1. SAĞLIKTA BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ …sempozyum.bezmialem.edu.tr/images/sunumlar/Abdullah...Osmanlıda ilk tıp kütüphanesi II. Murat döneminde İshak Bey tarafından 1446

1. SAĞLIKTA BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ SEMPOZYUMU

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TIP MERKEZLERİ VE TIP KÜTÜPHANELERİ

Ögr. Gör. Abdullah Murat METE

Deü Tıp Fak. – SHMYO

İZMİR

E-mail : [email protected]

TIP KÜTÜPHANELERİ

Kütüphaneciliğinin temeli anlamlı, doğru ve güncel bilgiye hızlı erişim ilkesine

dayanır.Sağlık konusunun önemi ve aciliyeti bu kütüphanelerin oluşumu ve

gelişiminde önemli olmuş ve bu türü diğer kütüphane türlerinden ayırmıştı

TIP KÜTÜPHANELERİ

Tıbbi bilgiye erişim, her çağda toplumların insan sağlığına bakış açısını

yansıtmaktadır. Hayati neden taşıyan tıbbî bilginindüzenlenmesi, saklanması

ve bilginin hizmete sunulmasında tıp kütüphaneleri önemli roller

üstlenmektedir. Modern anlamda tıp kütüphaneciliği 19. yüzyıldan itibaren

bilimsel olarak incelenebilir.

Modern tıbbin 1850’lerden sonra kurulması, çağdaş tıp eğitiminin vazgeçilmez

unsuru olarak tıp kütüphanelerinin oluşumu da bu dönemle başlamaktadır

TARİHSEL GELİŞİM

İlk tıp papirüsleri M.Ö Sümerler ve M.Ö yılları arasında Mısırlılar tarafından

yazılmıştır.Roma, Eski Yunan ve Arap-islam dünyasında tıp kütüphanelerinin örnekleri

vardır.İlk tıp kütüphanesi Mezopotamya’da Asurbanipal döneminde (MÖ ) kurulan

Ninova Kütüphanesidir. Burada tıpla ilgili tabletlere rastlanmıştır.Mısır tapınakları şifa

merkezi olarak kullanılmıştır. Bunlar içinde en iyi organize edilmiş olanı Toth

Tapınağının koleksiyonudur.Çok tanrılı dönemde Asklepios adına yapılan tapınaklar

aynı zamanda o dönemin hastaneleridir.İstanköy Adası Asklepion’u ilk tıp okulu ve tıp

kütüphanesidir. Hipokrat’ın bu kütüphanenin geliştirilmesindeçok büyük katkısı vardır

DÜNYA DA İLK KÜTÜPHANELER

Dünyada ilk kütüphaneyi Babilliler kurmuştur. Babillilerin kütüphanelerinde

kiremit parçalarından oluşan tabletler yer almaktadır

Babilin ünlü hükümdarlarından II. Sargon (Şarru-kin) M.Ö. 721–705 Varaka –

Kitap Şehri isminde büyük bir kütüphane yaptırmaya başlamış, daha sonra

Sargon’un oğlu Sennacherib tarafından devam ettirilmiş ve Sennacherib’in

oğlu Assur Kralı Assurbanipal tarafından büyük bir kütüphane haline getirilmiştir

ANTİKÇAĞ BİLİMİNİN KALBİ: İSKENDERİYE KÜTÜPHANESİ

İskenderiye Kütüphanesi M.Ö. III. yüzyılda İskenderiye'de kurulmuş olan kütüphane, insanlık tarihinde

meydana getirilmiş önemli eserlerden biridir. Eski kaynaklar, burada 900 bin cilt el yazması eserin toplandığını

kaydeder.

İskenderiye şehri M.Ö. 382 yılında, Makedonyalı Büyük İskender tarafından kurulmuştur.

Bu yeni devletin merkezi İskenderiye şehriydi. Yeni firavun burayı baştanbaşa onarıp, genişleterek o devrin en

meşhur başkenti haline getirdi. Burada meydana getirdiği en önemli eser ise müze ve buna bağlı olan

kütüphane idi. Kurulması için saray civarında ve güzel bir yer seçildi. Müzede o devirde bilinen bütün

ülkelerdeki hayvan ve bitkilerin bir örneği vardı. Ayrıca botanik bahçesi ve bir rasathane bulunuyordu. Otopsi

yoluyla insan vücudunun incelenmesi için bir anatomi salonu açılmıştı. Bu bilim

sitesinde fizik, kimya, tıp, astronomi, matematik, felsefe, edebiyat, ve fizyoloji bilgileri için evler yapılmıştı.

https://www.turkcebilgi.com/iskenderiyehttps://www.turkcebilgi.com/k%C3%BCt%C3%BCphanehttps://www.turkcebilgi.com/makedonyahttps://www.turkcebilgi.com/b%C3%BCy%C3%BCk_iskenderhttps://www.turkcebilgi.com/botanik_bah%C3%A7esihttps://www.turkcebilgi.com/anatomihttps://www.turkcebilgi.com/fizikhttps://www.turkcebilgi.com/kimyahttps://www.turkcebilgi.com/t%C4%B1phttps://www.turkcebilgi.com/astronomihttps://www.turkcebilgi.com/matematikhttps://www.turkcebilgi.com/felsefehttps://www.turkcebilgi.com/edebiyathttps://www.turkcebilgi.com/fizyoloji


