกบสนคาส าเรจรปอยางเพยงพอเพอตอบสนองความตองการของ

ลกคา (Average Inventory Day) เปนดชนทใชวดระยะเวลาเฉลยทบรษทท าการส ารองหรอจดเกบสนคาส าเรจรปมปรมาณ

เพยงพอตอการตอบสนองความตองการของลกคา โดยค านวณหาไดดงน - ระยะเวลาเฉลยการเกบสนคาส าเรจรปไวอยางเพยงพอเพอตอบสนองความตองการ

ของลกคา = ระยะเวลาเฉลยทบรษทท าการส ารองหรอจดเกบสนคาส าเรจรปมปรมาณเพยงพอ ตอการตอบสนองความตองการของลกคา

ทงนเมอไดขอมลมาแลวจะน าไปเทยบกบตวเปรยบเทยบวดซงจะแบงประสทธภาพไดเปนหาคา คอ 1) ดอย คอ บรษทมปญหาเกยวกบกจกรรมดานโลจสตกสทสงเมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน ควรจะตองมการด าเนนการแกไขกจกรรมนนอยางเรงดวน 2) คอนขางดอย คอ บรษทมปญหาในดานกจกรรมโลจสตกสพอสมควร เมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน 3) ปานกลาง คอ บรษทมการจดการดานกจกรรมโลจสตกสทวๆ ไปไมไดแตกตางกบบรษทอนๆ 4) คอนขางด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดดพอสมควรเมอเปรยบกบบรษท

-26-

อนๆ 5) ด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดอยางรวดเรวและไดเปรยบกบบรษทอนๆ ในอตสาหกรรมเดยวกนคอนขางมาก ซงมรายละเอยดดงตาราง 2.2

ตาราง 2.2 แสดงการประเมนประสทธภาพโลจสตกสดานเวลา

KPI Performance (วน) 1 2 3 4 5

มตดานเวลา 1. ระยะเวลาเฉลยการตอบสนองค าสงซอ จากลกคา

> 18 18-15 15-7 7-3 < 3

2. ระยะเวลาเฉลยการจดสงสนคา > 4วน 4- 3 3- 1.5 1.5-0.5 <0.5 3. ระยะเวลาเฉลยการเกบสนคาส าเรจรปอยางเพยงพอ

>80 80-60 60-26 26 - 11 <11

2.5.3 ดชนดานความนาเชอถอ การวดประสทธภาพโลจสตกสดานความนาเชอถอ มรายละเอยดดงน 1. อตราความสามารถการจดสงสนคา (DIFOT CS and Support Rate) เปนดชนทใชวดความสามารถในการจดสงสนคาใหแกลกคาครบจ านวนและตรงเวลาตามท

ไดตกลงกนไว โดยสามารถค านวณหาไดดงน - DIFOT Rate (CS and Support) = รอยละของการจดสงครบตามจ านวนx รอยละของการ

จดสงตรงตามเวลา 2. อตราความแมนย าการพยากรณความตองการของลกคา (Forecast Accuracy Rate) เปนดชนชวดความแมนย าในการพยากรณความตองการของลกคา โดยค านวณจากปรมาณ

ผลตางของปรมาณการสงซอสนคาจรง กบปรมาณสนคาทไดพยากรณไว ไดดงน - Forecast Accuracy Rate = ปรมาณสนคาทลกคาสงซอจรง/ปรมาณสนคาทบรษทได

พยากรณตามความตองการของลกคา

3. อตราการถกตกลบของสนคา (Rate of Returned Goods) เปนดชนชวดสดสวนการถกตกลบของสนคาจากลกคา หลงจากไดท าการจดสงสนคา

เรยบรอยแลว ซงค านวณตามค าสงซอ ไดดงน - Rate of Returned Goods = จ านวนครงของการถกตกลบของสนคา x 100% จ านวนครง

ของการจดสงสนคาไปยงลกคา

-27-

ทงนเมอไดขอมลมาแลวจะน าไปเทยบกบตวเปรยบเทยบวดซงจะแบงประสทธภาพไดเปนหาคา คอ 1) ดอย คอ บรษทมปญหาเกยวกบกจกรรมดานโลจสตกสทสงเมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน ควรจะตองมการด าเนนการแกไขกจกรรมนนอยางเรงดวน 2) คอนขางดอย คอ บรษทมปญหาในดานกจกรรมโลจสตกสพอสมควร เมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรมเดยวกน 3) ปานกลาง คอ บรษทมการจดการดานกจกรรมโลจสตกสทวๆ ไปไมไดแตกตางกบบรษทอนๆ 4) คอนขางด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดดพอสมควรเมอเปรยบกบบรษทอนๆ 5) ด คอบรษทสามารถด าเนนกจกรรมทางโลจสตกสไดอยางรวดเรวและไดเปรยบกบบรษทอนๆ ในอตสาหกรรมเดยวกนคอนขางมาก ซงมรายละเอยดดงตาราง 2.3

