อ่านสร้างสุข ๗

กำเนดหนงสอของเดกไทย สรงอรณของหนงสอโรงเรยน กำเนดหนงสอของเดกไทย

aw.indd 1 7/28/11 10:53:50 AM

คยเปดเลม ๔

เกรนกลาว ๕

กำเนดหนงสอเดกของไทย:จากสมดไทยถงยคกำเนดการพมพ ๙

หนงสอเลมแรกดวงแกวแหงปญญาเดกไทย ๑๒

หนงสอสอนทกษะชวตเลมแรก ๑๘

แบบเรยนภาษาไทยเรยนความรดวยความงาม ๒๒

•เสนทางเวลาเทคโนโลยการพมพแบบใหมสประเทศไทย ๒๘

สรางหนงสอ-สรางเดกไทยในยคกาวสการศกษาแผนใหม ๓๑

สรางแบบเรยนคอสราง“แบบ”เดกไทย ๓๓

สรางเสรมแบบเรยนไทยโดยบาทหลวงฝรง ๓๕

หนงสอนทาน-อานสนก...ปลกฝงความดดวยความงาม ๓๗

หนงสอดทตองหามในสมยรชกาลท๖-๗ ๔๓

เพลงกลอมเดก:จากมขปาฐะสหนงสอเพอเดกปฐมวยเลมแรก ๔๖

•สงเขปการศกษากบหนงสอเดกของไทย ๔๙

สารบญ

aw.indd 2 7/28/11 10:53:51 AM

รงอรณของหนงสอโรงเรยน:

เพาะนกอานหวานเมลดพนธ“นกเขยน”สบรรณพภพ ๕๓

จดหมายเหตแสงอรณ:แสงแรกแหงอรณของนตยสารเพอเดก ๕๖

กลสตร:ปฐมฤกษเพอโรงเรยนสตรและนกเรยนสตร ๖๔

ราชนบำรง:สอสรางเสรมคณภาพผหญงยคใหม ๖๗

อสสมชญอโฆษสมย:จากครฝรงถงนกเรยนไทยกองไกลในกระแสกาล ๖๙

แถลงการศกษาเทพศรนทร:แปลงเพาะตนกลา“นกประพนธ” ๗๑

รายการหนงสออางอง ๘๖

พมพครงท ๑ :กรกฎาคม๒๕๕๔จำนวนพมพ :๑,๐๐๐เลมบรรณาธการ :สดใจพรหมเกด

บรรณาธการประจำฉบบ :รศ.ถรนนทอนวชศรวงศเขยนโดย :พรณอนวชศรวงศ

บรรณาธการฝายศลป :วฒนสนธสวรตนานนทภาพ : ธนยนนทฉพพรรณรงษ

กองบรรณาธการ : ยวดงามวทยโรจน,วลาสนดอนเงน,ชตมาฟกลน,คณตาแอตาล,วไลมแกวสข,

จฑาพรยอดศรประสานการผลต :พวงผกาแสนเขอนส,ชญชนญเอยมชน

จดพมพและเผยแพร :แผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

ไดรบการสนบสนนจากสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)๔๒๔หมบานเงาไม

ซอยจรญสนทวงศ๖๗แยก๓ถนนจรญสนทวงศแขวงบางพลดเขตบางพลดกรงเทพฯ๑๐๗๐๐

โทรศพท:๐-๒๔๒๔-๔๖๑๖-๗โทรสาร:๐-๒๔๒๔-๔๖๑๖-๗กด๓Website:ww.happyreading.in.th

E-mail:[email protected],Facebook:http://www.facebook.com/happy2reading

Twitter:http://www.twitter.com/happy2reading

พมพท :แปลนพรนตงจำกดโทรศพท๐-๒๒๗๗-๒๒๒๒

aw.indd 3 7/28/11 10:53:51 AM

การเดนหนาขบเคลอนรวมสรางใหเกดวฒนธรรมการอาน โดยเฉพาะการ

มงเปาหมายไปยงกลมเดกและเยาวชน หากไดยอนดประวตศาสตร กคงจะดยง

การใหความสำคญในเรองดงกลาวจงเปนทมาให“อานสรางสข”โดยศนยวจย

และพฒนานวตกรรมการอาน ไดศกษา เรยบเรยงกำเนดหนงสอของเดกไทยฯ

แคเพยงจำเพาะเลมน ภาคแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน คงเหนพอง

ตองกนวามเรองงดงามหลายตอหลายเรองใหเราไดรวมกนสานตอหลายตอหลาย

เรองเพยงเชดถกแวววาวอกหลายตอหลายเรองลำกาลสมยอยางนาทงฯลฯ

หากจะนบกนจรงๆ จะเหนวา ภารกจรวมสรางวฒนธรรมการอานแทบไม

ตองนบหนงใหม ทนเดมและทรพยากรเรามอยพอสมควร ขนอยกบการ

สรางสรรค ประยกตใชอยางไรใหรวมสมย เหมาะสมบรบททองถน ชมชน

องคกรฯลฯ

เราจะลองจบมอ เดนหนาและหมนจดการความรกนอยางสมำเสมอดวย

ความเชอมนวาพลงของการอาน จะเปนพลงสำคญทำใหเราเหนผลทวาดหวงใน

เรววน

สดใจพรหมเกด

ผจดการแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

คยเปดเลม

� | กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน

aw.indd 4 7/28/11 10:53:51 AM

เกรนกลาว

กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน | �

บนเสนทางสรางเสรมวฒนธรรมการอานทเปดประเดนกนในเวทตางๆเพอ

วาดหวงใหเดกและเยาวชนม “การอาน” เปนวถทางไปสการมสขภาวะ โดย

เฉพาะอยางยงทางจตใจและจตวญญาณ เราจะมองจากสภาพทเปนอยของการ

อานและหนงสอทกวนนเพอหวงวาจะมพรงนทดกวา?

การแลไปขางหนามความสำคญ

การเหลยวมองขางหลงกมความสำคญ...

...เพอจะไดหนนเนองใหวสยทศนเบองหนานนมความกระจางชดยงขน

จากชวงเวลากวาสามศตวรรษทผานมา ถงราวหนงศตวรรษมาน สยาม

ประเทศของเรามพฒนาการทถอไดวาเปนคลนลกใหญในมหาสมทรแหงการอาน

และระบบหนงสออยางนอย๓ประการหลกๆ

๑. กำเนดหนงสอเดกของไทย : จากสมดไทยถงยคกำเนดการพมพ

เรามสมดไทยททำใหไดประจกษหลกฐานของหนงสอสำหรบเดกเลมแรก

ของไทย ตงแตสมยอยธยาถงตนรตนโกสนทร จนดามณ -หนงสอเรยนเลมแรก

aw.indd 5 7/28/11 10:53:51 AM


ของไทย สวสดรกษา - หนงสอสอนทกษะชวตเลมแรก กาพยพระไชยสรยา

หนงสอเดกทเรยกไดวาเปน Edutainment Book เลมแรก กอนจะขยายตว

เปลยนโฉมหนาจากการจดจารลงในสมดไทย เปนการพมพแบบใหมทฝรงนำเขา

พมพไดทละมากๆ การอานในสงคมแพรหลายขน ระบบหนงสอยคใหมจงเขามา

แทนท

๒. สรางหนงสอ สรางเดกไทย ในยคกาวสการศกษาแผนใหม

นโยบายการศกษาแผนใหม กอปรกบเทคโนโลยการพมพ ทำใหกรม

ศกษาธการ กระทรวงธรรมการ มความเคลอนไหวในการผลตหนงสอสำหรบเดก

จำนวนมาก จากแบบเรยน เปนหนงสอนทานตางๆ เพอใหเดกไดเพลดเพลนกบ

การอาน อนเปนการหวงเพาะนสยรกการอาน โรงพมพเอกชน ครตางชาตตาง

ภาษากไดเขามามสวนรวมในการเขยนหนงสอใหเดกไทยอาน กรอบคดของการ

สรางหนงสอเดกในยคน (ยคอนๆ กคงไมตางกน) กคอ “รฐบาลตองการให

ราษฎรมความรอยางไร หรอในทสดจะใหมนสยใจคออยางไร อำนาจของรฐบาล

อยในการแตงหนงสอสอนเดก”

เราไดหนงสอทนาสนใจตามดำรของฝายอำนาจรฐจำนวนไมนอย แตเราก

เสยโอกาสทจะไดอานหนงสอทตางออกไปจากทอำนาจของผปกครองรฐตองการ

aw.indd 6 7/28/11 10:53:52 AM

กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน | �

๓. รงอรณของหนงสอโรงเรยน : เพาะนกอาน หวานเมลดพนธ “นก

เขยน” สบรรณพภพ

ในยคทมการขยายตวของโรงเรยนในพระนคร ทงโรงเรยนของรฐไทยและ

โรงเรยนฝรง (ซงดำเนนการโดยครจากสถาบนทางครสตศาสนา) โรงเรยนซง

ปจจบนนมอายราวๆหนงรอยปคอโรงเรยนทเกดในยคน ไดแกวฒนาวทยาลย

อสสมชญ ราชน สวนกหลาบ เทพศรนทร เปนตน โรงเรยนหลายแหงไดดำร

ดำเนนการออกหนงสอของโรงเรยนในลกษณะนตยสารโดยมจดเนนตางๆกนไป

เพอเพมคณภาพชวตและความรอบร ทสำคญเพอสรางเสรมการอานและเปนเวท

ใหนกเรยนไดเขยนลงพมพบางฉบบมอายยนยาวรวม๓๐ปบางฉบบเปนแปลง

เพาะกลาใหเกดนกเขยนเรองนามในยคตอมา

ทำใหนกถงขอความหนงจากแลไปขางหนา ของ“ศรบรพา”

...กาลเวลาทผานไป มไดผานไปอยางไรความหมาย

กาลเวลามไดผานไปดจวามนเปนความวางเปลา

และมไดทงสงหนงสงใดไวขางหลงมน...

จากการคนควาเรยบเรยงดวยพนจพจารณา ทำใหไดเหนการแสวงหา

มาตรการ วธการ และขบวนการในการเพาะการอานใหเปนอปนสย ปลกฝงการ

เขยนใหแกเยาวชน ลองเหลยวไปมองขางหลง จะพบหลายสงหลายอยางทนาจะ

aw.indd 7 7/28/11 10:53:52 AM

นำมาเปน “แบบอยาง” หลายอยางเปนนวตกรรมหนงสอและการอาน ทนาจะ

นำมา “สรางใหม” หรอ “สานตอ” และหลายอยางทเคยเกดขนอาจนำมา

“ตอยอด” แทนทการ “ตอตาน” ดวยหวใจทเปดกวางเหนอขอจำกดทมกกลาว

อางกนอยางพรำเพรอ เพยงเพราะไมตองการใหคดตาง คดใหม คดไกล หรอ

คดกาวหนา

...เบองหลงกาลเวลาผานไป

ยอมมพฒนาการของสรรพสง

เหลอไวเปนรองรอยของมนเสมอ…

ถรนนทอนวชศรวงศพรณอนวชศรวงศ

ศนยวจยและพฒนานวตกรรมการอาน


aw.indd 8 7/28/11 10:53:52 AM

กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน | 9

กำเนดหนงสอเดกของไทย จากสมดไทย

ถงยคกำเนดการพมพ

aw.indd 9 7/28/11 10:53:53 AM

�� | กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน�� | กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน

วรรณกรรมเดกของไทยนนเรมมาจากวรรณกรรมมขปาฐะ เดกฟงเรอง

ราวทผใหญเลาใหฟงปรากฏจากบทเหบทกลอมเดกกลอนและนทานพนบานท

ใชเลาและขบกลอมสบตอๆ กนมาเปนเวลานานโดยมไดบนทกไวเปนลายลกษณ

อกษร การเลาเรองนยมเลาเปนคำกลอน คอมลกษณะสมผสและจงหวะเพอ

สะดวกในการเลาและทองจำ เลากนมาปากตอปาก เรองทนยมเลากนมาก เชน

ปลาบทองโสนนอยเรอนงามยายกะตาเปนตน

ตอมาจงมการเขยนลงใน สมดขอย หรอ สมดไทย มกเปนเรองทำนอง

สงสอนศลธรรมและพทธศาสนา เชน พระยาฉททนต นกกระจาบ สบนทกมาร

สงขทอง นอกจากนกมเรองราวทนำมาจากนทานชาดกตางๆ จากการคนควา

ของนกวชาการวรรณกรรม(รญจวน,๒๕๑๗ ;กลอมจต,๒๕๒๒)ไดภาพอยาง

ชดเจนวา หนงสอสำหรบเดกในระยะแรกๆ ของไทยลวนเปนคำประพนธรอย

กรอง ไมปรากฏนามผแตง และเปนหนงสอทผเขยนประสงคแตงใหผใหญ แต

เดกกอานดวย

“ในระยะแรกนนเดกอานหนงสอของผใหญ เชนเรอง รามเกยรต สงข

ทอง และไกรทอง เปนตน หนงสอทเขยนใหเดกอานนนเปนหนงสอ

สอนอาน ทประกอบดวยเรองศลธรรมเปนพน เชน สบนทกมาร

พระยาฉททนต นกกระจาบ และพระไชยสรยา เปนตน เรองตางๆ

เหลานเขยนเปนกาพยกลอนทงสน” (เปลองณนคร,๒๕๑๐:๕๑)

aw.indd 10 7/28/11 10:53:54 AM


��

คำวา สมด เมอครงโบราณ หมายถง หนงสอเปนเลมๆ ซงคนไทยแต

โบราณนานมาจะบนทกเรองราวตางๆ ไมวาจะเปนพงศาวดาร ตำรายา

กาพยกลอน ลงในสมดทงสน สมดนเรยกวา สมดไทย หนาตนของหนงสอ

สมดไทยจะมขอความอยางเชน หนาตนพระสมดรามเกยรต หนาตนพระ

สมดบทละครพระรถเสน ฉะนนจงมหอสมด หอพระสมด ตอมาพอม

หนงสอทเปนกระดาษ เรากเรยก สมดฝรง ใหตางจากสมดไทย

สมดไทย ทำดวยกระดาษขอยแผนยาวๆ หนาแคบ พบทางขวางทบกลบ

ไปกลบมาคลายผาจบ เปนสมดเลมสเหลยมผนผา มทงชนดกระดาษขาว

และกระดาษดำ ดงนนจงเรยกหองทใชเกบสมดเหลานวา หองสมด มา

ภายหลงเรารบเทคโนโลยการพมพจากตะวนตก สงทเกบอยในหองสมดจง

เปนหนงสอแทบทงสน แตเรากยงใชคำเรยกทมมาแตเดมคอ “หองสมด”

หรอ “หอสมด”

สวนคำวา หนงสอ มกใชหมายถงตวหนงสอ ตวอกษร ขอความ จดหมาย

เชน มหนงสอไปถง มใบบอก มหนงสอบอก ในภาษาราชการยงใชคำวา

หนงสอ เมอหมายถงจดหมาย เชน ตามทแนบมาในหนงสอน ดงแจงใน

หนงสอนแลว

aw.indd 11 7/28/11 10:54:02 AM


ทเรยกวาสมดขอยเพราะทำมาจากตนขอยบางครงกเรยกวาสมดไทย

เปนของทไทยทำมาแตโบราณ “ปรากฏวาในสมยอยธยามรานขายสมดไทยแลว

แตผทซอนนมนอยชาวบานธรรมดาคงไมซอใชและราคาคงจะแพงสมดไทยจะม

ใชมากอนสมยอยธยาหรอไมไมมหลกฐานยนยนแนนอน” (สทธา และคณะ,

๒๕๑๕:๕๒๙)

หนงสอเลมแรก ดวงแกวแหงปญญาเดกไทย

หนงสอทปรากฏหลกฐานวาแตงขนสำหรบเดกเลมแรกไดแก“จนดามณ”

แตงโดยพระโหราธบด ในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช (ครองราชย พ.ศ.