Müzenin en önemli bölümü kütüphanesiydi. Kütüphanenin müdürü, bulabileceği her yazılı eseri alma yetkisine sahipti. Mısır’a girenher kitabın buraya götürülmesi mecburiyeti vardı. Kitabın burada bir nüshası çıkarılıp sahibine verilir, kitabın aslı ise kütüphanedekalırdı. Bir taraftan da yurt dışına gönderilen memurlar, başka ülkelerde buldukları kitapları satın alıp, getirirlerdi. Böylece, o zamanakadar birçok bilime ait dağınık halde ve kaybolmaya mahkum durumda olan eserler emin bir yerde toplanmış oldu.

Kütüphanenin Yıkılışı

Genel kanı bu kütüphanenin, çıkan çeşitli fanatik görüşler nedeniyle, antik Pagan tapınakları ve yapıların imhasısırasında Hıristiyanlar tarafından yakıldığı yönündedir.

Kütüphanesi’nin eski putperestlik kültürünü devam ettiren kitaplarını ileri sürdü. İmparator, bunun üzerine hepsinin yok edilmesiniemretti. İskenderiye Kütüphanesi’ndeki tüm eserler şehrin hamamlarına dağıtılarak yaktırıldı ve böylece insanlık tarihinin bu bilim vekültür hazinesi yok oldu.

Daha önceleri bu kütüphanenin şehrin Müslümanlar tarafından alınmasından kısa bir süre sonra ikinci İslam Halifesi Hz. Ömer’inemriyle Mısır Fatihi Amr İbnül-As tarafından yakılarak yok edildiği ileri sürülmüştür. Genelde bu iddialar Hristiyanlar'ın Müslümanlar'asuçu atmaları olarak kabul görmüştür.

Kütüphanenin Sezar tarafından, İskenderiye'yi kuşattığı sırada yok eldiği görüşü de çeşitli tarihi eserlerde yer almaktadır.Kütüphanenin varlığını 4. yüzyıla kadar sürdürdüğü bilinmektedir. Sezar'ın kuşatmasında sadece bir bölümünün zarar görmüş veyayıkılmış olduğu da düşünülmektedir.

Yakılan İskenderiye kütüphanesinin bulunduğu alanda yeni bir kütüphane yapılmış ve 2002yılında hizmete açılmıştır.

https://www.turkcebilgi.com/paganhttps://www.turkcebilgi.com/h%C4%B1ristiyanhttps://www.turkcebilgi.com/m%C3%BCsl%C3%BCmanhttps://www.turkcebilgi.com/hz._%C3%B6merhttps://www.turkcebilgi.com/m%C4%B1s%C4%B1rhttps://www.turkcebilgi.com/amr_ibn%C3%BCl-ashttps://www.turkcebilgi.com/sezarhttps://www.turkcebilgi.com/2002