ตาราง 2.3 แสดงการประเมนประสทธภาพโลจสตกสดานความนาเชอถอ

KPI Performance 1 2 3 4 5

มตดานความนาเชอถอ 1. อตราความแมนย าการพยากรณ

ความตองการของลกคา <72% 72-80% 80-92% 92-97% >97%

2. อตราการถกตกลบของสนคา >6% 6-5% 5-2% 2-1% <1% 3. ความสามารถการจดสงสนคา <82% 82-86% 86-94% 94-96% >96%

2.6 งานวจยทเกยวของ

ในการศกษาการปรบปรงระบบหวงโซอปทานของอาหารไทยเพอการสงออกสตลาดญปนนนทางผวจยไดท าการศกษางานวจยทเกยวของในหลายๆดานไดแก ดานมาตรฐานคณภาพ และความปลอดภยในอาหารการศกษาการปรบปรงกระบวนการหวงโซอปทานการศกษาผงกระบวนการธรกจและการศกษาตวแบบตนทนโลจสตกสตอระยะทาง (Logistics Activity Cost-Based on Distance Model) และตวแบบระยะเวลาตอระยะทาง (Logistics Activity Time-Based on Distance Model) และการวดประสทธภาพดานโลจสตกสโดยรายละเอยดงานวจยตางๆทไดท าการศกษามรายละเอยดดงน การศกษาดานมาตรฐานคณภาพและความปลอดภยในอาหารนนไดมผศกษาเกยวกบการปรบปรงหวงโซอปทานอาหารของหลายๆงานวจยจะพบวามการเนนเกยวกบคณภาพและความปลอดภยในอาหารอนเนองมาจากความไมมนใจในคณภาพของสนคาอาหารเองหรอมาจากการ

-28-

ตรวจสอบคณภาพแลวพบสารตกคางหรอสงแปลกปลอมทตดมากบอาหารซงเปนสาเหตทท าใหเกดการเจบปวยไดทกๆประเทศจงใหความส าคญในมาตรฐานของสนคาน าเขาดงงานวจยของ Clare et al. (2009) ไดท าการศกษาตลาดของผกและผลไมสดพบวาจะมการแบงตลาดอยสามแบบคอ ตลาดทวไปภายในประเทศ ตลาดบนภายในประเทศ และการสงออกตางประเทศพบวาการสงออกภายนอกประเทศตองมการควบคมคณภาพและความปลอดภยตลอดการผลตพรอมทงสามารถตรวจสอบยอนกลบทมาของผลตภณฑในทกๆกระบวนการไดโดยเรมต งแตเรมการเพาะปลก การคดเลอกขนาด การบรรจหบหอจนกระทงการจดสง สาเหตทท าใหตลาดการสงออกไปตางๆประเทศตองมการดแลควบคมคณภาพและความปลอดภยสงเนองมาจากในปจจบนมการตรวจพบวาอาหารเปนสงทท าใหเกดโรคไดหากอาหารทรบประทานเขาไปไมไดคณภาพ ความกาวหนาทางเทคโนโลยในการตรวจสอบสงปนเปอนในอาหาร เปนตน ซงงานวจยนไดท าการศกษาการรวมมอกนระหวางภาครฐและเกษตรกรเพอการเพมมลคาในผกและผลไมเนองมาจากการผลตอาหารทปลอดภยจะตองใชเงนลงทนทสงท าใหเกษตรกรรายยอยไมสามารถแขงขนกบผประกอบการเอกชนได ซงพบวาหากเกษตรกรมการรวมกลมทแนนหนาและมความใสใจเกยวกบอาหารปลอดภยพรอมทงรฐบาลใหการสนบสนนไมวาจะเปนการสรางถนน การรถไฟเพอใหมการคมนาคมทสะดวกขน การใหความรเกยวกบการผลตอาหารปลอดภย การชวยคาใชจายเกยวกบการออกใบรบประกนคณภาพ การสงนกวจยเพอพฒนาสายพนธขององน สงเหลานจะชวยใหเกษตรกรมความสามารถทจะแขงขนกบผประกอบการเอกชนในการสงผกและผลไมไปสตลาดตางประเทศ ซงการสงออกสนคาไปตลาดตางประเทศจะใหความส าคญในการตรวจสอบยอนกลบของสนคาท าใหผบรโภคมความมนใจในคณภาพของสนคานนๆอกทงหากมการไดรบมาตรฐานตางๆทเกยวของกบความปลอดภยยงจะไดรบความเชอมนเปนอยางด ดงงานวจยของ Aruoma (2006) ไดกลาวถงการท WTO ไดมขอตกลงกนในกลมสมาชกเกยวกบสขอนามยทางดานอาหารสดานไดแก หลกมาตรฐานสากล หลกความเทาเทยมกน หลกการประเมนความเสยง หลกความโปรงใส ซงหลกเกณฑทงสขอนเปนขอตกลงรวมกนระหวางประเทศสมาชกเพอรองรบมาตรฐานสนคาทน าเขา ระบบมาตรฐานความปลอดภยไมวาจะเปน Hazard Analysis at Critical Control Points (HACCP) ,Good Hygiene practice (GHP) สองมาตรฐานนเปนระบบหลกในการจดการดานความปลอดภยในหวงโซอปทานเกยวกบอาหารซงจะเกยวกบสงทเปนอนตรายไมวาจะเปน สงมชวตหรอสารเคม หรอสงใดๆกตามทอาหารกผลเสยใหกบสขภาพโดยกฏเกณฑตางๆทมขน กเพอปกปองสขภาพของผบรโภคอกท งยงสามารถขยายอตราการเตบโตทางเศรษฐกจและสนบสนนใหเกดการคาทเปนธรรมระหวางประเทศตางๆเพอไมใหเกดการกดกนทางการคาทไมเปนธรรม จากการทไดท าการศกษาในหลายๆ งานวจยจะพบวาเรองมาตรฐานดานคณภาพและ

