197

Sa mabilis na pagbasa ng ilang pahina ng Levitico, waring narito ang relihiyon ng Israel nabinubuo ng sanlibong utos na idinikta ng Diyos kay Moises. Pero pakiwari lamang ito. Hindinabago ang pananampalataya ng Israel kay Yawe, pero pumukaw ito o naghatid ng palagiangebolusyon ng mga sistemang panrelihiyon.

Mga kaugalian lamang at mga paniniwala ng kanilang mga ninuno ang tangingpinanghahawakan ng mga Hebreo: walang pari ni mga santuwaryo ni mga banal na aklat. SiMoises ba ang nagtakda ng ilang utos na panrelihiyon? Malamang, pero tiyak na ipinalagay nasiya ang nagtakda sa lahat ng utos na nasa aklat na ito.

Pagdating ng mga tribo sa Kanaan, nagkaroon sila ng kulto, sa paggaya nila, humigit-kumulang, sa mga ginagawa ng mga Kananeo sa kanilang mga templo. Sumunod ang panahonng mga hari. Inorganisa ng mga inapo ni David ang mga pari sa paligid ng Templo ng Jerusalem.Ilan sa kanila ang nag-ingat sa kadalisayan ng kulto, o nagtakda ng liturhiya. Malapit angpagkakaugnay ng relihiyon sa kaayusang panlipunan at kultura; kaya na nga ipinaubaya sa mgapari, halimbawa, ang pagsusuri sa ketong.

Isang katunayan ang impluwensiya ng mga propeta. Humihingi sila ng mas aktibongpananampalataya, kamalayan sa mahirap na hinihingi ng katarungan na nakaukit sa Tipan,pakikibaka sa mapangwatak na impluwensiya ng dayuhan. Nagsasalita sila tungkol sapaghahanda para sa hinaharap.

Ang pari at ang propeta ang nagpasigla sa pag-asa ng Israel. Walang dudang ito ang dahilankung bakit ang mga batas pambayan at panrelihiyon nito ay nakaranas ng mas malakingebolusyon kaysa mga batas ng ibang bansa. Pero pagkatapos ng pagkabihag sa Babilonia,kinailangan ng Israel na panindigan ang kanyang pagkakakilanlan para harapin ang kapakanangpambansa. Dahil dito, nagkaroon sa Israel ng konserbatibong kalakaran na palakas nang palakassa paglipas ng mga dantaon. Kumakapit sa nakaraan ang mga tao at nakakalimutan nila angkasalukuyan. Pinipili ng maraming Judio na sumandig sa konserbatismong panrelihiyon nabinubuo ng mga ritwal at tradisyon, at ito ang mahigpit na tutuligsain ni Jesus (Mt 23).

Bahagi ng Kasulatan ang mga batas na ito at, samakatwid, Salita ng Diyos. Oo, pero mgasalita ng Diyos na sinasabi sa isang bayang hindi pa nakikilala ang Kristo at hindi pa nararatingang panahon ng malago at mabungang pananampalataya. Kaya hindi natin maaaring tanggapinang mga batas na ito at isagawa tulad ng sa panahong iyon, sapagkat lampas na tayo sa unangyugto ng paghubog na pantao at panrelihiyon – ang Matandang Tipan. Sa mga sulat ni Pablo,hinaharap niya ang mga gustong manangan sa mga kaugalian at kapistahang Judio (Col 2:16),pati ang mga tumitingin muna sa mga batas na dapat tupdin bago sa anupaman sa Salita ng Diyos.Pero inaanyayahan tayo ni Jesus na huwag iwala ang anuman sa espiritu na nagbibigay-buhaysa Batas na ito (Mt 5:17-19).

(PAGE 197)

LEVITICO

198LEVITICO 1Mga hain: ang susunuging handog

• 1 Tinawag ni Yawe si Moises, at kina-usap siya mula sa Toldang Tagpuan:

2 “Kausapin mo ang mga Israelita at sabihin sakanila: Sa paghahain ninuman sa inyo ng alayna hayop kay Yawe, puwede itong galing sabakahan o sa kawan.

3 Kung sa bakahan galing ang iaalay nasusunuging handog, isang barakong walang ka-pintasan ang ihahain niya, at iaalay niya iyon samay pintuan ng Toldang Tagpuan para magingkalugud-lugod kay Yawe. 4 Ipapatong niya angkanyang kamay sa ulo ng susunuging handogupang tanggapin ito ni Yawe para sa pagba-bayad-sala. 5 Kakatayin ang batang toro saharap ni Yawe, at iaalay naman ng mga paringanak ni Aaron ang dugo sa pagbubuhos sabuong altar na nasa may pinto ng ToldangTagpuan. 6 Babalatan ang susunuging handogat paghihiwa-hiwain. 7 Magsisindi naman ngapoy ang mga paring anak ni Aaron sa altar atlalagyan ng kahoy ang apoy. 8 At ipapatong nilasa kahoy na nasa apoy sa altar ang mga piraso,pati na ang ulo at ang taba. 9 Huhugasan munasa tubig ang mga laman-loob at mga pata, atsaka susunuging lahat ng pari sa altar. Ito angsusunuging handog na kalugud-lugod kay Yaweang amoy.

10 Kung galing naman sa kawan ang iaalay nasusunuging handog, isang tupa o kambing,isang barakong walang kapintasan ang ihahainniya. 11 Kakatayin ito sa harap ni Yawe sa gawinghilaga ng altar, at ibubuhos ng mga pari angdugo sa buong paligid ng altar. 12 Paghihiwa-

hiwain ito, at ilalagay ng pari ang mga ito patiang ulo at ang taba sa ibabaw ng kahoy sa apoysa altar. 13 Huhugasan muna sa tubig ang mgalaman-loob at mga pata, at saka iaalay ng pariang lahat at susunugin sa altar. Ito ang susunu-ging handog na kalugud-lugod kay Yawe angamoy.

14 Kung galing naman sa mga ibon ang iaalayna susunuging handog kay Yawe, isang batu-bato o batang kalapati ang iaalay. 15 Dadalhin itong pari sa altar, hihilahin ang ulo at susunugin saaltar, at pipigain ang dugo sa tabi ng altar.16 Aalisin niya ang butse at mga balahibo nito, atihahagis sa lugar ng abo sa bandang silangan ngaltar. 17 Bibiyakin ito sa may mga pakpak, ng dituluyang pinaghihiwalay, at saka susunugin ngpari sa altar, sa ibabaw ng kahoy na nasa apoy.Ito ang susunuging handog na kalugud-lugodkay Yawe ang amoy.

Ang handog na butil

1 Kung may mag-aalay kay Yawe nghandog na butil, magandang klaseng ha-

rina ang kanyang ihahandog. Bubuhusan niyaito ng langis at lalagyan ng insenso. 2 Dadalhinito sa mga paring anak ni Aaron. Kukunin ngpari ang isang dakot na harinang may langis atlahat ng insenso, at susunugin sa altar bilangalaala. Ito ang sinunog na handog na kalugud-lugod kay Yawe ang amoy.

3 Para kay Aaron at sa kanyang mga anakang matitira sa handog na butil. Napakasagra-dong bahagi ito ng mga handog kay Yawe napinadaan sa apoy.

• 1.1 “Sinabi ni Yawe kay Moises.” Bawat batas aynagsisimula sa ganitong pananalita na para bang siMoises ang nagpasulat sa lahat ng mga batas na ito napagkatapos pa ng maraming dantaon saka lamangitinakda. Ngunit isa itong anyong pampanitikan naginamit ng mga sumulat ng Levitico para sabihingtaglay ng Batas ang diwa ng itinuro ng Diyos kayMoises sa Sinai kahit na sa mga sumunod na panahonlamang ito sinulat.

Isinasagawa ng mga Hebreo ang mga seremonya atkaugalian ng kanilang mga ninuno. Mga pastol silakaya mga hayop nila ang kanilang inialay bilanghandog. Pagkatapos, sa Kanaan, may matatagpuangiba pang mga pag-aalay at mga kaugalian ang mgaIsraelita sa piling ng mga paganong Kananeo. Atgagayahin nila ang ilan sa mga ito. Subalit ang pag-bubunyag na ibinigay kay Moises sa Sinai ang mag-bibigay sa kanila ng kriterya sa pagsusuri sa mga bagoo lumang paraan ng pagsamba:

– Ang Diyos lamang ang Diyos, ang Di-nakikitana di nangangailangan ng anuman ngunit hinihing-ing paglingkuran siya ng mga tapat sa kanya.

– Si Yawe ang Diyos na Banal, ganap na kaiba sa

lahat ng nilalang, at kailangan din namang manatiling“banal” ang Israel na nakatalaga sa Diyos: nakahiwalaysiya sa iba pang mga bayan.

– Katarungan ang hinihingi ng Diyos; kaila-ngangmasalamin sa panlabas na “kadalisayan” ang panloobna kabanalan.

Nang panahong isinusulat ang aklat na ito, iisangsantuwaryo lamang meron ang bayang Judio, angTemplo ng Jerusalem. Doon nagpupunta ang galingsa lahat ng lugar para mag-alay ng kanilang mgahandog. Ang Templong itinayo ni Haring Solomon(tingnan 1 Mga Hari 6) ay hindi naman napakalaki(mga 25 metro ang haba at 15 ang luwang) at mga parilamang ang pumapasok. Sa mga kongkretong patyosa paligid nagtitipon ang sambayanan. Nasa pinaka-pangunahing patyo ang isang malaking altar na yari samatigas na mga bato, ang Altar ng Mga SusunugingHandog o ng mga handog na hayop na sinunog nalahat. May mga pagkakataong ibinubuhos ang bahaging dugo sa isa pang altar na mas maliit na nasa loob ngTemplo.

May iba’t ibang klase ng mga alay. Sa karamihan samga ito, isang bahagi ng alay na hayop ang tina-

1

2

199 LEVITICO 34 Kung gusto mo namang mag-alay ng han-

dog na hinurno, pinong harina ito dapat naginawang tinapay na walang lebadura na minasasa langis o mga maninipis na galyetas na walanglebadura na pinahiran ng langis.

5 Kung mag-aalay ka ng handog na inihandasa parilya, pinong harina ito dapat na minasa salangis at walang lebadura. 6 Pira-pirasuhin moito at buhusan ng langis: isa itong handog.

7 Kung mag-aalay ka ng handog na inihandasa kawali, pinong harina ito dapat na may langis.

8 Dadalhin mo kay Yawe ang mga handog naito at tatanggapin ng pari para dalhin sa altar.9 Magbubukod ng bahagi ng handog ang paribilang alaala at susunugin sa altar bilang handogna pinadaan sa apoy, amoy na kalugud-lugodkay Yawe. 10 Para kay Aaron naman at sa kan-yang mga anak ang natitira sa handog. Napaka-sagradong bahagi ito ng handog kay Yawe napinadaan sa apoy.

11 Kailangang walang lebadura ang lahat nghandog na dadalhin mo kay Yawe. Hindi kamagsusunog sa altar ng anumang lebadura opulot-pukyutan para gumawa ng pag-aalay kayYawe. 12 Maiaalay mo kay Yawe ang mga itobilang mga unang bunga, pero hindi maihahan-dog sa altar bilang amoy na kalugud-lugod.

13 Titimplahan mo ng asin ang lahat ng han-dog na iaalay. Hindi dapat mawala sa iyonghandog ang asin ng pakikipagtipan sa iyongDiyos. Mag-aalay ka ng asin sa lahat monghandog.

14 Sa pag-aalay mo kay Yawe ng handog ngmga unang bunga, mga sariwang butil na binusasa apoy at dinurog ang iaalay mo. 15 Lalagyanmo ito ng langis at insenso sa ibabaw: handog nabutil ito. 16 Susunugin ng pari ang bahagingpang-alaala ng dinurog na butil at langis, pati naang lahat ng insenso. Handog ito kay Yawe napinadaan sa apoy.

Hain sa mabuting pagsasamahan1 Sa pag-aalay ninuman ng hain sa ma-buting pagsasamahan, at galing sa baka-

han ang iniaalay niya, lalaki o babae, isanghayop na walang kapintasan ang ihahandogniya kay Yawe. 2 Ipapatong niya ang kanyangkamay sa ulo ng kanyang handog at kakatayinito sa may pinto ng Toldang Tagpuan. Iwiwisiknaman ng mga paring anak ni Aaron ang dugosa paligid ng altar. 3 Kukuha siya mula sa haingito sa mabuting pagsasamahan ng handog napinadaan sa apoy kay Yawe: ang sebong na-kabalot sa mga laman-loob at lahat ng nasaibabaw ng mga ito, 4 ang dalawang bato at angsebong nakakabit dito at sa mga lomo. At isa-sama niya sa mga bato ang balot ng atay natatanggalin niya.

5 Susunugin ito ng mga anak ni Aaron sa altarsa ibabaw ng susunuging handog na nasa kahoyna may apoy, bilang handog na pinadaan saapoy, amoy na kalugud-lugod kay Yawe.

6 Kung galing naman sa kawan ang iniaalayniyang hain ng mabuting pagsasamahan kayYawe, hayop na walang kapintasan ang kan-yang iaalay, lalaki man o babae.

7 Kung may mag-aalay ng batang tupa, da-dalhin niya ito sa harap ni Yawe. 8 Ipapatong niyaang kanyang kamay sa ulo ng kanyang handogat kakatayin ito sa harapan ng Toldang Tag-puan. At iwiwisik naman ng mga anak ni Aaronang dugo nito sa paligid ng altar. 9 Mula sa haingito ng mabuting pagsasamahan, magdadalasiya ng handog kay Yawe na pinadaan sa apoy:ang taba, ang buong buntot na aalisin hanggangbuto sa likod, ang lahat ng tabang nakabalot salaman-loob, o nakakabit sa mga ito, 10 at angdalawang bato at ang tabang nakakabit dito atsa mga lomo, at ang balot ng atay na tatanggalinniya kasama ng mga bato. 11 Susunugin ng pariang mga ito sa altar, bilang pagkain, isanghandog na pinadaan sa apoy kay Yawe.

tanggap ng mga pari bilang pinakasuweldo. Kakaininnaman ng mga nag-alay ang iba pang bahagi sa isangsalu-salo ng mabuting pagsasamahan. Ngunit walanganumang kinakain sa susunuging handog kundi inia-alay na lahat sa Diyos tanda ng ganap na pagpapa-ilalim sa kanya.

Tulad ng iba pang mga bayan noong unang pana-hon, itinuring ng mga Israelita na nasa dugo angbuhay ng bawat maybuhay (tingnan Gen 9:5). Kayatsa Diyos ang dugo at walang makakakain o maka-kainom nito. Kinakatawan ng buhay at dugo ng inialayna hayop ang nag-aalay: naalis na ang lahat sa kanyana di-kalugud-lugod sa Diyos at maghahatid ng kan-yang kamatayan (Lev 17:11). Hindi walang dahilanang kagustuhan ni Jesus na mamatay sa pagbuhos ng

kanyang dugo para ipahayag na ibinigay niya angkanyang buhay para linisin ang kanyang bayan sakanilang kasalanan. Mula sa mga paghahandog ngmga Judio, nakukuha ng Sulat sa Mga Hebreo angsumusunod na aral na natupad sa pasyon ni Jesus:“walang pagbabayad-sala na walang pagbubuhos ngdugo” (Hebreo 9:22).

Kailangang pagtuunang-pansin ang malimit napaggamit ng pananalitang “walang kapintasan”. Pag-sasabihan ng mga propeta ang sambayanan sa di nilapagtupad sa utos na ito (Mal 1:8-13). Kung anu-ano nalamang ang ibinibigay natin sa Diyos, kung ano angsumobra sa atin, at hindi ang pinakamainam na merontayo.

3

200LEVITICO 312 Kung may mag-aalay naman ng kambing,

dadalhin ito sa harap ni Yawe. 13 Ipapatong niyaang kanyang kamay sa ulo nito at kakatayin saharap ng Toldang Tagpuan. At iwiwisik ng mgaanak ni Aaron ang dugo nito sa paligid ng altar.14 Gagawa siya mula sa haing ito ng handog napinadaan sa apoy kay Yawe: ang lahat ng ta-bang nakabalot sa mga laman-loob, o naka-kabit sa mga ito, 15 at ang dalawang bato at angtabang nakakabit dito at sa mga lomo, at angbalot ng atay na tatanggalin niya kasama ngmga bato. 16 Susunugin ng pari ang mga ito saaltar bilang pagkain, isang handog na pinadaansa apoy na kalugud-lugod ang amoy.

17 Kay Yawe ang lahat ng taba. Isa itongkautusang panghabampanahon sa mga sali’tsalinlahi saan man kayo manirahan. Hindi kayokakain ng taba o dugo.”

Hain para sa kasalanan• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Sabihin mosa mga Israelita: Tungkol ito sa nagkasala

nang di sinasadya at nakagawa ng ipinagba-bawal sa mga utos ni Yawe. 3 Kung paring pina-hiran ang nagkasala, at sa gayo’y nabahiran dinang bayan, mag-aalay siya kay Yawe ng isangbatang torong walang kapintasan bilang hainpara sa kasalanang ginawa niya.

4 Dadalhin niya ang toro sa may pinto ngToldang Tagpuan sa harap ni Yawe. Ipapatongniya ang kanyang kamay sa ulo nito at kaka-tayin sa harap ni Yawe. 5 Kukuha ng dugo ng toroang paring pinahiran, at ipapasok ito sa ToldangTagpuan. 6 Isasawsaw niya ang kanyang dalirisa dugo at pitong beses itong iwiwisik sa harapni Yawe, sa tapat ng kurtina ng Santuwaryo. 7 Atlalagyan naman ng pari ng kaunting dugo angmga sungay ng altar ng mabangong insenso nanasa harap ni Yawe sa Toldang Tagpuan. Ibubu-hos niya ang matitirang dugo ng toro sa paananng altar ng mga susunuging handog na nasamay pinto sa Toldang Tagpuan.

8 Aalisin niya ang lahat ng taba ng torong

inihandog para sa kasalanan: ang tabang naka-balot sa mga laman-loob o nakakabit sa mga ito,9 at ang dalawang bato at lahat ng tabang nasamga ito at sa mga lomo, at ang balot ng atay, natatanggalin niya kasama ng mga bato, 10 gayang pagtatanggal ng taba ng bakang inialaybilang hain sa mabuting pagsasamahan. Atsusunugin ng pari ang mga ito sa altar ngsinunog na handog.

11 Ngunit ang balat ng toro at lahat ng lamannito, pati na ang ulo, mga pata, mga bituka atdumi 12 – ang lahat ng natira sa toro ay ilalabasng kampo sa isang lugar na malinis kung saanitinatapon ang abo at doon ito susunugin saisang bunton ng kahoy na nasa abuhan.

13 Kung ang buong pamayanan naman ngIsrael ang magkasala nang di sinasadya at ma-kagawa ng anumang ipinagbabawal sa mgautos ni Yawe, kahit na di ito namamalayan ngpamayanan, may kasalanan pa rin sila. 14 Saoras na malaman nila ang nagawa nilangpagkakasala, mag-aalay sila ng isang batangtoro bilang hain para sa kasalanan na dadalhinnila sa harap ng Toldang Tagpuan.

15 Ipapatong ng Matatanda ng bayan angkanilang mga kamay sa ulo ng toro sa harap niYawe. At kakatayin ang toro sa harap ni Yawe.16 Magdadala naman ng kaunting dugo niyon saloob ng Toldang Tagpuan ang paring pinahiran.17 Isasawsaw niya ang kanyang daliri sa dugo atpitong beses na iwiwisik sa tapat ng kurtina saharap ni Yawe. 18 Lalagyan din niya ng dugo angmga sungay ng altar ng mabangong insenso nanasa harap ni Yawe sa Toldang Tagpuan. Ibubu-hos naman niya ang matitirang dugo sa paananng altar ng mga susunuging handog na nasamay pinto ng Toldang Tagpuan.

19 Tatanggalin niya ang lahat ng taba niyon atsusunugin sa altar. 20 At gagawin niya sa torongito ang ginawa niya sa toro ng hain para sakasalanan. Sa ganito makapagbabayad-salaang pari para sa kanila, at sila’y patatawarin.

batas ay ilantad sa liwanag ang kasalanan, pinalilitawng mga utos kung ano ang kasalanan. Totoo ngangbihirang ituro ng matatandang teksto ang tunay nakasalanan: pagwawalang-bahala sa Diyos, o pagrere-belde sa kanyang itinatatag na kaayusan, o mga kama-lian o kamangmangan. May katagalan ang paghihin-tay sa kaliwanagan, pero ipinagugunita sa atin ngpagkatakot na ito sa kasalanan na gumagawa sa atinang puwersang ito ng kasamaan kahit na hindi natin itonamamalayan. Sa araw na madiskubre natin kung anoang pag-ibig ng Diyos at kung paano niya tayo laginghinihintay, mababatid natin na tayo pala’y talagangmakasalanan.

• 4.1 Narito naman ngayon ang mga alay para sakasalanan. Hindi ito tungkol sa tunay na kasalanan, nakasalanang nasa kalooban (Mt 5:22) na nagmumulasa tao (Mt 7:20) kundi sa mga pagkakamali laban samga batas ng pagsamba. Mababasa pa nga natin samga bersikulo 22 at 27: kung may magkasala nangdi sinasadya. Ibang klase ito ng pagkakamali o pagi-ging di-maingat (5:1-13).

Subalit ibang mga pagkakamali naman ang inila-lahad sa 5:20-26 na nangangailangan ng pag-aalaybilang pagbabayad-sala at mga tunay na kasalanan angmga ito.

Ayon kay San Pablo (Rom 7:7; 4:15), ang layunin ng

4

201 LEVITICO 521 Ilalabas nila ng kampo ang toro at susunugingaya ng unang toro. Ito ang hain para sakasalanan ng pamayanan.

22 Kung isang pinuno naman ang magkasalanang di sinasadya at makagawa ng ipinagba-bawal ng mga utos ni Yaweng kanyang Diyos,may kasalanan siya. 23 Kapag naituro sa kanyaang kasalanang nagawa niya, mag-aalay siyang isang barakong kambing na walang kapin-tasan. 24 Ipapatong niya ang kanyang kamay saulo ng kambing, at kakatayin sa harap ni Yawesa lugar na katayan ng mga susunuging handog.Hain ito para sa kasalanan. 25 At kukuha ng dugong hain para sa kasalanan ang pari sa kanyangdaliri at lalagyan ang mga sungay ng altar ngmga sinunog na handog. Ibubuhos naman niyaang matitirang dugo sa paanan ng altar.

26 Susunugin niya ang lahat ng taba sa altargaya ng taba ng hain sa mabuting pagsasama-han. Sa ganito makapagbabayad-sala ang paripara sa kasalanan ng tao, at patatawarin iyon.

27 Kung may miyembro naman ng pamaya-nan na magkasala nang di sinasadya at maka-gawa ng ipinagbabawal ng mga utos ni Yawe,may kasalanan siya. 28 Kapag naituro sa kanyaang kasalanang kanyang nagawa, mag-aalaysiya ng isang babaeng kambing na walang ka-pintasan bilang hain para sa kasalanan. 29 Ipa-patong niya ang kanyang kamay sa ulo ng hainpara sa kasalanan, kakatayin ito sa lugar ngmga susunuging handog. 30 Kukuha ng dugonito ang pari sa kanyang daliri at ilalagay sa mgasungay ng altar ng mga sinunog na handog.Ibubuhos naman niya ang natitirang dugo sapaanan ng altar. 31 Tatanggalin niya ang lahat ngtaba, gaya ng pag-aalis ng taba sa hain para samabuting pagsasamahan, at susunugin ito ngpari sa altar bilang amoy na kalugud-lugod kayYawe. Sa ganito makapagbabayad-sala angpari para sa kanya, at siya’y patatawarin.