HELLENİSTİK DÖNEMDENBERGAMA (PERGAMON) KÜTÜPHANESİ

Anadolu’nun en eski ve en zengin kütüphanesi olan Bergama Kütüphanesi, Pergamon Kralı II.Eumenes (M.Ö. 197-159)tarafından yaptırılmıştı. Bugünkü Bergama’da kurulan Pergamon şehri, Büyük İskender’in imparatorluğunun dağılmasındansonra Bergama ile Asya arasındaki tarihi ve ticari yol bağlantısı sayesinde gelişmiş, önemli bir merkezdi. BergamaKütüphanesi binası, Athena Tapınağı yakınında, sütunlu avlularla bağlantılı doğu-batı yönünde dört odadan oluşmaktaydı.Kütüphanenin doğu bölümünde bulunan 13,53 x15,95 metre ölçüsündeki büyük oda, okuma salonuydu. Bu odanıngünümüze ulaşan duvarlarının içyüzeylerinde yerden 2,20 metre yükseklikte birer metre ara ile yatay bir sıra halinde kitapraflarının tutturulduğu deliklerin yerleri bulunmuştur. Kuzey, batı ve doğu duvarlarından 50 cm uzaklıkta 1 metre genişliğindeyerde, bir temelin var olduğu görülmektedir. Böylece ahşap rafların , duvarların 50 cm önündeki 1 metre genişliğinde birtemel üzerine oturduğu ve kalın kalaslarla duvara tutturulmuş olarak salonun üç yanını çevirdiği anlaşılmaktadır. Raflarınduvara dayanmamaları ve arada 50 cm boşluk bırakılması, kitapların rutubetten korunmaları için alınmış bir önlemdi . Aynıyöntemin Efes Celsus Kütüphanesi’nde de kullanıldığı bilinmektedir. Kütüphane binasında pek çok heykel kaidesinerastlanması ve şimdi Berlin Müzesi’nde bulunan 3,5 metre yüksekliğindeki Athena heykelinin burada bulunmuş olması,kütüphane binasında tanrı heykellerinin, önemli yazar ve şairlerin heykel ve büstlerinin de yer aldığını göstermiştir. BergamaKütüphanesi’nin , İskenderiye Kütüphanesi’nden daha sonra kurulmasına rağmen hızla gelişerek 200.000 ruloluk yazmaesere ulaşması üzerine, İskenderiye Kütüphanesi’ni geçmesinden endişe eden Mısır Kralı Ptoleme Epiphenes (M.Ö. 205-182)Bergama’ya papirüs ihracını yasaklamıştı. Yazı yazma malzemeleri kesilen Bergamalılar kısa bir şaşkınlık devresinden sonraaslında daha önceden keçi ve koyun derisinden yapmayı bildikleri parşömeni geliştirerek, derinin üzerine yazı yazmayabaşladılar. Önceleri tüysüz kısmı kullanırken daha sonra her iki yüzüne de yazı yazılmaya başlanan parşömen, nemli Akdenizikliminde papirüse oranla daha dayanıklı olduğu için, tercih edilmeye başlandı ve M.S. 3-5 yüzyıllar arasında çok yaygınolarak kullanıldı. Parşömenin geniş ölçüde kullanımı; yapraklar halinde kesilip, deri iplerle bağlanarak bugün kullandığımızkitapların ilk örnekleri olan Codex’lerin de yolunu açmıştır. Bergama Kütüphanesi de, İskenderiye Kütüphanesi gibi çoksayıda bilim adamı yetiştirmişti. Bu maaşlı bilim adamlarından en ünlüsü Stoacı Kratesli Mallos’tu. Sürekli rekabet içindeki buiki önemli kütüphane benzer bir sonla karşılaştılar. İskenderiye Kütüphanesi’nin yazmaları M.Ö. 47 yılında Sezar’ınİskenderiye’yi işgali sırasında yanarak yok oldu. Bu duruma çok üzülen Mısır Kraliçesi Kleopatra’yı etkilemek isteyenAntonius, M.Ö.41 yılında Bergama Kütüphanesi yazmalarını gemilerle Mısır’a taşıtarak kraliçeye hediye etti. AncakBergama Kütüphanesi yazmaları da daha sonraki bir savaş ertesinde yanarak tamamen yok oldu. Böylece insanlık tarihininbu büyük bilgi depoları, ne yazık ki yine insanoğlu tarafından yok edilerek karanlığa gömüldü.

PARŞÖMENİN IŞIĞI : BERGAMA KÜTÜPHANESİ

OSMANLI ZAMANI TIP KÜTÜPHANELERİ

Osmanlı’da tıp kütüphanelerinin temelini medrese ve dar-üş-şifalar oluşturur.

Osmanlıda ilk tıp kütüphanesi II. Murat döneminde İshak Bey tarafından 1446

da Üsküp’de kurulan İshak Bey Medresesi Tıp Kütüphanesidir.1470 Fatih külliyesi-

Fatih Dar-üş-şifası,1555 Süleymaniye külliyesi-tıp medresesi ve dar-üş-şifası

önemli merkezlerdir Bu kütüphanelerde bilginin depolanmasının yanı sıra kolay

erişim için düzenlemelerde yapılmıştı


Osmanlı İmparatorluğunda Tıp Kütüphaneleri Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyal hizmetler hayır sahipleri tarafından kurulan hayır kuruluşları

(vakıflar) yardımı ile yürütülürdü. Bu vakıflar arasında külliyeler, medreseler, dar-üş-şifalar, camileri tekkeler, vb. vardı. İnşa edilen bu hayır kuruluşlarının

devamlılığını sağlamak için vakıflar kurulmuş ve bu vakıfların yönetilmesi içinde de vakfiyeler düzenlenmiştir. Bu kuruluşların inşa edildikleri yöre halkı ile ilişkileri

sadece dini olmamış, ticari, eğitsel ve sosyal yardım anlayışı ile iç içe sürdürülmüştür. Örneğin külliye yapılarında tabhane (yolcular için yatacak yer), han

(kervansaray), dükkânlar ve arasta ticari hayatla ilgili olarak yer alırken, camiye cemaat sağlanmış, medrese, mektep, kütüphane yapıları, çevre halkının

özellikle çocukları için birer eğitim merkezi olmuştur.