-29-

ความปลอดภยของอาหารในหลายๆประเทศใหความส าคญจนมการตงกฏหมายและขอบงคบเกยวกบการน าเขาของอาหารซงหากมการพฒนาอาหารไทยในดานคณภาพและมาตรฐานตามทประเทศญปนตองการกจะเปนแนวทางการเพมศกยภาพในการแขงขนกบตลาดตางประเทศได การศกษาการปรบปรงกระบวนการหวงโซอปทานดวยเครองมอและเทคนคลน โดยในหวงโซอปทานจะมความเชอมตอของหลายๆ หนวยงาน ซงจะเรมตงแต เกษตรกรตนน า ผจดหาวตถดบ โรงงานการผลต การจดสงผลตภณฑไปถงผบรโภคซงการเชอมโยงหลายๆซงหากการเชอมโยงของแตละกจกรรมไมดสงผลใหประสทธภาพในหวงโซอปทานลดนอยกวาประสทธภาพทควรจะเปนซงงานวจยของณฏฐรนดา ฐตเจรญพงษ และ อภชาต โสภาแดง (2551) ไดศกษากจกรรมในระบบหวงโซอปทานของอตสาหกรรมขาวโพดกระปองซงไดน าเทคนคการวเคราะหสายธารคณคา (Value Stream Analysis) และแผนผงสายธารคณคามาประยกตใชในโซอปทานอตสาหกรรมขาวโพดกระปองเพอการสงออกโดยการวเคราะหคณคาจะมการจ าแนกกจกรรมออกเปน 3 กจกรรม คอ กจกรรมทมคณคาเพม กจกรรมทจ าเปนแตไมเกดคณคาเพม และกจกรรมทไมมคณคาเพม ซงการวเคราะหแผนผงสายธารคณคาจะท าใหสามารถมองเหนถงกจกรรมทกอคณคาและไมกอคณคาของกระบวนการปจจบนเพอทจะเปนแนวทางในการลดความสญเปลาและปรบปรงระบบการด าเนนการในระบบหวงโซอปทานนนๆได โดยงานวจยนท าการศกษาตงแตการเตรยมการเพาะปลกไปจนถงการขนสงสนคาไปยงทาเรอเพอการสงออก พบวาสามารถระบกจกรรมไดทงหมด 13 กจกรรม มขนตอนดงน กจกรรมการเตรยมแปลง กจกรรมการปลกขาวโพด กจกรรมการตดตอพอคาคนกลาง กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ กจกรรมเกบเกยวขาวโพด กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ กจกรรมขนสงไปยงโรงงานผลต กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ กจกรรมรอการผลต กจกรรมการแปรรปขาวโพดกระปอง กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ กจกกรรมการจดเกบ กจกรรมการขนสงไปยงทาเรอเพอสงออก โดยใชเวลาการด าเนนงานท งหมดเทากบ 2893.17 ชวโมง โดยสตรการค านวณเวลาเฉลย (te) ซงมรายละเอยดดงน สตรการค านวณเวลาเฉลย (te) te = (a + 4m + b)/6 โดย a = เวลาทเสรจเรวทสดในแตละกจกรรม b = เวลาทเสรจชาทสดในแตละกจกรรม m = เวลาทเสรจไดโดยสวนมากในแตละกจกรรม จากกจกรรมทมทงหมด 13 กจกรรมจะพบวามกจกรรมทกอคณคาเพมเพยง 2 กจกรรม คอ กจกรรมการปลกขาวโพดและกจกรรมการแปรรปขาวโพดกระปอง โดยใชเวลาเทากบ 1,841.50 ชวโมง สวนกจกรรมอนๆเปนกจกรรมทจ าเปนแตไมเกดมลคาเพม ใชเวลาทงสน 1051.6 ชวโมง จากการศกษาพบวากจกรรมทจ าเปนแตไมเกดมลคาเพมสวนใหญสญเสยเวลาใหกบกจกรรม