32 Kung batang tupa naman ang kanyangiaalay bilang hain para sa kasalanan, babaengtupang walang kapintasan ang dadalhin niya.33 Ipapatong niya ang kanyang kamay sa ulonito, kakatayin bilang hain para sa kasalanan salugar na katayan ng mga susunuging handog.34 Kukuha sa dugo nito ang pari sa kanyang daliriat ilalagay sa mga sungay ng altar ng mgasinunog na handog. Ibubuhos naman ng pari sapaanan ng altar ang matitirang dugo. 35 Ta-tanggalin niya ang lahat ng taba, gaya ng pag-aalis niya ng taba sa batang tupang hain samabuting pagsasamahan. Susunugin ito ng parisa altar sa ibabaw ng iba pang mga handog napinadaan sa apoy kay Yawe. Sa ganito ma-

kapagbabayad-sala ang pari para sa kasalananng tao, at siya’y patatawarin.

Mga paghahandog para sa iba’t ibangkasalanan

1 Kung may taong puwedeng tumestigohinggil sa anumang krimeng nasaksihan

niya o nalaman, ngunit ayaw namang magsalitalaban sa may kasalanan, sa kabila ng pag-karinig sa mga salita ng sumpa, pananagutanniya ang kasalanan nito.

2 Kung may makahipo ng anumang di-mali-nis – maging bangkay man ng di-malinis namabangis na hayop o ng di-malinis na alaganghayop o ng di-malinis na gumagapang na ha-yop, kahit na di niya ito namamalayan, nagingdi-malinis din siya at maysala. 3 Kung makahiposiya ng anumang dumi ng tao – anumang mag-papaging di-malinis sa kanya, kahit na di niyaito namamalayan, may kasalanan siya sa san-daling malaman niya ito.

4 Kung may padalus-dalos na manumpa omakapagbitiw ng isang panatang wala namangsaysay, mabuti man o masama – kahit na di niyaito namamalayan, may kasalanan siya sasandaling malaman niya ito.

5 Kailangang aminin muna ng nagkasala saalinman sa mga ito ang kanyang kasalanan, 6 atbilang multa sa kasalanang kanyang nagawa,magdadala siya kay Yawe ng isang dumalagangtupa o kambing na galing sa kawan. Atmagbabayad-sala ang pari para sa kanya at sakanyang kasalanan.

7 Kung hindi naman niya kaya ang isangbatang tupa, dalawang batubato o dalawangbatang kalapati ang dadalhin niya kay Yawebilang multa sa kanyang kasalanan, ang isabilang hain para sa kasalanan at ang isa pabilang susunuging handog. 8 Dadalhin niya angmga ito sa pari at una niyang iaalay ang hainpara sa kasalanan. Pipilipitin niya ang ulo nitohanggang sa mga pakpak, ngunit nakakabit parin sa leeg at di lubos na puputulin. 9 At wiwisikanniya ng dugo nito ang dingding ng altar, atpatutuluin niya ang natitira pang dugo sapaanan ng altar. Hain ito para sa kasalanan.10 Atsaka susunugin ang isa pang ibon bilangsinunog na handog gaya ng dating ginagawa.Ganito makapagbabayad-sala ang pari para sakasalanang ginawa ng tao, at siya’y pata-tawarin.

11 Kung mayroon namang di kaya ang dala-wang batubato o dalawang batang kalapati,ikapung efa ng pinong harina ang iaalay niyabilang hain para sa kasalanan. Hindi niya itolalagyan ng langis o insenso, dahil hain ito para

5

202LEVITICO 5sa kasalanan. 12 Dadalhin niya ito sa pari, nakukuha ng isang dakot nito bilang pang-alaala,at susunugin sa altar, sa ibabaw ng mga handogna pinadaan sa apoy kay Yawe. Hain ito para sakasalanan. 13 Ganito makapagbabayad-salaang pari para sa tao para sa alinmang kasa-lanang nagawa niya, at siya’y patatawarin. Paranaman sa pari ang matitira sa handog, gaya ngsa mga handog na butil.”

14 Sinabi ni Yawe kay Moises: 15 “Kung maymandaya kay Yawe nang di-sinasadya, sa dipagbibigay sa lahat ng dapat ibukod para kayYawe, at sa gayo’y magkasala, dadalhin niyakay Yawe ang hain para sa utang, isang bara-kong tupang walang kapintasan mula sa kawan,na pepresyuhan mo ayon sa halaga ng shekel ngpilak, sa timbangan ng Santuwaryo. 16 Pagba-bayaran din ng taong ito ang kinanya niya, atibibigay ito sa pari, na dadagdagan pa niya ngikalimang bahagi. At magbabayad-sala ang paripara sa kanya sa pag-aalay ng barakong tupabilang hain para sa utang, at siya’y patatawarin.

17 Kung may tao namang magkasala at ma-kagawa ng ipinagbabawal sa mga utos ni Yawe,kahit na di niya ito namamalayan, may kasal-anan siya at kailangang managot. 18 Magdadalasiya sa pari ng hain para sa utang: isang ba-rakong tupang walang kapintasan na galing sakawan, at may tamang halaga. Ganito maka-pagbabayad-sala ang pari para sa kanya parasa salang nagawa niya nang di-sinasadya, atsiya’y patatawarin. 19 Hain ito para sa utang;may utang nga siya sa paningin ni Yawe.”

Mga handog para sa mga sinadyangkasalanan

20 Sinabi ni Yawe kay Moises: 21 “Kung maymagkasala at magtaksil kay Yawe sa pandarayasa kanyang kapwa tungkol sa anumang ipi-nagkatiwala o inihabilin sa kanya, o inagaw, osinamantala, o ipinagsinungaling, 22 o ma-numpa nang di totoo tungkol sa bagay na na-wala para ipaglihim ito, o gumawa ng anumanna madalas ipinagkakasala ng mga tao, 23 dahilnagkasala siya at may pananagutan, kaila-ngang isauli niya ang kanyang ninakaw o ina-gaw o inangkin sa inihabilin sa kanya o sanawalang bagay na nakita niya, 24 o anumangsinumpaan niya nang di totoo. Babayaran niya

iyon nang buung-buo at dadagdagan pa niya ngikalimang bahagi, at isasauling lahat sa may-arisa araw na ialay niya ang kanyang hain para sautang.

25 Dadalhin niya kay Yawe ang kanyang hainpara sa utang: isang barakong tupang walangkapintasan mula sa kawan at kasinghalaga ngpagkakautang. At ibibigay niya ito sa pari, 26 nasiyang magbabayad-sala para sa kanya sa ha-rap ni Yawe, at patatawarin siya sa anumangpagkakasalang nagawa niya.”

Mga batas tungkol sa mga handog• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Ipag-utos mo ito kay Aaron at sa kanyang mga

anak: Ito ang seremonya para sa mga susunu-ging handog. Magdamag na mananatili sa altarang sinunog na handog; at tutupukin ito ng apoysa altar hanggang umaga.

3 Isusuot ng pari ang kanyang damit na linenpati ang kanyang karsonsilyong linen, at aalisinniya ang abo ng sinunog na handog na tinupokng apoy sa altar, at ilalagay sa tabi ng altar. 4 Atsaka niya huhubarin ang mga isinuot niya, atmagbibihis ng iba at dadalhin ang abo sa labasng kampo at itatapon sa isang malinis na lugar.

5 Laging papagningasin ang apoy sa altar, atdi dapat mamatay. Gagatungan ito ng pari tu-wing umaga at ilalagay ang susunuging handogat ang taba ng mga hain sa mabuting pagsa-samahan. 6 Ito ang apoy na laging magniningasat hindi dapat mamatay sa altar.

7 Ito naman ang seremonya sa mga handogna butil. Iaalay ito ng mga anak ni Aaron saharap ni Yawe sa harap ng altar. 8 Mula sahandog ay kukuha ang pari ng isang dakot naharinang may langis at lahat ng insensong nasaibabaw nito. At susunugin niya ito sa altar bilangpag-alaala sa isang amoy na kalugud-lugod kayYawe. 9 Kakanin ni Aaron at ng kanyang mgaanak ang matitira; ngunit kakanin iyon nangwalang lebadura sa isang banal na lugar: sapatyo ng Toldang Tagpuan. 10 Hindi ito lulutuinnang may lebadura; ito ang bahaging ibinibigayko sa kanila mula sa mga pinadaan sa apoy nahandog sa akin. Napakasagrado nito, tulad nghain para sa kasalanan at hain para sa utang.11 Ang mga lalaking inapo ni Aaron ang silalamang makakakain nito. Panghabampana-

• 6.1 Mapapansin ang ilang detalye sa napaka-raming panuntunan tungkol sa pagluluto:

6:5. Hindi kailanman dapat patayin ang apoy. Isangkorderong susunuging handog ang iniaalay araw-arawsa umaga at sa hapon.

6:20. Sa Diyos na ang inialay sa kanya, at para itong

ganap na tinatagos at napupuno ng Kabanalan ngDiyos.

6:22-23. Para maging mabisa ang pag-aalay,kailangang kainin ang karneng dahilan kung kayatnagiging banal ang alay. Sa ganito nama’y nagagaran-tiya ang kabuhayan ng pari.

6

203 LEVITICO 7hong karapatan na mapasakanila ang bahagingito ng mga handog na pinadaan sa apoy parakay Yawe. Magiging banal din ang anumangmapadikit sa mga banal na bagay na iyon.”

12 Sinabi ni Yawe kay Moises: 13 “Ito ang han-dog na iaalay ni Aaron at ng kanyang mga anakkay Yawe sa araw na siya’y pahiran: ikapung efang pinong harina bilang karaniwang handog nabutil, kalahati nito sa umaga at kalahati sahapon. 14 Iprito ito sa langis sa isang kawali, atialay na pira-piraso habang mainit pa bilangamoy na kalugud-lugod kay Yawe. 15 Ganito rinang gagawin ng anak na hahalili sa kanya bilangparing pinahiran. Panghabampanahong sere-monya ito para kay Yawe: susunuging lahat saaltar ang handog na ito 16 kayat dapat lubos namatupok ang lahat ng handog ng mga pari, atwalang kakanin sa mga ito.”

17 Sinabi ni Yawe kay Moises: 18 “Sasabihinmo kay Aaron at sa kanyang mga anak: Ito angbatas para sa mga hain para sa kasalanan.Kakatayin ito sa harap ni Yawe, sa mismonglugar na katayan ng susunuging handog. Na-pakasagradong bagay ito. 19 Kakainin ito sabanal na lugar, sa may pinto ng Toldang Tag-puan, ng paring nag-aalay ng handog. 20 Magi-ging banal ang anumang madikit sa mgakarneng inihandog. Kung may damit na mati-lamsikan ng dugo, lalabhan ito sa banal nalugar. 21 Dapat basagin ang palayok na pinaglu-tuan ng karne, at kung tansong kaldero namanang pinaglutuan nito, kakaskasin ito at huhu-gasan sa tubig. 22 Makakakain nito ang lahat nglalaki sa angkan ng mga pari. Napakasagradonito. 23 Ngunit di dapat kainin ang anumang hainpara sa kasalanan na ang dugo ay ipinasok saToldang Tagpuan para magbayad-sala sa San-tuwaryo. Kailangan itong sunugin sa apoy.

Ang handog sa pagbabayad-sala

1 Ito ang batas para sa paghahandogng hain para sa utang. Napakasagrado

nito. 2 Kakatayin ang hain para sa utang samismong lugar na katayan ng susunuginghandog. Ibubuhos ang dugo nito sa paligid ngaltar. 3 Iaalay naman ang lahat ng taba nito: angbuntot, ang tabang nakabalot sa mga laman-loob, 4 ang dalawang bato at ang sebong naka-kabit dito at sa mga lomo, at ang balot ng atayna tatanggaling kasama ng mga bato.

5 Susunugin ng pari ang lahat ng ito sa altarbilang handog na pinadaan sa apoy para kayYawe. Ito ang hain para sa utang. 6 Makakakainnito ang lahat ng lalaki sa angkan ng mga pari.

Kakainin ito sa isang banal na lugar dahilnapakasagrado nito.

7 Kung paano iniaalay ang hain para sakasalanan, gayon din ihahain ang hain para sautang: iisa lamang ang seremonya. Para sa pariito na siyang nagbabayad-sala sa pamamagitannito. 8 At kung nag-aalay ang pari sa susunuginghandog, para rin sa kanya ang balat nito.

9 Para sa paring nag-aalay ang lahat nghandog na harina na hinurno o niluto sa kawali,10 at hahatiin naman nang pantay-pantay para salahat ng anak ni Aaron ang lahat ng handog, tuyoman o minasa sa langis.

Ang hain sa mabuting pagsasamahan11 Ito ang seremonya para sa hain sa ma-

buting pagsasamahan na iniaalay kay Yawe.12 Kung may mag-aalay nito bilang pasasala-mat, sasamahan ito ng mga tinapay na walanglebadura na minasa sa langis, biskwit na walanglebadura at pinahiran ng langis, at mga keyk ngpinong harina na minasa nang mabuti sa langis.

13 Bukod sa hayop na kinatay bilang pasa-salamat na hain sa mabuting pagsasamahan,mag-aalay rin siya ng mga tinapay na maylebadura. 14 Iaalay ang isa sa mga ito kay Yawebilang kontribusyon at para ito sa paring mag-bubuhos ng dugo ng hain sa mabuting pagsa-samahan. 15 Kakainin sa araw ring iyon ng pag-aalay ang karne ng hain sa mabuting pagsasa-mahan, walang ititira rito hanggang kinauma-gahan.

16 Kung bilang pagtupad ng panata anghandog, o kaya’y kusang-loob na pag-aalay,kakanin ito sa mismong araw ng pag-aalay, atmakakain naman kinabukasan ang matitira rito.17 Ngunit susunugin sa apoy ang anumangmatira sa ikatlong araw. 18 Kung may kumain ngkarne ng hain sa mabuting pagsasamahan saikatlong araw, mababale-wala ang kanyangpaghahandog, ni walang mapapakinabanganang nag-aalay. Ito’y magiging bagay na di-malinis at mananagot ang kakain nito.

19 Kung mapadikit naman ang karneng ito sabagay na di-malinis, hindi na iyon makakainkundi susunugin sa apoy. Makakakain ng kar-neng ito ang sinumang malinis. 20 Ngunit kungmay di-malinis na kumain ng karne ng hain samabuting pagsasamahan na naialay na kayYawe, hindi na mabubuhay pa ang taong iyon sakanyang bayan. 21 At kung may makahiponaman ng bagay na di-malinis, dumi man ng taoo hayop o anumang di-malinis na kasuklam-suklam na bagay, at kumain pa rin ng karne nghain sa mabuting pagsasamahan na inialay kay

7

204LEVITICO 7Yawe, hindi na mabubuhay ang taong iyon sakanyang bayan.”

22 Sinabi ni Yawe kay Moises: 23 “Sabihin mosa mga Israelita: Huwag kayong kakain ng tabang baka o tupa o kambing. 24 Magagamit para saanuman ang taba ng hayop na namatay o nilapang mabangis na hayop pero huwag n’yong ka-kanin ito. 25 Hindi na mabubuhay sa kanyangbayan ang sinumang kumain ng taba ng hayopna karaniwang iniaalay na handog na pinadaansa apoy para kay Yawe.

26 At saan man kayo manirahan, huwag dinkayong kakain ng anumang dugo, ng ibon mano ng hayop. 27 Hindi na mabubuhay sa kanyangbayan ang sinumang kumain ng dugo.”

28 Sinabi ni Yawe kay Moises: 29 “Sabihin mosa mga Israelita: Personal na dadalhin ng mag-aalay ng hain sa mabuting pagsasamahan kayYawe ang bahaging iaalay niya. 30 Dadalhin niyaang handog na pinadaan sa apoy para kay Yawe– ang taba at ang dibdib – at ihahandog napaindayog sa harap ni Yawe. 31 Susunugin ngpari ang taba sa altar, pero para kay Aaron at sakanyang mga anak ang dibdib. 32 Ibibigay n’yonaman sa pari ang kanang hita bilang kaparteniya sa inyong hain sa mabuting pagsasa-mahan. 33 Para ito sa anak ni Aaron na nag-aalayng dugo at taba ng hain sa mabuting pagsa-samahan.

34 Kinuha ko sa hain sa mabuting pagsasa-mahan ng mga Israelita ang dibdib na iniindayogat ang hitang ibinukod, para ibigay ang mga itosa paring si Aaron at sa kanyang mga anak.Ibibigay ito sa kanila ng mga anak ng Israelbilang panghabampanahong kautusan.”

35 Ito ang bahagi ni Aaron at ng kanyang mgaanak sa mga handog na pinadaan sa apoy parakay Yawe mula sa araw na iharap sila paramaglingkod bilang pari ni Yawe. 36 Sa araw napahiran sila, ito ang iniutos ni Yawe na ibigay sakanila ng mga Israelita. Isa itong kautusangpanghabampanahon sa mga sali’t salinlahi.

37 Ito ang seremonya sa susunuging handog,handog na butil, hain para sa kasalanan, hain

para sa utang, at hain sa mabuting pagsasa-mahan. 38 Ito ang iniutos ni Yawe kay Moises sabundok ng Sinai nang utusan nito ang mgaIsraelita sa ilang ng Sinai na magdala ng kani-lang handog kay Yawe.

Ang pagtatalaga sa mga pari• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Isamamo si Aaron at ang kanyang mga anak, pati

ang mga damit, ang langis na pamahid, angtorong hain para sa kasalanan, ang dalawangtupang lalaki, at ang basket ng mga tinapay nawalang lebadura. 3 At ipunin mo ang buongsambayanan sa may pintuan ng Toldang Tag-puan.”

4 Ginawa nga ni Moises ang iniutos ni Yawe, atnagkatipon ang sambayanan sa may pintuan ngToldang Tagpuan. 5 Sinabi ni Moises sa samba-yanan: “Ito ang ipinagagawa sa inyo ni Yawe.”

6 Pinalapit ni Moises si Aaron at ang mga anaknito at hinugasan sila ng tubig.

7 Binihisan niya ng tunika si Aaron, at itinaliito ng sinturon. At saka ito sinuutan ng balabal atipinatong dito ang isa pang tunika na tinatawagna efod na itinali naman ng sinturon ng efod. 8 Atisinuot sa kanya ang eskapularyong tinatawagna pektoral na kinalalagyan ng Urim at Tum-mim. 9 Saka niya isinuot sa ulo nito ang turban,at inilagay ang manipis na ginto sa harap nito: itoang banal na koronang iniutos ni Yawe kayMoises.

10 Kinuha ni Moises ang langis na pamahid, atpinahiran ang Tirahan ni Yawe, at itinalaga ito atlahat ng naroroon. 11 Pitong beses niyang winisi-kan ng langis ang altar, at pinahiran ito at lahatng kagamitan, at ang planggana at patungannito para italaga ang mga ito. 12 At binuhusanniya ng langis ang ulo ni Aaron at pinahiran paraitalaga.

13 Pinalapit ni Moises ang mga anak ni Aaron,binihisan sila ng mga tunika at tinalian ng sin-turon, at isinuot ang saklob sa kanilang mga ulo,gaya ng iniutos sa kanya ni Yawe.

• 8.1 Sa detalyadong paglalarawan sa pagtatalagakay Aaron ng kanyang kapatid na si Moises, itinuturosa atin ng Levitico kung paano isasagawa ang pagta-talaga sa Punong-pari.

Ipinapahayag ng mga damit, palamuti, paglilinis angsagradong katangian ng taong “kinuha mula sa mgatao upang kumatawan para sa kanila sa harap ng Diyosat mag-alay ng mga handog para sa kanila” (Hebreo5:1).

Hindi bumagsak mula sa langit ang mga sere-monyang ito kundi ang mga ito ang pinakasalaminng mentalidad pag dating sa relihiyon nang mga

panahong iyon. Para sa mga tao noon, may dalawangklase ng tao at mga bagay sa mundo: ang sa Diyos omga sagrado, at ang hindi sa kanya o karaniwan.Malinis ang ilan, ang iba nama’y di-malinis; “banal”ang ilan, ang iba nama’y “nagdadala ng kasalanan”, naang ibig lamang sabihi’y hindi puwedeng magamit sapagsamba.

Isinasaalang-alang ng Diyos ang sinaunang men-talidad na ito ng mga tao noong panahong iyon upangunti-unti silang maturuan. Sa paglipas ng panahon,madidiskubre nila na hindi pala mantsang panlabaso kung anong depekto ang kasalanan kundi isang

8

205mga taba at ng kanang hita. 27 At saka niyainilagay ang mga ito sa mga kamay ni Aaron atng kanyang mga anak, at ipinaindayog upangpaindayog na ihandog kay Yawe. 28 At pagka-tanggap dito ni Moises, sinunog niya ang mga itosa altar, sa ibabaw ng susunuging handog. Itoang handog sa pagtatalaga na may amoy nakalugud-lugod, handog na pinadaan sa apoypara kay Yawe. 29 At saka kinuha ni Moises angdibdib at paindayog na inihandog sa harap niYawe. Ito ang parte ni Moises sa tupa ng pagta-talaga, gaya ng iniutos ni Yawe sa kanya.

30 Pagkakuha ni Moises sa langis na pamahidat sa dugong nasa ibabaw ng altar, winisikanniya si Aaron at ang mga suot nito, pati angkanyang mga anak at ang mga damit ng mga itoupang italaga.

31 At sinabi ni Moises kay Aaron at sa mgaanak nito: “Iihaw ninyo ang karne sa may pin-tuan ng Toldang Tagpuan, at doon ninyo itokanin, pati na ang tinapay na galing sa basket ngmga handog sa pagtatalaga, gaya ng iniutos kosa pagsasabing: Kakanin iyon ni Aaron at ngkanyang mga anak. 32 Susunugin naman angmatitirang karne at tinapay. 33 Huwag kayongaalis sa may pintuan ng Toldang Tagpuan saloob ng pitong araw, hanggang sa makumpletoang mga araw ng inyong pagtatalaga; sapagkattatagal nang pitong araw ang inyong pagta-talaga. 34 Iniutos ni Yawe ang ginawa ngayongaraw na ito upang magbayad-sala para sa inyo.35 Kaya pitong araw kayong mananatili sa maypintuan ng Toldang Tagpuan araw-gabi atgawin ang hinihingi ni Yawe upang di mamatay,sapagkat ito ang iniutos sa akin.” 36 Kaya ginawani Aaron at ng kanyang mga anak ang lahat nginiutos ni Yawe kay Moises.

Sinimulan ng mga pari ang kanilangpaglilingkod

1 Sa ikawalong araw, tinawag ni Moisessi Aaron at ang kanyang mga anak at ang

matatanda ng Israel. 2 Sinabi niya kay Aaron:“Kumuha ka ng isang guyang toro bilang hainmo para sa kasalanan at ng isang barakongtupa bilang susunuging handog mo, na kapwawalang kapintasan, at ialay ang mga ito kayYawe. 3 At sabihin mo sa mga Israelita: Kumuhang isang barakong kambing na hain para sa

14 Pagkatapos ay ipinadala niya ang toronghain para sa kasalanan. At ipinatong naman niAaron at ng kanyang mga anak ang kanilangmga kamay sa ulo nito. 15 Kinatay ito ni Moises.Isinawsaw niya ang kanyang mga daliri sa dugoat pinahiran nito ang mga sungay ng altar paralinisin ang altar. At saka niya ibinuhos ang dugosa paanan ng altar, sa ganito niya itinalaga iyonsa pagsasagawa ng seremonya ng pagbaba-yad-sala.