๒๑๙๙-๒๒๓๑) เมอประมาณ พ.ศ.๒๒๒๓ หรอราว ๓๓๐ ปมาแลว จนดามณ

ถอเปนแบบเรยนเลมแรกของไทย วาดวยการเขยนและแตงคำประพนธ ภาคแรก

สมดไทย หรอ สมดขอย

aw.indd 12 7/28/11 10:54:04 AM


��

เปนบทสรรเสรญ แลวกลาวถงคำศพททมเสยงคลายกน ตอดวยหลกไวยากรณ

ไทยสวนภาคหลงเปนการแตงคำประพนธชนดตางๆ

การทพระโหราธบดซงเปนพระมหาราชคร แตงหนงสอเรองนขน

สนนษฐานวาเปนพระราชประสงคของสมเดจพระนารายณเนองดวยพวกมชชนนาร

ฝรงเขามาเผยแพรศาสนาและวชาการอยางฝรงจนถงแกตงโรงเรยนสอนเดกไทย

สมเดจพระนารายณทรงเกรงวาเดกไทยจะพากนไปนยมฝรงเสยหมด จงไดโปรด

ใหบำรงการศกษาดวยการแตงหนงสอเรยนขน (สทธาและคณะ,๒๕๑๕:๑๑๐ ;

เสนย,๒๕๑๘:๖๓)

จนดามณ เปนหนงสอแบบเรยนภาษาไทยทใชกนแพรหลายมาตงแตสมย

กรงศรอยธยา แตกจการพมพยงไมเกดขน ผทใครจะไดความรจงตองขวนขวาย

หาตนฉบบมาคดลอกไวในสมดไทย เมอคดลอกตอๆกนมาหลายยคหลายสมยก

ยอมมการคลาดเคลอนไป บางครงผเปนเจาของสมดไทยไดความรมากใส

เพมเตมบาง หรอเมอสมดขาดกเอาสมดมาปะตดปะตอสบสน จงทำใหขอความ

ของ จนดามณ ฉบบตางๆ ผดแผกแตกตางกนมากบางนอยบาง เมอตกทอดมา

ถงกรงรตนโกสนทรจงมจนดามณปรากฏอยหลายฉบบ ประกอบกบการทจนดามณ

ของพระโหราธบด เปนแบบเรยนไทยมากอนจนเปนเสมอนสญลกษณของแบบ

เรยนไทย ทำใหหนงสอแบบเรยนไทยในยคตอมาหลายเลมใชชอตามวา

“จนดามณ” เชนเดยวกน เชน จนดามณฉบบความแปลกจนดามณครงแผนดน

aw.indd 13 7/28/11 10:54:05 AM


พระเจาบรมโกศ จนดามณฉบบกรมหลวงวงษาธราชสนท จนดามณฉบบพมพของ

หมอสมธและจนดามณฉบบพมพของหมอบรดเลย

สมยกรงรตนโกสนทร หนงสอทใชศกษาเลาเรยนกนม ๕ เลม เปนแบบ

เรยนตงแตชนตนเรอยไปตามลำดบ คอ “ประถม ก กา” “สบนทกมาร”

“ประถมมาลา” “ประถมจนดามณ เลม ๑” และ “ประถมจนดามณ เลม ๒”

หนงสอเหลานถกคดลอกตอๆกนมาโดยไมปรากฏนามผแตงและไมปรากฏแนชด

วาแตงขนในสมยใด นอกจากแบบเรยนประถมมาลา ซงสนนษฐานวาผแตงคอ

พระเทพโมล (ผง) ซงเปนพระภกษแหงวดราชบรณะ เขาใจวาคงเปนพระองค

เดยวกบทแตงจารกวดพระเชตพนฯ (วดโพธ) เมอครงปฏสงขรณวดนน ประถม

มาลาคงแตงในสมยรชกาลท๓

สำหรบหนงสอประถมกกานนพระวรเวทยพสฐไดกลาวไวในหนงสอ

วรรณคดไทย(๒๕๐๒)วา“แบบเรยนประถม ก กา เปนแบบเรยนในสมยรชกาลท

๑ ถงรชกาลท ๕ เลาเรยนกนกอนมแบบเรยนมลบทบรรพกจขน เขาใจวาการ

เรยนเขยนอานดวยแบบเรยนเชนนนาจะสบเนองมาจากยคสดทายของกรง

ศรอยธยา คอแผนดนพระเจาอยหวบรมโกษฐ”

aw.indd 14 7/28/11 10:54:06 AM


��

ประถม ก กา เปนหนงสอหายาก เพราะครงนนยงไมมการพมพ โดย

มากจงคดลอกมาจากคร หรอพอจะหาไดบางจากพวกสมดขอย เมออานหนงสอ

แตกแลวกอานสบนทกมาร ประถมมาลา ประถมจนดามณเลม ๑ และเลม ๒

แลวจงอานหนงสอประเภทอนๆตอไป ไดแก เสอโค จนทโครพสงขทอง กาก

พระยาฉททนต สวสดรกษา เปนตน (ตอมาเมอชาวตางประเทศเขามาตงโรงพมพ

ในประเทศไทย จงไดนำหนงสอแบบเรยนและหนงสออานเพอความเพลดเพลน

เหลานรวมทงนทานทมอยในสมดขอยมาจดพมพเผยแพร)

(ซาย) ปฐม ก กา หดอาน พ.ศ.๒๔๖๘ (ขวา) ประถม ก กา ร.ศ.๑๒๕

aw.indd 15 7/28/11 10:54:10 AM


ตวอยางการสอนมาตรากกาในประถม ก กาฉบบหอสมดแหงชาต

แมไกอยในตะกรา

แมไกอยในตะกรา ไขๆมาสหาใบ

อแมกากมาไล อกแมไกไลตกา

หมาใหญกไลเหา หมในเลาแลดหมา

ปแสมแลปนา กะปมาปทะเล

เตานาแลเตาดำ อยในนำกะจระเข

ปลาทอยทะเล ปลาขเหรไมสด

บทอาขยานสำหรบฝกอานการสะกดแมกกา

บทเพลงมาตราแม ก กา

เดกทงหลายยงจำไดไหม แมกกาในมาตราไทย

เปนไทยไมมตวสะกด เราตองจดจำ

เตาไกเสอหมววถวงา ปลาโลมามาลาจระเข

คำเหลานไมมตวสะกด นนคอแมกกา

เตาไกเสอหมววถวงา ปลาโลมามาลาจระเข

คำเหลานไมมตวสะกด นนคอแมกกา

aw.indd 16 7/28/11 10:54:29 AM


��

หนงสอประถมมาลาหรอปฐมมาลาแตงโดยพระเทพโมล(ผง)ใน

สมยรชกาลท๓ไดใหหลกการใชไมมวนโดยทสองบททายเปนคำกลอน

จากตำราจนดามณดงน

หนงไซรหมไมมวน ปราชประมวลแตบราณ

จกลอกจำลองสาร ตามอาจารยบงคบไข

ใฝใจใหทานน นอกในมแลใหมใส

ใครใครแลยองใย อนใดใชอยาใหลหลง

ใสกลสะใภใบ ทงตำใตและใหญยง

ใกลใบแลใชจง ใชใหคงคำบงคบ

หลงจากนนยงมคำประพนธ(กาพยยาน)ทสอนการใชไมมวนทรจกกน

ดจนปจจบนดงน

ผใหญหาผาใหม ใหสะใภใชคลองคอ

ใฝใจเอาใสหอ มหลงใหลใครขอด

จกใครลงเรอใบ ดนำใสและปลาป

สงใดอยในต มใชอยใตตงเตยง

บาใบถอใยบว หตามวมาใกลเคยง

เลาทองอยาละเลยง ยสบมวนจำจงด

aw.indd 17 7/28/11 10:54:39 AM


หนงสอสอนทกษะชวตเลมแรก สวสดรกษา แตงโดยพระสนทรโวหาร (ภ) หรอสนทรภ (พ.ศ.๒๓๒๙-

๒๓๙๘)แตงขนเมอประมาณพ.ศ.๒๓๖๔-๒๓๖๗ (ตอนปลายสมยรชกาลท ๒)

เพอถวายเจาฟาอาภรณเปนการแนะนำกจทพงปฏบตเพอสวสดมงคล

นอกจากนในชวงสมยรชกาลท ๓ ประมาณ พ.ศ.๒๓๗๓ สนทรภไดแตง

เพลงยาวถวายโอวาท ถวายเจาฟากลาง (สมเดจเจาฟากรมพระยาบำราบปรปกษ)

และเจาฟาปõว (พระอนชาเจาฟาอาภรณ) เปนคำสอนของครแกศษยและม

คำไวอาลยทตองจากกน และแตง สภาษตสอนหญง ระหวาง พ.ศ.๒๓๘๐ -

๒๓๘๓เปนขอควรประพฤตปฏบตของกลสตร

อนง ภายหลงมหนงสอ สภาษตสอนเดก เกดขนราว พ.ศ.๒๔๑๙ (สมย

รชกาลท๕)แตไมปรากฏนามผแตง

สนทรภ ไดรบการยกยองวาเปนนกเขยนหนงสอเดก (ทมใชแตง

เปนตำราเรยนโดยตรง) คนแรกของไทย โดยเมอครงทบรษท ไทย

วฒนาพานช จำกด จด “นทรรศการ ๑๕๐ ปของหนงสอเดก” ขน

เมอเดอนตลาคม ๒๕๑๕ ไดรวบรวมประวตความเปนมาของหนงสอ

เดกไทยไว ระบวา หนงสอเดกของไทยเทาทมหลกฐานปรากฏตว

ผแตง หากจะนบหนงสอทมจดประสงคนอกเหนอการเปนแบบเรยนผแตง หากจะนบหนงสอทมจดประสงคนอกเหนอการเปนแบบเรยน

aw.indd 18 7/28/11 10:54:40 AM


�9

สวนหนงในคำสอนจาก สวสดรกษา จากหนงสอสมดไทยทมอายรวม

สองรอยปทยงเปนวถแหงความประพฤตทจะนำสวสดมงคลมาใหผปฏบต

อนงอยาวาแดดแลลมฝน อยากงวลเรงวนใหพลนดบ

เมอเชาตรสรยงจะลงลบ จงคำนบสรยนพระจนทร

อนงเลาเขาทศรไสยาสน อยาประมาทหมนคำนบลงกบหมอน

เปนนรนดรสรรเสรญเจรญพร คณบดรมารดาคณอาจารยฯ

อยาลมหลงจงอสาหรกษาสร ตามคตโบราณทานขานไข

วาเชาตรสรโยอโณทย ตนนอนใหหามโมโหอยาโกรธา

ผนพกตรสบรพทศแลทกษณ เสกวารนดวยพระธรรมคาถา

ทนบถอคอพระไตรสรณา ถวนสามคราจงชำระสระพระพกตร

โดยตรงแลวกลาวไดวาเรมเมอประมาณ๑๕๐ปมาแลว (นบถงปพ.ศ.๒๕๑๕)

โดยเรมนบจากสวสดรกษาเปนตนมา

aw.indd 19 7/28/11 10:54:44 AM


นอกจากเรองทแตงขนสำหรบเดกแลว สนทรภมกนำนทานมาเลาแทรกไว

ในเรองทแตงอยเสมอเชนนทานเรอง“รอยนวทเขาควาย”แทรกในนราศเมอง

สพรรณ เรอง “กระตายกบจระเข” แทรกใน ลกษณวงศ และเรอง “พระยากง

พระยาพาน”แทรกในนราศพระประโทน (เจอสตะเวทน,๒๕๑๖)

หนงสอสำหรบเดกเลมสำคญทสนทรภไดแตงไวอกเรองหนงคอ “กาพย

พระไชยสรยา”ในสมยรชกาลท๓เมอพระยาศรสนทรโวหาร(นอยอาจารยางกร)

แตงแบบเรยนมลบทบรรพกจเพอใชในโรงเรยนหลวงในสมยรชกาลท๕นนได

นำ “กาพยพระไชยสรยา” ไปแทรกไว คงดวยความไพเราะจรรโลงใจของกาพย

ประเภทตางๆจากฝมอของกวชนคร

กาพยพระไชยสรยา เปนแบบเรยนทสนทรภแตงขนในสมยรชกาลท

๓ แหงกรงรตนโกสนทร สนทรภแตงขนเมอประมาณป พ.ศ.๒๓๘๓ -

๒๓๘๕ ขณะทบวชเปนพระอยทวดเทพธดาราม ทานแตงเปนกาพยซง

แทรกความรเกยวกบภาษาไทย ในเรองของมาตราตวสะกดแมตางๆ เชน

แมกก กง กน กด กบ และเกย เปนตน นอกจากนนยงสอดแทรกคต

ธรรมตางๆ ทเปนประโยชนอกดวย จดประสงคของการแตงกเพอถวาย

พระอกษรแดเจาฟาชายกลางและเจาฟาปõว พระโอรสในพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาลยและเจาฟากณฑลทพยวดพระอครชายา

aw.indd 20 7/28/11 10:54:49 AM


��

เรองยอ:มกษตรยพระองคหนงมพระนามวาไชยสรยาครองเมองสาวตถ

มพระมเหสทรงพระนามวาสมาล ครอบครองบานเมองดวยความผาสก ตอมา

ขาราชการ เสนาอำมาตยประพฤตตนไมถกตองตามทำนองคลองธรรมจงเกด

เหตอาเพศ เกดนำปาไหลทวมเมอง ผปาอาละวาด ทำใหชาวเมองลมตาย

จำนวนมาก พระไชยสรยากบพระมเหสจงลงเรอสำเภาแตกถกพายพดจนเรอ

แตก พระไชยสรยาและพระมเหสขนฝòงได พระอนทรจงเสดจมาสงสอนธรรมะ

ใหทงสองพระองคปฏบตตามธรรมจงเสดจไปสสวรรค

ในรชกาลท ๕ เมอพระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) แตง

หนงสอมลบทบรรพกจ สำหรบใชเปนแบบเรยนหนงสอไทยในโรงเรยนหลวง

คงเหนวา “กาพยเรองพระไชยสรยา” น เปนบทกวนพนธทไพเราะทงอาน

เขาใจงายและเปนคต จงนำมาบรรจไวในมลบทบรรพกจเปนตอนๆ ตงแต

แม ก กา ไปจนจบแมเกย ในการศกษา “กาพยพระไชยสรยา” ผเรยนจะได

เรยนรเกยวกบลกษณะการแตงคำประพนธประเภทกาพยไดแกกาพยยาน๑๑

กาพยฉบง๑๖และกาพยสรางคนางค๒๘

aw.indd 21 7/28/11 10:54:58 AM


แบบเรยนภาษาไทย เรยนความรดวยความงาม

หนงสอแบบเรยนของไทยไดรบการเปลยนแปลงแกไขใหมในสมยรชกาลท ๕

เนองจากเรมมการจดการศกษาแบบใหมในป พ.ศ.๒๔๑๔ ยกเลกแบบเรยนเกา

และใหใช แบบเรยนหลวง ของพระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร)