-30-

การขนยายและการรอคอยตรวจสอบคณภาพสนคาเปนเวลาเฉลยเทากบ 18.17 ชวโมงและ 328 ชวโมง จากขอมลเหลานท าใหสามารถวเคราะหปญหาพรอมทงหาแนวทางในการปรบปรงโซอปทานเพอเพมประสทธภาพทงหวงโซอปทานอตสาหกรรมขาวโพดกระปองท าใหสามารถเพมขดความสามารถในการแขงขนไดมากยงขนและงานของ Joaquín และ Carlos (2007) ไดท าการศกษาการน าเครองมอและเทคนคลนมาใชในการพฒนากระบวนการผลตไข ซงมบรษทใหค าปรกษาในการปรบปรงและพฒนาดวยเทคนคลน โดยทปรกษาเรมท าการศกษาต งแตขนเรมตนของกระบวนการจนสนสดกระบวนการโดยใชเทคนคสายธารคณคาทชวยในการมองเหนภาพทงกระบวนการของวสดและขอมล ท าใหพบปญหาทเกดขนในแตละกระบวนการดงน การผลตทมากเกนไปไมสมดลกบความตองการของตลาด, กระบวนการไหลของขอมลและผลตภณฑ ยงไมมความตอเนองทงกระบวนการของหวงโซอปทานไข ซงจากการศกษาไดมการใชเทคนคระบบการผลตแบบดง (Pull System) และเทคนคสายธารแหงคณคา มาใชในการวเคราะหและปรบปรงกระบวนการคดแยกไข, การบรรจหบหอ, การจดเกบและการกระจายสนคาไปสลกคา ซงจากการศกษาพบวาท าใหสามารถพฒนาประสทธภาพของกระบวนการโลจสตกสไดเพมขน 30% และในหลายๆงานวจยไดลดความสญเปลาโดยการน าแนวคดแบบลนมาใชในการปรบปรงประสทธภาพของกระบวนการท างานใหการท างานท าไดตออยางเนองซงเครองมอทมาชวยในการลดความสญเปลาตามแนวคดแบบลนนนมมากมาย เชนกจกรรม 5ส,การผลตแบบเซลล,การผลตแบบไหลทละชน,แผนภาพสายธารคณคา (Value Stream Mapping) ดงงานวจยของ Fawaz และ Jayant (2007) ไดมการกลาวถงเครองมอและเทคนคของการผลตแบบลนวาสามารถชวยปรบปรงเวลาน าในกระบวนการผลตและลดงานระหวางท าลงไดซงทงสองไดมการประยกตใชแผนผงสายธารคณคาเพอทจะระบความจ าเปนในการน าเทคนคอนๆของการผลตแบบลนเขามาใชปรบปรงประสทธภาพและเพอเพมความมนใจใหกบทางผ บรหาร ท งสองไดสรางแบบการจ าลองสถานการณทสามารถวเคราะหโครงสรางของระบบอกทงยงวดประสทธภาพการท างานขนพนฐานไดซงเหมอนกบ S Wu และ M. Wee (2009) ทไดน าหลกการของลนมาปรบปรงหวงโซอปทานในการลดตนทนการผลต การพฒนาคณภาพและการลดเวลาน าทงกระบวนการของ P-D-C-A ซงไดมการประยกตเทคนคมาจากระบบการผลตของโตโยตามาใชกบ FORD LIO HO MOTOR CO. ในกระบวนการการประกอบรถยนตพรอมทงไดน าเครองมอของลนทชอวาแผนผงสายธารคณคามาใช(Value Steam Mapping) เพอทจะระบกจกรรม เวลาทใช สถานการณปจจบนเพอทจะน าไปสการปรบปรงสงทสญเปลาโดยแผนผงสายธารคณคาสามารถแสดงถงคณคาของกจกรรมไมวาจะเปน กจกรรมทไมมคณคาเพม (NVA) หรอกจกรรมทมคณคา (VA) จากการศกษาพบวา กจกรรมทไมมคณคาเพม (NVA) ม 31% ซงไดแกปญหาโดยการ ใช Pull System เปนตวก าหนดการปลอยชนสวน