16 Kinuha ni Moises ang lahat ng tabangnakabalot sa mga laman-loob, at ang balot ngatay, at ang dalawang bato at ang taba nito, atsinunog ang mga ito sa altar. 17 Ngunit sa labasnaman ng kampo sinunog ang toro at ang balatnito, ang karne at mga dumi, gaya ng iniutos sakanya ni Yawe.

18 At ipinadala niya ang barakong tupa bilangsusunuging handog, at ipinatong naman niAaron at ng kanyang mga anak ang kanilangmga kamay sa ulo nito. 19 Kinatay ito ni Moises,at ibinuhos ang dugo sa lahat ng tabi ng altar.20 Hiniwa-hiwa niya ang barakong tupa, sinunogang ulo, ang mga piraso, at ang taba. 21 Hinu-gasan niya ang mga laman-loob at ang mgapaa, at sinunog ang buong tupa sa altar. Ito angsinunog na handog na may amoy na kalugud-lugod para kay Yawe, gaya ng iniutos ni Yawekay Moises.

22 At saka niya ipinadala ang ikalawangbarakong tupa, ang tupang para sa pagtatalagaat ipinatong ni Aaron at ng kanyang mga anakang kanilang mga kamay sa ulo nito. 23 Kinatayito ni Moises, kumuha siya ng kaunting dugonito, at pinahiran ang dulo ng kanang tainga niAaron, ang hinlalaki ng kanyang kanang kamayat ng kanang paa. 24 Pinalapit din ni Moises angmga anak ni Aaron, at nilagyan din ng dugo angdulo ng kanilang mga kanang tainga, ang mgahinlalaki ng kanilang mga kanang kamay atmga kanang paa. At ibinuhos niya ang natitirangdugo sa paligid ng altar. 25 Kinuha niya ang taba,ang buntot at lahat ng tabang nakabalot sa mgalaman-loob, ang balot ng atay at ang dalawangbato at taba nito, at ang kanang hita.

26 At mula sa basket ng tinapay na walanglebadura na nasa harap ni Yawe, kumuha siyang isang tinapay na minasa sa langis, at isangbiskwit. Inilagay niya ang mga ito sa ibabaw ng

pagkakasala ng tao. Ipahahayag, una ng mga propetaat pagkatapos ay ng Ebanghelyo, na nagmumula satao ang kasalanan.

Itinalaga ang mga pari sa pamamagitan ng pagpa-pahid ng langis. At itatalaga rin ang mga hari sapamamagitan ng pagpapahid. Kayat magiging mga

LEVITICO 9

pinahiran ng Diyos ang mga pari at mga hari, nasiyang kahulugan ng Mesiyas sa wikang Hebreo at ngKristo sa wikang Griyego. Tinatawag na Kristo ngDiyos ang Punong-pari; siya ang larawan ni Jesus napari ng Bagong Tipan na ipaliliwanag ng Sulat sa mgaHebreo (5-8).

9

206LEVITICO 9kasalanan, ng isang guya at isang batang tupana tig-isang taon at kapwa walang kapintasanbilang susunuging handog, 4 at ng isang baka atisang barakong tupa bilang hain sa mabutingpagsasamahan para katayin at ialay sa harap niYawe, kasama ng handog na butil na minasa salangis sapagkat magpapakita si Yawe ngayon.”

5 Kaya dinala nila sa harap ng Tolda anginiutos ni Moises. Lumapit ang buong samba-yanan at tumayo sa harap ni Yawe. 6 Sinabi niMoises: “Ito ang ipinagagawa sa inyo ni Yawepara magpakita sa inyo ang Luwalhati ni Yawe.”

7 At sinabi naman ni Moises kay Aaron:“Lumapit ka sa altar, at ialay ang hain mo parasa kasalanan at ang iyong susunuging handog atmagbayad-sala para sa iyong sarili at sa iyongangkan. Ialay mo rin ang handog ng bayan atmagbayad-sala para sa kanila, gaya ng iniutosni Yawe.

8 Kaya lumapit sa altar si Aaron, kinatay angguya bilang hain para sa kasalanan. 9 Dinala sakanya ng kanyang mga anak ang dugo, atisinawsaw naman niya ang kanyang daliri sadugo at nilagyan nito ang mga sungay ng altar,at saka niya ibinuhos ang natitirang dugo sapaanan ng altar. 10 Sinunog niya sa ibabaw ngaltar ang taba, ang mga bato, at ang balot ngatay na tinanggal niya sa hain para sa kasa-lanan, gaya ng iniutos ni Yawe kay Moises; 11 atsinunog naman ang karne at balat sa labas ngkampo.

12 At kinatay niya ang susunuging handog.Dinala sa kanya ng kanyang mga anak ang dugona ibinuhos naman niya sa paligid ng altar.13 Iniabot nila sa kanya ang pira-pirasong bahaging susunuging handog pati ang ulo, at sinunognaman niya ang mga ito sa ibabaw ng altar.14 Hinugasan niya ang mga laman-loob at angmga paa, at sinunog ang mga ito sa ibabaw ngsusunuging handog sa altar.

15 At inialay ni Aaron ang handog ng bayan.Kinuha niya ang barakong kambing bilang hainpara sa kasalanan ng bayan. Kinatay niya itogaya ng una at nagbayad-sala. 16 Inialay niyaang susunuging handog ayon sa takdang sere-monya. 17 Iniharap din niya ang handog na butilat kumuha ng isang dakot nito at sinunog saaltar, bukod pa sa pang-umagang sinunog nahandog.

18 Kinatay niya ang baka at ang barakongtupa bilang hain sa mabuting pagsasamahanpara sa bayan. Dinala sa kanya ng kanyang mga

anak ang dugo, at winisikan niya nito ang buongpaligid ng altar. 19 Ang mga taba naman ng bakaat ng barakong tupa – ang buntot, ang tabangnakabalot sa mga laman-loob, ang dalawangbato at ang tabang nasa mga ito, at ang balot ngatay 20 – ipinatong nila ang mga ito sa mga dibdibat sinunog sa altar. 21Iniindayog ni Aaron angmga dibdib at kanang hita sa harap ni Yawe,bilang handog na inindayog, ayon sa utos niMoises.

22 At iniunat ni Aaron ang kanyang mgakamay sa bayan at binasbasan sila. At bumabasiya matapos ialay ang hain para sa kasalanan,ang susunuging handog at ang hain sa mabutingpagsasamahan. 23 At saka pumasok sa ToldangTagpuan sina Moises at Aaron. At paglabasnila’y binasbasan nila ang bayan.

Noon napakita sa buong bayan ang Luwal-hati ni Yawe. 24 May apoy na lumabas sa harapni Yawe at tinupok ang susunuging handog atang mga taba sa altar. Nang makita iyon ngbuong bayan, sumigaw sila sa tuwa at nagpati-rapa sa lupa.

Ang istorya nina Nadab at Abihu• 1 Kinuha nina Nadab at Aaron na mgaanak ni Aaron ang kanya-kanyang insen-

saryo, nilagyan ng apoy ang mga ito at naglagayng insenso, at inialay ito kay Yawe – ngunit hindiiyon ang wastong apoy na iniutos niya. 2 Kayalumabas ang apoy mula sa harap ni Yawe attinupok sila hanggang mamatay sa harap niYawe. 3 At sinabi ni Moises kay Aaron: “Iyan angibig sabihin ni Yawe nang sabihin niya –

Ipakikita ko ang aking kabanalan sa pama-magitan ng mga lumalapit sa akin at ipakikita kosa harap ng buong bayan ang aking luwalhati.”At hindi umimik si Aaron.

4 Tinawag ni Moises sina Misael at Elisafamna mga anak ni Oziel na tiyuhin ni Aaron, atsinabi: “Halikayo rito, kunin ang mga bangkayng inyong mga pinsan, at alisin sa santuwaryo,at dalhin sa labas ng kampo.” 5 Lumapit sila atdinala sa labas ng kampo ang mga ito na naka-damit pa rin, tulad ng iniutos ni Moises.

6 Sinabi ni Moises kay Aaron at sa kanyangmga anak na sina Eleazar at Itamar: “Huwagninyong pababayaang hindi suklay ang inyongbuhok at huwag wawarakin ang inyong mgadamit para ipakitang nagluluksa kayo, kunghindi’y mamamatay kayo at kakalat ang kapa-

• 10.1 Ang istoryang nasa kabanatang ito (ang pagkamatay ng mga anak ni Aaron) ay mas buhay napaglalahad sa ilang batas tungkol sa mga tungkulin ng mga pari ng Israel.

10

207 LEVITICO 11rusahan sa buong pamayanan. Ipagluluksa ngbuong bayan ng Israel ang kamatayan nginyong mga kapatid na namatay sa apoy niYawe. 7 Ngunit huwag kayong aalis sa pintuanng Toldang Tagpuan, kung hindi’y mamamataykayo, sapagkat nasa inyo ang langis ng pagta-talaga ni Yawe.” At sinunod nila si Moises.

8 Kinausap ni Yawe si Aaron, sinabi niya:9 “Bago ka pumasok sa Toldang Tagpuan, ikawat ang iyong mga anak ay hindi iinom ng alako anumang matapang na inumin, kung hindi’ymamamatay kayo. Ito’y isang kautusang pang-habampanahon para sa lahat ng iyong inapo,10 upang makilala ninyo kung alin ang para saDiyos at kung alin ang pangkaraniwang gamit,kung alin ang di-malinis at kung alin ang ma-linis. 11 Sapagkat dapat ninyong ituro sa mgaanak ng Israel ang lahat ng kautusang ibinigayni Yawe sa kanila sa pamamagitan ni Moises.”

12 Sinabi ni Moises kay Aaron at sa dalawangnalalabi niyang anak na sina Eleazar at Itamar:“Kunin ninyo ang alay na butil na natira sasinunog na handog kay Yawe, at kanin ninyoiyon nang walang lebadura sa tabi ng altar,sapagkat napakabanal niyon. 13 Kanin ninyoiyon sa isang lugar na banal sapagkat iyon angkarapatan mo at ng iyong mga anak sa sinunogna handog kay Yawe. Ito ang iniutos sa akin niYawe.

14 Ang dibdib na paindayog na inihandog atang hulihang pata na itinabi ay kakanin ninyo saisang malinis na lugar, ikaw at ang iyong mgaanak na lalaki at babae; ito ang kaparte mo at ngiyong mga anak sa hain ng mga anak ng Israelpara sa mabuting pagsasamahan.

15 Ang hulihang pata na itinabi at ang dibdibna paindayog na inihandog pati ang tabangsusunugin ay para sa iyo at sa iyong mga anak

magpakailanman, pagkatapos na maihandognang paindayog ang mga ito kay Yawe, sa-pagkat iniutos ito ni Yawe.”

16 Nag-usisa naman si Moises tungkol sabarakong kambing para sa kasalanan, peronasunog na pala iyon. Nagalit siya kina Eleazarat Itamar, ang nalalabing mga anak ni Aaron.17 Itinanong niya: “Bakit hindi ninyo kinain angkambing na ito sa isang lugar na banal? Sa-pagkat napakabanal ng bagay na ito na ibinigaysa inyo para pasanin at alisin ang pagkakasalang pamayanan. 18 Dahil hindi ipinasok sasantuwaryo ang dugo niyon, doon din ninyodapat kinain ang karne niyon, tulad ng iniutosko.”

19 Sinabi ni Aaron kay Moises: “Inialay na nilaang kanilang hain para sa kasalanan at angsinunog na handog sa harap ni Yawe sa araw naito ng pagluluksa. Mamabutihin kaya ni Yawekung kinain ko ang karne ng kambing na inialaysa araw na ito bilang hain para sa kasalanan?”20 At nasiyahan si Moises nang marinig niya ito.

Mga hayop na “malinis” at “di-malinis”• 1 Sinabi ni Yawe kina Moises at Aaron:

2 “Sabihin n’yo sa mga Israelita: Sa lahatng hayop sa lupa, ito lamang ang makakainninyo: 3 ang lahat ng may kuko at biyak ang mgapaa at ngumunguya. 4 Ngunit hindi ninyo ma-kakain ang alinman sa mga ngumunguya la-mang o may mga kuko lamang at biyak na paa.Ngumunguya nga ang kamelyo pero wala namanitong biyak na paa kaya ito’y di-malinis para sainyo. 5 Ngumunguya rin ang kuneho pero walanamang biyak na mga paa, kaya ito’y di-malinispara sa inyo. 6 Gayon din ang kunehong-bundok.7 At ang baboy na may biyak nga ang mga paapero hindi naman ngumunguya; di-malinis itopara sa inyo. 8 Huwag ninyong kanin ang karne

• 11.1 May misyon ang isang Israelita na ipag-diwang ang pagsamba sa iisang Diyos. Subalit paramakadulog sa Templo upang makilahok sa anumangpagtitipong relihiyoso, kailangan niyang tuparin angiba’t ibang seremonya na magpapaging “malinis” sakanya, gaya ng binigyang-pansin natin sa kabanata 8.Hindi nangangahulugan ng pagkakaroon ng sala ohindi ang pagiging malinis o di-malinis: ang pagiginghanda lamang o hindi pa para dumulog sa altar angsiyang tinutukoy ng mga salitang ito.

Ang mga batas na ito ang tumulong sa Israel paramadiskubre ang daan ng tunay na kabanalan:

– Idineklarang di-malinis ang ilang mga hayop nadinarangal ng mga pagano. Kailangang layuan angmga ito.

– Maraming batas at sistema ng pagbabawal (nasagrado ang simula) tungkol sa sexualidad ang tumutu-

long sa pagrespeto sa sagradong katangian ng buhay.Kusang nagkakaroon ng iba’t ibang panuntunan tung-kol sa sex at panganganak sa anumang bayan nangunang panahon. Ganito rin sa mga Judio. Tingnan ang12:1-8 at kabanata 15.

– May ilang batas tungkol sa pamantayan ng kali-nisan at kalusugan, kahit na ibang mga dahilan angibinibigay. Halimbawa’y ang pagbabawal sa pagkainng karne ng baboy (11:7) na nagdadala ng mga sakitsa mga lugar na kulang sa kalinisan. Gayundin angtungkol sa ketong (kab. 13).

Walang buhay-relihiyoso o Kristiyano na walangedukasyon sa pagpapakatao at katatagang pampa-milya. Hindi sapat ang pag-ibig lamang para magtatagng sambahayan kung walang tatag ng pagkatao o kungnagpapakasal nang hindi pa natututunan ang pag-tupad sa mga tungkulin: kaya napakahalaga ang edu-

11

208LEVITICO 11ng mga ito ni hipuin ang patay na katawan ng mgaito: di-malinis ang mga ito para sa inyo.

9 Ito naman ang makakain ninyo sa lahat nghayop na nasa tubig: lahat ng may mga palikpikat kaliskis sa mga nasa tubig, sa dagat man o sailog, ay makakain ninyo. 10 Ngunit kasuklamanninyo ang lahat ng gumagapang o nabubuhaysa dagat o sa ilog na walang mga palikpik at mgakaliskis. 11 Kasuklam-suklam ang mga ito parasa inyo kaya huwag ninyong kakanin ang karneng mga ito, at kasuklaman ang mga patay nakatawan ng mga ito.

12 Di-malinis para sa inyo ang lahat ng kina-pal na nasa tubig, at walang mga palikpik at mgakaliskis.

13 Ito ang mga ibong kasusuklaman ninyo, athindi makakain sa pagiging di-malinis: agila,buwitre, buwitreng negro, agilang dagat, 14 lawinat iba’t ibang uri ng falcon, 15 iba’t ibang klase ngmga uwak, 16 ostrits, kuwagong higante, ibong-dagat, at lahat ng klase ng lawin, 17 kuwagongliit, kuwagong taingahan at kuwagong kamalig,18 pelikan, buwitreng Ehipto, 19 istork, iba’t ibangklase ng tagak, paniki at kabag.

20 Magiging kasuklam-suklam para sa inyoang lahat ng kulisap na lumilipad at lumalakadsa apat na paa. 21 Pero may ilang kulisap na maypakpak na lumalakad sa apat na paa na maka-kain ninyo: ang mga may hita para makaluksosa lupa. 22 Kaya makakain ninyo ang iba’t ibangklase ng balang, at lahat ng klase ng tipaklong,kuliglig at mantis. 23 Di-malinis para sa inyo anglahat ng iba pang kulisap na may pakpak at mayapat na paa.

24 Magiging di-malinis kayo sa paghipo samga hayop na ito. Magiging di-malinis hang-gang gumabi ang humipo sa patay na katawan

ng mga ito. 25 At kailangang labhan ang damit ngsinumang dumampot sa mga bangkay ng mgaito, at magiging di-malinis hanggang takipsilim.26 Gayundin naman, di-malinis para sa inyo anglahat ng hayop na may kuko at walang biyak angpaa at di ngumunguya at magiging di-malinisdin ang lahat ng humipo ng mga ito. 27 Sa mgahayop na apat ang paa, di-malinis para sa inyoang lahat ng lumalakad sa talampakan ngkanilang mga paa. Magiging di-malinis hang-gang dapithapon ang lahat ng humipo sakanilang bangkay. 28 At kailangang labhan angdamit ng sinumang dumampot sa kanilangbangkay at magiging di-malinis siya hanggangdapithapon. Di-malinis ang mga ito para sainyo.

29 Sa mga hayop na gumagapang sa lupa, di-malinis ang mga ito para sa inyo: mustela, daga,anumang klase ng bayawak, 30 hunyango, tuko,buwaya butiki at bubuli. 31 Di-malinis ang mgaito para sa inyo sa lahat ng hayop na guma-gapang sa lupa. Magiging di-malinis hanggangdapithapon ang lahat ng humipo sa mga bang-kay ng mga ito.

32 Magiging di-malinis ang anumang malag-lagan ng patay na katawan ng mga ito – magingano pa man ang gamit nito, yari man sa kahoy,tela, katad o balahibo o sako. Ibababad ito satubig at magiging di-malinis hanggang takip-silim, at saka magiging malinis. 33 Kung sa mgaito nama’y may malaglag sa palayok, magigingdi-malinis ang lahat ng naroon. At babasaginmo ang palayok. 34 Anumang pagkain nanalagyan ng tubig galing dito, at anumanginumin mula rito ay di-malinis. 35 Nagiging di-malinis ang anumang malagyan ng patay nakatawan ng mga ito. At kailangang gibain kung

kasyon sa pamilya. Maraming iniaatas ang Batas, atmarami sa mga ito’y pagtawag lamang sa kaunti pangkarangalan at pagpapakatao. Pero bagamat nananatilisa antas ng “laman” (Fil 3:3) ang pagtuturo at “pan-labas” na ritwal (Rom 2:28) nito, gayunpaman, iniha-handa nito ang mga tao sa paglilingkod sa Diyos sakatotohanan.

Hindi na natin malalaman pa ang dahilan ng maramisa mga batas na ito, pero higit sa lahat ay nagsisilbi angmga ito para gawing iba ang bayan ng Diyos sa ibapang mga bayan pag sapit sa kanilang mga pagkain,mga piyesta at mga kaugalian.

Hindi maaaring makihalubilo sa kanyang mgapaganong kapitbahay ang Israelita, na kadalasannama’y nakatira sa gitna ng mga taga-ibang bayan.Isinasaayos ng Batas ang lahat ng detalye ng kanyangbuhay at pinagbabawalan siyang unti-unting gayahinang mga kaugalian ng iba at tuloy ay mag-isip gaya nila.Gayong ang saloobin mismo ang dapat magpaging-ibasa mananampalataya, tinutulungan naman siya ng

panlabas na disiplina na maging mulat sa sarili niyangespiritu. Tinuturuan ng mga batas sa Matandang Tipanang isang bayang hindi pa sumasapit sa paglago atpamumunga sa relihiyon kaya itinatadhana rito angisang kaibang pamumuhay.

Nagsimula sa panahon ni Esdras ang napaka-istriktong pagsunod sa mga batas na ito. Ang mga itoang nagbigay-direksyon sa pamayanang Judio sa mgahuling dantaon bago dumating si Kristo. Matutung-hayan natin sa Nehemias 13 ang panganib nanakapaloob sa pananatili nilang hiwalay sa ibang mgatao.

Sa panahon ni Jesus, masyado ang kapit ng mgaJudio sa mga kautusang ito na sa simula’y mga pan-labas na kundisyon lamang para makilahok sa mgagawaing panrelihiyon. Tinuligsa ni Jesus ang pagka-litong ito sa legal na kalinisan sa kalinisan ng konsi-yensya: Mc 7:15.

11:46. Ang Biblia ay hindi isang libro ng mga ka-alamang pang-agham.

209 LEVITICO 13ito’y hurnuhan o pugon. Di-malinis ang mgaito at ituring ninyong di-malinis ang mga ito.36 (Tanging ang bukal lamang o balon na pinag-iipunan ng tubig ang nananatiling malinis.)Ngunit nagiging di-malinis anumang madikit sapatay na katawan ng mga ito.

37 Kung may patay sa mga hayop na ito namalaglag sa binhi, mananatili itong malinis;38 subalit kung nabasa na ang binhi at saka maynalaglag dito, magiging di-malinis ito. 39 Kungmamatay naman ang isa sa mga hayop napuwede ninyong kainin, magiging di-malinishanggang takipsilim ang sinumang humipo sapatay na katawan nito. 40 Kailangang labhanang damit ng sinumang kumain nito at magi-ging di-malinis siya hanggang dapithapon. Ga-yundin naman kailangang labhan ang damit ngsinumang kumuha sa patay na katawan nito,at magiging di-malinis siya hanggang dapit-hapon.

41 Kasuklam-suklam ang lahat ng hayop nagumagapang sa lupa at di makakain. 42 Huwagkayong kakain ng anumang hayop na guma-gapang sa tiyan nito o sa apat na paa o mara-ming paa; kasuklam-suklam ito. 43 Huwag du-ngisan ang sarili sa mga hayop na gumagapang;huwag maging di-malinis o gawing di-malinisang sarili sa mga ito. 44 Sapagkat ako si Yawenginyong Diyos; magpakabanal kayo at magingbanal sapagkat ako ay Banal. Huwag ninyonggawing di-malinis ang inyong sarili sa mgahayop na gumagapang sa lupa. 45 Ako si Yawena naglabas sa inyo mula sa Ehipto upangmaging Diyos ninyo, kayat maging banal kayo,sapagkat ako ay Banal.

46 Ito ang batas tungkol sa mga hayop at mgaibon at sa lahat ng maybuhay na gumagalaw satubig o gumagapang sa lupa, 47 para malamanninyo kung alin ang malinis at di-malinis, anghayop na puwedeng kainin at hindi.”

Batas tungkol sa babaengbagong panganak

• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Sa-bihin mo sa mga Israelita: Kapag nagsi-

lang ng isang sanggol na lalaki ang isang babae,

• 12.1 Malimit na pinaghahambing ng mga bayannang unang panahon ang “malinis” at dakilang dugona ibinuhos ng isang lalaki sa digmaan at ang “di-malinis” na dugong lumalabas sa babae. Kayat hindipinatatahimik ng panganganak at ng mga regla angmga lalaki (at sila ang mga nagtatadhana ng mgapatakaran at gumagawa ng mga batas) at nangan-gailangan ang mga ito ng mga seremonya ng paglilinis.

Makikita natin dito na kahit na salita ng Diyos angmga batas sa Biblia, iniaakma pa rin ang mga ito sa

panahon ng Matandang Tipan at sa sariling mga kri-terya ng bayan ng Israel. Alam ito ng bayang sumasam-palataya at ipinahayag nila ito sa sarili nilang paraan sapagsasabing mga anghel ang nag-ayos ng Batas: Gawa7:38; Gal 3:19; Heb 2:2.

Napasailalim sa mga seremonyang ito si Jesus at angkanyang ina: Lc 2:21.