Bazı külliyelerde tıp medresesi üniversite düzeyinde hekim yetiştirirken, dar-üş-şifa yapıları hem sağlık hem de tıp öğretimi yapılan eğitsel kurumlar olarak halka

hizmet sunmuştur

Medreselerde, dar-üş-şifalarda ve camilerde âlimlerin ve öğrencilerin, mahallelerde mahalle halkının kitap ihtiyacını karşılamak için yapılmış kütüphaneler de

vardı. Bu nedenle Osmanlı devrinde Türk kütüphaneleri karşımıza bir vakıf kuruluşu olarak çıkmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda tıp eğitimi, İslam tıp eğitimine paralel olarak medrese ve dar-üş-şifalarda yapılırdı. Tıp eğitim ve öğretimi medreselerde veya dar-

üş-şifalarda teorik olarak yapıldıktan sonra dar-üş-şifalarda

(hastanelerde) pratik uygulaması yapılırdı. Medrese ve dar-üş-şifalarda ders veren hocaların ve öğrencilerin yararlanmaları için de kütüphaneler kurulurdu. Bu

nedenle Osmanlı İmparatorluğu’nda tıp kütüphanelerinin başlangıcını, medrese ve dar-üş-şifalarda kurulan kütüphaneler oluştururdu. Bu kütüphanelerden

bazıları halk kütüphaneleri gibi halka da hizmet vermişlerdir

NLM:NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE

NLM

Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi – National Library of Medicine (NLM)

19. yüzyılda Amerika’da tıp eğitimi veren eğitim kurumlarının artması,başka oluşumları da beraberinde getirmiştir. Bu

dönemde kurulan iki önemli kütüphanecilik oluşumu, modern tıp kütüphaneciliğinin temellerinin atılmasına da

katkıda bulunmuştur. Dünyanın en büyük tıp kütüphanelerinden sayılan ve tıbbî literatürün toplanmasında

ve yayılmasında yetkin olan Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi (National Library of Medicine – NLM)’nin kuruluş tarihi

1818’dır. Halen Amerika Birleşik Devletleri hükümetince desteklenen bu kurumun

koleksiyonunda, tıpla ilgili 7 milyondan fazla kitap, dergi, teknik rapor, nadir eser, mikrofilm, fotoğraf ve görüntü

içermektedir. 1878 itibaren dergi yayın sayısının artışına paralel olarak

Index Medicus’u yayınlamaya başlamıştır. Bugünkü sayısal değerlere bakıldığında 16 milyondan fazla makalenin

künyesinin bu kütüphane üzerinden tüm dünyaya ulaştırıldığı görülmektedir

NLM:NATIONAL LIBRARY MEDICINE

Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi’nin (National Library of Medicine) öncü kuruluşu olan Askeri Tıp Kütüphanesi (Army Medical Library), ilk önce ABD Genel

Sağlık Hizmetleri Sorumlu Başhekimi (Surgeon General) tarafından satın alınan referans kitaplarının koleksiyona katılmasıyla 1818 yılında kurulmuştu. Aynı

yıl yayınlanan ilk katalogda kütüphanede yer alan 2100 kitabın künyesi bulunuyordu. 1871 yılında kütüphane “Ülkede basılan bütün tıp kitapları ile devlet

ve eyaletlerin sağlık konusunda yayınladığı her türlü belgenin koleksiyona katılması” kararı sonucunda ulusal bir tıp kütüphanesi oluşturulmaya başlandı;

1873-74 yıllarında bu kütüphane ülkenin en büyük tıp kütüphanesi durumuna geldi. Ulusal Tıp Kütüphanesi bu alanda eğitim amaçlı olarak kurulmuştur ve

bir devlet kurumu olarak bu kütüphaneye mevcut potansiyeli geliştirmesi için sorumluluk verilmiştir. Özellikle II Dünya Savaşı ertesinde, sağlık bilimleri

alanlarında araştırma ve eğitim konularına ağırlık verilmiş, bu alanlara milyonlarca dolarlık bütçeler ayrılmıştır. Bunda Amerikan Federal Hükümeti kadar

özel sektörün de payı büyük olmuştur. 1945-1965 yılları arasında biomedikal alanda müthiş bir bilgi patlaması olmuş, bu gelişmelere paralel olarak gerek

eğitimin gerek de araştırmanın en önemli destek merkezi olarak kütüphaneler ön plana çıkmıştır. Tıp bilimleri alanlarında yeni bilgiler edinmek üzere

yapılan araştırmaları desteklemek için bilgi/belge kaynaklarına büyük yatırımlar yapılmıştı. (1) Tıp kütüphaneleri hangi kurum içinde yer alırsa alsın, sağlıkla

ilgili bilgiler daima en doğru ve en çabuk biçimde erişilmesi gereken önemli kaynaklardan biri olmuştur. 1965 yılında Tıp Kütüphanelerini destekleme

Yasası çıkarılmıştır. Bu yasa Federal Devlete, tıp kütüphanelerine alıncak kaynaklar, donanım ve araştırma faaliyetlerine maddi destek verme konusunda

yükümlülük getirmiştir. Böylece Ulusal Tıp Kütüphanesi : 1) ülkedeki tıp kütüphanelerini desteklemek üzere programlar başlatmış, 2) bölgesel tıp

kütüphaneleri kurulmasına ve diğer yerel kurumlar arasında bir tıp bilgi ağı oluşturulmasına destek vermiştir. (18) Bilgi belge toplamanın yanısıra, Ulusal Tıp