(พ.ศ.๒๓๖๔-๒๔๓๔)ซงแตงขนเมอครงเปนหลวงสารประเสรฐมทงหมด๖เลม

คอมลบทบรรพกจ วาหนตนกร อกษรพโยค สงโยคพธาน ไวพจนพจารณ และ

พศาลการนต

มลบทบรรพกจ ไดเคาจากหนงสอ จนดามณ แลวนำมาดดแปลงใหเหมาะ

แกกาลสมยและนำ กาพยพระไชยสรยาของสนทรภมาแทรกไวเปนตอนๆเพอให

(ซาย)

หนงสอชดมลบทบรรพกจ

ฉบบพมพเมอพ.ศ.๒๕๐๑

(ขวา)

ตวอยางกาพยพระไชยสรยา

ทแทรกอยในมลบทบรรพกจ

aw.indd 22 7/28/11 10:55:01 AM


��

เปนตำราวาดวยรปสระ พยญชนะ ตวอกษร การประสมสระ -พยญชนะ

วรรณยกตและเครองหมายพเศษตลอดจนการนบเลข วาหนตนกร สอนอกษรนำ

อกษรพโยค สอนอกษรควบ สงโยคพธาน สอนตวสะกด ไวพจนพจารณ สอน

คำพองและพศาลการนต สอนตวการนต

กลาวโดยสรป หนงสอในชดนประกอบดวยสาระสำคญคอ ๑) การแจก

ตวสะกดตางๆ เรมจาก ก กา แจกอกษร ก ถง ฮ ประสมกบสระ ๑๕ เสยง

แลวแจกตวสะกดแมตางๆ แทรกกาพยยานพระไชยสรยา เพอเปนแบบฝกหด

การอาน และ ๒) การอธบายกฎเกณฑของอกขรวธ ไดแก การแบงพยญชนะ

ตามไตรยางค การแบงตามการออกเสยง การผนวรรณยกตอกษรนำ การใช

ฤฤÂ∆∆Â

เมอกรมศลปากรนำแบบเรยนชดนมาพมพในป พ.ศ.๒๕๐๑ ไดระบไวใน

คำนำวา

“มลบทบรรพกจ วาหนตนกร อกษรพโยค สงโยคพธาน ไวพจนพจารณ

และ พศาลการนต ทงหมดนวาดวยวชาใชพยญชนะเสยงสงตำ การผน

การผสมอกษรและตวการนต เฉพาะมลบทบรรพกจสนนษฐานวา

คงไดเคามาจากหนงสอจนดามณอนวาดวยระเบยบของภาษาซง

พระโหราธบดแตงไวในสมยกรงศรอยธยา แตคงนำมาดดแปลงให

aw.indd 23 7/28/11 10:55:02 AM


เหมาะแกกาลสมย และนอกจากนยงแทรกเรองกาพยพระไชยสรยา

ซงสนทรภแตงในรชกาลท ๓ เขาไวดวย ทงนเขาใจวาพระยาศรสนทร

โวหารคงจะเหนวากาพยพระไชยสรยาเปนบทประพนธทไพเราะ

เขาใจงายและเปนคต จงนำมาบรรจไวในมลบทบรรพกจเปนตอนๆ

ไป ตงแตแม ก กา จนจบแมเกย”

หนงสอชดนนบวามบทบาทสำคญในประวตการศกษาของชาต ดวยเปน

แบบฝกหดอานเบองตนของกลบตรกลธดา ในยคสมยกอนเกดกรมศกษาธการ

กระทรวงธรรมการ(พ.ศ.๒๔๓๕)กลาวคอหนงสอชดนเกดขนเมอ๑๔๐ปทลวง

มา เพอทำหนาทพฒนาแบบเรยนซงทางราชการเรยบเรยงจดพมพขนเปน

มาตรฐาน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงปฏรปการ

ศกษาของชาตโดยจดตงโรงเรยนหลวงขน เปนการเปดแนวทางทรฐจะรบหนาท

จดการศกษาแกเยาวชน ในการนไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาศร

สนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) เมอครงเปนหลวงสารประเสรฐ เรยบเรยง

หนงสอชดนขนเพอใชเปนแบบเรยนในโรงเรยนหลวง และวงการการศกษาสมย

ตอมากรบเอาหนงสอเหลานไปใชเปนแบบแผนในการสอน

aw.indd 24 7/28/11 10:55:03 AM


��

ตวอยางจากกาพยพระไชยสรยาของสนทรภทแตงขนสมยรชกาลท๓

ทนำไปแทรกในมลบทบรรพกจแบบเรยนหลวงในสมยรชกาลท๕

ฉบง ๑ˆ (แมกง)

ขนกงจงสำคญ ทงกนปนกน

รำพนมงไมในดง

ไกรกรางยางยงสงระหง ตะลงปลงปรงประยงค

คนทรงสงกลนฝòนฝาง

มะมวงพวงพลองชองนาง หลนเกลอนเถอนทาง

กนพลางเดนพลางหวางเนน

เหนกวางยางเยองชำเลองเดน เหมอนอยางนางเชญ

พระแสงสำอางขางเคยง

เขาสงฝงหงสลงเรยง เรงรองซองเสยง

สำเนยงนาฟงวงเวง

กลางไพรไกขนบรรเลง ฟงเสยงเพยงเพลง

ซอเจงจำเรยงเวยงวง

ยงทองรองกะโตงโหงดง เพยงฆองกลองระฆง

แตรสงขกงสดาลขานเสยง

aw.indd 25 7/28/11 10:55:09 AM


กะลงกะลางนางนวลนอนเรยง พระยาลอคลอเคยง

แอนเอยงอโกงโทงเทง

คอนทองเสยงรองปÜองเปÜง เพลนฟงวงเวง

อเกงเรงรองลองเชง

ฝงละมงฝงดนกนเพลง คางแขงแรงเรง

ยนเบงบงหนาตาโพลง

ปาสงยงยางชางโขลง องคะนงผงโผง

โยงกนเลนนำคลำไป

ในสมยรชกาลท ๕ กจการการพมพทชาวตางประเทศนำเขามความเจรญ

กาวหนาโดยลดบทบาทจากการออกหนงสอพมพหนไปผลตหนงสอทเปนความร

และวรรณกรรมอยางขนานใหญโดยนำมาจากเอกสารดงเดมซงเขยนไวในรปของ

สมดขอยหรอสมดไทย มาพมพในรปเลมดวยเทคโนโลยการพมพทเรยกกนในยค

นนวา“สมดฝรง”

โรงพมพหมอบรดเลยนอกจากพมพตำราหนงสอแปลและพงศาวดารจน

แลวในป๒๔๑๖ไดพมพผลงานชนเอกคอ อกขราภธานศรบท หรอDictionary

aw.indd 26 7/28/11 10:55:14 AM


��

of the Siamese Languageเขยนโดยอาจารยทดถอกนวาเปนพจนานกรมเลม

แรกของไทยและเปนตนแบบการจดพมพพจนานกรมในสมยตอมานอกจากนยง

พมพหนงสอไดคราวละมากๆ เชน หนงสอสำหรบมลศกษา กรมศกษาธการ

เรองประถม ก กา พมพครงแรกจำนวนถง ๑๐,๐๐๐ เลม และหนงสอบางเลม

กพมพซำหลายครงเชนกฎหมายไทยของหมอปรดเลพมพครงท๑๐เมอพ.ศ.

๒๔๑๖

สวนโรงพมพของหมอสมธ พมพวรรณกรรมรอยกรองเปนหลก เลมทโดงดง

ทสดคอพระอภยมณ ของสนทรภโดยแยกพมพเปนเลมเลกๆสบกวาเลมรำลอ

กนวาผจดพมพรำรวยขนทนตาเหน สามารถสงแทนพมพมาขาย และทำใหเกด

โรงพมพขนอกหลายโรงดวย

ความตนตวในเรองการอานหนงสอกอตวขนเปนกระแสในสงคมยคนน

หากแตไมมหนงสออานเลนเพอเดก เดกจงนยมอานเรองแตงสำหรบผใหญ นอก

เหนอจาก พระอภยมณ แลวกม ขนชางขนแผน เปนตน ไมตางจากยคนทเดก

ชอบดละครโทรทศนทมรสชาตเขมขนของผใหญ จนตองเกดขอเรยกรองใหมสอ

เพอเดก-เพอความสขความความคดสรางสรรคความรอบรทเชดชใจเดก...เพอ

สขภาวะทางปญญาและจตวญญาณของเดก

aw.indd 27 7/28/11 10:55:17 AM


เสนทางเวลาเทคโนโลยการพมพแบบใหมสประเทศไทย

เดมการเขยนหนงสอของคนไทยนอกจากจารกบนแผนศลาแลว ยงเขยน

บนใบลานและกระดาษขอย (สมดไทย) ตอมามชาวตางประเทศไดหลอตว

พมพอกษรไทยขน

จากหลกฐานทปรากฏเกยวกบแทนพมพและตวพมพภาษาไทยนนเรมขน

ในประเทศพมาเมอพ.ศ.๒๓๕๙โดยแอนจดสน(AnnJudson)และชาง

พมพชอเฮาส (Hough) แลวยายแทนพมพไปตงถาวรทโรงพมพของคณะแบบ

ตสตในเมองกลกตตา ประเทศอนเดย ในป พ.ศ.๒๓๖๙ แทนพมพนไดพมพ

ตำราไวยากรณของรอยเอกเจมสโลว(JamesLow)เมอพ.ศ.๒๓๗๑

จากนน นกสอนศาสนาชอโรเบรต เบรน (Robert Burn) และธอมสน

(Thomson) ไดซอแทนพมพนไปตงทสงคโปร รบพมพหนงสอไทย การพมพ

หนงสอไทยในชวงแรก กลมมชชนนารพมพหนงสอเกยวกบศาสนาทสงคโปร

แลวสงมาแจกทกรงเทพฯ

ตอมา นกสอนศาสนาคณะหนงไดซอแทนพมพไวจากนกายลอนดอน

มชชนนารโซไซต (London Missionary Society) และมอบใหหมอแดน บช

บรดเลย(DanBeechBradley)นำมาใชในกรงเทพฯเมอพ.ศ.๒๓๗๘และ

เรมพมพเปนครงแรกในปถดมาสวนใหญพมพคำสอนศาสนาครสต

aw.indd 28 7/28/11 10:55:24 AM


�9

ปพ.ศ.๒๓๘๒หมอบรดเลยไดรบจางพมพประกาศของทางราชการเรอง

หามสบฝòนนบเปนเอกสารสงพมพทางราชการฉบบแรก

ปพ.ศ.๒๓๘๗เกดหนงสอขาวบางกอกรคอรเดอร (BangkokRecorder)

นบเปนหนงสอพมพฉบบแรกของไทย

ป พ.ศ.๒๔๐๑ รชกาลท ๔ โปรดเกลาฯ ใหตงโรงพมพหลวงขนใน

พระบรมมหาราชวง เรยกอกชอหนงวาโรงพมพอกษรพมพการ และเรมพมพ

หนงสอราชกจจานเบกษาเปนครงแรก

หนงสออานเลนของไทยเรมมการพมพจำหนายในสมยรชกาลท ๔ โดย

โรงพมพหมอบรดเลยพมพเรองไทยและเรองแปลจากภาษาจน เชน สามกäก

ซงมคนนยมอานมาก

ป พ.ศ.๒๔๐๔ ลขสทธในการพมพหนงสอตามแบบตะวนตกเรมเกดขน

ในประเทศไทย เมอหมอมราโชทยขายลขสทธ “นราศลอนดอน” แกหมอ

บรดเลยเปนเงน๔๐๐บาท

ในสมยรชกาลท๕มโรงพมพใหญทพมพหนงสออานเลนอย๒แหงคอ

โรงพมพหมอบรดเลยทคลองบางหลวงพมพหนงสอรอยแกวและโรงพมพหมอ

สมธ(SamuelJohnSmith)พมพรอยกรอง(พมพเรองของสนทรภจำหนาย)

ตอมาจงมโรงพมพอนๆ เชน โรงพมพนายเทพทปากคลองตลาดซงพมพเรอง

จนและโรงพมพเรองจกรๆวงศๆยานวดเกาะสำเพงสะพานหนฯลฯ

aw.indd 29 7/28/11 10:55:32 AM

หากจะปรบใหสงคมไทยเปนสงคมแหงปญญา

จำเปนตองเรงสรางวฒนธรรมการอาน

ใหเปนวฒนธรรมของชาตและทำใหเกดทวแผนดนศ.นพ.ประเวศ วะส ราษฎรอาวโส

aw.indd 30 7/28/11 10:55:36 AM

สรางหนงสอ-สรางเดกไทย ในยคกาวสการศกษาแผนใหม ในยคกาวสการศกษาแผนใหม

aw.indd 31 7/28/11 10:55:42 AM


เสนทางสายหนงสอสำหรบเดกมจงหวะกาวทรวดเรวกวาแตกอนๆ ในยค

กาวสการศกษาแผนใหม กลาวคอในป พ.ศ.๒๔๓๐ พระบาทสมเดจพระจลจอม

เกลาเจาอยหว ทรงโปรดเกลาฯ ใหตงกรมศกษาธการขนและโอนโรงเรยนตางๆ

ทมอยในสมยนนมาขนกบกรมศกษาธการทงหมด โดยมสมเดจกรมพระยาดำรง

ราชานภาพ (เมอครงดำรงพระยศเปนพระเจานองยาเธอกรมหมนดำรงราชา

นภาพ) ทรงเปนผบญชาการกรมศกษาธการ และไดทรงนพนธ “หนงสอแบบ

เรยนเรว”ขนในปพ.ศ.๒๔๓๑ใหใชสอนในโรงเรยนแทนแบบเรยนหลวง ๖ เลม

ของพระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) หนงสอแบบเรยนเรวนชวยให