-31-

และไดใช JIT Kanban เปนตวลดกจกรรมทไมมคณคาพรอมทงมการปรบปรงประสทธภาพการท างานใหดยงขนและยงสามารถเปนแนวทางในการปรบปรงดานอนๆ ตอไป และ Dudek และSzewieczek (2009) ไดมการปรบปรงระบบการท างานโดยใชเทคนคการปองกนความผดพลาด(Zero Defect) หรอทเรยกวา Poka- Yoke ในกลมบรษทยานยนตของโปแลนดเพอทท าการพฒนาเกยวกบคณภาพในการผลตเพอใหเปนการลดตนทนและลดของเสยพรอมทงการควบคมและปรบปรงคณภาพของกระบวนการผลต ท าใหมการควบคมการท างานดงน 1. การปองกนความผดพลาดทเกดจากตวบคคลซงเกดจาก ความไมมความระวงในการปองกนความผดพลาดท าใหเกดการผดทซ าซาก ,ความผดพลาดทเกดจากความไมเขาใจ, การระบ แยกแยะทผดพลาด, การลม, การขาดชวงของการอบรม, การมความตงใจในการท างานแตด าเนนการตามกระบวนการไมถกตอง 2. หากมการผดพลาดจ าเปนจะตองมการแจงใหทราบทนท 3 . Poka- Yoke เปนเทคนคในการปองกนความผดพลาดไดในระยะเวลาอนสน 4. การใช Poka- Yoke เปนการลดความถของการผดพลาดทเกดขน 5. เทคนค Poka- Yoke เปนเทคนคทใชไดงายและไมรบกวนกระบวนการท างานของวศวกรอกทงยงเปนเทคนคทราคาถกและมประสทธภาพ ซงบรษท X ไดมการน าเทคนค Poka- Yoke มาใช 3 ขอคอ 1.การเตอนและระวงภยซงสามารถรบประกนวามสนคาทมคณภาพดออกมาประมาณ 30% แตไมสามารถรบประกนไดทง 100% 2. การควบคม 3.การปองกน ซงสองขอหลงนสามารถปองกนความผดพลาดได 100% สวนบรษท Y เปนบรษททท าการผลตตลบลกปนซงไดมการใชเทคนค Poka- Yoke โดยแผนกซอมบ ารงซงมวตถประสงคในการขจดการใสผดดานของการท าตลบลกปนซงจะชวยในการปองกนไมใหเกดความผดพลาดทเกดขนในกระบวนการผลตลกปน จากการศกษาพบวาการใชเทคนคการปองกนความผดพลาดจ าเปนจะตองมพนฐานในเรองของการจดการคณภาพโดยรวม และสงทส าคญทสดคอการแยกแยะระหวางของดและของเสยรวมไปถงการใหความรกบพนกงานและมการด าเนนการทพบทนทเมอพบปญหาซงเทคนคนจะชวยในการเพมคณภาพใหกบกระบวนการผลตพรอมทงลดการสญเสยของผลตภณฑและยงสามารถชวยในการลดตนทนของกระบวนการผลต จากการวจยเหลานท าใหพบวาการศกษากจกรรมตางๆในระบบหวงโซอปทานดวยแนวคดของลนจะท าใหเหนกจกรรมทงหมด ทเกดขนในระบบหวงโซอปทานพรอมทงยงเหนปญหาทเกดขนซงจะมแนวทางในการแกไขและก าจดกจกรรมทสญเปลาเพอใหกระบวนการในแตละกจกรรมมประสทธภาพมากขนพรอมทงยงสามารถลดตนทนในกระบวนการไดอกดวยทงนหากตองมการใหมประสทธภาพทดควรจะมการปรบปรงกระบวนการตามแนวทางของลนทมการปรบปรงและพฒนา อยางตอเนอง

การศกษาแผนผงกระบวนการธรกจนนไดมผทน าแผนผงกระบวนการธรกจไปใชในงานวจยในรปแบบตางๆ ดงน งานวจยของ R. Darlington , T. Staikos and S. Rahimifard (2009)