• 13.1 Malubha at nakahahawang sakit angketong at kinakailangang ihiwalay sa pamayanan ang

siya ay magiging di-malinis sa loob ng pitongaraw, tulad sa mga araw ng kanyang regla.3 Kailangang tuliin ang bata sa ikawalong araw;4 at maghihintay ang babae nang tatlumpu’ttatlong araw para luminis sa kanyang pagdu-dugo. Hindi siya dapat humipo ng anumangbagay na sagrado o pumasok sa santuwaryohanggang hindi natatapos ang panahon ngkanyang paglilinis.

5 Kapag nagsilang naman siya ng sanggol nababae, magiging di-malinis siya sa loob ngdalawang linggo gaya ng kapag nireregla siya;at maghihintay siya nang animnapu’t anim naaraw para luminis sa kanyang pagdudugo. 6 Atkapag natapos na ang panahon ng kanyangpaglilinis, maging sa anak na lalaki o babae,magdadala siya sa pari sa pintuan ng ToldangTagpuan ng isang korderong isinilang nangtaong iyon bilang sinunog na handog, at isangbatang kalapati o isang batubato bilang hainpara sa kasalanan. 7 At iaalay naman iyon ngpari kay Yawe upang magbayad-sala para sababae, at magiging malinis na siya mula sa pag-agos ng kanyang dugo. Ito ang Batas para sanagsisilang ng sanggol na lalaki o babae.

8 Ngunit kung hindi siya makapaghahandogng kordero, kukuha siya ng dalawang batubatoo dalawang batang kalapati, ang isa bilangsinunog na handog at ang isa pa bilang hain parasa kasalanan. Magbabayad-sala ang pari parasa babae, at magiging malinis na siya.

Batas tungkol sa ketongin• 1 Sinabi ni Yawe kina Moises at Aaron:

2 “Sinumang may bukol, singaw o bahidsa balat ng kanyang katawan na maaaringmauwi sa ketong ay kailangang dalhin kayAarong pari o sa isa sa mga paring inapo niya.3 Titingnan ng pari ang sugat, at kung namutiang balahibo sa singaw, at ang singaw ay parangmas malalim kaysa balat, simula na nga iyon ngketong. Kapag nakita ito ng pari, ipahahayagniyang di-malinis ang tao.

4 Ngunit kung maputi ang singaw at hindinaman mas malalim kaysa balat, at hindi rinnamuti ang balahibo rito, ibubukod ng pari ang

13

12

210LEVITICO 13maysakit sa loob ng pitong araw. 5 Titingnansiyang muli ng pari sa ikapitong araw. Kungmakita niyang walang pagbabago ang sugat athindi kumalat sa balat, muli niyang ibubukodang maysakit nang pitong araw pa, 6 at titing-nang muli sa ikapitong araw. Kapag hindi ma-kintab ang sugat at hindi kumalat sa balat,ipahahayag ng pari na malinis ang tao: singawlamang ito. Lalabhan niya ang kanyang damit atlilinis na siya. 7 Ngunit kung kumalat sa balat angsingaw matapos tingnan ng pari ang maysakit atipahayag na malinis, kailangan siyang humarapuli sa pari. 8 Pagkatapos siyang matingnan ngpari at makitang kumalat nga ang singaw sabalat, dapat siyang ipahayag ng pari na di-malinis: ketong iyon.

9 Kapag nagkaketong ang isang tao, kaila-ngan siyang dalhin sa pari 10 na siyang dapattumingin sa kanya, at kung makakita ang paring maputing bukol sa balat at pinaputi nito angbalahibo rito, at may lumilitaw na sariwangsugat, 11 ketong iyon at dapat siyang ipahayagng pari na di-malinis. Walang kabuluhang ibu-kod pa siya; di-malinis na siya.

12 Ngunit kapag kumalat na sa buong balatang ketong, kapag balot na siya ng ketong mulaulo hanggang paa, ayon sa nakikita ng pari,13 titingnan ng pari ang maysakit, at kung makitaniyang balot na ng ketong ang buong katawan,ipahahayag niyang malinis ang maysakit.Sapagkat namuti na itong lahat, malinis na siya.14 Ngunit kapag may lumitaw na sariwang sugat,magiging di-malinis siya. 15 Pagkatingin ng parisa sariwang sugat, ipahahayag siyang di-malinis. Di-malinis ang sariwang sugat: ketongiyon. 16 Ngunit kung magbago ang sugat atmuling mamuti, kailangan siyang bumalik sapari. 17 Titingnan siya ng pari, at kung makitanitong namuti na ang sugat, ipahahayag ng parina malinis ang maysakit: malinis na siya.

18 Kapag may nagkasingaw sa kanyangbalat, at matapos gumaling 19 ay nag-iwan ngmaputing pamamaga o makintab na mantsangmamula-mulang mamuti-muti, kailangang

magpatingin siya sa pari. 20 Titingnan siya ngpari, at kung makita nito na mas malalim itokaysa balat at namuti ang balahibo rito, ipaha-hayag siyang di-malinis ng pari: ketong iyon nanagmula sa singaw. 21 Ngunit kung makita ngpari na walang puting balahibo o hindi ito masmalalim kaysa balat at hindi nagbago ng kulay,ibubukod niya ang maysakit nang pitong araw.22 Kung kalat na ito sa kabuuan ng balat, ipaha-hayag siya ng pari na di-malinis: ketong iyon.

23 Ngunit kung ang nangingintab na bahagiay hindi nagbabago at hindi kumakalat, pilatlamang iyon ng singaw at ipahahayag ng pari namalinis ang taong iyon.

24 Kapag napaso ang isang tao at nagkaroonng bahid na puti o pula ang paso, 25 kailangangtingnan iyon ng pari. Kung makita niyangnamuti ang balahibo sa bahaging iyon, at masmalalim kaysa balat, ketong iyon na nagsimulasa paso. Ipahahayag ng pari na di-malinis angtao: ketong iyon. 26 Ngunit kung matapos ting-nan ay makita ng pari na walang puting balahibosa bahaging iyon at hindi mas malalim kaysabalat, ngunit hindi nagbago ang kulay, ibubukodsiya ng pari sa loob ng pitong araw. 27 Sa ika-pitong araw, titingnan siyang muli ng pari, atkung kumalat iyon sa balat, ipahahayag ng parina siya ay di-malinis: ketong iyon. 28 Kung hindinagbabago at hindi kumakalat sa balat angbahaging makintab, ngunit nagbago ang kulay,pamamaga lamang iyon bunga ng paso. Ipaha-hayag ng pari na malinis ang tao, pilat lamangiyon sa paso.

29 Kung ang isang lalaki o babae ay mag-karoon ng sugat sa ulo o sa baba, 30 kailangangtingnan ng pari ang sugat, at kung ito’y waringmas malalim kaysa balat, at nanilaw at numipisang buhok doon, ipahahayag siyang di-malinisng pari. Iyon ang kinatatakutang sakit sa balat,ang ibig sabihi’y ketong sa ulo o baba. 31 Kungmakita naman ng pari sa pagtingin niya sa sakitsa balat na hindi mas malalim kaysa balat atwalang itim na balahibo, pitong araw niyangibubukod ang tao. 32 Sa ikapitong araw, titing-

maysakit. Ang ketongin ay “di-malinis”, ibig sabihi’yhindi siya puwedeng makilahok sa buhay-publiko atpanrelihiyon (tingnan ang sinasabi sa 8:1 at 11:1).

Ipinalalagay na parusa ng Diyos ang mga kasawiam-palad nang panahong iyon, at ang ketong ay itinuringna tanda ng sumpa ng Diyos. Madaling pinaniwalaanng lahat na talaga ngang di-malinis sa mata ng Diyosang ketonging inihiwalay mula sa pamayanan.

Kabilang sa mga obligasyon ng mga pari angpagsusuri sa ketong at “pagrereseta” na bumukod atmapag-isa ang mga mayketong. Kailangan din nilangtiyakin kung gumaling na nga ang ketongin at payagan

siyang makauwi sa kanyang pamilya. Aalalahanin itoni Jesus sa pagpapagaling niya sa mga ketongin (Mc1:43).

Ayon sa matandang popular na kultura ang mga alaypara sa paglilinis ng ketongin. Ang mahiwagang“kasalanan” na ayon sa kanila’y sanhi ng ketong aynalilipat sa dalawang ibon (14:5). Pinapatay ang isa samga ito upang kasama nitong mawala ang kasalanan.At para talagang makatiyak, pinakakawalan ang isapang ibon para dalhin sa malayo ang kasalanan dingiyon na ngayo’y tunaw na sa dugo ng patay na ibon(14:6-7).

211 LEVITICO 14nan uli ng pari ang sugat, at kung hindi kumalatang sakit sa balat, at hindi nanilaw ang balahiboroon, at hindi mas malalim kaysa balat, 33 aahi-tin ng maysakit ang lahat niyang buhok, ma-liban sa nasa bahaging may galis (sakit sabalat), at muli siyang ibubukod ng pari sa loobng pitong araw. 34 At sa ikapitong araw, titingnanng pari ang galis, at kung hindi naman kumalatsa balat ang galis, at hindi mas malalim kaysabalat, ipahahayag ng pari na malinis ang may-sakit. Magiging malinis siya pagkatapos malab-han ang kanyang suot. 35 Ngunit kung kumalatang galis pagkatapos ng kanyang paglilinis,36 titingnan siya ng pari; at kung kumalat nga sabalat ang galis, hindi na kailangang tingnan pakung nanilaw ang balahibo rito o hindi – di-malinis ang taong iyon. 37 Samantala, kung satingin ng pari ay hindi iyon kumalat at nagsi-simula iyong tubuan ng itim na balahibo, maga-ling na ang galis. Malinis na siya at ipahahayagng pari na siya ay malinis.

38 Kung magkabatik na puti ang isang lalaki obabae sa kanyang balat, 39 kailangang tingnaniyon ng pari. Kung makita niyang hindi mas-yadong maputi ang mga iyon, karaniwangpantal lamang iyon sa balat: malinis ang may-sakit.

40 Kung malugas ang buhok sa ulo ng isanglalaki, nakalbo lamang siya, ngunit malinis siya.41 Kung malugas naman ang kanyang buhok samay noo, nakakalbo lamang siya sa noo, ngunitmalinis siya. 42 Subalit kung may lumitaw namamula-mulang maputing sugat sa kanyangulo o noong walang buhok, simula iyon ngketong. 43 Kailangang tingnan iyon ng pari, atkung may namamagang sugat na mamula-mulang mamuti-muti sa kanyang ulo o noongwalang buhok, tulad ng ketong sa balat, 44 mayketong ang tao: di-malinis siya. Ipahahayag ngpari na siya ay di-malinis; may ketong siya saulo.

Ang ketongin

45 Ang taong may ketong ay kailangangmagsuot ng winarak na damit at hindi dapatmagsuklay ng buhok; kailangang takpan niyaang kanyang nguso at sumigaw – Di-malinis, di-malinis! – 46 siya’y di-malinis hangga’t maysugat siya, kaya kailangan siyang mamuhaynang malayo sa iba: titira siya sa labas ngkampo.

47 Kapag nagkasugat ng ketong ang isangdamit na lana o linen, 48 telang lana o linen, okatad – 49 at kung ang damit, tela o katad oanumang yari sa katad ay maberde-berde o

mamula-mula, iyon ay kumakalat na sugat ngketong na kailangang ipakita sa pari. 50 Titing-nan iyon ng pari at itatabi niya sa loob ng pitongaraw ang bagay na may sugat ng ketong.51 Kung makita niya sa ikapitong araw na kuma-lat na sa damit, tela o katad ang sugat ng ketong,iyon ay ketong na lumalala, at di-malinis angbagay na iyon. 52 Susunugin ng pari ang damit,telang linen o lana, o anumang yari sa katad nakinalatan ng sugat ng ketong pagkat ito’yketong na dapat sunugin sa apoy.

53 Ngunit kung makita ng pari sa kanyangpagtingin na hindi kumalat ang sugat ng ketongsa damit, tela o anumang bagay na katad,54 iuutos niyang hugasan ang bagay na iyon atitatabing muli sa loob ng pitong araw. 55 Pagka-tapos mahugasan, muli iyong titingnan ng pari,at kung makita niyang hindi nagbago ng kulayang sugat ng ketong kahit na hindi kumalat, di-malinis ang bagay na iyon. Kailangang sunuginiyon sa apoy. 56 Ngunit kung makita ng pari sakanyang pagtingin na di makintab ang sugat ngketong pagkatapos mahugasan, pupunitin niyaiyon sa damit, tela o katad. 57 Subalit kung muliitong lumitaw sa damit o tela o anumang bagayna katad, muli itong kumakalat at kailangangsunugin ng may-ari ang bagay na may sugat ngketong. 58 Ang damit, tela o anumang bagay nakatad na nagkaroon ng sugat ng ketong ngunitnawala matapos labhan ay kailangang labhanuli at magiging malinis na iyon. 59 Ito ang bataspara sa sugat ng ketong sa damit na linen o lana,sa tela o anumang bagay na katad – para masabikung ito ay malinis o di-malinis.

Paglilinis mula sa ketong

1 Kinausap ni Yawe si Moises, at sinabi:2 “Ito ang magiging batas para sa ketongin

sa araw ng kanyang paglilinis. Kailangan siyangiharap sa pari, 3 at dadalhin siya ng pari sa labasng kampo at titingnan. At kung gumaling na angketong ng ketongin, 4 magpapadala ang pari ngdalawang buhay at malinis na ibon, kahoy nasedro, pulang sinulid at isopo para sa taonglilinisin. 5 Ipapapatay rin ng pari ang isa sa mgaibon sa ibabaw ng isang palayok na nasa ibabawnaman ng tubig na umaagos. 6 Kukunin ng pariang buhay na ibon, pati ang kahoy na sedro, angpulang sinulid at isopo, at itutubog sa dugo ngibong pinatay sa ibabaw ng umaagos na tubig.7 At pitong beses niyang wiwisikan ang taonglilinisin mula sa ketong, at ipahahayag siyangmalinis. At pawawalan naman niya ang buhayna ibon sa gubat.

8 Kailangang labhan ng taong lilinisin ang

14

212LEVITICO 14kanyang suot, at ahitin ang lahat niyang buhokat maligo sa tubig; at lilinis na siya. Pagkataposnito, makakapasok na siya sa kampo, perokailangan siyang manatili sa labas ng kanyangtolda sa loob ng pitong araw. 9 Sa ikapitongaraw, aahitin niya ang lahat ng buhok sa kan-yang ulo, baba at kilay at ang lahat pa niyangbuhok. Lalabhan niya ang kanyang suot, mali-ligo sa tubig at magiging malinis siya.

10 Sa ikawalong araw, kukuha siya ng dala-wang tupang lalaki at isang babaeng tupa naisang taong gulang, na pawang walang kapin-tasan, at tatlong ikapung takal ng pinong harinana may halong langis, bilang handog na butil, attatlong ikapung litrong langis. 11 Ang taonglilinisin ay ihaharap kay Yawe sa pintuan ngToldang Tagpuan ng paring nagpapahayag namalinis na siya, pati ang mga handog nito.

12 Kukunin ng pari ang unang kordero atiaalay iyon bilang hain para sa utang, kasamaang tatlong ikapung litro ng langis. Iiindayogniya ang mga iyon sa harap ni Yawe. 13 Ka-katayin niya ang kordero sa lugar na pinag-kakatayan ng hain para sa kasalanan at ngsinunog na handog – sa banal na lugar. Sapag-kat para sa pari ang hain para sa utang, tulad nghandog para sa kasalanan; napakabanal niyon.14 At kukuha ang pari ng kaunting dugo sa hainpara sa utang at ipapahid sa pinggol ng kanangtainga ng taong lilinisin, sa hinlalaki ng kanangkamay at sa hinlalaki ng kanang paa nito. 15 Atkukunin niya ang langis at ibubuhos sa palad ngkanyang kaliwang kamay. 16 Isasawsaw niyaang kanyang kanang hintuturo sa langis na nasakanyang kaliwang palad, at pitong beses naiwiwisik ng kanyang daliri ang langis sa harap niYawe.

17 At ang natirang langis sa kanyang palad ayipapahid niya sa pinggol ng kanang tainga ngtaong lilinisin, sa hinlalaki ng kanang kamay atsa hinlalaki ng kanang paa nito sa ibabaw ngdugo ng hain para sa utang. 18 At ang matitirapang langis sa kanyang palad ay ipapahidnaman niya sa ulo ng taong nililinis. Sa ganitongparaan niya isasagawa ang ritwal ng pag-babayad-sala kay Yawe. 19 At iaalay ng pari anghandog para sa kasalanan, at isasagawa angritwal sa pagbabayad-sala para sa taong nili-linis. Pagkatapos nito, papatayin niya ang ha-yop para sa sinunog na handog, 20 at iaalay saaltar kasama ang handog na butil. Pagkataposmaisagawa ng pari ang ritwal ng pagbabayad-sala para sa kanya, magiging malinis na siya.

21 Kung dukha ang ketongin at hindi kaya anglahat ng ito, kukuha siya ng isang kordero bilang

hain para sa utang na paindayog na ihahandogbilang pagbabayad-sala para sa kanya, kasamaang ikapung bahagi lamang ng isang takal ngharinang trigo na may halong langis bilang butilna handog, pati ang tatlong ikapung litro nglangis at – kung kaya niya ang mga ito –22 dalawang batubato o dalawang batang kala-pati, ang isa para sa handog para sa kasalananat ang isa naman bilang sinunog na handog.23 Kailangang dalhin niya ang mga ito sa ika-walong araw sa pari sa pintuan ng ToldangTagpuan sa harap ni Yawe para sa paglilinis sakanya.

24 Kukunin ng pari ang kordero para sa hainpara sa utang, at ang tatlong ikapung litro nglangis, at paindayog na iaalay sa harap ni Yawe.25 At papatayin niya ang kordero bilang hainpara sa utang, kukuha siya ng kaunting dugoniyon at ipapahid sa pinggol ng kanang taingang taong nililinis, sa hinlalaki ng kanang kamayat sa hinlalaki ng kanang paa nito. 26 Ibubuhosniya ang langis sa kaliwa niyang palad, 27 atpitong beses niyang iwiwisik ang langis sa pa-mamagitan ng kanyang kanang hintuturo saharap ni Yawe. 28 Ipapahid din niya ang kauntiniyon sa pinggol ng kanang tainga ng taongnililinis, at sa hinlalaki ng kanang kamay athinlalaki ng kanang paa nito, tulad ng ginawa sadugo ng hain para sa utang.

29 Ang matitirang langis sa kanyang palad aykailangang ipahid sa ulo ng taong nililinis, ha-bang isinasagawa ang ritwal ng pagbabayad-sala para sa kanya sa harap ni Yawe. 30 Sadalawang batubato o dalawang batang kalapati– kung kaya niya ang mga ito – iaalay niya 31 angisa bilang handog para sa kasalanan, at ang isanaman bilang sinunog na handog, kasama anghandog na butil – kung kaya niya. Sa ganitongparaan isasagawa ng pari sa harap ni Yawe angritwal ng pagbabayad-sala para sa taong nili-linis.

32 Ito ang batas para sa sinumang may ketongna hindi kaya ang presyo ng kanyang paglilinis.”

Ang “ketong” ng mga bahay33 Kinausap ni Yawe sina Moises at Aaron, at

sinabi sa kanila: 34 “Pagpasok ninyo sa lupain ngKanaan na ibibigay ko sa inyo bilang inyongpag-aari, kung ipahamak ko man sa kunganong ketong ang mga bahay sa lupaing ma-giging inyo, 35 ipagbibigay-alam ito ng may-aring bahay sa pari at sasabihin: ‘May kung anongparang ketong sa bahay ko!’ 36 At bago puma-sok ang pari sa bahay para suriin ang ketong,paaalisan niya ng laman ang bahay upang

213walang anumang nasa loob ng bahay angmasabing di-malinis. At saka pa lamang siyapapasok para suriin ang bahay.

37 Kung sa pagsusuri niya’y makita niyangmay maberde-berde o mamula-mulang sugatsa dingding na mas malalim kaysa dingdingmismo, 38 lalabas ang pari sa pintuan ng bahayat pitong araw niyang ipasasara ang bahay.

39 Babalik ang pari sa ikapitong araw paratingnan kung kumalat ang mantsa sa mgadingding, 40 ipatatanggal niya ang mga batongnamantsahan at ipahahagis sa isang di-malinisna lugar sa labas ng siyudad. 41 Ipakakaskasniya ang buong loob ng bahay, at ipatatapon saisang di-malinis na lugar sa labas ng bayan.42 Kukunin ang mga bagong bato at ipapalit samga lumang bato nang may bagong semento atididikit sa bahay.

43 Kung muling lumitaw ang salot mataposmaalis ang mga bato at makaskas ang bahay atmalagyan ng panibagong semento, 44 papasokang pari at susuriin iyon. Kung kumalat ang salotsa bahay, iyon ay ketong na nakahahawa kayadi-malinis ang bahay. 45 Kailangang gibain angbahay: lahat ng bato at mga troso at sementoniyon, at hakutin sa isang di-malinis na lugar salabas ng bayan.

46 Kung may pumasok sa bahay na isinara,magiging di-malinis siya hanggang hapon.47 Lalabhan ng sinumang matulog o kumain sabahay na iyon ang kanyang mga damit.

48 Kung makita ng pari na hindi kumalat angsalot pagkatapos ng pagsesemento, idedeklaraniyang malinis ang bahay dahil nagamot na angsalot.

49 Bilang pagbabayad-sala para sa bahay,kukuha siya ng dalawang ibon, at kahoy nasedro, eskarlatang sinulid at pangwisik. 50 Pa-patayin niya ang isang ibon sa ibabaw ng isangpalayok, sa ibabaw ng tubig na umaagos. 51 Atsaka niya kukunin ang kahoy na sedro, angpangwisik at ang eskarlata, pati na ang buhay naibon. At ilulubog niya ang mga ito sa dugo ngpinatay na ibon at sa buhay na tubig, at maka-pitong wiwisikan ang bahay.

52 Kaya magbabayad-sala siya para sa bahaysa pamamagitan ng dugo ng ibon at ng buhay natubig, at ng buhay na ibon, ng kahoy na sedro,ng pangwisik at ng eskarlata. 53 At saka niyapawawalan ang buhay na ibon sa bukid sa labasng bayan. Kaya mapapatawad ang bahay atmagiging malinis.

54 Ito ang batas sa anumang ketong at anan,55 sa ketong sa mga damit at mga bahay, 56 samga langib, mga pamamaga at mga pantal,57 para ituro kung kailan di-malinis o malinis angtao. Ito ang batas tungkol sa ketong.”

Pagiging “di-malinis” sa sex• 1 Sinabi ni Yawe kina Moises at Aaron:

2 “Magsalita kayo sa mga Israelita atsabihin sa kanila: Ang sinumang lalaking maytumutulong kung ano sa laman ay di-malinis.3 Di siya malinis sa tulo ng laman, at di rin siyamalinis mahadlangan man ang tulo sa kanyanglaman. 4 Di-malinis ang higaang mahigan ngtaong may tumutulo sa laman pati ang upuangmaupuan niya. 5 Magiging di-malinis hangganghapon ang humipo ng kanyang higaan; dapatniyang labhan ang kanyang mga damit atmaligo.

6 Magiging di-malinis hanggang hapon angmaupo sa anumang inupuan ng taong ito; dapatniyang labhan ang kanyang mga damit atmaligo.

7 Magiging di-malinis hanggang hapon anghumipo sa katawan ng taong iyon; dapat niyanglabahan ang kanyang mga damit at maligo.8 Kung maduraan ng maytulo ang isang taongmalinis, magiging di-malinis din ito hangganghapon; dapat niyang labhan ang kanyang mgadamit at maligo.