นกเรยนอานออกเขยนไดภายในเวลาหนงปถงหนงปครง แทนทจะตองใชเวลา

เรยนถง๓ปอยางแตกอน

และอกไมกปตอมากมการจดตง กระทรวงธรรมการ ขน เมอวนท ๑

เมษายนพ.ศ.๒๔๓๕(ตอมาเปลยนชอเปนกระทรวงศกษาธการ)มกรมศกษาธการ

เปนกรมหนงของกระทรวงธรรมการ กองแบบเรยนของกรมศกษาธการทำหนาท

โ

เปนกรมหนงของกระทรวงธรรมการ กองแบบเรยนของกรมศกษาธการทำหนาท

aw.indd 32 7/28/11 10:55:48 AM


��

เกยวกบการจดพมพแบบเรยนตางๆ (ตอมาในป พ.ศ.๒๔๕๔ ไดแยกกองแบบ

เรยนไปเปนกรมราชบณฑต มหนาทสราง รวบรวม และรกษาสรรพแบบอยาง

สำหรบศกษาเลาเรยนทวไป)

สรางแบบเรยน คอ สราง “แบบ” เดกไทย

ตงแต พ.ศ.๒๔๔๐ เปนตนมา กรมศกษาธการไดผลตหนงสอหดอาน

หลายชด ไดแก แบบสอนอานเลม ๑ -๔ แบบสอนอานภมศาสตร แบบสอนอาน

จนตกวนพนธ ซงคดเลอกตดตอนมาจากวรรณคดสำคญๆ บางเรอง ไดแก

อเหนา สงขทอง ราชาธราช สามกäก รามเกยรต พระอภยมณ และดอกสรอย

สภาษตนอกจากนกมแบบสอนอานพงศาวดารแบบสอนอานธรรมจรยาหนงสอ

พลเมองดเปนตน

เนอหาวชาความรเรองเมองไทยในสมยนนไดกำหนดไววา ใหเรยนวชา

ภมศาสตรพงศาวดาร(ประวตศาสตร)หนาทพลเมองและจรรยา(ศลธรรม)

ชนชนสงผมโอกาสในการจดการศกษาของชาตในยคนน ตางมแนวคดท

ยอมรบความสำคญของแบบเรยนในแงของการเปนเครองมอใชสงผานทศนคต

ทางการเมองทรฐพงประสงคมาสประชาชน ดงขอความจากเอกสารสำคญของ

ทางการ:-

aw.indd 33 7/28/11 10:55:50 AM


“จะใหไพรฟาพลเมองมนสยใจคออยางไร รฐบาลมอำนาจท

ตกแตงนสยใจคอไพรบานพลเมองไดดวยการแตงหนงสอ

สำหรบสอนเดกในโรงเรยน...” (สมเดจกรมพระยาดำรงราชานภาพ

เอกสารกองจดหมายเหตแหงชาต ร.๖ ศ.๔/๒๖ เรองคดจดโรงเรยน

กสกรรม)

“หนงสอเรยนเปนหลกสำคญของการศกษา โดยเหตวารฐบาล

ตองการใหราษฎรมความรอยางไร หรอในทสดจะใหมนสย

ใจคออยางไร อำนาจของรฐบาลอยในการแตงหนงสอสอนเดก

เหตฉะนน การแตงหนงสอสรางหนงสอควรอยในกระทรวง

ธรรมการ...” (เอกสารกองจดหมายเหตแหงชาต ร.๖ ศ.๑/๑

รายงานการประชมขาหลวงเทศาภบาล ร.ศ.๑๒๖)

แบบสอนอานธรรมจรยา เลมแรกทเจาพระยาธรรมศกดมนตร (สนน

เทพหสดนณอยธยา)แตงขนเปนครงแรกตพมพเมอพ.ศ.๒๔๔๔ซงขณะนน

มบรรดาศกดเปนหลวงไพศาลศลปศาสตร ดำรงตำแหนงเปนนายตรวจฝาย

ศกษาธการ แตงแบบเรยนนขนโดยคำสงของพระเจาลกยาเธอพระองคเจา

กตตยากรวรลกษณ ซงขณะนนดำรงตำแหนงอธบดกรมศกษาธการ เปนหนงสอ

เลมเดยวจบมเนอหาเกยวกบศลธรรมจรรยาทบคคลทวไปพงประพฤต

aw.indd 34 7/28/11 10:55:51 AM


��

ในปตอมา มประกาศของกระทรวงธรรมการใหบคคลแตงแบบเรยนธรรมจรยา

ตามหวขอทกระทรวงกำหนด ผใดแตงไดดทสดจะไดรบคดเลอกไวเปนแบบเรยน

หลวง โดยไดรบเงนรางวลบทละ ๓ บาท (เอกสารกองจดหมายเหตแหงชาต

ศธ.๙.๒/๓๓เรองลขสทธหนงสอตำราเรยน)เจาพระยาธรรมศกดมนตรจงไดแตง

แบบสอนอานธรรมจรยาใหม ออกมาเปนชด ๕ เลม มเนอหาเกยวของกบความ

รกชาตและความภกดตอองคพระมหากษตรยเพมเตมจากชดแรกทแตงไว

สรางเสรมแบบเรยนไทยโดยบาทหลวงฝรง

แบบเรยนทแตงขนโดยภาคเอกชนทมความสำคญในประวตศาสตรการ

ศกษาไทยเหนจะตองยกใหหนงสอดรณศกษา เลม๑-๕ซงแตงโดยฟ.ฮแลร

ครผปกครองโรงเรยนอสสมชญในอดต หนงสอชดนมงหมายเรยนภาษาไทยในชน

ประถมมลและชนประถมศกษาปท๑-๔ในชวงพ.ศ.๒๔๕๓หนงสอชดนแสดง

ถงความแตกฉานทางภาษาไทยของนกบวชชาวฝรงเศส โดยเนอหาภายในเลมจะ

เปนกลอนและภาพประกอบสอนเดก ทำใหไดรบการยอมรบใชเปนตำราเรยนทใช

ในการเรยนการสอนในระดบชนประถมศกษาของโรงเรยนตางๆ อยางแพรหลาย

(ดรณศกษา ตอน กอ ขอ เคยไดพมพเปนหนงสอทระลกงานพระบรมศพของ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท๕)

aw.indd 35 7/28/11 10:55:54 AM


ว™าเหมอนสนคา

วชาเหมอนสนคา อนมคาอยเมองไกล

ตองยากลำบากไป จงจะไดสนคามา

จงตงเอากายเจา เปนสำเภาอนโสภา

ความเพยรเปนโยธา แขนซายขวาเปนเสาใบ

นวเปนสายระนาง สองเทาตางสมอใหญ

ปากเปนนายงานไป อช¨าสยเปนเสบยง

สตเปนหางเสอ ถอทายเรอไวใหเทยง

ถอไวอยาใหเอยง ตดแลนเลยงขามคงคา

ปญญาเปนกลองแกว สองดแถวแนวหนผา

เจาจงเอาหตา เปนลาตาฟงดลม

ขเกยจคอปลาราย จะทำลายใหเรอจม

เอาใจเปนปóนคม ยงระดมใหจมไป

จงจะไดสนคามา คอวชาอนพสมย

จงหมนมนหมายใจ อยาไดครานการวชา

แตงโดย ฟ.Œแลร (จาก ดรณศกษา เลม ๓)

aw.indd 36 7/28/11 10:56:03 AM


��

เจษฎาจารย ฟ.ฮแลร เปนนกบวชคณะภราดาเซนตคาเบรยล ๑ ใน ๕

ทานแรกทเดนทางมารบงานดานการศกษาของโรงเรยนอสสมชญ เมอ พ.ศ.

๒๔๔๔ในวย๒๐ปจากการฝกฝนภาษาไทยจนสามารถแตงแบบเรยนไดและ

แสดงถงความแตกฉานในภาษาไทย ทำใหสมเดจกรมพระยาดำรงราชานภาพ

โปรดใหเปนผแปลจดหมายของมองซเออร เดอวเซวาดวยเรองโกศาปานไป

ประเทศฝรงเศส โดยราชบณฑตสภาไดรวบรวมจดพมพเปนเลมเขาไปในชด

ประชมพงศาวดารโดยแบงเปน๑๔ภาคคอภาคท๔๗ถงภาคท๖๐โดย

ใชใชชอวา “โกศาปานไปฝรงเศส” นอกจากทานจะแปลหนงสอไดดแลว ม

ความรและรกในโคลงฉนทกาพยกลอนและมความแมนยำในเรองศพททก

ประเภทไมวาจะเปนศพทในประวตศาสตรศาสนาหรอวรรณคดทำใหไดรบ

เชญเปนสมาชกของสมาคมวรรณคดณราชบณฑตเมอพ.ศ.๒๔๗๕

หนงสอนทาน-อานสนก...ปลกฝงความดดวยความงาม

ในป พ.ศ.๒๔๕๓ มหนงสอ “นทานสภาษต” (ร.ศ.๑๒๘) เปนแบบเรยน

อานภาษาไทยซงกรมศกษาธการประกาศใหสามคยาจารสมาคมแตงประกวดกน

ในหวขอจรรยาและคดเลอกเรองดมาจดพมพรวมเลมมทงหมด๕๓เรอง เปน

aw.indd 37 7/28/11 10:56:10 AM


เรองทพระเจานองยาเธอ กรมหลวงวชรญาณวโรรส

เรยบเรยงไวหลายเรอง ไดแก นกกนปลา หงสทองลอง

อกท ความเชอ เปนอะไรดเอยและเงนสลง

สวนเรองอนๆ เชน โคนนทวศาล (ม.ร.ว.เปย

มาลากล ณ อยธยา) เดกเลยงแกะ (ขนสภาเสพ

(ชวง)) กระตายตนตม (พระยาประกาศวฒสาร (สน

บณโญปการ))มาอาร (พระยาโอวาทวรกจ)ชางกบมด

(ร.อ.ต.ขนอกษรสทธ)กงกาไดทอง(นายตวนเปรยญ)

นกมหหนมปก (พระยาวจตรธรรมหปรวฒน) สอนลกใหเปนโจร (พระยาพรฬห

พทยาพรรณ(สวนพกกะเวส))เปนตน

ป พ.ศ.๒๔๕๕ กรมราชบณฑต ไดจดพมพหนงสอแบบสอนอานรวมเรอง

“นทานอสป” แปลและเรยบเรยงโดยพระจรสชวนะพนธ (สาตร สทธเสถยร)

(ภายหลงเลอนบรรดาศกดเปนพระยาเมธาธบด)มทงหมด๔๕ เรอง เชนราชสห

กบหน ลากบจงหรด กากบนกยง กระตายกบเตา ชาวนากบงเหา เทพารกษกบ

คนตดตนไม กบเลอกนาย กวางกบเสอ เปนตน

จดประสงคในการรวมนทานอสปเลมน เพอใหเดกชนมลหรอชนประถมได

ใชอาน โดยมเจตนาใหเดกไดอานหนงสอแตกฉาน และรจกตวสะกดตางๆ ได

ถกตอง

aw.indd 38 7/28/11 10:56:10 AM


�9

อนง สำหรบการจดพมพนทานอสป ภาคเอกชนไดจดพมพมากอนหนานน

แลว โดยใชชอวา อศปปกรณม เมอ พ.ศ.๒๔๓๔ นบวาเปนหนงสอเดกเกาแก

ทสดอกเลมหนงของไทยจดพมพโดยโรงพมพศกษาพมพการ

และอกเลมหนงทนาสนใจในสองทศวรรษตอมาคอ เทพปกรณม (๒๔๕๑)

แตงโดยนายบ.โอ.คาตไรท อาจารยใหญโรงเรยนสวนกหลาบ เปนประเภท

เทพนยาย แปลจากเรองของตางประเทศ มเรอง อาละดนกบโคมวเศษ อาลบา

บากบพวกปลนเปนตน

นทานทเกาแกทสดทไดรบความนยมสบทอดมาถงปจจบน และเปนทรจกกน

ทวโลกมากทสดรวมถงในประเทศไทยดวยคอนทานอสปซงนอกจากจะมเรองราว

สนกสนานแลว ดานหลงเลมยงมคตสอนใจจากเนอเรอง ดวยคำวา นทานเรองน

สอนใหรวา...

นทานอสป มตนกำเนดอยทอาณาจกรกรกโบราณ จากทาสผวสคนหนงชอ

“อสป” (Aesop)ผมชวตอยในชวงเวลา๕๖๐-๖๒๐ปกอนครสตศกราช เปนคน

รปรางหนาตาอปลกษณ แตมจตใจทงดงาม อสปไปทำงานเปนทาสทเกาะซามอส

ในระหวางทเปนทาส อสปไดนำชอเสยงมาสตนเองและนายของเขา ดวยการเปน

นกเลานทานผมความสามารถจนเปนทรจกกนดในทองถนนน ในทสดอสปกถก

aw.indd 39 7/28/11 10:56:15 AM


ปลดปลอยใหเปนอสระจากการเปนทาส เนองจากความเปนผทมไหวพรบและสต

ปญญาอนเฉยบแหลมนนเอง

อสปสามารถเอาชนะใจชาวกรกได ดวยการเลาเรองทสนก สอดแทรกดวย

ปรชญาแงคด และคตสอนใจตางๆ ซงเมอใครไดฟงกสามารถเขาใจไดงายๆ อก

ทงยงนำคตทไดรบไปประยกตใชกบการดำเนนชวตประจำวนของตวเองไดดวย

นทานของอสปไดรบความนยมอยางมากจากคนฟงชวตของเขาจงทำงานดวยการ

เลานทานเปนกจวตร จนทำใหทกคนในทองถนทเขาอยรจกเขาเปนอยางด และ

ทกคนตางกอยากฟงนทานของเขาไมวาจะเปนทงเดกหรอผใหญ

ลกษณะเดนอกอยางหนงของเรองราวจากอสปกคอ เขาจะใชตวละครทเปน

สงสาราสตวทวไป เชน หมาปากบลกแกะ สนขกบเงา ราชสหกบหน กบเลอก

นายกระตายกบเตาฯลฯ

สนนษฐานกนวา นทานอสป เขามาในไทยในสมยกรงศรอยธยา ชวงสมยของ

พระนารายณมหาราช มชาวกรกเขามารบราชการคอ คอนสแตนตล ฟอลคอน

หรอ เจาพระยาวชาเยนทร และมการเลาตอๆ กนมา ครนเมอมการพมพเกดขน

จงไดมนทานอสป เปนตวหนงสอและปรบแตงสำนวนการเลาไปหลากหลายสำนวน

ตลอดจนหลากหลายวธการและสบมายาวนาน

เปนตวหนงสอและปรบแตงสำนวนการเลาไปหลากหลายสำนวน

aw.indd 40 7/28/11 10:56:20 AM


��

ในชวงพ.ศ.๒๔๕๖-๒๔๖๒กรมราชบณฑตกระทรวงธรรมการไดจดพมพ

หนงสอสำหรบเดกทมใชแบบเรยนขนหลายเลม สวนใหญเปนเรองแปล ไดแก

เรอง นายแยกผฆายกษ เดกทเมองจน เดกทเมองญปน ฉนอยากเปนกลาส

แอฟรกาใต ความลกลบของรปเทานกอนทรงาและปกณณกประวตการคนกบเรอ

“หนงสออานเลนสำหรบเดก” ของกรมราชบณฑต กระทรวงธรรมการ ชวง พ.ศ. ๒๔๕๖ - ๒๔๖๒

มลเหตทกรมราชบณฑตจดพมพ “หนงสออานเลน” (Book for Fun)

สำหรบเดก กดวยหนงสอทนำความเพลดเพลนมาใหเดกไดนน สามารถเพาะ

นสยรกการอานใหเกดขนได ดงขอความแจงอยในปกหลงของหนงสอวา

“ดวยเดกๆ ในสมยน เมอเรยนหนงสอ เชน แบบเรยนเรว มล

บทบรรพกจ หรอประถม ก กา มากบครแลว กไมมหนงสออะไร

จะอานเลนโดยลำพงตนเองใหเพลดเพลนได จะหนหนาไปทาง

aw.indd 41 7/28/11 10:56:25 AM


ไหนกพบแตแบบเรยนและหนงสอทเปนขอความไมเหมาะสมหรอ

ยงยากเกนไปทงนน หนงสอเชนนถงจะซอหามาใหเดกอาน โดยมาก

เดกกจำใจจำตองอานไปอยางนกแกวพดภาษาคน ไมเปนประโยชน

แกการทจะเพาะนสยใจคอเทาใดนก เมอกรมราชบณฑตเหน

เปนการบกพรองอยเชนนจงไดคดใหมหนงสอขนชดหนง ทำเปนเลม

เลกๆ พมพดวยตวอกษรโตๆ มรป วาดวยเรองงายๆ และใชถอยคำ

อยางจะมใหเดกรสกเบอหนาย...”