-32-

และ ของ R. Darlington and S. Rahimifard (2009) ไดมการน าแผนผงกระบวนการธรกจ (Integration Definition for Function Modeling, IDEF 0) เพอน ามาใชในการมองเหนความสมพนธทมความเชอมโยงกนในแตละกระบวนการของโรงงานอตสาหกรรมการผลตอาหารแชแขงสงออกไปยงรานสะดวกซอทพบวา มของเสยออกมามากโดยทงนเนองมาจากการวางแผนการผลตทไมสมพนธกบเวลาทของสามารถเกบรกษาไดท าใหเกดของเสยขนและการผลตเกนความตองการของลกคา โดยของเสยทเกดขนจากกระบวนการผลตแบงได 5 ประเภท คอ ของเสยทเกดจากซากอาหารทไมสามารถท าประโยชนได เชน กาน ใบ กระดก ของเสยทมาจากน าเสย เชน น าในกระบวนการผลต น าจากการลางสวนประกอบตางๆ ของเสยทเกดในขบวนการผลต ของเสยทเกดจากการบรรจ และของเสยทเกดจากการผลตมากเกนไป ซงแผนผงกระบวนการธรกจจะท าใหสามารถมองเหนของเสยตางๆ โดยกจกรรมทพบในกระบวนการตางๆในโรงงานอตสาหกรรม การผลตอาหารแชแขงสงออกไปยงรานสะดวกซอตางๆ พบวา มกจกรรมทงหมด 4 กจกรรมดงน 1. กจกรรมการจดหาวตถดบ 2. กจกรรมการผลต 3. กจกรรมการกระจายสนคาและจดสงใหลกคา 4. กจกรรมการก าจด ซงกจกรรมท1และ 2 มปจจยน าเขา คอ วตถดบ น า พลงงานทใชในการผลต การบรรจ สวนตวขบเคลอนคอ การผลตและการจดการและการจดเกบขนสง สวนตวควบคมในกจกรรมท 2 คอการวางแผน โดยผลลพธทไดออกมา คอ ของเสย 5 อยาง และ ผลตภณฑอาหาร แชแขงพรอมรบประทานซงจากการมองเหนภาพความเชอมโยงทงหมดน ท าใหสามารถสรปแนวทางการแกปญหาไวดงน การลดชวงเวลาน าของการผลตโดยการปรบปรงกระบวนและเทคโนโลยการผลต การเพมเวลาในการสงซอใหมากขนเพอปรบปรงประสทธภาพ การจดการหวงโซอปทาน การประยกตใชการวางแผนการผลตใชไดประสทธภาพสงสด และงานวจยของของวลยลกษณ อตธรวงศและนลวรรณ ชมฤทธ (2549) ไดหาแนวทางในการเพมประสทธภาพอตสาหกรรมกงขาวโดยไดท าการวเคราะหความสมพนธระหวางคคาในหวงโซอปทาน โดยท าการศกษากระบวนการท างานตงแตตนน าจนถงปลายน า คอ สวนผจดหาวตถดบใหกบฟารมเลยงกง (บอดน) ฟารมเลยงกง (บอดน) ตลาดกลาง โรงงานแปรรป/หองเยน รานขายปลกและสดทายคอผบรโภค โดยการใชเครองมอ IDEFO ซงเปนเครองมอในการเขยนตวแบบของกระบวนการทางธรกจท าใหมองเหนถงความเชอมโยงของวตถดบและขอมลสารสนเทศในแตละกจกรรม จากการศกษาพบวา กงมราคาตกต าและมการแกวงตวสงเนองมาจากการเชอมโยงของขอมลในแตละฝายยงมนอยท าใหไมมความเชอใจระหวางคคา เชน เกษตรกรไมเชอมนในขอมลทไดจากฟารมอนบาลเลยงกง เกษตรกรไมมขอมลทางดานการตลาดหรอขอมลความตองการวตถดบจากโรงงานแปรรป การใหความรจากภาครฐบาลทมไมตอเนองและเพยงพอ ซงผวจยไดท าการเขยนความเชอมโยงได 5 กจกรรม คอ 1. โรงงานอาหาร/ตวแทนจ าหนาย 2. Hatchery/ฟารมอนบาลลกกง 3. ฟารมเลยงกง (บอดน)