Kütüphanesinin görevlerinden biri de değişik bölge ve yerel kütüphanelerde bulunmayan kitap ve materyalleri toplamak, böylece bölgesel ve yerel

kütüphanelere ödünç verme hizmetleri sunarak onları desteklemek idi. Ayrıca bu hizmetlerinin yanısıra Ulusal Tıp Kütüphanesinin önemli diğer görevleri de

bibliyografyalar hazırlamak, tıp alanında süreli yayınlar için dizinler hazırlamak ve tıp konusunda bir sınıflandırma sistemi hazırlamak olarak belirlendi

NLM:NATIONAL LIBRARY MEDICINEBilgiye erişimde en önemli etken, bilginin denetim altına alınması, başka bir deyişle bilgininyönetimidir. İlk kez Ulusal Tıp Kütüphanesi 1941 yılında The Current List of Medical Literature adlıbir dizin yayınlanmıştı. Bu dizin kütüphane tarafından yayınlanan ilk onaylanmış (authorized) tıpkonu başlıkları dizinidir ve 1954 yılında Subject Headings Authority List adıyla çıkmıştır. Bu listenintemeli Current List of Medical Literature adlı dizinde kullanılan başlıklara dayanıyordu. Bubaşlıklar da daha önce kütüphane tarafından hazırlanan Index-Catalogue ile QuarterlyCumulative Index Medicus için kullanılan konu başlıklarından oluşmaktaydı. Index Medicusadlı yayının 1960 yılında başlamasından sonra, baştan sona yeniden düzenlenmiş olanMedical Subject Headings son haliyle ortaya çıktı. Yayınlanan bu konu dizinlerinde kategorikliste biçiminde düzenlenmiş standart konu başlıkları da yer almaktaydı. MEDLARS 1960 yılındayayına başlamış, ilk kez 1966 yılında otomasyona geçilmiş bunun sonucunda NLM CurrentCatalogue adlı kitap katalogları yayınlanmaya başlamıştır. Bu çalışmaların sonucunda TheMedical Subject Headings “MeSH(R)” adlı dizin ortaya çıktı. Tıp konularının dizinlenmesindeçok önemli bir araç olan MeSH bu alanda en temel konu başlıkları listesi, bir diğer adıylaKavram Dizini ya da thesaurus diye bilinen onaylanmış bir kavram terimleri dizinidir. MeSHdizinleme amacıyla kullanıldığı gibi, tıp alanında bilgi ve belgelerin sınıflandırması amacıyla dakullanılır; ayrıca biyomedical ve sağlık bilimlerinde, bilgi ve belge aramak için de kullanılan biraraçtır. MeSH değişik veritabanlarında ve online olarak değişik sistemlerde bulunabilir; örneğinMEDLINE/PubMed adlı veritabanından MeSH listesindeki terimlerden arama yapmakmümkündür.

TÜRKİYE DE TIP KÜTÜPHANELERİÜniversitelerin temel görevleri arasında eğitim ve öğretimi gerçekleştirmek ve araştırma yapmak gelmektedir. Üniversiteler, genellikle ülkelerin ekonomik,

toplumsal ve kültürel gelişimi ile ilgili hedeflerine ulaşabilmeleri için gerekli olan insan gücünü yetiştiren kurumlar olarak kabul edilmektedir Belirlenen amaçlar

doğrultusunda üniversitelerin üstlendikleri işlevleri gereğince yerine getirirken de ilgili oldukları konulardaki bilgilere ihtiyaç duyarlar ve bu bilgilere dayalı olarak

işlevlerini yerine getirirler. Bilinmeyeni aydınlatmaya yönelik çalışmalarda başarılı sonuçlar elde etmek ve eğitimli insanlar yetiştirmek için insan gücü ve bilgi

kaynakları açısından donamlı kütüphanelere gereksinimleri vardır. Üniversite kütüphaneleri, içinde bulundukları üniversitenin öğretim üyelerinin, öğrencilerin, bilim

adamlarının ve araştırmacıların bilgi gereksinimlerini karşılamakla yükümlü kuruluşlardır

Bu amaçla ülkemizde tıp fakültesini bünyesinde bulunduran ve kütüphane hizmetlerini eksisksiz yerine getirmeye çalışan aşağıda adı gecen fakülteler ülkemizde

modern anlamda tıp eğitimi veren ilk kurumlar olarak adlandırılmaktadır

Bu kurumlar

1-İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 9-KAYSERİ GEVHER NESİBE TIP FAKÜLTESİ

2-İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ 10-ESKİŞEHİR TIP FAKÜLTESİ

3ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 11-SAMSUN TIP FAKÜLTESİ

4-HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 12-TRABZON TIP FAKÜLTESİ

5-EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 13-SİVAS TIP FAKÜLTESİ

6-ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 14-ANTALYA TIP FAKÜLTESİ

7-DİYARBAKIR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 15-BURSA TIP FAKÜLTESİ