ความดงกลาวน ชใหเหนวาการสรางสรรคหนงสอสำหรบเดกเปนงาน

สำคญทจะตองมองคความร อยางนอยกคอความรความเขาใจในเรองจตวทยา

การสอสารกบกลมเปาหมาย อนไดแก ศลปะการเขยน การออกแบบ การผลต

หนงสอ นาเสยดายทขาดความตอเนอง องคความรในเรองหนงสอเดกของเราจง

ไมไดเพมผลผลตจนกลายเปนคลงปญญาทพรอมจะงอกเงยดอกผล หรอเปนทน

ทางวฒนธรรมสำหรบอนชนรนตอรน

“เดมทเยาวชนไมมหนงสออานของตน เมอจะอานหนงสออานเลนก

ตองเอาเรองทเขยนขนสำหรบผใหญมาอาน มาภายหลงจงเหนกนวา

การทจะชวยสงเสรมความเจรญทางสตปญญาและจตใจของ

aw.indd 42 7/28/11 10:56:25 AM


��

เยาวชนนน หนงสอทเขยนขนสำหรบเยาวชนโดยเฉพาะนนม

ความสำคญเปนอนมาก...

ระยะทมหนงสออานรอยแกวสำหรบเดกโดยเฉพาะนนเรมประมาณ

พ.ศ.๒๔๖๐ ในตอนนนกระทรวงศกษาธการไดใหผแตงเรองสำหรบ

เดกหลายเรอง ทงทแปลจากภาษาองกƒษและเขยนจากวรรณคด

เกาๆ ของไทย เชนเรอง นายแยกผฆายกษ ความลกลบของรปเทา

นกอนทรงา เดกทเมองญปน และสรรพสทธ เปนตน การดำเนนการ

ในเรองนแมเดกจะนยมอาน แตกไดทำๆ หยดๆ กน...”

(เปลอง ณ นคร, ๒๕๐˘ : ๕๕)

หนงสอดทตองหามในสมยรชกาลท ๖ - ๗

เมอปพ.ศ.๒๔๕๔มการจดพมพหนงสอทรพยศาสตร เลม ๑ - ๒(ในยค

นนเขยนวาทรพยสาตร) โดยโรงพมพบำรงนกลกจผเขยนคอพระยาสรยานวตร

(เกด บนนาค) เปนหนงสอทเสนอแนวคดทางเศรษฐศาสตร และอธบายถงระบบ

เศรษฐกจในประเทศตะวนตกในสมยนน เอาแนวคดและกลไกระบบเศรษฐกจ

แบบตะวนตกมาประยกตใชกบสงคมไทยโดยไมลมรากฐานทไทยเปนสงคม

เกษตรกรรม ประชากรสวนใหญเปนชาวนายากจน ใหความรดานประวตศาสตร

aw.indd 43 7/28/11 10:56:27 AM


เศรษฐกจไทย และทศนะทคนไทยยคกอนมองปญหาเศรษฐกจไทย เปนหนงสอ

ตำราเศรษฐศาสตรเลมแรกของคนไทยทไดแคเปดประตแงมออกมาสโลกหนงสอ

กตองชะงกงน เพราะถกทางราชการขอรองไมใหเผยแพร ทงทตพมพเพอเปน

หนงสอประกอบการเรยน และไดรบอนญาตจากกรมศกษาธการแลว เมอ พ.ศ.

๒๔๕๘ เนองจากรชกาลท ๖ ไดทรงเขยนวจารณลงในวารสารสมทรสาร ของ

ราชนาวสมาคม วาเปนหนงสอทจะทำใหเกดรษยากนและแตกสามคคกน พรอม

ทงเสนอลทธทรพยศาสตรใหม คอ “ความพอใจในสงทตนมอยแลวนนแหละเปน

ทรพยอนประเสรฐยง”

หนงสอ “ทรพยสาตร” - หนงสอตองหาม

aw.indd 44 7/28/11 10:56:29 AM


��

หลงจากนนจงไมมใครกลาเขยนตำราทางเศรษฐศาสตรอยางเปดเผยอก

ตอมาในสมยรชกาลท ๗ รฐบาลไดออกกฎหมาย หามสอนลทธเศรษฐกจ โดย

ถอวาการกระทำดงกลาวเปนความผดอาญาและหนงสอทรพยศาสตร เลม๑-๒

กถกประทบตราในฐานะหนงสอตองหาม

วากนวา ความใฝฝนทจะเหนประเทศไทย พฒนาไปสประเทศทมงคง

เขมแขง เปนอสระ เปนตวของตวเอง และมความเปนธรรมในสงคม อนจกไดจาก

หนงสอเลมน เปนสงทกาวลำหนาความคดอานของชนชนนำไทยในขณะนนไป

อยางมาก!

ตอมาหลงการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ.๒๔๗๕ ทรพยศาสตร

เลม ๓ จงไดรบการตพมพออกมาเปนครงแรก ในป พ.ศ.๒๔๗๗ ภายในชอ

เศรษฐกจ-การเมอง หรอ เศรษฐวทยา เลม ๓ เพอให

หนงสอชดนมความสมบรณ และอกราว ๒๐ ป ตอมา

จงมการจดพมพรวมเลม ๑-๓ เปนทรพยศาสตรฉบบ

สมบรณ และเมอมการวจย “๑๐๐ เลมหนงสอดทคน

ไทยควรอาน” ทรพยศาสตร คอหนงในรอยเลมอนทรง

คณคาควรแกการอาน!!

aw.indd 45 7/28/11 10:56:31 AM


เพลงกลอมเดก : จากมขปาฐะสหนงสอเพอเดกปฐมวยเลมแรก

พ.ศ.๒๔๖๓สมเดจกรมพระยาดำรงราชานภาพเมอครงทรงบรหารหอสมด

วชรญาณ ไดขอใหกระทรวงศกษาธการรวบรวมบทกลอมเดกทใชขบกลอมอย

ตามหวเมองภาคตางๆ แลวรวมพมพเปนเลม เรยกชอวา “บทกลอนกลอมเดก”

พมพในป พ.ศ.๒๔๖๔ ประกอบดวยบทเหเดก (บทกลอมใหเดกนอน) ๗๑ บท

บทปลอบเดก๔๒บทและบทเดกเลน(เพลงทเดกรองเลน)๖๖บทกลาวไดวา

เราไดเปดถนนสายหนงสอใหเดกปฐมวย จากวรรณกรรมมขปาฐะสำหรบเดกเลก

ทเรามมาแตโบราณกาล

“แตเกากอนมา พอเดกลมตาดโลก หฟงเสยงตางๆ เปน กไดยน

เสยงเหกลอมนอนเปลไกวกนเรอยมา จนสอนนง สอนยน สอน

เดน ลวนมบทกลอนสอนไว เชน บทสอนยนทลอใหเดกยนกมวา

“ตงไขลม ตมไขกน ไขตกดน อดกนไขเนอ” เปนตน

ยงมบทขเวลาลกนอย ๖-๗ เดอนในเปลไมยอมนอน ชอบดอะไรเลนๆ

เพราะกำลงเปนเวลาทเดกหดเรยนรสงรอบๆ ตว บทนนกมเปนตนวา

เพลงกลอมเดก :

aw.indd 46 7/28/11 10:56:34 AM


��

“แมวหงาวเอย ไตราวลงมา คนนอนไมหลบ กนตบเถดวา” หรอ

“ตäกแกเอย ตวลายพรอยพรอย งเขยวตวนอย หอยหวลงมา คนนอน

ไมหลบ มากนตบเถดวา”

บทปลอบ เวลาเดกนอยๆ รองไหกม เชน “แตเชาแต เขาแหยาย

มา...” บทสอนใหใชอากปกรยาปนเลน เชน “แกวงแขนเสย จะดวน

ไป ลกรองไห ดวนไปดวนมา”

บทรองเลนสนกÊ เชน เมอเดกยงออนกใหหดเลน “แมงมมขยม

หลงคา” หดใหเดกใชนวเปน จบหลงมอตวเอง แลวคนเลยงกชวยจบ

ตอๆ กน ขยมขนๆ ลงๆ เดกโตกเลนเขาแถวลอด “รรขาวสาร สอง

ทะนานขาวเปลอก” ถาเลน “งกนหาง” กรองบทไป แลวไลตะครบ

กนไป”

บทกลอนทกระดบวยของเดกมมากมายใหเลอกใชในโอกาส

ตางÊ เปนวธทเหมาะทสดสำหรบสอนเดกตงแตยงไมรหนงสอ พอ

เตบโตเขาโรงเรยนหรอหดเรยนกบผใหญกใชบทกลอนอก บทเรยน

ดงเดมทมเหลอกคอ “จนดามณ” แตครงเกา หรอ “มลบทบรรพกจ”

ฯลฯ กสอนดวยวธของกาพยกลอน”

(คณหญงสมโรจน สวสดกล ณ อยธยา, ๒๕๑๕)

aw.indd 47 7/28/11 10:56:36 AM


จากนโยบายการศกษาแผนใหมของไทยกอปรกบเทคโนโลยการพมพทเออ

ตอการผลตหนงสอจำนวนมากๆ ในยคกอตงกรมศกษาธการสบมา เรามการ

ผลตหนงสอสำหรบเดกจำนวนมากโดยเฉพาะหนงสอแบบเรยนไมวาจะเปนแบบ

เรยนภาษาไทยธรรมจรยานทานและอนๆทงจากการนำเอาภมปญญาดงเดม

ของไทยมารงสรรคใหมและนำมาจากตางประเทศหลกๆเปนงานผลตของทาง

ราชการ มอยบางทเอกชนไดผลตขน มทงสวนทหนนเสรมและสวนทกาวนำ

ราชการจนกลายเปนหนงสอตองหาม

นาหาคำตอบวา เสนทางสรางสรรคหนงสอทนาสนใจทแมทางการเปดปาย

นำทางไว เหตใดจงไปไดไมไกลกเงยบหาย เชน แนวคดเรองการจดทำหนงสอ

เพอความเพลดเพลนอนจะชวยเพาะนสยรกการอานไดเปนอยางดนอยางหนง

สวนทเปนหนงสอหามไมใหอาน กนาจะไดตงคำถามเชนกนวา เราสญเสยโอกาส

อะไรไปบาง ในการเปดปญญาแกอนชนของชาต เพราะหากการอานไมไดนำมา

ซงความสามารถในการตรกตรอง วเคราะหวพากษ ตงคำถามกบความรทมอย

และสงคมทเปนอยคณคาของหนงสอยอมลดนอยถอยลง…

aw.indd 48 7/28/11 10:56:36 AM


�9

สงเขปการศกษากบหนงสอเดกของไทย

• ในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท๕)ประเทศ

ไทยมความเปลยนแปลงเปนอยางมากอนเปนผลมาจากวฒนธรรมตะวนตก ซง

แพรเขามาตงแตรชกาลกอนแลว

• รชกาลท๕ทรงใหความสำคญกบการศกษาโปรดเกลาฯใหตงโรงเรยน

หลวงขนเปนครงแรกในพระบรมมหาราชวง เมอ พ.ศ.๒๔๑๔ ใหพระยาศรสนทร

โวหาร (นอย อาจารยางกร) เมอครงยงเปนหลวงสารประเสรฐ ปลดกรม

พระอาลกษณเปนอาจารยใหญนกเรยนไดแกพระเจาลกยาเธอพระราชวงศและ

บตรขนนาง

• ในป พ.ศ.๒๔๒๔ โปรดเกลาฯ ใหตงโรงเรยนขนทตำหนกสวนกหลาบ

เรยกวา โรงเรยนมหาดเลก ความมงหมายในตอนตนเพอหดวชาทหาร ตอมาโปรด

เกลาฯใหเปลยนเปนโรงเรยนพลเรอนเพอประโยชนแกขาราชการทวไปและตงแต

พ.ศ.๒๔๒๗ เปนตนมา ไดโปรดเกลาฯ ใหตงโรงเรยนสำหรบสามญชนตามวด

ตางๆ ทงในกรงและหวเมอง โรงเรยนสำหรบประชาชนแหงแรกคอโรงเรยน

วดมหรรณพาราม

aw.indd 49 7/28/11 10:56:42 AM


• เมอการศกษาขยายออกไป จงมพระราชดำรทจะแยกการจดการศกษาออก

จากกรมทหารมหาดเลก โปรดเกลาฯ ใหตงกรมธรรมการขนเปนกระทรวงนบแต

นนมาการศกษาของไทยกขยายออกไปสราษฎรอยางแทจรง

• ในชวงปพ.ศ.๒๔๓๐-๒๔๗๐หนงสอสำหรบเดกของไทยมววฒนาการไป

อยางรวดเรวมากเนองจากการเปลยนแปลงทางการศกษา

• ดานบนเทงคดของไทยนน แตเดมเขยนเปนรอยกรองโดยไดเคาเรองจาก

ชาดกและนทานพนเมอง บนเทงคดรอยแกวในระยะแรกสวนใหญแปลจากภาษา

องกฤษโดยตรง ตอมาจงใชเพยงโครงเรองและดดแปลงตวละครและฉากใหเปน

ไทยเมอมการเปลยนแปลงประเทศตามแบบตะวนตกในสมยรชกาลท๕ เจานาย

และขาราชการไดไปศกษาวชาการในตางประเทศ โดยเฉพาะในประเทศองกฤษม

เปนจำนวนมาก บคคลเหลานไดถายทอดบนเทงคดของตะวนตกเปนภาษา

รอยแกว แตเปนทนยมอานเฉพาะในหมผมการศกษาดและในวงสงคมชนสง สวน

ชาวบานยงนยมอานกลอนอย

• มการประกวดหนงสอสำหรบเดก คอ การประกวดหนงสอแสดงพระพทธ

ศาสนาสำหรบสอนเดก ตามพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

(รชกาลท๗)ดำเนนการโดยราชบณฑตยสถานตงแตปพ.ศ.๒๔๗๑ เปนตนมา

aw.indd 50 7/28/11 10:56:49 AM


��

เปนการประกวดแตงหนงสอเพอรบพระราชทานรางวลและพมพพระราชทานในงาน

พระราชพธทรงบำเพญกศลวสาขบชา หนงสอทไดรบรางวลในปแรกคอ พทธมามกะ

แตงโดยสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระวชรญาณวโรรส และในปตอมา (๒๔๗๒)

เรองทไดรบรางวลคอเรองศาสนคณแตงโดยม.จ.หญงพนพศสมยดศกล

• เมอความเรงดวนในการผลตตำราของกระทรวงศกษาธการเรมลดลง

ประกอบกบตลาดหนงสอหนไปสนใจนวนยายสำหรบผใหญ เรมตงแตป พ.ศ.