9 Magiging di-malinis ang upuang sakyanng maytulo. 10 Magiging di-malinis hangganghapon ang sinumang humipo sa anumanginupuan niya at ang sinumang bumuhat nito;dapat niyang labhan ang kanyang mga damit atmaligo.

11 Ang sinumang humipo sa maytulo aykailangang maghugas ng mga kamay; kung

• 15.1 Sa lahat ng bayan nang unang panahon,may sagradong katangian sa kanila ang lahat ngtungkol sa sex at panganganak. Parang ito ang dahilanng mga kautusan tungkol sa sexual na kadalisayan atkahalayan. Isang pagkakamali kung iintindihin natinang mga ito na para bang mahalay na sa ganang sariliang mga sexual na relasyon. Sapagkat nagigingmahalay lamang ito kapag hindi inirerespeto ang mgahinihingi ng tunay na pagmamahal.

Namayan ang mga Israelita sa piling ng mga

LEVITICO 15

Kananeong napailalim sa mga puwersa ng kalikasanna itinuring nilang gawa ng Diyos at sa mga pagwa-wala sa sex sa lahat nilang piyestang panrelihiyon.Para naman sa mga Israelita, ang maraming pagli-linis tungkol sa sex ang nagpapaalaala sa kanilana bahagi ito ng isang kalikasang nilikha ng Diyoskayat kailangang pailalim ang mga udyok nito saBatas na idineklara ng Diyos. Iba pang mga pagsa-saalang-alang ang pumapatnubay sa binyagan: 1Cor 6 at 7.

15

214hindi’y magiging di-malinis siya hanggang ha-pon at kailangan niyang labhan ang kanyangmga damit at maligo. 12 Babasagin ang palayokna hinipo ng maytulo at huhugasan naman ngtubig ang kagamitang yari sa kahoy.

13 Sa paglilinis ng maytulo, pitong arawsiyang maghihintay. At saka niya lalabhan angkanyang mga damit at paliliguan ang kanyangkatawan sa tubig na umaagos, at magigingmalinis siya. 14 Sa ikawalong araw ay magda-dala siya ng dalawang batubato o batang kala-pati, at haharap kay Yawe sa may pintuan ngToldang Tagpuan, at ibibigay niya sa pari angmga ito. 15 Iaalay ng pari ang isa para sa pag-babayad-sala at ang isa pa bilang susunuginghandog. Sa gayo’y mapapatawad sa harap niYawe ang taong may tulo.

16 Kapag nilabasan ang isang lalaki, siya aymagiging di-malinis hanggang hapon; kaila-ngan niyang paliguan ang buong katawan.17 Magiging di-malinis hanggang hapon angalinmang damit o balat na nalabasan at kaila-ngang hugasan ng tubig. 18 Kapag sumiping anglalaki sa isang babae, sila’y magiging di-malinishanggang hapon at dapat silang maligo.

19 Kung dinudugo ang isang babae at uma-agos ang dugo nito mula sa kanyang katawan,pitong araw siyang di-malinis. Magiging di-malinis hanggang hapon ang sinumang humiposa kanya. 20 Magiging di-malinis ang higaan oanumang higan niya o upuan habang siya’y di-malinis.

21 Magiging di-malinis hanggang hapon anghumipo sa kanyang higaan; kailangan niyanglabhan ang kanyang mga damit at maligo. 22 Ma-giging di-malinis hanggang hapon ang humipong anumang kasangkapan na kanyang inu-puan; kailangan niyang labhan ang kanyangmga damit at maligo.

23 Magiging di-malinis hanggang hapon anghumipo ng anumang bagay na nasa higaan oupuan ng babaeng iyon. 24 Pitong araw na ma-giging di-malinis ang lalaking sisiping sa kanyaat makakasama sa kanyang pagkadi-malinis.At magiging di-malinis din ang lahat ng higaangkanyang higan.

25 Kung matagal na dinudugo ang isang

babae bukod sa kanyang regla o kaya’y patuloysiyang dinudugo dahil sa regla, di-malinis angpagdurugo at siya ay di-malinis gaya ng sakanyang buwanang mantsa. 26 Magiging di-malinis ang higaang mahigan niya habang di-nudugo siya gaya ng kung siya’y may regla. Atmagiging di-malinis ang upuang maupuan niya.27 Magiging di-malinis hanggang hapon anghumipo sa mga iyon; kailangan niyang labhanang kanyang mga damit at maligo.

28 Sa paglilinis niya sa kanyang pagdurugo,pitong araw siyang maghihintay, at saka siyamagiging malinis. 29 Sa ikawalong araw ay ku-kuha siya ng dalawang batubato o batang ka-lapati, at dadalhin niya ang mga ito sa pari samay pintuan ng Toldang Tagpuan. 30 Iaalay ngpari ang isa para sa pagbabayad-sala at ang isapa bilang susunuging handog. Sa gayo’y mapa-patawad sa harap ni Yawe ang babae sa mantsang kanyang pagdurugo.

31 Kaya palayuin ninyo ang mga Israelita sakanilang mantsa at baka lapastanganin nila angaking Tirahan sa kanilang piling, at mamamataysila bunga ng kanilang mantsa.

32 Ito ang batas tungkol sa lalaking nagingdi-malinis dahil sa tulo o dahil nilabasan siya,33 gayundin sa babaeng may buwanang mantsa,sa lalaki at babaeng may tumutulong kung ano,sa lalaking sumisiping sa babaeng di-malinis.”

Ang dakilang araw ng kapatawaran• 1 Kinausap ni Yawe si Moises pagka-matay ng dalawang anak ni Aaron na

namatay paglapit nila kay Yawe, 2 at sinabi niya:“Sabihin mo sa kapatid mong si Aaron na huwagpapasok kailanman sa Santuwaryong nasalikod ng kurtina, ni tatayo sa harap ng Lugar ngPagpapatawad na nasa ibabaw ng Kaban para disiya mamatay dahil pakikita ako sa gitna ngulap sa ibabaw ng Lugar ng Kapatawaran.

3 Sa ganito lamang makapapasok si Aaron saSantuwaryo: Magdadala siya ng batang torobilang hain para sa kasalanan at ng barakongtupa bilang susunuging handog. 4 Isusuot niyaang sagradong tunikang linen, ibibihis ang kar-sonsilyong linen, ibibigkis ang sinturong linen,

• 16.1 Makahulugan ang piyesta ng Pagpa-patawad: isa sa mga barakong kambing ang nagdadalasa parusa ng kasalanan kayat kailangan itong mama-tay. Ang isa nama’y itinataboy pa-Azazel. Isinasagisagnito na pinapasan ng barakong kambing ang mgakasalanan ng bayan. At si Kristo naman ang tunay namag-aalis ng mga ito (Jn 1:29).

Inaalaala ng Sulat sa Mga Hebreo, kab. 9 at 10, angmga seremonyang ito ng mga Judio sa paglalahad nito

sa Pagpapatawad sa mga kasalanan na nakamit niKristo para sa atin sa kanyang kamatayan at pagka-buhay.

Inuulit sa 16:29-34 na magiging batas na pang-habampanahon ang mga utos na ito. Paano natinmaipaliliwanag ngayon ang pagpapawalang-bisa ngIglesya sa mga ito sa pagdating ni Kristo? Ipinalili-wanag ito ni Pablo sa Galasya 3-5.

LEVITICO 15

16

215at isusuot ang turbang linen. Ito ang mga sagra-dong damit na isusuot niya matapos maligo.

5 Tatanggapin niya mula sa sambayanan ngIsrael ang dalawang barakong kambing bilanghain para sa kasalanan at isang barakong tupabilang susunuging handog. 6 Sa paghahain niAaron ng toro para sa kasalanan, ginagawa niyaang seremonya ng pagbabayad-sala para sakanyang sarili at sa kanyang sambahayan. 7 Atsaka niya kukunin ang dalawang barakongkambing at ihaharap kay Yawe sa may pintuanng Toldang Tagpuan.

8 Magpapalabunutan siya sa dalawang bara-kong kambing: isa para kay Yawe, at isa parakay Azazel. 9 Ang palaring maging para kayYawe ay dadalhin ni Aaron at iaalay bilang hainpara sa kasalanan. 10 Ang barakong kambingnamang mapatapat kay Azazel ay ihaharapnang buhay kay Yawe para gawin ang seremon-ya ng pagbabayad-sala at itataboy ito sa dis-yerto para kay Azazel.

11 Kapag naiharap na ni Aaron ang toro bilanghain niya para sa kasalanan sa pagbabayad-sala para sa sarili at sa kanyang sambahayan,saka niya ito kakatayin. 12 Kukuha siya nginsensaryong puno ng baga mula sa altar nanasa harap ni Yawe, at ng dalawang dakot napulbos ng mabangong insenso, at dadalhin salikod ng kurtina. 13 Ilalagay niya ang insenso saapoy na nasa harap ni Yawe upang mabalot ngulap ng insenso ang Lugar ng Pagpapatawad nanasa ibabaw ng Kaban, kayat hindi siya mama-matay.

14 Kukuha siya ng dugo ng toro at iwiwisik itong kanyang daliri sa may harap ng Lugar ngPagpapatawad, at pitong beses na iwiwisik ngkanyang daliri ang dugo sa harap nito. 15 Atkakatayin niya ang kambing na hain para sakasalanan ng bayan, at dadalhin ang dugo nitosa likod ng kurtina. Gagawin niya rito ang gina-wa niya sa dugo ng toro: wiwisikan ang Lugar ngPagpapatawad sa may harap nito. 16 Ganito niyaginagawa ang pagbabayad-sala para sa San-tuwaryo dahil sa mga pagkadi-malinis ng mgaanak ng Israel at sa lahat nilang pagkakasala.Ganito ang gagawin niya para sa Toldang Tag-puan na nasa piling nila sa gitna ng kanilangpagiging di-malinis. 17 Walang sinuman angdapat na nasa Toldang Tagpuan mula sa pag-pasok ni Aaron para gumawa ng pagbabayad-sala sa loob ng Santuwaryo hanggang sa pagla-bas niya. Matapos gawin ang seremonya ngpagbabayad-sala para sa kanyang sarili at sakanyang sambahayan at sa buong pamayanangIsraelita, 18 lalabas siya papunta sa altar na nasaharap ni Yawe. At gagawin niya roon ang

pagbabayad-sala. Kukuha siya ng dugo ng toroat ng kambing at ipapahid sa mga sungay ngaltar. 19 At sa kanyang daliri’y pitong beses itongwiwisikan ng dugo. Kayat malilinis niya ito atmaaalis dito ang pagiging di-malinis ng mgaanak ng Israel.

20 Pagkatapos ng pagbabayad-sala sa San-tuwaryo, sa Toldang Tagpuan at sa altar, da-dalhin ni Aaron ang buhay na kambing. 21 Ipapa-tong niya ang dalawa niyang kamay sa ulo nito,aaminin dito ang lahat ng kasamaan ng mgaanak ng Israel at lahat nilang paghihimagsik salahat nilang pagkakasala. At ipapatong angmga ito sa ulo ng barakong kambing, at itataboyito sa disyerto ng taong para rito. 22 Kayat ta-taglayin ng barakong kambing ang lahat nilangpagkakasala papunta sa ilang na lugar. At pa-kakawalan ang kambing sa disyerto.

23 Saka papasok si Aaron sa Toldang Tag-puan, at huhubarin ang mga damit na linen nasuot niya pagpasok sa Santuwaryo, at iiwan niyaroon ang mga ito. 24 At maliligo siya sa lugar nasagrado at saka magbibihis.

Pagkatapos ay lalabas siya at iaalay angkanyang susunuging handog at ang sa bayanbilang pagbabayad-sala para sa kanyang sariliat sa bayan, 25 at susunugin din niya sa altar angtaba ng hain para sa kasalanan.

26 Maliligo naman ang taong nagpaalpas sakambing na para kay Azazel at lalabhan niyaang kanyang damit. Saka pa lamang siyamakapapasok sa kampo. 27 Tungkol naman satorong hain para sa kasalanan at ang barakongkambing na inihain para sa kasalanan, at dinalaang dugo sa Santuwaryo sa pagbabayad-sala:ilalabas ng kampo ang mga ito para sunugin saapoy ang kanilang mga balat, karne at dumi.28 Kailangang labhan ng magsusunog ng mgaiyon ang kanyang mga damit at maligo at sakasiya makapapasok sa kampo.

29 Isa itong panghabampanahong tuntuninpara sa inyo. Sa ikasampung araw ng ikapitongbuwan, mag-aayuno kayo at di magtatrabaho,katutubo man o dayuhang nakikipamayan sainyo. 30 Araw ito ng pagbabayad-sala para sainyo kayat malilinis kayo, magiging malinis salahat ng inyong kasalanan sa harap ni Yawe.31 Magiging Dakilang Araw ng Pahinga ito parasa inyo, kung kailan kayo mag-aayuno. Batasitong panghabampanahon.

32 Ang paring pinahiran at itinalaga sa pag-kapari bilang kahalili ng kanyang ama angsiyang gagawa ng seremonya ng pagpapata-wad. Magsusuot siya ng mga damit na linen namga sagradong damit, 33 at gagawin ang pag-babayad-sala para sa Banal na Santuwaryo, sa

LEVITICO 16

216Toldang Tagpuan at sa altar, at para sa mga pariat sa buong bayang nagkakatipon. 34 Magigingpanghabampanahong batas ito para sa inyotungkol sa seremonya ng pagbabayad-sala

kandalo ang kanilang mga kapatid na Judio (MgaGawa 15).

Ipinaliliwanag mismo sa atin ng bersikulo 11 kungbakit pinili ni Kristo ang kamatayan sa pagbubuhos ngkanyang dugo. Sa tuwing mababasa nating “Iniligtastayo ni Kristo sa pamamagitan ng kanyang dugo”,dapat natin itong intindihin: “sa pamamagitan ng pag-aalay ng kanyang buhay”.

• 18.1 Ipinagpapatuloy ng Batas ng Kabanalanang higit pang mga pagbabawal tungkol sa sex. Sangayo’y lipas nang mga paniwala ang tingin ngnapakaraming tao sa pagbabawal na ito. Ngunit satotoo’y pinagtitibay ng mga ito ang dignidad ng tao sapagpapasailalim nila ng kanilang mga kapritso sa isangbatas. Ang mga ito rin ang pinakaugat ng katapatan ng

• 17.1 Sa kabanatang ito nagsisimula ang tinata-wag na Batas ng Kabanalan, o batas ng isang bayangnakatalaga sa Diyos.

Ang batas tungkol sa dugo ay paraan ng pagtuturoat pagkikintal sa diwa ng sagradong katangian ngbuhay. Nasa 17:11 ang buod nito.

Gaya ng marami sa mga bayan nang unang pana-hon, naniniwala ang mga Hebreo na nasa dugo angbuhay. Kaya sagrado ang dugo kahit na ang dugo nghayop, at sa Diyos lamang ito maiaalay (tingnan Gen9:5). Kung hindi ito iniaalay sa altar, dapat itong ibuhossa lupa pero hindi ito makakain.

Maging sa panahon ni Kristo, karimarimarim pa rinang dugo para sa mga Judio. Kaya naman ilang taonding ipinag-utos sa mga Kristiyanong taga-ibangbansa na igalang ang batas na ito para hindi maes-

LEVITICO 16para sa lahat ng kasalanan ng mga anak ngIsrael minsan isang taon.”

At ginawa nga nila ang iniutos ni Yawe kayMoises.

ANG BATAS NG KABANALAN

• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Mag-salita ka kay Aaron, sa kanyang mga

anak at sa sambayanan ng Israel, at sabihin mosa kanila: Ito ang iniutos ni Yawe. 3 Sinumangtaga-Israel na pumatay ng toro o tupa o kambingmaging sa loob ng kampo o sa labas nito, 4 nahindi muna iyon dinadala sa may pintuan ngToldang Tagpuan para ialay kay Yawe sa harapng Tirahan ni Yawe ay mananagot sa dugo,nagpadanak siya ng dugo kayat itatakwil sakanyang bayan. 5 Kaya dadalhin ng mga Is-raelita sa pari ang mga iaalay nila sa parang;dadalhin nila ang mga iyon kay Yawe sa maypintuan ng Toldang Tagpuan at ihahandog kayYawe bilang hain sa mabuting pagsasamahan.

6 Ibubuhos ng pari ang dugo sa altar ni Yawesa may pintuan ng Toldang Tagpuan at susu-nugin ang taba bilang amoy na kalugud-lugodkay Yawe. 7 Hindi na nila iaalay ang kanilangmga hain sa mga diyos na kambing at ipagbibiliang sarili sa mga iyon. Mananatili magpa-kailanman ang kautusang ito sa kanila at sakanilang mga inapo.

Huwag kakain ng dugo8 Sabihin mo rin sa kanila: Kung may taga-

Israel o dayuhang nasa piling nila na mag-alayng susunuging handog o ng hain 9 at hindi niyaiyon dinala sa may pintuan ng Toldang Tagpuanpara ialay kay Yawe, hindi na siya mabubuhaysa kanyang bayan.

10 At kung may Israelita o dayuhang nani-

nirahan sa piling nila na kumain ng dugo, haha-rapin ko ang kumain ng dugo at aalisin siya sakanyang bayan. 11 Nasa dugo nga ang sigla ngkinapal, kaya ko ito ipinalalagay sa inyo sa altarpara matubos ang inyong mga buhay; tinutubosng dugo ang tao. 12 Kaya sinabi ko sa mgaIsraelita: Walang sinuman sa inyong kakain ngdugo, pati ang dayuhang nasa piling ninyo.

13 Kung may Israelita o dayuhang nasa pilingninyo na makahuli ng hayop o ng ibong maka-kain, ibubuhos niya ang dugo niyon at tatabu-nan ng lupa. 14 Nasa dugo nga ang sigla ngkinapal, kaya sinabi ko sa mga Israelita: Huwagkayong kakain ng dugo ng anumang kinapalsapagkat nasa dugo ang sigla ng tanang kinapalat aalisin ko ang sinumang kumain nito.

15 Kung may katutubo o dayuhang kumain nghayop na namatay o nilapa, siya ay magiging di-malinis hanggang hapon at kailangan niyanglabhan ang kanyang mga damit at maligo, atsaka siya magiging malinis. 16 Kung hindi niyalalabhan ang kanyang mga damit at maliligo,tataglayin niya ang kasalanan.”

Ang “batas ng kabanalan”• 1 Kinausap ni Yawe si Moises, atsinabi: 2 “Kausapin mo ang mga

anak ng Israel at sabihin sa kanila – Ako siYaweng Diyos ninyo. 3 Huwag ninyonggagawin ang ginagawa sa lupain ngEhipto na pinanirahan ninyo, at huwag

18

17

217

at sa kanyang anak na babae o sa kanyangapong babae; magkakamag-anak sila,kalapastanganan ang gayon.

18 Habang buhay pa ang iyong mayba-hay, huwag mong kukuning asawa angkanyang kapatid na babae para magingkaagaw niya.

19 Huwag makikipagtalik sa isang ba-baeng may regla.

20 Huwag makikipagtalik sa maybahayng iyong kapwa, at dungisan ang iyongsarili sa kanya.

21 Huwag ibigay ang sinuman sa iyongmga anak para isakripisyo kay Molek, athuwag lapastanganin ang pangalan ngiyong Diyos. Ako si Yawe.

22 Huwag kang sisiping sa kapwa-lalaki, gaya ng pagsiping sa isang babae;kasuklam-suklam ito. 23 Huwag makiki-pagtalik sa hayop; kasumpa-sumpa ito.

24 Huwag ninyong dungisan ang inyongsarili sa alinman sa ganitong gawi sapag-kat ganito dinungisan ng mga bansangitinataboy ko sa harap ninyo ang kanilangsarili. 25 Nadungisan kahit ang lupain kayadumating ako para singilin ito, at isinukanito ang mga nakatira rito.

26 Sundin ninyo ang aking mga kauga-lian at mga pasya, at huwag gagawin angalinman sa mga kasuklam-suklam na

ding gagawin ang ginagawa sa lupain ngKanaan na pagdadalhan ko sa inyo;huwag kayong makikiisa sa kanilang mgakaugalian. 4 Ang aking mga pasya anginyong gagawin at ang aking mga kau-galian ang inyong tutuparin. Ako si Yawe.5 Sundin ninyo ang aking mga kaugalianat mga pasya, sapagkat sinumang sumu-nod ay makasusumpong ng buhay. Ako siYawe.

6 Walang sinuman sa inyo ang maki-kipagtalik sa kanyang kamag-anak. Akosi Yawe. 7 Huwag makikipagtalik sa iyongama o ina, siya ay iyong ina, huwag maki-kipagtalik sa kanya. 8 Huwag makikipag-talik sa asawa ng iyong ama. Igalang moang iyong ama. 9 Huwag makikipagtaliksa iyong kapatid na babae, maging siyaay anak ng iyong ama o ina, o ipinanga-nak sa iyong bahay o saanman. 10 Huwagmakikipagtalik sa iyong apong babae,kasiraang-puri mo iyon. 11 Huwag kangmakikipagtalik sa babaeng kapatid mo saama, kapatid mo rin siya.

12 Huwag makikipagtalik sa iyong tiya,maging siya ay kapatid ng iyong ama 13 okapatid ng iyong ina. 14 Huwag maki-kipagtalik sa asawa ng iyong tiyo, tiya morin siya. 15 Huwag makikipagtalik sa iyongmanugang na babae 16 o sa iyong hipag.

17 Huwag makikipagtalik sa isang babae

mag-asawa at ng pagrespeto sa isa’t isa ng mgamiyembro ng isang pamilya.

Gaya ng sinabi natin sa kabanata 15, hindi alam ngmga Kananeo ang mga saligang ito ng isangmakataong kultura (huwag n’yong gagawin angginagawa sa lupain ng Kanaan). Ngunit nakita ngmga Israelita sa mga ito ang isang moral na obligasyonna lubhang kaugnay sa Tipan ni Yawe na gumawasa kanila na maging isang bayang banal na kaiba salahat.

Sa paghahambing ng mga Israelita sa kasaysayannila at ng mga Kananeo, nauunawaan na nila angsasabihin nang malinaw ni Pablo sa mga susunod napanahon: “Kung may nagtatanim sa sariling laman, salaman din siya mag-aani ng kabulukan” (Gal 6:8).Nakaaakit ang kalayaang sekswal hangga’t hindi panapapansin ng tao ang pagtanda ng kanyang puso atang kasinungalingan ng kanyang pananalita. Sa antasng lipunan, nangangahulugan ang kalayaang sekswal

ng mag-asawang baog, mga taong hindi kayangmaglaan ng sarili, at sa katagala’y ang kamatayan ngbayan.

Huwag ibigay ang iyong anak para sunugin(b. 21). Laganap din ito sa Kanaan. Kung saan mgalikas na gawi ng tao ang naghahari, hindi iginagalangang buhay. Ngunit ang bayan din naman ng Diyos angsiyang nakadiskubre sa halaga ng tao. Sapagkatmaging sa pinakamagaling na mga grupo sa Chinanoon ay nagkaroon ng kanibalismo. Sa karamihan samga bayan noong unang panahon, may karapatanang ama na patayin ang bagong silang niyang anak.Hindi pa kasama rito ang pag-aalay ng mga tao bilanghandog.

Isusuka rin kayo ng lupain (b. 28). Sa lupain ng MgaPangako, kailangang mabuhay ang mga Israelita ayonsa mga batas ni Yawe. At kung hindi nila susundin angmga ito’y mapapatapon sila. Isang tanda sa Biblia angpananatiling ito sa lupang pangako. Tingnan lalo naang Dt 8. Aalalahanin ito ni Pablo sa Gal 5:21.