8-ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 16-EDİRNE TIP FAKÜLTESİ

TÜRKİYE DE TIP KÜTÜPHANELERİ

Bu kurumlar ülkemizde ilk olarak kurulan modern üniversite anlayışına bağlı hizmet

veren tıp ve sağlık alanında araştırma yapan kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Günümüzde Bu kurumların sayısı daha da artmış modern anlamda dünya ile rekabet

edebilen tıp eğitimi veren kurumlar daha da yaygınlaşmıştır Buna paralel olarak yine

modern dünyada kütüphane anlayışının en üst seviyede temsil edilen kurumların

başında yine ülkemizde yer alan bu tıp ve sağlık bilimleri kurumları gelmektedir. Bu

kurumların en önemli özelliği çok güçlü bir kütüphane yapısını bünyesinde

bulundurmasıdır

HACETTEPE TIP KÜTÜPHANESİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TIP KÜTÜPHANESİ

TIP TARİHİNİN HAZİNELERİ BU KÜTÜPHANEDE SAKLIİBN-İ SİNA'DAN İSHAK BİN MURAD'A KADAR BİR ÇOK

KİŞİ TARAFINDAN YAZILAN 1000'İN ÜZERİNDE TIP TARİHİ ESERİ KONYA'DAKİ KÜTÜPHANEDE BULUNUYOR

HULUSİ BEHÇET KÜTÜPHANESİ

ULAKBİM TÜRK TIP VERİ TABANI

Konu Kapsamı Sağlık Bilimleri

Kapsadığı Yıllar 1996'dan günümüze

Dergi Sayısı 260 +

Güncelleme Aralığı Haftalık

Erişim Formatı Bibliyografik, Tam Metin

Veri Tabanı Üreticisi TÜBİTAK-ULAKBİM

Başvuru ve Yazışma Adresi Türk Tıp Dizini

TÜBİTAK ULAKBİM

YÖK Binası B5 Blok 06539 Bilkent ANKARA

Telefon: 0(312) 298 92 44

Faks: 0(312) 266 51 81

E-Posta: [email protected]

Web Adresi uvt.ulakbim.gov.tr/tip/

mailto:[email protected]://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/index.uhtml

TÜRKİYE ATIF DİZİNİ

TÜRK MEDLİNE

TIP KÜTÜPHANELERİ ÖZELLİKLERİ

Kuruluş amaçları, hizmet grupları, oluşum ve yapılanma farkları

nedeniyle birbirinden ayrılmaktadır. Çoğunlukla hastane kütüphaneleri

olarak anılmaktadır. Bağlı olunan hastanenin büyüklüğü, uzmanlık

alanlarına göre yapılanmaları da farklı olmaktadır. Hastane özellikleri ve

gelişimi arttıkça bu kütüphanelerde gelişmektedir. Hastane

kütüphaneleri öncelikle hastane çalışanlarının -doktor, hemşire vb.- bilgi

ihtiyacını karşılamak üzere hasta bakımını destekleyecek hizmeti

vermektedir. Hastanenin yanı sıra eğitim ve araştırma faaliyetleri de

yürütülüyorsa, kütüphanenin bu unsurları da desteklemesi beklenir

TIP KÜTÜPHANELERİ TÜRLERİ

Genel olarak tıp kütüphanelerini dört gruba ayrılır:

Hastane kütüphanelerİ

Akademik tıp kütüphaneleri

Sağlık sektörü endüstrisindeki tıp kütüphaneleri

Tıp derneklerinin ve vakıfların kütüphaneler

HASTANE VE SAĞLIK MERKEZLERİ KÜTÜPHANESİ

Hastane personelinin bilgi ihtiyacını karşılamak için klinik ve biyomedikal bilgi

kaynaklarının ağırlıklı olarak yer aldığı bilgi merkezleridir.Amaç:kurumun bilgi

gereksinimini belirlemek,bu gereksinimleri karşılayacak bilgi sistemlerini

tasarlamak,kurum içinde üretilen verileri saklamak, çözümlemek,sonuçlarını

bilgiye dönüştürerek raporlaştırmak,dağıtımını gerçekleştirmek vebu bilginin

performans geliştirmek amacıyla kullanımını sağlamaktı

AKADEMİK TIP KÜTÜPHANELERİ

Eğitim, araştırma ve hasta bakımı ile ilgili merkezlerdir. Bu nedenle bu üç unsuru

da destekleyen bir koleksiyona sahiptir. Temel kaynakların yanı sıra, klinik eğitim

kaynaklarını da içerir. Koleksiyon ve sunulan hizmetler çok yönlü ve diğer tıp

kütüphane türlerine oranla daha zengindir. Tıp alanında ayrıntılı, bilimsel ve

güncel bilgiye erişimde önemli merkezlerdir. Özellikle yayın tarama,

kütüphaneler arası ödünç verme, gör-işit hizmetleri, kullanıcı eğitimi, güncel

duyuru gibi hizmetler vermesiyle diğer tıp kütüphanelerden ayrılı

SEKTÖR VE ENDÜSTRİ TABANLI KÜTÜPHANELER

Sağlık sektöründe faaliyet gösteren özel kütüphanelerdir. Bunlar ilaç firmaları,

araştırma kurumları veya medikal araç-gereç üreten ve pazarlayan kurumlar

olabilir.Hizmetleri ve koleksiyonları dar kapsamlıdır

DERNEK VE MESLEKİ SEKTÖR KÜTÜPHANELERİ

Tıp ve sağlık alanında kurulan dernekler ve vakıflara hizmet veren

kütüphanelerdir. Kuruluş amaçları daha çok üyelere hizmettir. Genelde

doktorlara ve diğer sağlık çalışanlarına hizmet verirler. Koleksiyon ve hizmetleri

sınırlıdır.