๒๔๗๒เปนตนมาเปนเหตใหหนงสอเดกออกสตลาดนอยลง

• ผลงานของกระทรวงศกษาธการในระยะหลงของยคนกคอหนงสอชด

นทานปญญาสชาดกเมอปพ.ศ.๒๔๗๔เปนเรองจากชาดกทนำมาเขยนใหงายขน

สำหรบเดก

• ในสมยรชกาลท ๗ การศกษาของชาวไทยขยายตวมากยงขน จำนวน

ผอานออกเขยนไดมมากขนตามลำดบ แตผมอาชพในทางการเขยนหนงสอยงม

ฐานะไมสดนก จนไดชอวา “นกประพนธไสแหง” หนงสอพมพรายวนมภาค

บนเทงคดมากขน มนยายแปลหรอทำเสมอนแปลจากภาษาจน นวนยายแปลจาก

ภาษาองกฤษซงมทงเรององพงศาวดารและอนๆ

aw.indd 51 7/28/11 10:56:58 AM

“มความมงคงอยในหนงสอมากกวาสมบตโจรสลดทงหมด“วอลท ดสนย นกสรางสรรคการตนระดบโลก

aw.indd 52 7/28/11 10:57:05 AM

รงอรณของหนงสอโรงเรยน : เพาะนกอาน หวานเมลดพนธ “นกเขยน”

สบรรณพภพ

รงอรณของหนงสอโรงเรยน :

aw.indd 53 7/28/11 10:57:08 AM


ปรากฏการณทนาสนใจในยคเรมตนการศกษาแผนใหมในประเทศไทย ซง

นบเปนบทบาททสำคญมากในการสงเสรมอานและการเขยนของเยาวชน คอการ

ผลตหนงสอหรอนตยสารขนเพอเดกนกเรยนของโรงเรยนตางๆ และบางกเพอ

ผอานนอกโรงเรยนดวยโดยดำเนนการขนภายในโรงเรยน

เรมจากคณะครมชชนนารอเมรกนของโรงเรยนวฒนาวทยาลย (เดมชอ

โรงเรยนกลสตรวงหลง)จดทำจดหมายเหตแสงอรณ (๒๔๓๕)เปนหนงสอพมพ

นกเรยนทกำหนดออกเปนรายเดอน จดวาเปนนตยสารฉบบแรกสำหรบเดกทเกด

ขนในโรงเรยนเลมแรก และเปนแนวทางใหมนตยสารเกดขนในโรงเรยนอนๆ อก

ในเวลาตอมาไดแก

- กมารวทยา (๒๔๓๘)ของโรงเรยนราชกมาร

- กลสตร (๒๔๔๙)ของมหามกฎราชวทยาลย

- สตรพจน (๒๔๕๖)ตอมาเปลยนชอเปนราชนบำรง(๒๔๗๐)

ของโรงเรยนราชน

- อสสมชญอโฆษสมย (๒๔๕๗)ของโรงเรยนอสสมชญ

- สวนกหลาบวทยา (๒๔๖๕)ของโรงเรยนสวนกหลาบ

- แถลงการศกษาเทพศรนทร (๒๔๖๕)ของโรงเรยนเทพศรนทร

- เบญจมานสาสน (๒๔๖๗)ของโรงเรยนเบญจมบพตร

- คอลเลซนวส (๒๔๖๗)ของโรงเรยนกรงเทพครสเตยนวทยาลย

aw.indd 54 7/28/11 10:57:08 AM


��

- ปรนสรอยแยล (๒๔๗๐)ของโรงเรยนปรนสรอยแยลส

มณฑลพายพ(เชยงใหม)

- ยพราชวทยา (๒๔๗๑)ของโรงเรยนยพราชวทยาลย

มณฑลพายพ(เชยงใหม)

ฯลฯ

หนงสอรายคาบ หรอทในสมยตอมาเรยกวา “นตยสาร” ของโรงเรยน

ตางๆ ในยคสมยกวารอยปมาแลว กอนถงการเปลยนแปลงการปกครองสระบอบ

ประชาธปไตย คอเกลยวคลนทมบทบาทตอสายธารพฒนาการของวงการหนงสอ

ของไทย

หนงสอของโรงเรยนหลายฉบบ คอขมพลงในการสรางนกอานทมคณภาพ

ใหสงคม และยงเปน “เวท” สรางนกเขยนใหไดกาวเดนออกไปสถนนสายบรรณ

พภพและกลายเปนนกเขยนแถวหนาของประเทศในกาลตอมา

อยางนอยทสด นตยสารโรงเรยนดงตอไปน ไดทำแลวซงคณปการทเรยก

ไดวาเปน“bestpractice”ของยคสมยนนกวาไดหากแตโรงเรยนใดจะนำมาเปน

“ตนแบบ”อยางนอยกนกเรยนหรอเดกและเยาวชนนนแหละจะไดรบคณานประโยชน

aw.indd 55 7/28/11 10:57:12 AM


จดหมายเหตแสงอรณ : แสงแรกแหงอรณของนตยสารเพอเดก

จดหมายเหตแสงอรณ หรอชอเตมวา DAYBREAK จดหมายเหต

แสงอรณ เปนนตยสารทจดทำขนในโรงเรยนฉบบแรก โดยคณะครของโรงเรยน

วฒนาวทยาลย(เดมชอโรงเรยนกลสตรวงหลง)ออกเปนรายเดอนเรมฉบบแรก

เดอนมกราคม พ.ศ.๒๔๓๕ (ร.ศ.๑๑๐) รเรมโดย ศาสนทต จอหน เอ. เอกน

(John A. Eakin) มชชนนารคณะเพรสไบทเรยน และทำหนาทเปนบรรณาธการ

ในระยะแรก

จดหมายเหตแสงอรณ ออกถง

เดอนเมษายน๒๔๔๖(ร.ศ.๑๒๑)แลว

หยดไปชวคราว จากนนไดออกใหมอก

ครงในเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๔๕๐

(ร.ศ.๑๒๕)ตอมาใชชอบนปกวา แมค

เอซน วฒนาวทยา (แตยงมคำวา

“จดหมายเหตแสงอรณ” เปนอกษรตว

เลกบนปก) จดทำถงปท ๓๕ (ไมนบ

ชวงทหยดไปประมาณ ๓ ป) เมอเรม

aw.indd 56 7/28/11 10:57:13 AM


��

ปท ๓๖ (พ.ศ.๒๔๗๓) เปนตนมา ไดเปลยนชอนตยสารเปน วฒนาวทยาลย

ออกเปนรายเดอนถงปพ.ศ.๒๔๗๕เปลยนเปนราย๓เดอนครนพ.ศ.๒๔๙๒

กเปลยนรปแบบไปเปนรายปกลายเปนหนงสออนสรณประจำรนของนกเรยนทจบ

หลกสตรในแตละปไป

จดหมายเหตแสงอรณ แมจะเปนนตยสารทจดทำขนในโรงเรยน ทวามง

กลมเปาหมายเพอผอานทวไป ความมงหมายในการจดทำนน บรรณาธการ (เจ.

เอ.เอกน)ไดแจงไวในฉบบแรกดงน

ขาพเจาเอดเตอร ไดคดจดแจงเรองราวซงจะนำมาลงในหนงสอ

จดหมายเหตแสงอรณน คดเลอกหาเรองทพอจะเปนคตบาง กบเรอง

ในครสศาสนาบาง เปนขาวความสำคญทตางประเทศบาง และ

ธรรมเนยมบานเมองทผดกนกบธรรมเนยมเมองสยามน กบเหตการณ

อนแปลกปลาด ซงมอยตามประเทศอนๆ กบวชาการตางๆ คอ เรอง

ดวงอาทตยและดวงจนทร วชาไฟฟÑา ลม อากาศ และจะมคำสงสอน

เตอนสตใหรจกลกษณะการประพƒษต พอจะรกษาตวใหพนจากโรค

ไภยตางๆ ใหมความสขสบายจำเรญมากขนจรงแท และเรองเปนคณ

เปนประโยชน ซงจะไดนำมาลงในจดหมายเหตนกยงมอยอกมาก จะ

คดใหสมควรกนกบทานผเสยทรพยทประสงคหาความร เหตการณอน

ด มาเปนเครองสำหรบทชวยตกแตงสตปญญาใหไพโรจนยงขน

aw.indd 57 7/28/11 10:57:17 AM


ขาพเจาคดจะมรปภาพพมพลงในจดหมายเหตนดวย แตการนนยงไม

สำเรจ จะตองขอทเลาไวกอน ตอภายหลงจงจะมรปภาพ คอรปสตว

ตางๆ อนแปลกปลาดทมไดมอยในเมองน มอยแตตามประเทศอนๆ

นน

อนง หนงสอจดหมายเหตแสงอรณนเปนคราวแรกออก ซงออกแต

เพยงเดอนละครงหนงกอน ถาเหนวาการนจำเรญดขน ตอภายหลง

จงจะไดออกเดอนละสองครง ซงขาพเจาไดคดการนขน ทมไดหวงผล

ประโยชนกำไรในการนไม คดแตจะใหสงซงเปนคณเปนประโยชนแก

ทานทงปวง เพราะดงนน จงมไดคดราคาใหมากเหลอเกน คดราคา

เพยงปละบาทหนง แตพอชวยเสยคากระดาษคาพมพเทานน ถาทาน

ผใดทอยในแขวงกรงเทพฯ จะตองการหนงสอจดหมายเหตแสงอรณน

ตงแตสบแผนขนไป กจะไมคดเอาคาแสตมปดวย จะใหคนนำหนงสอน

ไปสงจนถงบานแหงทาน

ขาพเจาขอใหทานทงปวงผทไดรบจดหมายเหตแสงอรณตงแตคราว

แรกน จะไดโปรดชวยปาวประกาศใหแกคนทงปวงทไมทราบการนดวย

เพอจะใหแสงอรณนแผไปทวตลอด สองสวางไปทกแหงทกตำบล

(จดหมายเหตแสงอรณ : มกราคม ร.ศ.๑๑๐)

aw.indd 58 7/28/11 10:57:17 AM


�9�9

มประจกษหลกฐานการเปดใหนตยสารเลมนเปน “พนท” ของการเขยน

ดงปรากฏใน“คำนำของเอดเตอร”ในฉบบเดอนเมษายนพ.ศ.๒๔๕๐

ขาพเจาตงใจวาครงนจะอสาหจดการใหดกวาแตกอน เชนจะใหมเรอง

ตางๆ มากขน ทงเปนเรองทดมประโยชนทงนน และจะพมพแสงอรณ

ใหเปนเลมใหญกวาแตกอนดวย

ครงนตามทไดตกลงกน ขาพเจาและพวกครอเมรกนจะเปนผจดหา

เรองตางๆ แลวจะมผชวยซงเปนชาวสยามเรยบเรยงตามสำนวน

โวหารแหงภาษาชาวสยาม เพอใหทานทงหลายผรบแสงอรณไดอาน

โดยความพอใจสบาย ขาพเจาตงใจจะสบคนเรองตางๆ จากนอก

ประเทศบาง ในประเทศบาง กบทงจะมผสงขาวในหวเมองตางๆ ใน

กรงสยามน สงขาวมารวมกนในหนงสอพมพแสงอรณทกๆ เดอนไป

และเรองตางๆ นนจะเปนเรองมคณประโยชนและเปนเรองสำคญควร

อานควรทราบ เพอความพอใจของทานทงหลายทมเสยเงนเปลาใน

การรบแสงอรณ

ขาพเจาขอแจงความตอทานทงหลายเปนพเศษวา แมทานผหนงผใด

มโอกาสแตงเรองตางๆ ทมประโยชนแกบานเมองกด แกบคคลกด

aw.indd 59 7/28/11 10:57:20 AM


เปนเรองนาฟงกด สงมายงขาพเจาแลว ขาพเจาจะลงพมพใหเสมอ

เมอเหนสมควร และเมอสนปหนงๆ ทานผใดไดฝากเรองมคณประโยชน

มาลงพมพมากกวาเพอนแลว จะไดรบรางวลเปนทระฦกของแสงอรณ

ในการททานสงมาน แมทานผหนงผใดไมไดรบรางวลกด ทานยงได

รบความขอบใจอนสงสดของแสงอรณ...