LEVITICO 18

218

bagay na ito, maging ang mga katutubo omga dayuhang nakikipamayan sa inyo.27 Alalahanin ninyo ang mga taong gu-mawa ng lahat ng ito, silang mga naunasa inyo sa mga lupaing ito na nadungisan.28 Kung dudungisan ninyo ang lupain,isusuka rin kayo nito tulad ng ginawa nitosa mga bansang nauna sa inyo. 29 Sinu-mang gumawa ng alinman sa mga ka-suklam-suklam na bagay na ito ay hindina mabubuhay sa kanyang bayan. 30 Sun-din ninyo ang aking mga kautusan, athuwag makiisa sa alinman sa mga ka-suklam-suklam na kaugaliang ginawa ngmga nauna sa inyo, upang hindi ninyomadungisan ang inyong sarili sa kanila.Ako si Yaweng Diyos ninyo.

1 Kinausap ni Yawe si Moises, at sinabi:2 “Magsalita ka sa buong pamayanan ng

mga anak ng Israel at sabihin sa kanila – Magpa-kabanal kayo sapagkat akong si Yaweng Diyosninyo ay banal.

3 Dapat igalang ng bawat isa sa inyo angkanyang ina at ama; at igalang ninyo ang akingmga araw ng pahinga; ako si Yaweng Diyosninyo.

4 Huwag kayong dudulog sa mga diyus-diyusan o igagawa ang inyong sarili ng mgadiyos na tinunaw na metal; ako si Yaweng Diyosninyo.

5 Kapag nag-aalay kayo kay Yawe ng handogsa mabuting pagsasamahan, ialay ninyo itoupang maging kalugud-lugod kayo. 6 Kakaniniyon sa araw na inialay ninyo o sa susunod naaraw. At kailangang sunugin ang anumangmatitira sa ikatlong araw. 7 Kung kakainin iyon

sa ikatlong araw, iyon ay di-malinis at hindi nakalugud-lugod. 8 Pagbabayaran ng sinumangkumain niyon ang kanyang kasalanan, sapag-kat nilapastangan niya ang isang bagay nabanal kay Yawe at hindi na mabubuhay angtaong ito sa kanyang bayan.

Pagpapakatao sa araw-araw

• 9 Sa paggapas mo ng ani sa iyonglupain, huwag mong gagapasin hanggangsa pinakadulo ng iyong bukirin o simutin paang mga pinaggapasan. 10 Huwag mongsisimutin ang naiwang bunga sa iyongubasan ni pupulutin ang mga nalaglag naubas; pabayaan mo na ang mga iyon sa mgadukha at sa mga dayuhan. Ako si YawengDiyos mo.

11 Huwag kayong magnanakaw o mag-sisinungaling o manlilinlang sa isa’t isa.

12 Huwag kayong manunumpa nangwalang katotohanan sa aking Pangalan,kalapastanganan iyon sa pangalan ngiyong Diyos; ako si Yawe.

13 Huwag mong aapihin ang iyongkapwa o pagnanakawan iyon. Hindi mai-iwan sa iyo hanggang sa susunod na arawang suweldo ng arawang trabahador.

14 Huwag mong alimurahin ang bingi olagyan ng katitisuran ang daan ng bulag,kundi magkaroong-pitagan sa inyongDiyos; ako si Yawe.

15 Huwag mong baluktutin ang kataru-ngan; huwag mong kikilingan ang dukhao yuyukuan ang malakas, maging maka-tarungan ka sa paghatol sa iyong kapwa.

• 19.9 Sa napakaraming batas na nagpapakita sanapakasinauna pang kalagayan ng bayan ng Diyos,namamangha tayo sa pagkakita natin dito ng mgakautusang nagtuturo ng mga saloobing tungo sa pag-papakatao na kadalasa’y kulang sa atin.

Kailangang bigyang-interpretasyon ang mga kautu-sang ito na ibinibigay sa isang bayan ng maliliit namagbubukid para maiakma sa kasalukuyang kalaga-yan ng ating buhay.

Itinuturo sa atin ng mga ito na hindi lubusan atwalang hangganan ang “karapatan sa pag-aari”. Athinding-hindi ito maikakatwiran sa pang-aapi sa mgadukha o maidadahilan kaya para hindi sila tulungan.Iniaatas ang pagbibigay-atensyon sa ating mga kapatidpara siguraduhing meron ang bawat isa ng kanyangkinakailangan para mabuhay.

LEVITICO 18

Huwag kang maghiganti ngunit mahalin mo angiyong kapwa tulad sa iyong sarili. Kalahi angtinutukoy rito ng kapwa. Kailangan siyang mahalin atmakipag-isa sa kanya sapagkat niyayakap ng Diyos saiisang pag-ibig ang lahat ng miyembro ng kanyangbayan.

Nasa lahat ng relihiyon ang ganitong pakikipag-isasa kababayan pero meron pa ring pagkamabalasik opagkagalit sa dayuhan. Kapag nagsasalita si Jesus saatin tungkol sa pagmamahal na hindi humihinto samga hangganan ng isang bayan (Lc 10:25; Mt 5:43),hindi ito simpleng pagpapalawak ng salitang “kapwa”:ito’y pagdiskubre ng isa pang relasyon na lampas sapakikipag-isa na likas na ginagawa ng mga tao gayun-din ng ilang hayop.

19

21916 Huwag mong siraan ang iyong kaba-

bayan, at huwag hangarin ang kamatayanng iyong kapwa; ako si Yawe. 17 Huwagkang magtanim ng galit sa iyong pusolaban sa iyong kapatid; tahasan mo si-yang pangaralan upang hindi makihati sakanyang kasalanan.

18 Huwag kayong maghiganti o mag-tanim ng sama ng loob sa inyong kaba-bayan, kundi mahalin ninyo ang inyongkapwa tulad ng inyong sarili; ako si Yawe.

• 19 Sundin ninyo ang aking mga kaugalian.Huwag mong palalahian ang iyong mga hayopsa hindi nito kauri. Huwag mong hahasikan angiyong bukid ng dalawang klase ng binhi, athuwag magsusuot ng damit na yari sa dalawangmagkaibang tela.

20 Kung makipagtalik ang isang lalaki saisang aliping babaeng katipan ng ibang lalaki, athindi pa ito natutubos o nabibigyang-kalayaan,magkakaroon ng kaparusahan. Ngunit hindisila papatayin, sapagkat hindi pa malaya angbabae, 21 subalit magdadala ang lalaki ng isangbarakong tupa sa pintuan ng Toldang Tagpuanbilang hain para sa utang kay Yawe para sakanya. 22 Isasagawa ng pari sa harap ni Yaweang pagbabayad-sala para sa kanya sa bara-kong tupang hain para sa utang, at patatawarinang nagawa niyang kasalanan.

23 Kapag nakapasok na kayo sa lupain atnakapagtanim na ng lahat ng uri ng punongnagbubunga, ituring ninyong di-malinis angmga bunga sa loob ng tatlong taon, at hindidapat kainin. 24 Sa ikapat na taon, magigingbanal ang lahat ng bunga, isang handog ngpapuri kay Yawe. 25 Ngunit sa ikalimang taon,makakain na ninyo ang bunga, upang dumamiang bunga nito para sa inyo. Ako si YawengDiyos ninyo.

26 Huwag kayong kakain ng anuman sa iba-baw ng dugo, at huwag manghuhula o gagawa

ng astrolohiya. 27 Huwag kayong magpapagupitnang gupit-bao, o kortehan ang inyong balbas.28 Huwag ninyong hihiwaan ang inyong katawanpara sa mga patay o tatatuan ang inyong sarili.Ako si Yawe.

29 Huwag mong lapastanganin ang iyonganak na babae sa pagtutulak sa kanya na ma-ging babaeng bayaran, kung hindi’y magpa-pabayad din sa iba ang lupain at mapupuno ngkasamaan. 30 Ipangilin ninyo ang aking mgaAraw ng Pahinga, at igalang ang aking Santu-waryo. Ako si Yawe.

31 Huwag kayong sasangguni sa mga mid-yum o espiritista sapagkat madudungisan nilakayo. Ako si Yaweng Diyos ninyo.

32 Tumayo ka sa harap ng matatanda, atigalang sila; pagpipitagan ito sa iyong Diyos.Ako si Yawe.

33 Sa pakikipamayan sa iyo ng isang dayuhansa iyong lupain, huwag mo siyang aapihin.34 Ituring ninyo siyang isa sa mga katutubongkasama ninyo. Mahalin mo siya tulad ng iyongsarili sapagkat kayo ay naging dayuhan din salupain ng Ehipto. Ako si Yaweng Diyos mo.

35 Huwag kayong magkakamali sa paghatol osa pagsukat o pagtimbang o pagtakal. 36 Gu-mamit kayo ng mga timbangang husto satimbang, panukat na husto sa sukat at takalanghusto sa takal. Ako si Yaweng Diyos ninyo nanaglabas sa inyo mula sa lupain ng Ehipto.

37 Sundin ninyo ang lahat ng aking pasya atlahat ng aking kaugalian, at isabuhay ang mgaito. Ako si Yawe.”Ilang batas sa pagpaparusa

• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Sabihinmo sa mga Israelita: Kung may Israelita

o dayuhang naninirahan sa Israel na magbigayng kanyang anak sa Molek, siya’y papatayin.Babatuhin siya ng mga taumbayan. 3 Haharapinko rin ang taong iyon at aalisin ko siya sa kanyangbayan dahil sa pagbibigay niya ng kanyangsupling sa Molek; dinungisan niya ang akingsantuwaryo at nilapastangan ang aking banal naPangalan.

• 19. Ipinagbabawal din ang iba’t ibang kaugaliangkatutubo sa mga paganong relihiyon. Bawal din angmga espiritista at mga manghuhula, gaya ng nasa Dt18:10.

Ituring ninyo ang dayuhan na isa sa mga katu-tubong kasama ninyo. Mapapansing kasama ng pag-babawal na makipamuhay sa mga paganong dayuhan,laging iniuutos ng Biblia ang pagrespeto sa dayuhangnakatira sa Israel. Gaya ng biyuda, ng ulila at ng dukha,pinakamahina rin ang dayuhan at kailangan siyangipagsanggalang.

• 20.1 Iniisa-isa ng kabanatang ito ang mgaparusa para sa naunang mga pagkakamali. May ilangkasong katarungan ng tao ang nagpaparusa. Sa ibanama’y may banta ng sumpa ng Diyos.

Tungkol sa mga tungkulin at pribilehiyo ng mga pariang mga kabanata 21 at 22. Maaaring waring pawangpanlabas lamang para sa atin ang lahat ng detalyeng itoat walang kinalaman sa tunay na kabanalang hinihinging tungkulin ng pari. Ngunit nagsisilbing aral nangpanahong iyon ang mga kautusang ito at itinuturo parin ng mga ito sa atin kung gaano kabanal angpaglilingkod sa Panginoon.

LEVITICO 20

20

2204 Kahit na pagtakpan siya ng mga taumbayan

at ayaw nilang makita ang pagbibigay niya ngkanyang supling sa Molek, at hindi nila siyapatayin, 5 ako ang haharap sa kanya at sa buoniyang sambahayan. Aalisin ko siya sa kanyangbayan pati ang lahat ng sumunod sa kanya atnagbili ng sarili sa pagsunod sa Molek. 6 Kungmay lalapit sa mga espiritista at mga mang-huhula at magbibili ng sarili kasama nila, haha-rapin ko siya at aalisin sa kanyang bayan.

7 Magpakabanal kayo at maging banal sa-pagkat ako si Yaweng inyong Diyos. 8 Tuparinninyo ang aking mga kautusan at isabuhaysapagkat akong si Yawe ang nagpapabanal sainyo.

9 Patayin ang sinumang manumpa sa kan-yang ama o ina; dahil sa pagsumpa niya sakanyang ama o ina, siya ang mananagot sakanyang kamatayan. 10 Kung may lalaking ma-kiapid sa asawa ng kanyang kapwa, papatayinang nakiapid pati ang babaeng nakiapid.11 Kung may sumiping sa asawa ng kanyangama, inilantad niya ang kahubaran ng kanyangama; papatayin ang sumiping pati ang babae,sila ang mananagot sa kanilang kamatayan.12 Kung may alaking sumiping sa kanyang ma-nugang na babae, papatayin silang dalawa; na-kagawa sila ng karumal-dumal na pagkakasalakaya sila ang mananagot sa kanilang kamata-yan.

13 Kung may lalaking sumiping sa kapwalalaki gaya ng pagsiping sa babae, nakagawasilang dalawa ng kasuklam-suklam na bagay;papatayin sila at sila ang mananagot sa kani-lang kamatayan. 14 Kung may lalaking kumuhasa isang babae at sa ina nito, ito ay kabuktutan.Susunugin siya kasama nila at wala nang ka-buktutan sa piling ninyo.

15 Kung may lalaking makipagtalik sa isanghayop, papatayin siya pati ang hayop. 16 Kungmay babaeng lumapit sa isang hayop paramakipagtalik, papatayin siya pati ang hayop.Papatayin sila at sila lamang ang mananagot sakanilang kamatayan.

17 Kung may lalaking kumuha sa kanyangkapatid na babae na anak ng kanyang ama oina, at ilantad niya ang kahubaran nito at nitoang kahubaran niya, ito ay kabuktutan. Hindi nasila mabubuhay sa kanilang bayan. Mananagotsa sariling kamatayan ang naglantad sa kahu-baran ng kanyang kapatid na babae.

18 Kung may lalaking sumiping sa isang ba-baeng may regla, inilantad niya ang bukal ngdugo nito sa paglalantad niya sa kahubaran nito,pati na ng babae. Kaya aalisin sila sa kanilangbayan. 19 Huwag mong ilantad ang kahubaran

ng kapatid na babae ng iyong ina o ama; gaya itong paglalantad sa kahubaran ng mga ito; kapwaninyo pananagutan ang inyong kasalanan.20 Kung may lalaking sumiping sa kanyang tiya,inilantad nito ang kahubaran ng kanyang tiyo.Mananagot sila sa kanilang kasalanan; mama-matay silang walang anak. 21 May karumal-dumal na kasalanan ang kumuha sa asawa ngkanyang kapatid na lalaki; inilantad niya angkahubaran ng kapatid na lalaki; hindi sila mag-kakaanak.

22 Tuparin ninyo ang lahat ng aking batas atkautusan at isabuhay, at baka kayo isuka nglupaing pagdadalhan ko sa inyo upang doonmanahan. 23 Kaya huwag kayong mamuhayayon sa mga pag-uugali ng bansang itinataboyko sa harap ninyo sapagkat ginawa nila anglahat ng ito at nasuklam ako sa kanila. 24 Kayasinabi ko sa inyo: Mapapasainyo ang kanilanglupaing ibinibigay ko sa inyo bilang pamana,isang lupaing dinadaluyan ng gatas at pulot-pukyutan.

Ako si Yaweng inyong Diyos ang siyangnagbukod sa inyo sa ibang mga bansa, 25 kayadapat din ninyong ibukod ang mga hayop namalinis sa mga di-malinis, at ang mga ibongmalinis sa di-malinis, at huwag madungisan ngalinmang hayop o ibon o ng anumang gumaga-pang na kinapal sa lupa sapagkat ibinukod kokayo sa mga ito. 26 Maging banal kayo sa akinsapagkat banal ako, si Yawe, at ibinukod kokayo sa ibang mga bansa upang maging akin.

27 Patayin ang sinumang lalaki o babaengespiritista o manghuhula. Babatuhin ang mgaito at sila ang mananagot sa kanilang kama-tayan.”

1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Magsa-lita ka sa mga paring anak ni Aaron at

sabihin sa kanila: Huwag ninyong gawing di-malinis ang sarili sa bangkay ng inyong mgakababayan, 2 maliban sa malapit na kamag-anak: sa ina o ama, sa anak na lalaki o babae, okapatid na lalaki. 3 Puwede rin kayong magingdi-malinis nang dahil sa kapatid na babae nadalaga at walang asawa, at sa inyo umaasa.4 Hindi dapat maging di-malinis ang pari dahil sakamag-anakan ng kanyang asawa, at dungisanang kanyang sarili.

5 Hindi ipaaahit ng pari ang kanyang ulo, nigugupitin ang dulo ng kanyang balbas, o susu-gatan ang katawan. 6 Magiging banal sila sakanilang Diyos, at hindi lalapastanganin ang pa-ngalan ng kanilang Diyos; sila nga ang nag-aalayng susunuging handog kay Yawe na pagkain ngkanilang Diyos kaya magiging banal sila.

LEVITICO 20

21

2217 Hindi sila mag-aasawa ng babaeng bayaran

o ginahasa o hiniwalayan ng asawa; sapagkatbanal na siya sa kanyang Diyos. 8 Ituring mosiyang banal sapagkat siya ang nag-aalay ngpagkain ng iyong Diyos. Ituring mo siyang banaldahil banal ako, si Yaweng nagpapabanal sainyo.

9 Kung anak na dalaga ng pari ang magingbabaeng bayaran at lapastanganin ang sarili,nilapastangan din ang kanyang ama, kaya su-sunugin siya.

10 Pagkasuot sa katangi-tanging mga damit,ang pinakadakila sa mga pari, na ang ulo aybinuhusan ng langis na pamahid, hindi niyailulugay ang buhok o pupunitin ang kanyangdamit. 11 Hindi siya lalapit sa anumang bangkayat maging di-malinis kahit na dahil sa kanyangama o ina. 12 Hindi siya lalabas ng santuwaryong kanyang Diyos at lalapastanganin iyon, sa-pagkat nasa kanya ang langis na pamahid ngkanyang Diyos na nagbukod sa kanya. Ako siYawe.

13 Birheng babae ang dapat na maging asawaniya. 14 Hindi isang biyuda o babaeng hiniwa-layan o ginahasa o babaeng bayaran kundiisang birheng mula sa sariling angkan. 15 Huwagniyang lapastanganin ang kanyang lahi sa gitnang kanyang sambayanan sapagkat akong siYawe ang nagpapabanal sa kanya.”

16 Nagsalita si Yawe kay Moses: 17 “Sabihinmo kay Aaron: Walang sinuman sa iyong mgainapong may kapansanan sa alinmang salin-lahing darating ang makapaglilingkod. Hindisiya lalapit para mag-alay ng pagkain ng kan-yang Diyos. 18 Walang sinumang may kapan-sanan ang makalalapit: bulag o pilay o maykulang sa katawan o may bahaging masamaang anyo 19 o may bali sa paa o kamay, 20 o kubao unano o may pilak sa mata, o may eksema obuni o nadurog na itlog.

21 Hindi maiaalay ng sinumang may kapan-sanang inapo ni Aarong pari ang susunuginghandog. Huwag lalapit para mag-alay ng pag-kain ng kanyang Diyos ang may kapansanan.22 Makakakain siya ng mga banal o kabanal-banalang bagay na pagkain ng kanyang Diyos.23 Ngunit hindi siya makapapasok sa kurtina atlalapit sa altar dahil sa kanyang kapansanan.Huwag niyang lapastanganin ang aking mgasantuwaryo, sapagkat akong si Yawe ang siyangnagpapabanal sa mga iyon.”

24 Kaya kinausap ni Moises si Aaron at angmga anak nito at ang lahat ng Israelita.

1 Nagsalita si Yawe kay Moises: 2 “Sabihin mo kay Aaron at sa kanyang mga

anak ang tungkol sa pangingilag sa mga banalna handog na itinalaga sa akin ng mga Israelitaupang di nila malapastangan ang aking banal naPangalan. Ako si Yawe.

3 Sabihin mo sa kanila: Aalisin sa harap koang sinuman sa inyong inapo sa mga susunodna salinlahi na di-malinis na lumalapit sa mgabanal na handog na itinalaga kay Yawe ng mgaIsraelita. Ako si Yawe.

4 Hindi makakakain ng mga banal na handogna ito ang sinumang may ketong o may tulonginapo ni Aaron hanggang hindi siya nalilinis.Gayundin naman ang sinumang humipo sataong naging di-malinis dahil sa paghipo saisang bangkay, o dahil nilabasan 5 o humipo saalinmang kinapal na gumagapang o nagawangdi-malinis ng taong di-malinis dahil sa kahitanumang dahilan. 6 Ang sinumang humipo samga bagay na iyon ay magiging di-malinishanggang hapon at hindi maaaring kumain ngmga bagay na banal hanggang hindi siya nali-ligo. 7 Magiging malinis siya paglubog ng araw atmakakakain ng mga banal na handog nakanyang pagkain.

8 Hindi siya kakain ng anumang hayop nanamatay o nilapa, at maging di-malinis dahildito. Ako si Yawe.

9 Tutuparin nila ang aking mga tuntunin athuwag silang magkasala sa bagay na ito, at bakamamatay sila sa kanilang paglapastangan. Akosi Yaweng nagpapabanal sa kanila.

10 Hindi makakakain ng bagay na banal angtagalabas; hindi makakakain ang nakikituloy sapari, o ang utusan niya. 11 Ngunit makakakainang aliping binili ng pari o ipinanganak sa kan-yang bahay: makakakain sila ng kanyang pag-kain.

12 Hindi naman makakakain sa mga banal nahandog ang anak na dalaga ng pari na nag-asawa sa di-pari. 13 Subalit kung bumalik anganak na babae ng pari sa bahay ng kanyangama dahil nabiyuda o hiniwalayan at walanganak, makakakain siya ng pagkain ng kanyangama gaya noong kabataan niya. Pero wala paring tagalabas na makakakain. 14 Kung may di-sinasadyang nakakain ng banal na handog,ibibigay niya sa pari ang banal na handog namay dagdag na ikalimang bahagi ng halaga.15 Huwag nilang lapastanganin ang mga banalna bagay na abuloy ng mga Israelita kay Yawe,16 at huwag pabayaang magkasala ang mga itosa pagkain ng banal na handog sapagkat sila

LEVITICO 22

22

222ang parurusahan. Ako si Yawe na siyang nagpa-pabanal ng mga bagay na iyon.”

17 Sinabi ni Yawe kay Moises: 18 “Magsalita kakay Aaron at sa kanyang mga anak at sa lahatng Israelita, at sabihin sa kanila: Kung maypanata o kusang-loob na handog kay Yawe angsinuman sa sambahayan ng Israel o sa mgadayuhan sa Israel, at gusto niyang ialay anghandog bilang susunuging handog, 19 walangkapintasang lalaking baka, tupa o kambinglamang ang magiging kalugud-lugod. 20 Huwagkayong mag-aalay ng isang may kapintasan;hindi nga ito tatanggapin mula sa inyo.

21 Kung may panata o isang kusang-loob nahandog ang isang tao at gusto niyang maghan-dog kay Yawe ng hain sa mabuting pagsa-samahan mula sa bakahan o sa kawan, angwalang kapintasan at walang bahid na hayoplamang ang magiging kalugud-lugod. 22 Huwagninyong ialay kay Yawe ang bulag o pilay o mayhiwa o sugat o galis o kurikong. Huwag ninyongilagay sa altar ang mga ito bilang handog napinadaan sa apoy kay Yawe. 23 Maiaalay mobilang kusang-loob na handog ang baka o tupana may labis o kulang na bahagi sa katawanngunit hindi iyon matatanggap bilang pagtupadsa panata. 24 Huwag ninyong ialay kay Yawe anghayop na nabugbog o nadurog o naalis o naputolang mga itlog. Huwag ninyo itong gawin sainyong lupain. 25 Huwag ninyong tatanggapinmula sa dayuhan ang paghahandog ng gayongmga hayop bilang pagkain ng inyong Diyos.Kapintasan nga ang kakulangan ng bahagi sakatawan ng mga ito at hindi na magiging kalu-gud-lugod mula sa inyo.”