-33-

4.แพ/พอคาคนกลาง 5. โรงงานแปรรป/หองเยน โดยปจจยน าเขา คอ วตถดบและค าสงซอ ตวขบเคลอน ไดแก แรงงาน เครองมอ เงนทน บคลากร ระบบบรหารจดการ และระบบสารสนเทศ ตวควบคม ไดแก ก าหนดวนสงมอบ ระบบมาตรฐาน (ACC/CoC/GAP/GMP/HACCP) ขาวสารเกยวกบราคากง ขอกดกนทางการคาและเทคโนโลยการเลยง สวนปจจยน าออก คอ ผลตภณฑกงและปรมาณการสงออก จากการศกษาพบวาปญหาทเกดขนทไดกลาวมานนเกดจากความไมเชอมโยงของขอมลดงนนควรมการแจงเกยวกบขาวสารราคากงให Hatchery/ฟารมอนบาลลกกงทราบราคาทตกลงกนกบโรงงานแปรรปและทราบเกยวกบก าหนดวนสงมอบกงใหกบทกกจกรรมไดทราบ ทงนผงกระบวนการธรกจ ยงเปนการมองภาพรวมและการเชอมความสมพนธระหวางขอมลและวตถดบทเคลอนทในกระบวนการตางๆ ซงจะเปนหาแนวทางในการลดอปสรรคทพบและใหการกระบวนการท างานทงหวงโซอปทานมประสทธภาพมากยงขนท าใหสามารถเพมศกยภาพทางธรกจทจะแขงขนกบผประกอบการรายอนๆตอไป ในเรองของการลดความสญเปลาในหวงโซอปทานโดยการใชตวแบบตนทนโลจสตกส ตอระยะทางและตวแบบระยะเวลาตอระยะทาง Whicker et al. (2009) ไดท าการศกษาการลดความสญเปลาของโรงงานกรณศกษา โดยไดมการน าการวเคราะหตนทนทางโลจสตกสมาใชโดยการศกษาเวลาและตนทนเทยบกบกระบวนการตางๆทเกดขนในหวงโซอปทานซงไดแก กระบวนการจดเกบวตถดบ กระบวนการ ขนสงไปยงโรงงาน กระบวนการผลต กระบวนการขนสงไปยงพนทคลงจดเกบ กระบวนการระบสนคาบรเวณคลงจดเกบ กระบวนการจดเกบรอลกคา กระบวนการนบสนคาใหลกคา กระบวนการขนสงสนคาไปยงลกคา เมอน ามาวเคราะหพบวาจะมความสมพนธกน ซงมรายละเอยดดงน การทลดตนทนทกระบวนการใดกระบวนการสามารถกอใหเกดตนทนอกกระบวนการหนงได,ความสมพนธระหวางเวลาและตนทนในหวงโซอปทานเปนความสมพนธแบบไมเปนเสนตรง, กระบวนการแตละกระบวนการจะมตนทนทไมกอคณคาเทากนเมอเทยบเวลาทเทากน, ความสามารถของการลดตนทนทไมกอคณคาในเวลาอนส นขนอยกบลกษณะตนทนของกจกรรมในแตละกระบวนการ สวนงานวจยของ รทธ พนมยงค (2547) ไดท าการศกษาเสนทางการขนสงไวนจากประเทศฝรงเศสไปยงประเทศลาวดวยวธการศกษา ตวแบบตนทนโลจสตกสตอระยะทางและตวแบบระยะเวลาตอระยะทางโดยตนทนทางโลจสตกส ทน ามาคดม 2 ดานคอคาขนสง (โดยทางถนน, ทางรถไฟ, ทางแมน า และทางทะเล) และ คาใชจาย ทเกดจากการใชการขนสงรวม (ทาเรอ, คาธรรมเนยมบรการทางรถไฟ,คาธรรมเนยมการปลอย ของขาเขา) เปรยบเทยบกบระยะทางทใชในแตละกระบวนกา รแสดงใหเหนวาคาใชจายทเพมสงขนจากการเปลยนรปแบบการขนสง ซงจะแปรผนกบรปแบบการขนสง เชน การเปลยนจากการขนสงทางถนนไปยงรถราง คาธรรมเนยมทาเรอ ฯลฯ จากการศกษาเสนทางการขนสง 3 รปแบบ

-34-

คอ 1.ผานเมองดานง(เวยดนาม) 2. ผานกรงเทพ (ประเทศไทย) 3. ผานทาเรอกลง (มาเลเซย) จากการศกษาพบวา การขนสงรวมแบบ “Sea-Road” ผานทางทาเรอดานง ในประเทศเวยดนาม เปนทางเลอกทเหมาะสมทสดในแงของราคาคาขนสง ในขณะท การขนสงแบบ “Sea-rail-road” ผานทาง ทาเรอ Klang ในมาเลเซย ผานประเทศไทย ใชระยะเวลานอยทสด ซงในงานวจยของ รทธ พนมยงค อภชาต โสภาแดง และคณะ (2551) ไดท าการการศกษาการพฒนาระบบโลจสตกสของแนวพนทพฒนาเศรษฐกจเหนอ-ใต อนภมภาคลมแมน าโขงซงม 3 แนวพนทยอยพาดผานระหวางกรงเทพ-คนหมง ไฮฟอง-คนหมง และหนานหนง-ฮานอย โดยมการใชเครองมอตนแบบของตนทนโลจสตกสตอระยะทาง และระยะเวลาตอระยะทางเพอแสดงใหเหนถงความสมพนธเกยวกบตนทนของกจกรรมการขนสงและกจกรรมทเกดขนตามจดตรวจหรอ ณ ชายแดน จนถงปลายทางทสมพนธกบเวลา ซงจะแสดงใหเหนถงตนทนทเกดขนในสวนของการขนสงและไมใชการขนสงพรอมท งแสดงคาใชจายทเกดขนแตละชวงของกจกรรม สวนขอมลดานระยะเวลาทน ามาเปรยบเทยบกบระยะทางจะแสดงใหเหนถงระยะเวลาในการขนสงและการถายโอนของสนคาในแตละชวงและยงสามารถระบถงอปสรรคปญหาทเกดขน ณ จดถายโอนสนคา จากการศกษาพบวาเสนทางหมายเลย 3 ตะวนออก นาจะเปนเสนทางการขนสงทส าคญในอนาคต เนองมาจากทางประเทศลาวไดมการขยายถนนระหวางหวยทรายและบอเตนอกทงยงมการสรางสะพานระหวางเชยงของกบหวยทราย ซงจะท าใหการขนสงสนคาสะดวกรวดเรวยงขนเมอเปรยบเทยบกบสองเสนทางและจากการศกษาตนทนสมพนธกบระยะทาง พบวาตนทนทสงจะอยทการขามพรมแดน หรอการถายโอนขนสงสนคา ซงการขนสงขามพรมแดนอนภมภาคลมน าโขง (GMS.CBTA)ไดมสวนชวยในการลดคาใชจายและเวลาในการขามพรมแดนท าใหคาใชจายและเวลาทใชลดลงไปอยางมาก ซงเครองมอตนแบบของตนทนโลจสตกสตอระยะทาง และระยะเวลาตอระยะทางท าใหสามารถมองเหนภาพกจกรรมตางๆทสมพนธกบเวลาและคาใชจายทเกดขนซสามารถน ามาใชกบการปรบปรงประสทธภาพของหวงโซอปทานอนๆ ตอไป