(จดหมายเหตแสงอรณ : เมษายน ร.ศ.๑๒๕)

เนอหาในชวงแรกแบงเปน ๗ หมวด คอ กจการแหงโลกทวไป (ขาวใน

ประเทศและตางประเทศ) ธรรมจรยา วทยาศาสตร ธรรมชาต ประวตบคคล

สำคญในโลกขาวสามญและขาวพเศษตางๆ(ขาวโรงเรยน)และเรองขำขน

ตอมาเมอแหมมโคล(MissEdnaS.Cole)เปนครใหญของโรงเรยนและเปน

บรรณาธการ ไดปรบปรงขนาดรปเลมและเนอหา ประกอบดวย ขาวตางประเทศ

วทยาศาสตรประวตศาสตรเยาวชนของประเทศตางๆคตนทานและมคอลมน

กจสำหรบสตรเปนคอลมนประจำ ลงนวนยายเรองยาวและเรองนารสำหรบสตร

นอกจากนกเรมลงภาพประกอบ

aw.indd 60 7/28/11 10:57:21 AM


��

เมอเปลยนมาเปน “วฒนาวทยา” ตามชอโรงเรยนในป ๒๔๗๓ ไดระบ

วตถประสงคไววา “เพออปการะแกผทใฝใจในจรยศกษา ทงเปนคตสำหรบพอ

บานแมเรอน อนเปนทางนำมาซงความรรอบตว มสขวทยาอนามย และกจ

สำหรบสตรเปนอาท”(วฒนาวทยา:เมษายน๒๔๗๓)

ครนเมอออกเปนราย๓เดอนในป๒๔๗๕เปนตนมา(ออกปละ๔ฉบบ

คอ เดอนมถนายน กนยายน ธนวาคม และมนาคม) มนางสาวเกอ ศาลคปต

เปนบรรณาธการ เนอหาประกอบดวย เรองทใหความร คตสอนใจความบนเทง

คำประพนธประเภทโคลง กลอน คอลมนขาวโรงเรยน และคอลมนทเปดโอกาส

ใหนกเรยนผมใจรกในดานการประพนธเขยนสงมา นบไดวานตยสารเลมนไดทำ

หนาทเปนสนามของนกเรยนดงขอความตอนหนงในคอลมนบรรณาธการแถลง

...หนงสอวฒนาวทยาของเราน เปรยบเหมอนบนไดคนแรกของการ

เขยนหนงสอ จะใหดเยยมทเดยวยอมเปนไปไมได คงตองมทผดบาง

แตผดเชนนน ทานเรยกวาผดเปนคร ซงเปนชองทางทจะใหเราใช

ความพยายามยงๆ ขน ประเทศของเรายงตองการคนทเขยนหนงสอ

ดๆ สำหรบแตงตำรบตำราตางๆ อกมาก ขอใหนกเรยนมความเพยร

ฝñกหดเขยนเรองสงมาเถด...

(วฒนาวทยา : กนยายน ๒๔๗๕)

aw.indd 61 7/28/11 10:57:24 AM


ทานผหนง ไดพดโทรศพทไปเชญหมอยามาใหตรวจบตรเลกๆ ของหลอนโดย

ความกระวนกระวายใจเปนอนมาก

เมอหมอไดฟงดงนนกถามวา“บตรของแมเปนอะไรจะ?”

ทานผหญงนนตอบวา“เขากลนหมกเขาไปทงกระปกแนจะ”

ทานหมอจงถามตอไปวา“แลวแมแกไขอยางไรหรอเปลาจäะ?”

หลอนตอบวา “ฉนกแกไขบางเหมอนกนละจะ คอฉนใหเขารบประทาน

กระดาษซบเขาไปสามแผนจะ”

จดหมายเหตแสงอรณ พƒษภาคม ๒๔๕๑

อยางมหางาย

“นแกอางวาแกเปนคนชางแตงหนงสอหรอ?”

“ขอรบผมแตงหนงสอชอ“วธตางๆสำหรบหาเงนเลยงชพ”“

“ยงงนยงตองมาเทยวขอทานอก”

“กนเปนวธหนงอยางไรเลาขอรบ”

จดหมายเหตแสงอรณ กรกฎาคม ๒๔๕๖

aw.indd 62 7/28/11 10:57:31 AM


��

ความคดทเหมาะ

มารดา “หน กระตายของเจานะ เอาใหเดกคนนนเสยไมดหรอ สงสารมน

เปนลกกำพราพอกไมม”

บตร(กอดกระตายไวแนน)“แมจãาเอาพอใหเขาไปแทนกระตายไมไดหรอ?”


เยนเตอลแมนผหนง ไปรบประทานอาหารในโฮเตลแหงหนง นงคอยอยชวโมง

เตมๆ ไดของรบประทานแตสองสง พอเจาบãอยเดนเขามา กวาขนกบมนวา “ขอ

สลดมะเขอเทศ”

บãอย“ไดขอรบ”

เยนเตอลแมน “น ในเวลาทไปเอากบขาว เองตองเขยนโปสคäาดมาสงขาว

คราวบางนะ”


จดหมายเหตแสงอรณ ของโรงเรยนวฒนาวทยาลย นบเปนนตยสาร

โรงเรยนฉบบแรกทใหแนวทางในการจดทำนตยสารของโรงเรยนอนๆในระยะตอมา

aw.indd 63 7/28/11 10:57:49 AM


กลสตร : ปฐมฤกษเพอโรงเรยนสตรและนกเรยนสตร

กลสตร นตยสารของมหามกฎราชวทยาลยกำหนดออกเปนรายเดอนเรมออก

เมอเดอนเมษายนพ.ศ.๒๔๔๙มหลวงจนทรามาตยเปนบรรณาธการจดมงหมาย

ของการออกนตยสารฉบบน กเพอสตร โดยเฉพาะอยางยงคอนกเรยน นบเปน

นตยสารเพอนกเรยนสตรฉบบแรกของไทยดงบรรณาธการแจงไวในคำนำฉบบแรก

เวลานสงเกตดหนงสอไทยไดเจรญขนโดยรวดเรว ผดกวาเวลาทลวง

เลยมาแลวสองสามปเปนอนมาก กระทรวงธรรมการไดจดการกาว

aw.indd 64 7/28/11 10:57:56 AM


��

ออกไปเสมอโดยไดจดตงโรงเรยนแผตลอดไปตามหวเมอง เปนวธอนด

ทจดเอาวดเปนโรงเรยน และเลอกพระเปนผอปการะและปกครองเปน

ขนๆ ตงแตสวนนอยตลอดไปถงสวนใหญ ...เมอประชาชนไดเหนผล

ของการเลาเรยนเจรญขนดงนแลว ตางกพากนออกหนงสอพมพ

ตางๆ เพอเปนการอดหนนเปîดเผยความสวางแหงวชาใหกระจายออก

ทวไป แตหนงสอพมพเหลานนลวนเปนหนงสอสำหรบชายสวนเดยว

ยงหาสมควรแกเวลาไม เพราะบดนโรงเรยนสำหรบสตรกไดผดแทรก

ขนโดยรวดเรวเหมอนกน แมถงกรมศกษาจะยงไมจองตามองดใน

เวลานมากนก กคงจะผดทวขนตามธรรมดาแหงความนยม เพราะ

ประชาชนไดเหนผลเปนพยานในการอนนมากขนแลว การกาวหนา

ของโรงเรยนสตรกคงรกรบมากขนตามลำดบ

เพราะเหตน ขาพเจาจงคดพมพหนงสอสำหรบสตรขนอกอยางหนง

โดยความอดหนนของหญงนกเรยนทงหลาย ใหชอหนงสอนวา “กล

สตร” หมายความวา หญงผดหรอหญงผมตระกลด คอหญงสภาพ

จะออกเปนรายเดอนๆ ละครง ตามกำลงทคาดวาพอจะทำได แตถา

มผอดหนนรบซอพอ...

(กลสตร : เมษายน ๒๔๔˘)

aw.indd 65 7/28/11 10:58:02 AM


เนอหาทนำมาลงนนไมจำกด สวนใหญเปนเรองอานเลน และความรใน

เรองทวๆไปเชน“การปกครองของจน”หรอ“การเขยนหนงสอ”มสภาษตคำ

เตอนสตนทานเรองขบขนและตำราเบดเตลดและความรเฉพาะสำหรบผหญง

เชน “หนาทของหญง” “ธรรมจรยานาร” โดยเนนวา ตองไมเปนตำราชนสงซง

เหลอวสยทนกเรยนชนเลกๆ จะเขาใจได สำหรบเรองอานเลนมกเปนเรองใกล

ตวผหญงเชนเรองความรกเรองครอบครวหรอมตวละครตวเอกเปนผหญงซง

นบวาเปนเรองทมเนอหาเกยวกบผหญงและเพอผหญงอยางชดเจน นอกจากนยง

เสนอใหโรงเรยนสตรทงหลายแสดงความคดเหนและประกาศรายงานในหนา

นตยสารนไดทกโรงเรยน และยนดรบเรองทนกเรยนสตรเขยนสงมาเพอพจารณา

ลงพมพ (ถาเรองของผใดไดลงพมพ จะไดรบรางวลคอ ยกเวนไมเกบคาหนงสอ

และจะไดรบหนงสออานเปนพเศษ)

กลสตร ไมเพยงแตนบเปนปฐมฤกษของนตยสารสำหรบโรงเรยนและ

นกเรยนหญงเทานน ยงนบเปนนตยสารผหญงฉบบแรกอยางแทจรง เพราะบรรจ

เนอหาเกยวกบผหญงและเพอผหญงอยางชดเจนแตมอายเพยง๒ปกเลกไป

aw.indd 66 7/28/11 10:58:03 AM


��

ขายกลสตร!แมเอäย!! บรรดาหนงสอสำหรบผชายกมแลวความสนกของผชายกมแลวผหญงกเกด

มามาก แลวมากกวาผชายเสยอก ผหญงจะตองมหนงสออานบาง จะตองมความ

สนกบาง ขอทานจงซอหนงสอกลสตรอานเถด จะรบประกนวาจะใหสนกตามแต

จะได แลจะใหมเรองโกๆ อานดวย ทงทานชายเมอหยากรความแหงสตร กไมม

สงใดจะชวยใหรการหญงดกวารบกลสตร เพราะจะมฝปากหญงแลวชาหญงอย

ดวย จนชนวชาการระหวางสามภรรยาปกครองบานชองกมดวย แลการเลยงบตร

บตรากมดวยเพราะฉะนนดฉนจงขอรองวา“ขายหนงสอรอนๆเนอ!!”

วชาชายกม หญงกม

ฟงเสนาะ เพราะด

กลสตร รอนๆเนอ!!

ราชนบำรง : สอสรางเสรมคณภาพผหญงยคใหม

นตยสารของโรงเรยนราชน เกดขนโดยพระปรชาสามารถของ ม.จ.หญง

พจตรจราภาเทวกลอาจารยใหญและผจดการโรงเรยนราชนและราชนบนโดย

รเรมออกหนงสอของโรงเรยน ชอ สตรพจน ขนเปนครงแรก พ.ศ.๒๔๕๖ เพอ

สงเสรมใหครและนกเรยนคนควาหาความร เพาะนสยรกการอาน และเปนเวทให

นกเรยนหญงมความชำนาญในการเขยนทงรอยแกวและรอยกรอง สงผลงานมา

aw.indd 67 7/28/11 10:58:13 AM


ลงพมพในหนงสอเลมนตอมาเปลยนชอเปนราชนบำรงเมอพ.ศ.๒๔๗๐พมพ

เผยแพรจนถงสงครามโลกครงท๒จงยตเนองจากปญหาการขาดแคลนกระดาษ

การศกษาของผหญงมความสำคญอยางไรในยคสมยนน ม.จ.หญงพจตร

จราภา ไดทรงนำเสนอทศนะดวยการนพนธเรองตางๆ ลงหนงสอของโรงเรยน

เพอสรางเสรมคณภาพของเยาวชนหญงทกำลงกาวไปสการเปนผหญงแถวหนา

ของยคสมยตอมา นอกจากนยงทรงสงไปพมพในแวดวงสอสงพมพภายนอกดวย

ดงเชนบทความเรอง “การศกษาของโรงเรยนผหญง” ลงพมพในหนงสอ ดสต

สมตฉบบพเศษพ.ศ.๒๔๖๓

ใน ราชนบำรง นอกจากเรองชวนอานเพอสงเสรมความรอบรและคณภาพ

ชวตแกนกเรยนหญงนตยสารฉบบนยงไดเรมมนวนยายหรอเรองยาวสำหรบเดก

ลงพมพ ตงแต พ.ศ.๒๔๗๓ ตอเนองกนไป โดยไดอทธพลจากเรองของตาง

ประเทศ ไดแกเรอง ชวตเดกนอย และ ความลกลบในรถต กลาวไดวาเปน

นตยสารทบกเบกวรรณกรรม(เพอ)เยาวชน

aw.indd 68 7/28/11 10:58:17 AM


�9�9

อสสมชญอโฆษสมย : จากครฝรงถงนกเรยนไทย กองไกลในกระแสกาล

อสสมชญอโ¶ษสมย (Echode lûAssomption)นตยสารของโรงเรยน

อสสมชญเรมออกครงแรกในปพ.ศ.๒๔๕๗กำหนดออกราย๓เดอน

เนอหาแบงเปน ๒ สวน คอสวนทเปนภาษาฝรงเศสและภาษาองกฤษ กบ

สวนทเปนภาษาไทย ในสวนภาษาไทยเปนขอเขยนทใหความรทวไปและคำสอน

ทางศาสนามเรองอานเลนประเภทนทานนวนยายกวภาคขาวโรงเรยนความร

รอบตว และเรองขำขน ขาวกจกรรมโรงเรยนและขาวบคคล มภาพประกอบเปน

ภาพถายขาวดำสวนเรองอนๆบางเรองมภาพลายเสนขาวดำประกอบ

aw.indd 69 7/28/11 10:58:25 AM


เรองทนำมาลง สวนใหญคณาจารยของโรงเรยนเปนผเขยน และเปด

โอกาสใหนกเรยนรวมเขยนดวย โดยเฉพาะคอลมน “กวภาค”ผจดทำไดกำหนด

ลกษณะคำประพนธและหวขอใหนกเรยนเขยนสงมา

ครคนสำคญทมบทบาทตอการสงเสรมการประพนธแกเยาวชนไทยในยคนน

คอเจษฎาจารยฟ.ฮแลรชาวฝรงเศสซงเปนนกบวชคณะภราดาเซนตคาเบรยล

๑ ใน ๕ ทานแรก ทเดนทางมาเมองไทยเพอรบงานดานการศกษาของโรงเรยน

อสสมชญทานไดพยายามศกษาภาษาไทยจนแตกฉานจนสามารถทจะแตงตำรา

เรยนใหกบนกเรยนของทานสอนใหนกเรยนรกบทกว รจกและรรกในโคลงฉนท

กาพย กลอน เพอใหเดกไทยรกในภาษาไทย และรกในมรดกแหงการประพนธ

ของไทยดงปรากฏในอโฆษสมย

“ปราชญหนหลงแตงหนงสอมชอเสยง ใชแตเพยงหยบปากกาขนมาเขยน

ตองหมนตรกศกษาตำราเรยน ทงพากเพยรถามคร อาน ด ฟง

โคลงศรปราชญ เชงกลอนสนทรภ ถาตรองดของทานเพราะเสนาะขลง

ดสมเรองแตเบองตนจนเอวง ความไมบงเคมเดดดงเมดเกลอ

ตอนเดกพด คำละมายคลายเดกพด ถาตอนทตสมสงายงกวาเสอ

ตอนละหอย พลอยสมเพชนำเนตรเจอ ดสมเนอสมตวทกทวนาย

ถอยกงามความไมลบกระชบชด ตสนทหลบตาเหนเหมอนเชนหมาย

ถกระบอบชอบจรงทงหญงชาย แสนเสยดายเราไมเอาอยางเขาเอย”

aw.indd 70 7/28/11 10:58:26 AM


��

อสสมชญอโฆษสมย อยในบรรณพภพกวา๒๕ปจนถงปพ.ศ.๒๔๘๔ก

หยดไป

ตอมาโรงเรยนมการออกนตยสารชอ แดง-ขาว อยระยะหนง จากนนกได

ออกอโฆษสาร (ECHOES)ในปพ.ศ.๒๔๙๕(ฉบบท๑

วนท ๑๕ สงหาคม) นกเรยนชน ม.๘ นาม สลกษณ

ศวรกษ ไดรบการโหวตเปนเอกฉนทใหเปนบรรณาธการ

(อนเนองมาจากกอนหนานนไดออกนตยสารรายสะดวก

ยววทยา ในหองเรยนชนม.๖ทำใหชอเสยงเลองลอกน

ในโรงเรยน) ...ปจจบน สลกษณ ศวรกษ คอนกคดนก

เขยนผไดรบสมญานามวา“ปญญาชนสยาม”