TIP KÜTÜPHANELERİ DEĞİŞİM VE GELİŞİM SÜRECİ

Tıp kütüphaneleri hızlı bir değişim içindedir. Bu değişime neden olan unsurlar şu

şekilde özetlenebilir : Yeni bilgide hızlı artış. Yeni uzmanlık alanları ve bunlara ait

literatürün atması. Elektronik tanı ve tedavi araçları ile elde edilen bilginin

organizasyonu Tele-tıp / uzaktan tıp uygulamaları ve bunlara ilişkin verilerin

düzenlenme zorunluluğu Klinik kararlar ve benzeri bilginin yayınlanması Yeni

bilgi teknolojisi ve bunların yaygın kullanım


Bu gelişmeler araştırma ve eğitim yapısının yeniden tanımlanması gereğini

doğurmuştur. Yeni sağlık sistemlerinin bilgiye ve kanıta dayalı olması gereği ortaya

çıkmıştır. Kanıta dayalı-evidence based medicine Bilgiye dayalı-knowledge based

medicine gibi oluşumlar bu değişimler sonucu ortaya çıkmıştır

Anlamlı bilginin tıpla ilgili bilgi yığını içinden seçilerek kısa sürede sunulmasının hasta

bakımı açısından önemi. Kanıta dayalı tıp anlayışı ile tıp kütüphanelerinin yeniden

yapılandırılması. Teknolojik gelişmeye ayak uydurma Tıp ve sağlık alanlarında oluşan

kuram ve uygulamaları yakından izleme gereği duymaktadır

TIP KÜTÜPHANELERİNİN KOLEKSİYON ÖZELLİKLERİ

Tıp ve sağlık bilimleriyle ilgili koleksiyonun çok çeşitli türlerde, çeşitli düzeylerde

ve farklı ortamlara kayıtlı bilgi kaynaklarından oluşması gerekmektedir.

Kütüphanenin niteliğine ve ihtiyaçlara göre bir koleksiyon politikası

oluşturulmalıdır. Bu politika oluşturulurken kullanıcı özelliklerine, konunun

sınırlarına, gerekli literatürün miktar ve niteliğinin ne olacağına ilişkin sınırlar

çizilmelidir.


Koleksiyonun kapsamına giren genel konular

Genelde bir tıp koleksiyonu biyotıp, cerrahi, hemşirelik, eczacılık ve diş hekimliği

disiplinleri üzerine yoğunlaşır. Bu alanlar ihtiyaca göre farklı terapi

uygulamalarını içine alarak genişletilebilir. Koleksiyonun kime hitap edeceği

sorusuna cevap aranmalıdır. Hastane, eğitim kurumu veya araştırma merkezi

için oluşturulacak koleksiyon birbirinden farklıdır

TIP KÜTÜPHANELERİ İŞLEVLERİ

Klinik uygulamalar ve sağlık hizmetleri Araştırma faaliyetleri Sağlık uzmanlarının

eğitimi Sağlık hizmetleri ve eğitim programlarının yönetimi Arşiv oluşturma:

Kurum yayınları ve benzeri materyalin sağlanması ve saklanması

KOLEKSİYON OLUŞTURMA SÜRECİNDE KRİTERLER

Kaynak seçerken şu etkenler dikkate alınmalıdır: Kurumun yapısı Bütçesi

Yürütülen eğitim programı Verilen klinik hizmetleri Yürütülen araştırma projeleri

Farklı formatlarda alınacak kaynaklar için ek kriterler saptanmalıdır. Alınacak

kaynakların kurum yapısına göre kapsam ve düzey olarak değerlendirilmesi

gereklidir.

KAYNAK TÜRLERİ

Bir tıp kütüphanesinin (basılı ve elektronik) şu tür materyalleri içermesi gerekir.

süreli yayınlar kitaplar referans kaynakları rapor ve bildiriler istatistiksel yayınlar

görsel işitsel materyaller gri yayınlar (dokümanlar, broşürler, tezler vb)

bibliyografik ve tam metin veri tabanları

KAYNAK TÜRLERİ

Referans koleksiyonunda; bibliyografik veri tabanları, el kitapları, konu sözlükleri,

rehberler ve anatomi atlaslarına, Sıradan kullanıcıların sorularına cevap verebilecek

sınırlı sayıda ve genel nitelikli kaynaklara, Güncel bilginin izlenmesinde hakemli, etki

faktörü yüksek süreli yayınlara ihtiyaç vardır. Süreli yayın seçiminde Index Medicus,

PUBMED, SCI gibi önemli indekslerde yer alan süreli yayınların seçimine dikkat

edilmelidir. Seçilecek derginin etki faktörüne, çıkış aralığına bakılmalıdır. Bu alanda

kullanıcının zamanının sınırlı olması ve çok sayıda yayın üretilmesi “review” yayın

kullanımına; yayın kalitesinden emin olma endişesi “peer review” yayınların kullanımına

ağırlık verilmesine neden olmaktadır.