ส าหรบเครองมอทใชในการประเมนประสทธภาพดานโลจสตกส ธชกล กลยาธวานนท และคณะ (2552) ไดท าการศกษาการวดประสทธภาพดานโลจสตกสกบบรษท เจรญศลปพลาสตกพรนตง จ ากด โดยไดท าการปรบปรงประสทธภาพในมตดานคณภาพของการวดผลการด าเนนงานซงปกตจะมการวดสามมต คอ มตดานเวลา มตดานตนทน มตดานคณภาพ ซงมการวดประสทธภาพ 3 ชวงไดแก บรษทจดซอจดหาพลาสตก บรษทผผลตจนไปถงบรษทคคา และจากบรษทคคาไปถงรานคา จากการศกษาพบวาประสทธภาพต าสดในทกๆชวงซงมคาไดแก 0.02,0.03,0.045 เนองมาจากในชวงท 1 และ 2 ยงเปนการผลตแบบตามค าสงซอและไมมการเตรยมสนคาไวลวงหนาและในชวงท 3 มคาไมสงมากเนองมาจากการคาดการณของบรษทคคาเกยวกบ

-35-

ลกคานอยเกนความตองการท าใหสนคาไมเพยงพอกบความตองการของลกคาและการวด เกยวกบจ านวนค าสงซอทถกจดสงใหแกลกคาไดอยางถกตองชวงท 2 และ 3 จะมมากกวาชวงท 1เนองมาจากจะมการตรวจสอบความเรยบรอยของสนคากอนสงไปยงลกคาเสมอ ดงนนจงสามารถกลาวไดวาการวดประสทธภาพดานโลจสตกสโดยมการปรบปรงดานคณภาพสามารถสะทอนมตในดานคณภาพและสามารถวดผลไดจรงโดยผานการศกษาจากโรงงานกรณศกษา ซงไดมงานวจยของ มงคล ชยวฒนาภาและคณะ (2549) ไดท าการศกษาระบบหวงโซอปทานของโรงงานสขาวรงชยกจโดยจะมการวดสามมต คอ มตดานตนทน มตดานเวลา มตดานคณภาพ จากการศกษาพบวาการศกษาชองทางโลจสตกสขาวหอมมะลส าหรบการบรโภคภายในประเทศ พบกจกรรมทไมกอคณคาม 4 กจกรรม คดเปนรอยละ 18.18 สวนการศกษาชองทางโลจสตกสขาวหอมมะลจากชาวนาไปยงผสงออก–การสงออก พบกจกรรมทไมกอคณคาม 3 กจกรรมและจากการการวดประสทธภาพชองทางโลจสตกสซงเรมศกษาตงแต ชาวนา โรงส พอคาสง/หยง ไปสนสดทพอคาปลก/ผสงออก พบวา ระยะเวลาการเกบสนคาคงคลงในสวนของ ชาวนา และโรงสจะใชเวลานานประมาณ 180 วน สวนตนทนดานลจสตกสแบงยอยไดเปน คาราคาการจดเกบสนคา คาขนสง คาจดซอ พบวาอตราสวนคาใชจายตอราคาขายทสงจะอยท โรงส พอคาสง/หยง และพอคาปลก/ผสงออก อยทประมาณ 6-9% และจากการวดประสทธภาพชองทางโลจสตกสจะดในดานตนทนและเวลาแตจะมจดออนในดานการวดคณภาพซงไดมการปรบปรง จากการศกษางานวจยขางตนท าใหทมวจยไดมการน าผงกระบวนการธรกจน ามาใชในการศกษาถงความเชอมโยงของกระบวนการท างานในแตละกจกรรมของระบบโลจสตกสภายในพรอมทงไดน าแผนผงสายธารคณคาอยางงายและตวตนแบบของตนทนโลจสตกสตอระยะทาง และระยะเวลาตอระยะทาง เพอระบกจกรรมทกอคณคา,กจกรรมทไมกอคณคาพรอมทงทราบเวลาและตนทนทเสยไปในแตละกจกรรมเพอท าใหสามารถทราบและวเคราะหปญหาทเกดขน โดยทงทฤษฏและการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ จงสามารถก าหนดขนตอนงานวจย เพอน าไปท างานวจย โดยจะกลาวในบทถดไป