26 Sinabi ni Yawe kay Moises: 27 “Kapag mayipinanganak na baka o tupa o kambing, pitongaraw itong mapapasakanyang-ina, at mulalamang sa ikawalong araw saka ito mata-tanggap bilang handog na pinadaan sa apoy kayYawe. 28 Hindi parehong kakatayin sa iisangaraw ang mag-inang baka o tupa.

29 Sa pag-aalay ninyo kay Yawe ng hain ngpasasalamat, pag-ingatan ninyong maging ka-lugud-lugod kayo; 30 kanin ninyo ito sa araw naiyon; wala kayong ititira dito para sa susunod naaraw. Ako si Yawe. 31 Kaya tuparin ninyo atisabuhay ang aking mga utos. Ako si Yawe.

32 Huwag ninyong lapastanganin ang akingbanal na Pangalan, at kikilalanin akong banal samga anak ng Israel. Ako nga si Yaweng nag-papabanal sa inyo 33 at naglabas sa inyo mula salupain ng Ehipto upang maging Diyos ninyo.Ako si Yawe.

Mga taunang piyesta

• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Mag-salita ka sa mga anak ng Israel, at

sabihin sa kanila: Tatawag kayo ng mga banalna pagtitipon sa mga takdang piyesta ni Yawe.Narito ang aking mga piyesta –

3 Pagkatapos ng anim na araw na trabaho,Araw ng ganap na Pahinga ang ikapitong araw,araw ng banal na pagtitipon, at hindi kayogagawa ng anumang trabaho: ito ay araw ngpahinga kay Yawe sa lahat ng inyong bahay.

4 At ito naman ang mga takdang piyesta niYawe sa pagpapahayag ninyo ng mga banal napagtitipon sa takdang panahon:

5 Sa pagtatakipsilim sa ikalabing-apat naaraw ng unang buwan – ang Paskuwa ni Yawe.6 At sa ikalabinlimang araw naman ng buwangiyon ang Piyesta ng Tinapay na Walang Leba-dura sa karangalan ni Yawe. Tinapay na walanglebadura ang kakanin ninyo sa loob ng pitongaraw.

7 Magkakaroon ng banal na pagtitipon saunang araw at walang sinumang magtatrabaho.8 Mag-aalay kayo ng sinunog na handog kayYawe sa loob ng pitong araw, at magkakaroonkayo ng banal na pagtitipon sa ikapitong araw atwalang sinumang magtatrabaho.”

LEVITICO 22

• 23.1 Tinatalakay dito ang mga piyesta o “mgaaraw” ni Yawe. Nagtitipon ang bayan ng Diyos hindilamang para ipagdiwang ang kanilang mga tuwa atlungkot: ang Diyos ang siyang tumatawag sa kanilapara sa kanyang mga piyesta sa pamamagitan ngmga responsable sa kanyang Iglesya (alalahaninnating ipinatawag na Pagtitipon ang ibig sabihin ngIglesya).

Ang araw ng lingguhang pahinga (pahinga ang ibigsabihin ng sabbat o sabado sa Hebreo) ang pinaka-una sa mga sagradong pakikipagtagpong ito sa Diyos(b. 3).

At pagkatapos nama’y ang tatlong malalakingpiyesta ng Israel:

– Ang Sanlinggo ng Mga Tinapay na WalangLebadura na nagsisimula sa Paskuwa at gumugunita saPaglabas mula sa Ehipto (9-14).

– Ang Piyesta ng Pitong Sanlinggo o ng Pente-kostes (na Ikalimampung Araw ang kahulugan) nakaugnay ng pag-alaala sa Batas na ibinigay sa Sinai(15-21).

– Ang Piyesta ng Mga Kubol o mga tolda bilang pag-alaala sa mga taon sa disyerto (33-44).

Ang taunang Araw ng Pagbabayad-sala parahumingi ng tawad para sa mga kasalanan ng bayan(26-32) ay ipinagdiriwang kasabay ng Bagong Taon saloob ng ilang panahon, o kaya’y sa Piyesta ng MgaKubol bago ito itinakda sa isang espesyal na araw.

23

223Pag-aalay sa unang uhay

• 9 Kinausap ni Yawe si Moises, at sinabi:10 “Kausapin mo ang mga anak ng Israel, atsabihin sa kanila: Pagpasok ninyo sa lu-paing ibibigay ko sa inyo at ginagapas naang ani nito, dadalhin ninyo sa pari angisang bigkis, ang mga unang bunga nginyong ani, 11 at paindayog niyang iha-handog iyon sa harap ni Yawe upangmaging kalugud-lugod kayo; ihahandogiyon ng pari kinabukasan ng Araw ngPahinga.

12 Sa araw na ihandog ninyo ang bigkisng ani, mag-aalay kayo ng korderongwalang kapintasan at isinilang nang taongiyon bilang sinunog na handog kay Yawe.

13 At kasama nito ang handog na butil nadalawang ikapung takal ng pinong harinana may halong langis – handog na pinaraansa apoy para kay Yawe, at masarap angamoy – at handog na inumin na isang litrongalak. 14 Huwag kayong kakain ng tinapay obutil na sinangag man o bagong ani hang-gang sa araw na madala ninyo ang alay sainyong Diyos. Ito ay kautusang pang-habampanahon para sa lahat ng salinlahisa buong bayan ninyo.

Ang Pentekostes15 Bibilang kayo ng pitong sanlinggo mata-

pos ang Araw ng Pahinga nang magdala kayo ngmga uhay na inihandog na paindayog. 16 At sasusunod na araw pagkaraan ng ikapitongsanlinggo, sa ikalimampung araw, mag-aalaykayo kay Yawe ng bagong pagkaing handog.17 Magdadala kayo mula sa inyong mga tirahanng dalawang tinapay na gawa sa tigalwangikapu ng efa na pinong harina at nilutong may

lebadura para ihandog na paindayog. Unangbunga para kay Yawe ang mga ito. 18 Bukod satinapay, mag-aalay rin kayo ng pitong batangtupang walang kapintasan na tig-isang taonggulang, isang toro, at dalawang barakong tupa.At iaalay ang mga ito bilang susunuging handogna may kasamang butil na handog at mgainuming handog. At ito’y magiging handog napinadaan sa apoy, amoy na kalugud-lugod kayYawe.

19 Mag-aalay rin kayo ng isang barakongkambing bilang hain para sa kasalanan, at ngdalawang tupang tig-isang taong gulang bilanghain sa mabuting pagsasamahan. 20 Iiindayogng pari sa harap ni Yawe ang mga ito pati angtinapay at ang dalawang batang tupa. Magigingbanal kay Yawe ang mga ito, at mapapasapari.21 Idedeklara ninyo sa araw ding iyon ang isangpagtitipon at magkakaroon kayo ng isang banalna kapulungan. Huwag kayong gagawa nganumang trabaho ng manggagawa. Ito’y magi-ging isang palagiang kaugalian sa inyo sa lahatng salinlahi saanman kayo manirahan.

22 Sa paggapas ng ani sa inyong lupain, huwagninyong sairin hanggang sa pinakagilid ng bukid,ni pulutin ang mga nalaglag na trigo. Iwan mo sadukha at sa dayuhan ang mga ito. Ako si Yawenginyong Diyos.”

23 Nagsalita si Yawe kay Moises: 24 “Sabihinmo sa mga Israelita: Sa unang araw ng ikapitongbuwan, ipagdiriwang ninyo ang Dakilang Arawng Pahinga sa tunog ng trumpeta at banal nakapulungan. 25 Huwag kayong gagawa nganumang trabaho ng manggagawa. At mag-aalay kayo kay Yawe ng isang handog na pina-daan sa apoy.”

26 Nagsalita si Yawe kay Moises: 27 “Sa ika-sampung araw naman ng buwang ito ninyoipagdiriwang ang Pagpapatawad. Magkakaroonkayo ng banal na pagtitipon, magsasakripisyokayo at mag-aalay kay Yawe ng isang handogna pinadaan sa apoy. 28 Huwag kayong gagawang anumang trabaho ng manggagawa sa araw

LEVITICO 23

• 9. Binibigyang-pansin natin ang pag-aalay ngunang uhay na ginagawa sa Piyesta ng Tinapay naWalang Lebadura na siyang simula ng panahon nganihan.

Hindi nangangailangan ng anuman ang Diyos.Kung may hinihingi man siya sa atin, ito ay dahilan sakailangan nating magbigay mula sa ating sarili paramaging mga tunay na tao. Walang piyesta ni pinag-sasaluhang ligaya ni pusong napagiginhawa kungwalang anumang iniaalay.

Ang ikapu o ikapung bahagi ng mga bungang inialaysa Diyos at pagkain ng mga Levita at ng mga dukha aykayamanang espirituwal para sa bayan ng Biblia.

Sa maraming iglesya o mga grupong Kristiyano,ibinibigay ng mga miyembro ng pamayanan ang ikapung kanilang kita: walang sinuman, maging samahihirap na bansa, ang naging mas mahirap.

Ang unang uhay na iniaalay sa Diyos ay nanga-ngahulugan din ng unang minuto ng maghapongtrabaho na ibinibigay sa kanya, ng unang bawas sasambuwan na ginagawa para tulungan ang kasama-hang nangangailangan, ng unang sandali ng pahingana magkasamang ibinibigay ng mag-asawa sa Pangi-noon, ng pakikipagtulungan ng bawat mananam-palataya sa kanyang Iglesya para maging malaya ito saharap ng mga makapangyarihan.

224na ito sapagkat ito’y Araw ng Pagpapatawadupang humingi ng tawad sa harap ni Yawenginyong Diyos.

29 Aalisin sa kanyang angkan ang sinumangdi magsakripisyo sa araw na ito, 30 at lilipulin kosa kanyang bayan ang sinumang gumawa saaraw na iyon. 31 Huwag kayong gagawa ng anu-mang trabaho, isa itong kautusang pangha-bampanahon sa inyong mga salinlahi saanmankayo manahan. 32 Magiging isang DakilangAraw ng Pahinga ito sa inyo; magsasakripisyokayo mula sa hapon ng ikasiyam na araw ngbuwan hanggang sa susunod na hapon, at mag-papahinga sa pahingang ito.”

33 Nagsalita si Yawe kay Moises: 34 “Sabihinmo sa mga Israelita: Sa ikalabinlimang araw ngbuwang ito, pitong araw ninyong ipagdiriwangkay Yawe ang Piyesta ng mga Kubol. 35 Magka-karoon kayo ng banal na pagtitipon sa unangaraw, at huwag kayong gagawa ng anumangtrabaho ng manggagawa. 36 Pitong araw kayongmag-aalay ng handog na pinadaan sa apoy kayYawe, at sa ikawalong araw ay magkakaroonkayo ng isang banal na pagtitipon at mag-aalayng handog na pinadaan sa apoy kay Yawe. Maypagtitipon kayo, kaya huwag kayong gagawa nganumang trabaho ng manggagawa.

37 Ito nga ang mga piyesta ni Yawe na ipag-diriwang ninyo sa mga banal na pagtitipon paramag-alay kay Yawe ng handog na pinadaan saapoy, ng susunuging handog at handog na butil,ng hain, at mga inuming handog, gaya ng na-babagay sa bawat araw.

38 Bukod pa ang mga iyon sa mga Araw ngPahinga ni Yawe, sa inyong mga kaloob, mgapanata, mga kusang-loob na handog na inaalayninyo kay Yawe.

39 Sa ikalabinlimang araw naman ng ikapi-tong buwan, sa pag-iipon ng mga bunga ngbukid, pitong araw ninyong ipagdiriwang angpiyesta ni Yawe. Magiging Dakilang Araw ngPahinga ang una at ikawalong araw. 40 Mangu-nguha kayo sa unang araw ng mga bunga nglimon, ng mga palma, ng mga sanga ng ma-lalagong punungkahoy at ng mga tibig sa labi ngbatis, at pitong araw kayong magagalak saharap ni Yaweng inyong Diyos. 41 Pitong arawninyong ipagdiriwang taun-taon ang piyestangito kay Yawe. Panghabampanahong kautusan

ito. Ipagdiriwang ninyo ito sa ikapitong buwanng taon. 42 Sa mga kubol kayo maninirahan saloob ng pitong araw. Sa mga kubol maninirahanang lahat ng taga-Israel 43 para malaman nginyong mga inapo na matapos kong ilabas mulasa lupain ng Ehipto ang mga Israelita ay pinatirako sila sa mga kubol. Ako si Yaweng inyongDiyos.”

44 Kaya itinuro ni Moises sa mga anak ngIsrael ang mga piyesta ni Yawe.

1 Nagsalita si Yawe kay Moises: 2 “Iutos mo sa mga Israelita na magdala sa iyo ng

purong langis ng dinurog na mga olibo para sailawan upang laging may ningas ang mga ilaw.3 Sa Toldang Tagpuan ito ihahanda ni Aaron salabas ng kurtinang nasa harap ng Pahayag upanglaging magningas sa harap ni Yawe mula haponhanggang umaga. Panghabampanahong kautu-san ito sa inyong mga salinlahi. 4 Ihahanda niyaang mga ilawan sa kandelabrang lantay na gintoupang laging magningas sa harap ni Yawe.

5 Kukuha ka ng pinong harina at magluluto nglabindalawang tinapay na tigalwang ikapu ngefa. 6 Iaayos mo ang mga ito sa dalawang hanay,anim sa bawat hanay, sa lantay na gintong mesasa harap ni Yawe. 7 Lalagyan mo ng puronginsenso ang bawat hanay bilang pag-alaala,isang handog na pinadaan sa apoy kay Yawe.

8 Tuwing Araw ng Pahinga ilalagay ang mgatinapay na iyon sa harap ni Yawe sa ngalan ngmga Israelita magpakailanman; ito’y isangwalang hanggang tipan. 9 Para kay Aaron at sakanyang mga anak ang mga iyon, at kakaninnila ang mga iyon sa isang banal na lugar, dahilkabanal-banalan ngang pagkain ang mga iyonkaysa ibang mga handog na pinadaan sa apoykay Yawe. Panghabampanahong kautusan ito.”

Paglapastangan o pag-insulto sa Diyos10 May anak ng isang inang Israelita at amang

Ehipsiyo. 11 Ininsulto at sinumpa ng nasabinganak ng Israelita (na Selomit ang pangalan atanak na babae ni Dibri sa tribu ng Dan) angPangalan. Kaya dinala siya kay Moises 12 atipinabilanggo hanggang maipahayag angpasya ni Yawe.

13 At sinabi ni Yawe kay Moises: 14 “Ilabas mong kampo ang nanlait at pagkapatong sa kanya

• 24.17 Mata sa mata. Inilalahad sa 24:19 angtinatawag na “Batas ng Talion” o Pagganti. Parangmalupit ang batas na ito. Waring tinatanggap nito nanormal lamang ang paghihiganti. Ngunit sa totoo’yhangad nitong limitahan ang isang napakarahas nasimbuyo ng damdamin gaya ng galit at ng pagnanais na

LEVITICO 23

gumanti. Kaya itinatakda ng batas na ito na puwedelamang saktan ang kalaban katumbas ng perwisyongnagawa nito: mata sa mata, ngipin sa ngipin. Isaitong paraan ng pagsisibilisa sa mga taong napakalayopa sa pagiging Kristiyano. Isang bagay na bagung-bago ang pagpapatawad ayon sa ipinangaral ni Kristo.

24

225ng mga kamay ng lahat ng nakarinig sa kanya,batuhin siya ng buong pamayanan. 15 At sakamo sabihin sa mga Israelita: Mananagot sakanyang kasalanan ang sinumang sumumpa sakanyang Diyos. 16 Papatayin ang sinumanguminsulto sa Ngalan ni Yawe. Babatuhin siya ngbuong pamayanan; papatayin ang sinumanguminsulto, dayuhan man o katutubo.

Ang batas ng pagganti• 17 Papatayin ang taong nakamatay.18 Papalitan ng pumatay ang hayop na kan-

yang pinatay – buhay kapalit ng buhay. 19 Kungmay manakit sa kanyang kapwa, sasaktan dinito gaya ng kanyang ginawa. 20 Bali sa bali, matasa mata, ngipin sa ngipin! Ang ginawa niya saiba ay gagawin din sa kanya. 21 Papalitan ngpumatay ang hayop na kanyang pinatay peropapatayin ang makamatay ng tao.

22 Iisa lamang ang paghatol ninyo sa dayuhanat katutubo. Ako si Yaweng inyong Diyos.”

23 Matapos itong sabihin ni Moises sa mgaIsraelita, inilabas nila ng kampo ang taong nang-insulto at binato siya; kaya tinupad nila anginiutos ni Yawe kay Moises.

Taon ng Pahinga at Magandang Pahayag• 1 Kinausap ni Yawe si Moises saBundok Sinai: 2 “Kausapin mo ang

mga Israelita, at sabihin sa kanila: Pag-pasok ninyo sa lupaing ibibigay ko sainyo, magpapahinga ang lupa para kayYawe tuwing ikapitong taon. 3 Sa loob nganim na taon, maghahasik ka sa iyong

bukirin, puputulan ang iyong ubasan ataanihin ang bunga; 4 ngunit sa ikapitongtaon, o taon ng pahinga o sabbat kayYawe, magpapahinga ang lupa. Huwagkang maghahasik sa iyong bukirin, o pu-putulan ang iyong ubasan; 5 huwag mongkukunin ang kusang sumibol pagkaani opipitasin ang bunga ng iyong ubasanghindi inalagaan.

Ito ang magiging taon ng pahinga parasa lupa, 6 ngunit magsisilbing pagkain moat ng iyong mga alipin, ng iyong upahangtrabahador at ng dayuhang nakikipani-rahan sa iyo ang anumang ibunga niyon.7 Ang bunga niyon ang magbibigay rin ngpagkain sa iyong hayupan pati na samababangis na hayop sa iyong lupain.

8 Pagkatapos ng pitong sabbat ng mgataon, pitong tigpipitong taon o pitonglinggo ng mga taon, kayat apatnapu’tsiyam na taong lahat, 9 sa ikasampungaraw ng ikapitong buwan, patutunuginang trumpeta sa lahat ng lugar. Sa Arawna ito ng Pagbabayad-sala, patutunuginang trumpeta sa buong lupain. 10 Paba-nalin ang ikalimampung taon at ipahayagang pagpapalaya sa buong lupain para salahat ng naririto. Ito ang magiging Taon ngMagandang Pahayag para sa inyo sapag-kat mababawi ng bawat isa ang kanyang

• 25.1 Kailangan ding magpahinga ang lupa.Alam natin kung paanong maraming lupa sa kasa-lukuyan ang “pagod na pagod” na’t said na ang yamansa di-wastong pagsasaka. Gusto ng taong umani nangumani nang mas marami. Pinipilit nitong mamungaang lupa nang higit pa sa kaya nitong ibigay. Atngayo’y pinipilit niya pati na ang makinarya, angkanyang mga trabahador, at maging sarili niyangkalusugan: minamaltrato niya ang lahat pati na angkanyang sarili dahil kulang siya ng tiwala sa Diyos.

Iniuutos ng Diyos na papagpahingahin ang lupa.Sumasapit tuwing pitong taon ang taon ng sabbat (ong pahinga) gaya ng sabbat o araw ng pahinga nasumasapit tuwing pitong araw. Bukod sa pagigingkapaki-pakinabang ng taong ito ng sabbat para sakasaganaan ng bukid, binibigyan pa rin nito ng pana-hon ang mga Israelita para maitalaga ang sarili sa mgagawaing panrelihiyon, pangkultura o pampamayanan.Nirerendahan nito ang nag-aapoy na determinasyongilaan ang sarili sa pagtatrabaho na nauuwi sa ganap napagiging asiwa ng tao sa sarili.

Kung natatapat sa panahon ng pagdarahop ang

taong ito, o pagkatapos kaya ng isang pananalakay,mauunawaan nating isang napakalaking sakripisyoang pagsunod sa atas na ito (tingnan 1 Mac 6:49).Subalit ang Diyos mismo ang nangangakong tutulongsa mga tutupad nito nang may pananampalataya(23:30), na isang pagpapauna sa sinasabi ng Ebang-helyo sa Mateo 6:23.

Ipinagdiriwang naman ang Taon ng MagandangPahayag tuwing limampung taon: mas sagrado pa anghalaga nito. Taon ng Magandang Pahayag dahil hini-hipan ang sungay (o yobel sa wikang Hebreo) paraipahayag ang banal na taong naturan. Sa taong itokinakailangang palayain ang lahat ng alipin at isauliang mga nakasanlang bukirin at bahay sa mga may-aring mga ito nang di pinagbabayad.

Ang garantiyang ito ng di-naisasaling pamana naibinibigay sa mga dukha at sawimpalad, ay nagpapa-tibay sa paggalang sa pagkatao. Ipinahahayag ito sabalangkas ng lipunang nasa pangkabukirang yugto palamang, pero ang diwang nagpapasigla rito ang laginating dapat itaguyod. Ang pagbagsak ng sistemangsosyalista ay nagbigay lamang ng monopolyo sa

LEVITICO 25

25

226

ari-arian at uuwi sa kanya-kanyang ang-kan. 11 Sa ikalimampung taong ito, anginyong Taon ng Magandang Pahayag,huwag kang maghahasik o mangunguhang kusang sumibol pagkaani o mami-mitas ng bunga sa ubasang hindi inala-gaan, 12 sapagkat magiging banal para sainyo ang taong ito ng Magandang Paha-yag, at kakanin mo ang kusang ibubungang bukiring hindi binungkal.

13 Sa taong ito ng Magandang Pahayag,mababawi ng bawat isa sa inyo ang kan-yang ari-arian. 14 Sa pagtitinda mo o pag-bili ng anuman sa iyong kapwa, huwagkayong manlamang sa isa’t isa. 15 Bibili kasa iyong kababayan ayon sa bilang ngmga taong lumipas pagkatapos ng Ma-gandang Pahayag, at pagbibilhan ka na-man niya batay naman sa bilang ng mgataong nalalabi bago mag-ani. 16 Kungmarami ang mga taon, tataasan mo angpresyo; at kung kakaunti naman ang mgataon, bababaan mo ang presyo, sapagkatang bilang ng ani ang talagang ipinagbibiliniya sa iyo.

17 Kaya huwag kayong manlamang saisa’t isa, kundi magkaroong-pitagan saiyong Diyos, sapagkat ako si YawengDiyos mo. 18 Gawin ninyo ang aking mgakaugalian at sundin ang aking mga pasya,at mabubuhay kayo nang matiwasay salupain. 19 At ipagkakaloob ng lupa angmga bunga nito, at kakain kayo hanggangmabusog, at mabubuhay nang panatag.

20 Ngunit kung itatanong mo – Ano angaming kakanin sa ikapitong taon kung

hindi kami maghahasik o mag-aani? –21 ipadadala ko sa inyo ang aking pagpa-pala sa ikanim na taon, at ito’y magbu-bunga nang sapat para sa tatlong taon.22 Kaya sa ikawalong taon, ang matitira sadating ani ang magbibigay sa inyo ngpanghasik at pagkain hanggang sumapitang anihan sa ikasiyam na taon.

23 Hindi maipagbibili nang panghabam-panahon ang lupa sapagkat ang lupa ayakin, at kayo ay mga dayuhan at panau-hin ko lamang.

24 Maaaring tubusin ang lupa sa buonglupaing sakop ninyo. 25 Kung maghirapang iyong kababayan at ipinagbili niyaang kanyang ari-arian, tutubusin ng pina-kamalapit niyang kamag-anak ang ipi-nagbili niya.

26 Kung wala naman siyang kamag-anak na tutubos nito para sa kanya, kundisiya mismo ang magkaroon ng sapat napantubos, 27 kukuwentahin niya anghalaga para sa mga taon mula nang ipag-bili niya iyon, at babayaran sa kanyangpinagbilhan ang halagang para sa nala-labi pang mga taon, at sa gayon niyamababawi ang kanyang ari-arian. 28 Ngu-nit kung hindi naman siya magkaroonng sapat na pantubos, mananatili angipinagbiling ari-arian sa nakabili hang-gang sa Taon ng Magandang Pahayagkung kailan isasauli iyon sa dating may-ari.