HİZMETLER

basılı ve elektronik ortamı içeren koleksiyon oluşturma, erişim ve sunumunu,

çevrimiçi yayın tarama, kaynak talepleri alma ve sipariş etme, kütüphane

dışında hasta ve tanı bilgi sistemlerinden bilgi sağlama ve sunma, görsel işitsel

materyallerin ve etkileşimli bilgisayar hizmetlerinin, özellikle cerrahi gibi

uygulamaya dayalı alanlarda eğitimi desteklemesi açısından hizmet kapsamı

içinde yer almasına özen gösterilmelidir.

TIP KÜTÜPHANELERİNDE YÖNETİM

Kullanıcı beklentileri ve özellikleri dikkate alınarak kurumun amaç ve misyonuna

uygun olarak bir politika oluşturulmalı, bilgi ihtiyacı için gerekli bütçe, koleksiyon

ve hizmet hazırlanmalı, örgütsel yapı ve iş dağılımı belirlenmeli, kütüphaneler

arası işbirliği sağlanmalı, koleksiyon, hizmet ve performans değerlendirmesi

yapılmalı, yenilikler izlenmeli ve teknik gelişime uyum için gerekli oluşumlar

sağlanmalıdır.

TIP KÜTÜPHENECİSİ PROFİLİ

Bir tıp kütüphanecisinde olması gereken özellikler üç başlık altında incelenebilir.

Kişisel özellikler : Sorumluluk alabilme, yönetim yeteneği vb.

Konuyla ilgili özellikler : Tıp terminolojisine hakim olma Tıp ve diğer sağlık bilimleri

alanlarında bilgi sahibi olma Alanda var olan bilgi kaynaklarını tanıma Teknik

gelişmeleri izleme ve uyum sağlayabilme Tıp kütüphanelerinde kullanılan yöntem ve

teknikleri bilme

Genel özellikler : Yabancı dil bilme (özellikle İngilizce)Bilgisayar kullanabilme ve bilişim

teknolojisine uyum sağlayabilme Problem çözebilme

MLA: MEDİCAL LİBRARY ASSOCİATİONEAHIL:EUROPEAN ASSOCATION

HEALTH AND INFORMATİON LİBRARİES

Tıp ve sağlık alanında hizmet veren kütüphanecilerin oluşturduğu

en etkili mesleki dernekleri: Mesleki standartların oluşmasında ve

kütüphanecilik hizmetlerinin yapılandırılmasında oldukça etkili roller

yapmaktadır

TIP KÜTÜPHANECİSİNİN SAHİP OLMASI GEREKENBİLGİ VE BECERİLERİ (M.L.A) YA GÖRE

• MLA’e (2000) göre tıp kütüphaneciliği, kütüphanecilikle aynı derecede önemli diğer alanların

kesiştiği bir meslek dalıdır. Bu nedenle, tıp kütüphanecileri, kütüphanecilik mesleğinin gerektirdiği

genel bilgi ve becerilerin yanı sıra tıp ve sağlık alanlarının temel bilgilerine, entellektüel ve teknik

içeriğine uygun bilgi becerilere sahip olmalıdır

• Bilgi Yönetimi ve Kütüphaneciler: Medical Library Association (MLA) tarafından hazırlanan hastane

kütüphaneleri standartları özetle, bir tıp kütüphanecisinin rolünü, “bilgiye dayalı faaliyetler ile hasta

bakımı, hastaların eğitimi, performans gelişimi, eğitim ve diğer uygulamaların arasındaki ilişkilerin

bütünü,” olarak tanımlar. Bunlara ek olarak, kütüphaneci bilgi temeline dayalı bilgi

gereksinimlerinin değerlendirilmesi, saptanması ve planlanmasına; bilgiye dayalı hizmetlerin

iyileştirilmesi ve duyurulmasına; ayrıca kütüphanenin yer, donanım ve gerekli personelin

sağlanmasına yardımcı olur.

GELECEKTE YENİ NESİL TIP KÜTÜPHANELERİ

GELECEĞİN TIP KÜTÜPHANELERİ

GELECEKTE YENİ NESİL TIP KÜTÜPHANELERİ

GELECEĞE HAZIRIZ

TEŞEKKÜRLER

Documents

1. SAĞLIKTA BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ …sempozyum.bezmialem.edu.tr/images/sunumlar/Abdullah...Osmanlıda ilk tıp kütüphanesi II. Murat döneminde İshak Bey tarafından 1446