29 Sa ganito ring paraan, kung may magbentang bahay na nasa napapaderang lunsod, maykarapatan siyang tubusin iyon sa loob ng isang

walang-habas na liberalismo. At ang liberalisasyon ngpalitan, na dogma ng ilang nakapangyayaring bansa,ay nagbunga lamang ng pagpaparami pa sa milyun-milyon nang dukha na inalisan ng hanapbuhay atyaman ng bansa – sa pamamagitan ng mga pangako,siyempre, ng magandang kinabukasan para sa kani-lang mga apo sa tuhod.

Ang lupa ay akin (23). Subukan mo ngang sabihinito sa mga hasendero o kahit na sa isang maliit na may-ari ng lupa! Hindi nangangahulugan na hindi gaanongnakakaeskandalo ang pahayag na ito noong pana-hong isulat ito. Pero ano ngayon ang sasabihin ngmga may gustong iakma ang pananampalatayangKristiyano sa isang sekularisadong daigdig?

LEVITICO 25

Kayo’y mga dayuhan at panauhin ko lamangdito. Ipinagmamalaki ng mga bayang nasa paligid ngIsrael ang pagkakatira nila sa iisang lupain at pagma-may-ari nila nito mula pa nang likhain ang mundo.Subalit para sa Israelita, ang lupa ay isang pamanangtinanggap niya kay Yawe. Sa mahahabang kabanatang Deuteronomio at Josue na nagsasalaysay sa pag-sakop at paghahati sa Lupang Banal, lagi itong tinu-tukoy bilang pamana. Ito ang pamanang ibinibigay niYawe sa mga tribu ng kanyang bayan. Kayat sa mgatribung iyon ang lupa. At bukod sa personal napagmamay-ari sa lupa, may mga lupa pa ring pag-aaring pamayanan na pana-panahong hinahati at ipina-mamahagi.

227taon mula sa araw ng pagbibilihan. 30 Kung hindiiyon matubos sa loob ng isang taon, ang bahaysa napapaderang lunsod ay magiging ari-arianna ng bumili at ng kanyang mga inapo sahabampanahon, at hindi ito isasauli sa Taon ngMagandang Pahayag. 31 Ang mga bahay sa mgakanayunang hindi napapaderan ay ipinalalagayna mga bukirin, kaya maaaring tubusin ang mgaito, at isasauli sa Taon ng Magandang Pahayag.

32 Sa mga lunsod naman ng mga Levita, maypalagian silang karapatang tubusin ang mgabahay na kanilang ari-arian. 33 Ang bahay naipinagbili na nasa kanilang lunsod ay ibabalik sapanahon ng Magandang Pahayag, sapagkat angmga bahay sa mga lunsod ng mga Levita aymga ari-arian nila sa piling ng mga Israelita.34 Hindi rin maipagbibili ang bukirin na nasakanilang mga lunsod: ari-arian nila ang mgaiyon sa habampanahon.

Paano magpapahiram sa kapwa• 35 Kung maghirap ang iyong kaba-

bayan at hindi na niya maharap angsitwasyon, tulungan mo siya tulad ngpagtulong mo sa dayuhan at panauhinupang mabuhay siya nang dahil sa iyo.36 Huwag mo siyang pagtutubuan, kundimagkaroon ka ng pitagan sa iyong Diyosupang patuloy na mabuhay sa piling moang iyong kababayan. 37 Huwag mosiyang pagtutubuan kapag pinahiram mosiya ng pilak o pagkain. 38 Ako si YawengDiyos ninyo na naglabas sa inyo mula salupain ng Ehipto upang ibigay sa inyo anglupain ng mga Kanaan, at maging Diyosninyo.

39 Kung maghirap ang iyong kapwa atipagbili ang sarili sa iyo, huwag mo siyang

pagtatrabahuhin bilang alipin, 40 ngunitituring mo siya bilang upahang traba-hador o dayuhan, at magtatrabaho siya saiyo hanggang sa Taon ng Magandang Pa-hayag.

41 Saka siya aalis, kasama ang kanyangmga anak, at uuwi sa sariling angkan at saari-arian ng kanyang mga ninuno. 42 Sa-pagkat mga katulong ko sila na inilabasko mula sa lupain ng Ehipto at hindi siladapat ipagbili bilang mga alipin.

43 Huwag mo siyang pagmalupitan,kundi magkaroon ka ng pitagan sa iyongDiyos.

44 Tungkol naman sa mga aliping lalaki atbabae, sa mga bansang nakapaligid sa inyoninyo sila bibilhin. 45 Makabibili rin kayo mula samga dayuhang nakikipamayan sa inyo o mulasa kanilang mga kaanak na ipinanganak sainyong lupain – maaaring maging ari-arianninyo ang mga ito. 46 At maipamamana ninyosila sa inyong mga anak, at magagawa silangalipin habambuhay. Ngunit hindi ninyo dapatpagmalupitan ang inyong mga kapwa-Israelita.

47 Kapag ang isang dayuhan o pansamanta-lang nakikipamayan ay yumaman, at isa saiyong kababayan ay maghirap at kailangangipagbili ang sarili sa dayuhang nakikipamayansa inyo o sa kaanak ng dayuhan, 48 may kara-patan pa rin siyang matubos. Maaari siyangtubusin ng isa sa kanyang mga kapatid, 49 o ngkanyang tiyo o anak ng kanyang tiyo o isangmalapit na kamag-anak. 50 Kung yumamansiya, siya mismo ang tutubos sa kanyang sarili.Tutuusin niya at ng nakabili sa kanya ang bilangng taon mula sa taon ng pagkakabili sa kanyahanggang sa Taon ng Magandang Pahayag, atibabatay ang halaga sa suweldo ng arawang

LEVITICO 25

• 35. Mga paring Judio na may dakilang ha-ngarin ang sumulat sa mga talatang ito ngunit saloob ng isang sinaunang ekonomiya na wala na sangayon. Nagdulot ito ng maraming pag-aalinlanganat pagtanggi mula sa ika-12 hanggang ika-15 dan-taon pagkarating ni Kristo, nang mangailangan ngkapital ang paglawak ng kalakalan. Maraming Kris-tiyano ang tumangging makilahok sa sistema dahil samga pagbabawal na ito; ang mga Judio naman,nang makita nilang pinahihintulutan sila ng mgapahinang ito na magpautang nang may patubo samga pagano (para sa kanila: mga Kristiyano), nagingmga bangkero sila ng mundong Kristiyano. “Huwagmagpautang nang may patubo.” Ganito ang batasng pakikipag-isa at pag-ibig pangkapatiran. Pero

nagbigay ng isa pang usapin ang pagdating ngdambuhalang negosyo at industriya: kailangangmagka-“interes” ang mga mamumuhunan at hika-yatin silang magpautang ng kinakailangang pondo.Nakikita natin dito, tulad sa marami pang ibang katu-nayang pantao, na nakaugnay ang bawat batas saisang partikular na panahon at pamumuhay. Kaila-ngang imbentuhin ng bawat salinlahi ang pamumu-hay nito, ang katapatan nito sa Salita ng Diyos. Kayanga, sa Biblia, sa pag-aaral nating ng mga batas namay kinalaman sa isang partikular na problema, maynakikita tayong ebolusyon ng isang teksto tungo saisa pang teksto, sa katunaya’y, ng isang epoka tungosa isa pa (tingnan Ex 21:2-11; Lev 25:39-43; Dt15:12-18).

228trabahador para sa gayong bilang ng mgataon.

51 Kung marami pang taon ang nalalabi, ba-bayaran niya ang nalalabi pang panahon bataysa halagang ibinayad para sa kanya. 52 Kungilang taon na lamang ang nalalabi para sa Taonng Magandang Pahayag, kukuwentahin niyaang halaga at babayaran ito batay sa nalalabi.53 Ituturing siyang katulong na inuupahan taun-taon, at tiyakin mong hindi siya pagmamalupi-tan ng kanyang amo.

54 Kung hindi siya matutubos sa alinman samga paraang ito, palalayain siya at ang kanyangmga anak sa Taon ng Magandang Pahayag.55 Sapagkat mga katulong ko ang mga anak ngIsrael; sila ang aking mga katulong na inilabasko mula sa lupain ng Ehipto. Ako si YawengDiyos ninyo.”

1 “Huwag kayong gagawa ng mga diyus-diyusan para sa inyong sarili o magta-

tayo ng mga estatwa o sagradong haligi o inukitna bato sa inyong lupain upang yumuko saharap ng mga ito, sapagkat ako si Yaweng Diyosninyo.

2 Ipangilin ninyo ang aking mga Araw ngPahinga at igalang ang aking santuwaryo. Ako siYawe.Mga pangako ng Diyos

• 3 Kung lalakad kayo ayon sa akingmga kaugalian at susundin ang akingmga utos, at isasabuhay ang mga ito,4 bibigyan ko kayo ng ulan sa panahonnito at magbubunga ang lupa at ang mgapunungkahoy sa bukid; 5 tatagal hang-gang sa pamimitas ang panahon ng pag-giik, at ang pamimitas hanggang pag-hahasik. Kakain kayo hanggang gustoninyo, at mabubuhay nang matiwasay sainyong lupain.

6 Bibigyan ko ng kapayapaan ang in-yong lupain, at mahihiga kayo nang wa-lang pinangangambahan. Papawiin ko salupain ang mababangis na mga hayop atdi ko padadaanin ang tabak sa inyonglupain. 7 Hahabulin ninyo ang inyong mgakaaway at mabubuwal sila sa harap nginyong tabak; 8 lima sa inyo ang tutugis sasandaan sa kanila, at sandaan naman sainyo sa sampung libo sa kanila, at ma-bubuwal sila sa inyong tabak sa harapninyo.

9 Haharap ako sa inyo at gagawin ka-yong mabunga, at pararamihin ko kayo atpagtitibayin ko ang aking tipan sa inyo.10 Kinakain pa ninyo ang dating ani aykailangang ilabas na ninyo ang naka-imbak upang may paglagyan sa bago.

11 Ilalagay ko ang aking Tirahan sa pi-ling ninyo at hindi ako magsasawa sainyo. 12 Lalakad ako sa inyong piling; akoang magiging Diyos ninyo at kayo namanang magiging bayan ko. 13 Ako si YawengDiyos ninyo na naglabas sa inyo mula saEhipto upang hindi na nila maging alipin.Winasak ko na ang halang ng inyong mgapamatok upang makalakad kayo nangtuwid.Mga sumpa

14 Ngunit kung hindi kayo makikinig sa akinat hindi tutuparin ang lahat ng utos na ito, 15 kungpagsasawaan ninyo ang aking mga kaugalian,at kasusuklaman ang aking mga kautusan, attatangging isagawa ang lahat kong utos, atsisirain ang aking pakikipagtipan, 16 ito namanang aking gagawin: padadalhan ko kayo ng

LEVITICO 25

• 26.3 Isang batas ng buhay ang Batas ng Diyos.Sa pagbale-wala rito ng tao, sarili niya mismo angkanyang sinisira. Katarungan, kabutihan, pagrespetosa buhay ang hinihingi rito ng Diyos sa kanyang bayan.Nakapagtatakda ng ganito ang Diyos sapagkatbibigyang-matwid ng mga pangyayari ang kanyangsalita: walang-mintis ang kanyang mga pangako sapaghahatid ng mga pagpapala o kapahamakan.

Sinulat sa panahon ng Pagkatapon ang wakas ngkabanatang ito, Inilalarawan nito ang patuloy napagkabulok ng bayang Judio bago sila ipinatapon.Parang “parusa ng Diyos” ang pagkawasak na ito,pero bunga rin ito ng kanilang mga pagkakamali.Sapagkat sariling libingan ang hinuhukay ng anumang

lipunang bumabale-wala sa mga pundasyon ng isangmoral na pamumuhay.

Pinaghahambing ng kabanatang ito ang kapaya-paan at pagiging mabunga at ang kawalang-seguridad,at pagkakahati-hati ng mga ayaw makinig sa Diyos:

– nanganganak ng karahasan ang kawalang-katarungan,

– pinanghihina ng kaluwagan sa sex ang diwa ngpagsasakripisyo,

– sinasayang ang yaman ng bansa sa luho at mgapuwersa ng paniniil,

Hanggang sa kainin ng bayang ito ang laman ngkanilang mga anak.

26

229sindak, tuberkulosis at lagnat na magpapalabosa inyong mga mata at sasaid sa inyong buhay.Walang mangyayari sa inyong paghahasik sa-pagkat kakanin ito ng inyong mga kaaway.

17 Haharapin ko kayo hanggang malupigkayo ng inyong mga kalaban. Ang mga namu-muhi sa inyo ang maghahari sa inyo, at tatakaskayo bagamat walang tumutugis sa inyo.

18 Kung pagkatapos ng lahat ng ito ay hindipa rin kayo makikinig sa akin, makapitongbeses ko pa kayong parurusahan sa inyong mgakasalanan. 19 Wawasakin ko ang inyong ka-pangyarihan at kayabangan; gagawin kongparang bakal ang langit at parang tanso anglupa para sa inyo. 20 Mawawalang-kabuluhanang inyong pagpapagal; hindi magbubunga anginyong lupa pati ang inyong mga punungkahoy.21 Kung lalabanan ninyo ako at hindi makikinig,makapitong ulit pa ang salot na ipadadala ko sainyo para sa mga pagkakasala ninyo. 22 Paka-kawalan ko ang mababangis na hayop, at lala-pain nila ang inyong mga anak; pupuksain koang inyong mga hayupan at pauuntiin ko anginyong bilang hanggang matiwangwang patiang inyong mga lansangan.

23 Kung sa kabila ng lahat ng ito ay hindi pa rinkayo nagsisi at mananatili sa paglaban sa akin,24 ako mismo ang lalaban sa inyo at makapitongulit ko kayong parurusahan dahil sa inyong mgakasalanan. 25 Dadalhin ko ang tabak laban sainyo bilang paghihiganti ng aking tipan sa inyo;at pag nagkatipun-tipon kayo sa inyong mgalunsod, padadalhan ko kayo ng salot at ibibigayko kayo sa mga kamay ng inyong mga kaaway.26 Kapag ginawa kong kulang ang inyong tina-pay, sampung babae ang magluluto ng inyongtinapay sa iisang hurno at irarasyon nila angtinapay ayon sa timbang, kakain kayo ngunithindi mabubusog.

27 Kung sa kabila ng lahat ng ito ay hindi pa rinkayo makikinig sa akin at patuloy na lalaban,28 lalabanan ko kayo sa aking poot, at akomismo ang magpaparusa sa inyo nang makapi-tong ulit sa inyong mga pagkakasala. 29 Kakaninninyo ang laman ng inyong mga anak. 30 Wa-wasakin ko ang inyong mga altar sa burol, atgigibain ang inyong mga altar ng insenso,itatambak ko ang inyong mga bangkay saibabaw ng mga walang buhay ninyong diyus-diyusan, at kasusuklaman ko kayo.

31 Wawasakin ko ang inyong mga lunsod, atgagawing tiwangwang ang inyong mga san-tuwaryo, at hindi na ako masisiyahan sa ma-sarap na amoy ng inyong mga handog. 32 Sasa-lantain ko ang lupain kayat manggigilalas ang

inyong mga kaaway na nakatira roon. 33 Ikakalatko kayo sa mga bansa, at bubunutin ko angaking tabak sa inyong likuran, at matitiwang-wang ang inyong lupa at maiiwang guho anginyong mga lunsod. 34 At tatamasahin ng lupaang kanyang mga taon ng sabbat hangga’t ito’ynakatiwangwang, samantalang kayo’y nasalupain ng inyong mga kaaway; 35 makapagpa-pahinga ang lupa at tatamasahin ang sabbatnito. Hangga’t tiwangwang ang lupa, makapag-papahinga ito, na hindi nito naipagpahinga sainyong mga sabbat noong kayo’y nakatira rito.

36 Papanghihinain ko naman ang loob ng mgamatitira sa inyo sa lupain ng kanilang mgakaaway. Magsisitakbo sila sa ingay lamang ngisang dahong hinihipan ng hangin. 37 Magsi-sitakas silang parang hinahabol ng taga, atmabubuwal gayong wala namang humahabolsa kanila. Magkakabanggaan silang tila hi-nahabol ng taga, gayong wala namang huma-habol, at hindi kayo makatatayo sa harap nginyong mga kaaway. 38 Pupuksain ko kayo sapiling ng mga bansa, at lalamunin ng lupain nginyong mga kaaway.

39 Mabubulok dahil sa kanilang mga kasa-maan ang malalabi sa inyo sa lupain ng inyongmga kaaway, at dahil din sa kasalanan ngkanilang mga ninuno, magkakasama silangmabubulok. 40 At aaminin nila ang kanilang mgakasalanan pati ang kasalanan ng kanilang mganinuno. Kikilalanin nila na ang kanilang mgakataksilan at paglaban sa akin 41 ang dahilan ngpaglaban ko sa kanila kaya dinala ko sila salupain ng kanilang mga kaaway, at matututongmagpakababa ang kanilang pusong natural namapaghimagsik, at tatanggapin nila ang kapa-rusahan sa kanilang kasalanan. 42 At aalalaha-nin ko ang aking pakikipagtipan kay Jacob atang aking pakikipagtipan kay Isaac at ang akingpakikipagtipan kay Abraham, at aalalahanin koang lupain.

43 Sapagkat iiwan nila ang lupain at tata-masahin niyon ang kanyang mga sabbat hang-ga’t nakatiwangwang at wala sila, habangpinagbabayaran nila ang kanilang pagkakasalasapagkat itinakwil nila ang aking mga pasya atnagsawa na sa aking mga kaugalian.

44 Gayunman, kapag naroon sila sa lupain ngkanilang mga kaaway, hindi ko itatakwil o pag-sasawaan hanggang mapuksa sila at masira angpakikipagtipan ko sa kanila, sapagkat ako siYaweng Diyos nila. 45 Alang-alang sa kanila,aalalahanin ko ang pakikipagtipan sa kanilangmga ninuno na inilabas ko mula sa Ehipto sapaningin ng mga bansa, upang maging Diyosnila. Ako si Yawe.

LEVITICO 26

23046 Ito ang mga kaugalian, mga kautusan at

mga batas ng pakikipagtipan ni Yawe sa mgaanak ng Israel sa pamamagitan ni Moises saBundok Sinai.

Tungkol sa mga panata1 Sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Mag-salita ka sa mga Israelita tungkol sa

panatang kailangang magbayad ng halaga paramatupad. Ikaw ang magpepresyo sa bawat isaayon sa katumbas na shekel ng santuwaryo.

3 Para sa lalaking nasa pagitan ng dala-wampu at animnapung taong gulang: limam-pung shekel na pilak. 4 At sa babae: tatlumpungshekel. 5 Sa taong nasa pagitan ng lima at dala-wampung taong gulang: dalawampung shekelsa lalaki at sampu sa babae ang takdang ha-lagang ipepresyo mo. 6 Sa mga nasa pagitan ngisang buwan at limang taon: limang shekel napilak ang ipepresyo mo sa lalaki at tatlo namansa babae. 7 Sa mga animnapung taon pataas:labinlimang shekel ang ipepresyo mo sa lalaki,at sampu sa babae.

8 Kung mabigat para sa taong may panataang pagpepresyo mo, ihaharap siya sa pari nasiyang magpepresyo rito ayon sa kaya ng taongmay panata.

9 Kung hayop ang ipinangakong handog kayYawe, magiging banal ang lahat ng ibigay kayYawe. 10 Hindi mapagpapalit o maipapalit angmabuti sa masama o ang masama sa mabuti.Kung papalitan ang hayop ng iba pang hayop,kapwa magiging banal ang dati at ang kapalit.11 Kung may di-malinis na hayop na di maiaalaykay Yawe, ihaharap ang hayop sa pari. 12 Siyaang magpepresyo sa mabuti at sa masama; angsinabi niya ang masusunod. 13 Kung gusto ngnag-aalay na tubusin ang hayop, babayaranniya ang presyong itinakda ng pari na maydagdag pang ikalimang bahagi.

14 Kung may magtatalaga ng kanyang bahaybilang bagay na banal kay Yawe, pepresyuhanng pari ang mabuti at masama nito, masusunodang sinabi ng pari. 15 Kung gusto ng nagtalagang bahay na tubusin ito, babayaran niya angpresyong itinakda ng pari at may dagdag pangikalimang bahagi.

16 Kung may magtatalaga kay Yawe ng isangminanang lupain, pepresyuhan ito batay sadami ng binhing inihahasik doon: limampungshekel na pilak para sa bawat homer na se-bada.

17 Kung itinatalaga ang bukid sa Taon ngMabuting Pahayag, ang buong halaga nito angsusundin. 18 Ngunit kung itinatalaga ito pagka-

raan ng ilang panahon, pepresyuhan ang bukidbatay sa dami ng mga nalalabing taon bagosumapit ang susunod na Mabuting Pahayag atbabawasan ang halaga ayon sa lumipas na mgataon.

19 Kung gusto itong tubusin ng nagtalaga ngbukid, babayaran niya ng takdang halaga, namay dagdag na ikalima pang bahagi at sakaniya iyon mababawi. 20 Kung sakaling hindi niyatubusin ang bukid at ipinagbili na sa iba, hindi naiyon matutubos. 21 At paglaya ng bukid sa Taonng Mabuting Pahayag, magiging bagay na banaliyon kay Yawe tulad ng isang bukid na ginawangbanal (itinakwil kay Yawe) at mapapasapariiyon.

22 Kung may magtalaga kay Yawe ng isangbukid na binili niya bukod sa kanyang pamana,23 pepresyuhan ito ng pari ayon sa dami ngnalalabing mga taon hanggang sa susunod naMabuting Pahayag at babayaran niya sa arawring iyon ang takdang halaga bilang bagay nabanal kay Yawe. 24 At sa Taon ng MabutingPahayag mababawi ito ng unang nagbili ng lupa.

25 Isusunod sa shekel ng santuwaryo ang la-hat ng pagpepresyo; may dalawampung kusingsa isang shekel.

26 Kay Yawe na ang bawat panganay nahayop kayat hindi maaaring ipanata ang mgaito. Kay Yawe iyon, maging baka o tupa. 27 Ngu-nit maaaring ipanata at tubusin ang di-malinisna hayop, na may dagdag na ikalimang bahagi.Kung hindi iyon tutubusin, ipagbibili iyon satakdang halaga.

28 Anumang ipanata ng isang tao (bilangitinakwil) kay Yawe, maging isang tao o hayopo bukid sa kanyang mga ari-arian, ay hindimaipagbibili ni matutubos. Kabanal-banalankay Yawe ang lahat ng itinakwil nang ganito29 Hindi matutubos ang taong itinakwil: papa-tayin siya.

30 Kay Yawe ang lahat ng ikapu ng lupa, mulaman sa halaman o bungangkahoy; banal ito kayYawe. 31 Kung may gustong tumubos sa alin-mang ikapu, magbabayad siya nang may dag-dag pang ikalimang bahagi.

32 Kay Yawe ang ikapu ng mga bakahan atkawan at magiging bagay na banal ang bawatikasampung hayop na daraan sa ilalim ng tung-kod ng pastol. 33 Hindi titingnan kung mabuti omasama ang napili, hindi maaaring magpalit.Kung may gagawing pagpapalit, ituturing nabanal ang dati at ang kapalit at kapwa hindimatutubos.”

34 Ito ang mga utos na ibinigay ni Yawe kayMoises sa Bundok Sinai para sa mga Israelita.

LEVITICO 26

27