แถลงการศกษาเทพศรนทร : แปลงเพาะตนกลา “นกประพนธ”

นตยสารของโรงเรยนเทพศรนทร ซงออกเมอ พ.ศ.๒๔๖๕ โดยมหลวง

สำเรจวรรณกจ (บญ เสขะนนท) ครผเชยวชาญดานภาษาไทยและภาษาองกฤษ

เปนบรรณาธการ (ผลงานการแตงหนงสอของหลวงสำเรจวรรณกจทคนในยคหลง

aw.indd 71 7/28/11 10:58:32 AM


รจกกนเปนอยางดคอ นทานรอยบรรทด๖เลมทกระทรวงศกษาประกาศใหใช

เปนแบบเรยนเมอพ.ศ.๒๕๐๑)

จากรายชอนกประพนธไทยเรองนามในยคกอน หลายทานเคยศกษาจาก

โรงเรยนเทพศรนทรไดแกกหลาบสายประดษฐ(ศรบรพา),ม.จ.อากาศดำเกง

รพพฒน, สด กรมะโรหต, มาลย ชพนจ (แมอนงค, เรยมเอง), อบ ไชยวส

(ฮวเมอรสต), สนต ท.โกมลบตร (สนต เทวรกษ), โชต แพรพนธ (ยาขอบ),

เปลองณนคร (นายตำราณ เมองใต) ในบรรดานกประพนธมชอนหลายทาน

ไดฝากฝมอไวใน แถลงการศกษาเทพศรนทร และหนงสอทออกกนในหองเรยน

ดวยการพมพดดและกระดาษโรเนยวดวยหวใจและไฟฝน...

ดงจะไดกลาวถงนกเขยนตวอยางทผาน “เวท”หนงสอในหองเรยนและ

ในโรงเรยนสบรรณพภพ

aw.indd 72 7/28/11 10:58:38 AM


��

“ศรบรพา” กหลาบ สายประดษฐ : บคคลสำคญของโลกทางศลปวฒนธรรม

ในปพ.ศ.๒๔๖๕ขณะทกำลงเรยนอยชนม.๖(อาย๑๗ป)กหลาบสาย

ประดษฐ ไดเรมแสดงออกทางการประพนธ โดยการออกหนงสอในหองเรยนชอ

ศรเทพ รวมกบเพอนรวมชนบางคนมม.จ.อากาศดำเกงและชะเอมอนตรเสน

เปนตน เปนแบบใชเครองพมพดด จะออกมากฉบบกไมอาจทราบได ทราบแต

เพยงวาออกมาจนกระทงสนป ใชนามปากกาวา “ดาราลอย” เปนสวนใหญ

เขยนเนอเรองในเลม

...ครประจำชนม.๖ในเวลานนคอหลวงสำเรจวรรณกจ(บญเสขะนนท)

ทลอเลองเชยวชาญภาษาไทยและภาษาองกฤษ ใหการสนบสนนทางการประพนธ

เปนพเศษ...

แววทางการประพนธเรมฉายแสงแรงกลาขนอกเมอขนมาอยชนม.๗ในป

พ.ศ.๒๔๖๖ การออกหนงสอประจำหองเรยนกยงคงทำอยอก ชอวา เทพคำรน

เปนแบบพมพดด ออกได ๔-๕ ฉบบ กเปลยนชอเปนศรสตตคาม ออกจนถง

สนป ชวงนกหลาบไดปลอยฝมอการเขยนออกสนามบางแลว ผลงานสวนใหญจะ

เปนบทกวและเรองอานเลนทำนองตลกๆบางนามปากกาทใชกม“ดาราลอย”

“ส.ป.ด.กหลาบ” และเรมใช “ศรบรพา” เปนครงแรกในการเขยนบทความให

หนงสอพมพ ทสวารบนเทง

aw.indd 73 7/28/11 10:58:44 AM


ปรงขน คอ พ.ศ.๒๔๖๗ กไดเรยนชน ม.๘ อนเปนชนสงสดของโรงเรยน

ไมปรากฏวามการออกหนงสอประจำหองอก แตผลงานเขยนเรมมมากขนเปน

ลำดบผลงานทกลาวถงกนอยเสมอคอ “ตองแจวเรอจาง” เปนกลอนหกใชชอ

วานายกหลาบสายประดษฐระบกำกบดวยวาอยชนมธยม ๘ ข. เขยนใหกบ

หนงสอของโรงเรยน ทชอวา แถลงการศกษาเทพศรนทร ฉบบเดอนธนวาคม

๒๔๖๖ (หมอมเจาอากาศดำเกงฯ กมงานแปลเรอง “เอนวา ซองครวต” ลงใน

ฉบบนดวย)

“ศรบรพา” เปนนามปากกา ท โกศล โกมลจนทร (เจาของนามปากกา

“ศรเงนยวง”) เจาของสำนกรวมการแปลในสมยนนเปนผตงชอให และเปนชอท

นกอานปจจบนรจกกนเปนอยางด

กหลาบสายประดษฐม

ผลงานมากมายท ง ในดาน

การเมอง ศาสนา ปรชญา

สงคมวชาการนวนยายเรอง

สน เรองแปล บทกว โดยใช

ชอจรงและนามปากกา วา

“ศรบรพา”“อสรชน”“อบาสก”“มะกะโท”“ดอกประทม”เปนตน

aw.indd 74 7/28/11 10:58:45 AM


��

ปพ.ศ.๒๔๗๒“ศรบรพา” ไดชกชวนเพอนนกเขยนรวมรนมารวมกลมกน

เรยกชอวา“คณะสภาพบรษ”ออกนตยสารรายปกษชอสภาพบรษเขารบหนาท

เปนบรรณาธการ สรางปรากฏการณใหมแกวงการหนงสอ ไดรบความนยมอยาง

กวางขวางจากนกอานในยคนน กระทงตนป ๒๔๗๓ ไดหนเหเขาสวงการ

นกหนงสอพมพ โดยคำเชญของฝายกองอำนวยการหนงสอพมพบางกอกการเมอง

ในตำแหนงบรรณาธการหนงสอพมพรายวนบางกอกการเมอง

กหลาบ สายประดษฐ หรอ “ศรบรพา” เปนผทมบทบาทสำคญตอวงการ

หนงสอพมพและการประพนธไทยโดยตลอด

ขางหลงภาพ ฉบบพมพครงแรก

โปสเตอรภาพยนตร ป ๒๕๒๘ และ ๒๕๔๔ โปสเตอรละครเพลง ป ๒๕๕๑

aw.indd 75 7/28/11 10:58:52 AM


สมาคมนกเขยนแหงประเทศไทยไดจดตงรางวล “ศรบรพา” เพอมอบให

แกนกประพนธผมผลงานดเดนและมแนวคดเพอสนตสงคมเปนประจำทกปนบ

ตงแตปพ.ศ.๒๕๓๑จนถงปจจบนน

ผลงานวรรณกรรมทคนรนหลงยงกลาวขานถงอยไมรวายคอ ขางหลงภาพ

และแลไปขางหนา นวนยายชนเยยมทตองอยในชนหนงสอของนกอาน

ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ป ชาตกาล กหลาบ สายประดษฐ ในวนท ๓๑

มนาคม ๒๕๔๘ องคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต

(ยเนสโก) ไดประกาศยกยองให กหลาบ สายประดษฐ หรอ “ศรบรพา” เปน

บคคลสำคญของโลก

ม.จ.อากาศดำเกง : เปดโลกและชวตดวย ละครแหงชวต

ม.จ.อากาศดำเกง รพพฒน เปนนกเรยนรวมรนกบกหลาบ สายประดษฐ

ทโรงเรยนเทพศรนทรดงกหลาบไดเลาถงทานอากาศฯวา

“...ขาพเจารจกกบหมอมเจาอากาศดำเกง เมอป พ.ศ.๒๔๖๓ ทานมา

จากโรงเรยนอสสมชญ มาตงตนการเรยนทเทพศรนทรในชนมธยม ๔

เราไดเรยนรวมชนเดยวกนมาตราบกระทงถงชน ๗ แลวหมอมเจา

อากาศดำเกงกจากเราไปยงยโรปเพอศกษาวชากฎหมาย…

aw.indd 76 7/28/11 10:58:52 AM


��

ในฐานะทขาพเจากบหมอมเจาอากาศฯ มนสยตองกนในทางเปนผรก

หนงสอมาตงแตอยโรงเรยน ดงนน ขาพเจาจงรเหนถงการเคลอนไหว

ของทานในทางนอยมาก หมอมเจาอากาศดำเกงไดเรมแสดงอธยาศย

วาจะเปนนกเขยนสบไปภายหนา ตงแตเรยนหนงสออยชนมธยม ๖

ในป พ.ศ.๒๔๖๖ ทางโรงเรยนไดดำรออกหนงสอพมพ แถลงการ

ศกษาเทพศรนทร หมอมเจาอากาศฯ ไดนำชวตของทานออกสนาม

เปนครงแรกดวยเรอง เอนวา ซองครวต ในหนงสอ แถลงการศกษา

เทพศรนทร ฉบบประจำเดอนธนวาคม ๒๔๖๖ ในปเดยวกน หมอมเจา

อากาศฯ ไดแปลเรองสนๆ อกสองสามเรอง สงไปในหนงสอรายเดอน

ศพทไทย โดยใชนามปากกาวา “วรเศวต” ในการตงตนเขยนเรองเหลาน

หมอมเจาอากาศฯ ใชวธแปลจากเรองตางประเทศทงสน เปนเรองทม

ถอยคำสำนวนคมคายพอใชสำหรบในสมยนน และเมอคดวางาน

เหลานนเปนงานของเดกหนมอายเพยง ๑๘ ป กตองนบวาหมอมเจา

อากาศดำเกงไดเรมชวตการประพนธของทานไวอยางเรยบรอย...”

แมวาการไปศกษาทประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกาของราชนกลหนม

ผนจะไมประสบความสำเรจ หากแตกลบสรางชอเสยงอยางมากจากการเขยน

นวนยายเร อง ละครแหงชวต โดยอาศยประสบการณท ไดคลกคลกบ

aw.indd 77 7/28/11 10:58:57 AM


นกหนงสอพมพองกฤษเปนวตถดบหนงสอทพมพ๒,๐๐๐เลมในปพ.ศ.๒๔๗๒

ราคาสงถงเลมละ๓.๕๐บาทขายหมดในเวลาอนรวดเรวและพมพใหมอกหลาย

ตอหลายครงนบเปนความสำเรจของนกประพนธกรหนมทสงคมใหความสนใจ

“การศกษาทดและการสำเรจในกจการตางๆ ทอาจทำใหเราเปนคน

ใหญโตในภายหนา ไมใชแตจะไปอยมหาวทยาลยอยางเดยว ผทม

การศกษาทดไมใชผทไดรบโอกาสไปเรยนตามมหาวทยาลย แตเปนผ

ทสามารถจะเรยนไดไมวาทไหน ผทไมตองมคร ผทมความสามารถ

มสมองทจะเรยนไดดวยตนเองไมวาอยทไหน โดยใชหนงสอเปน

มคคเทศกและเปนคร”

aw.indd 78 7/28/11 10:59:03 AM


�9�9

นคอหนงในขอความจากละครแหงชวตหนงสอทมอายขยกวา๘๐ปมการ

ตพมพมาแลวกวา๓๐ครงและเปนหนงในหนงสอ๑๐๐เลมทคนไทยควรอาน

สด กรมะโรหต : ผสรางอาณาจกรจรรโลงวรรณกรรม

นกเขยนไทยผมผลงานเขยนหลากหลาย ทงสารคด เรองสน นวนยาย

นวนยายแปล บทละครเวท และบทภาพยนตร นอกจากน ยงเปนเกษตรกรท

พยายามนำแนวคดเกยวกบกจการสหกรณไวเปนจำนวนมาก

สดกรมะโรหตในวยเดกตองยายตามบดาไปตามจงหวดตางๆและเขาเรยน

ทโรงเรยนเทพศรนทร ถงมธยม ๘ ในชวงมธยมปลายเปนนกเรยนรนราวคราว

เดยวกบกหลาบสายประดษฐ (ศรบรพา)โชตแพรพนธ (ยาขอบ)และหมอม

เจาอากาศดำเกงรพพฒน

ชวงทศกษาทโรงเรยนเทพศรนทร ความสนใจดานหนงสอของสด กรมะ

โรหตฉายแววเดนชดโดยเขาไดรวมกบเพอนๆทำหนงสอดรณสาสน ซงอาศย

การพมพดดออกมาใหอานกนในชนเรยน มเพอนๆ รวมกนเขยนหลายคน ไดแก

สนท เจรญรฐ เพง โสมนะพนธ คนอนๆ ไดแก ยาขอบ และกหลาบ สาย

ประดษฐ กเขารวมดวย แววนกประพนธของเขาปรากฏออกมาในงานเขยนหลาก

หลาย ไมวาจะเปนบทกว เรองสนนวนยาย เรองแปลรวมทงถายภาพประกอบ

aw.indd 79 7/28/11 10:59:10 AM


ตลอดจนออกแบบปกจนแทบจะทำหนงสอทงฉบบไดดวยตวเองตอมากไดมงาน

เขยนหลายชนไดลงพมพใน แถลงการศกษาเทพศรนทร ซงเปนนตยสารทไดรบ

ความสนใจจากผอานไมนอย ทงทเปนการพมพแบบโรเนยว ตอมาจงไดเขาส

ระบบโรงพมพ

ตอมาใน พ.ศ.๒๔๗๐ ไดรบทนจากเสนาบดกระทรวงธรรมการ ใหไปศกษา

ยงมหาวทยาลยปกกง ในระหวางศกษาอยทปกกง ไดเขยนนวนยายเกยวกบชวต

ตางแดน สงมาตพมพในหนงสอพมพ ประชาชาต เชน เรอง ปกกงนครแหง

ความหลง คนดทโลกไมตองการ เมอหมะละลาย มผลงานแปลและบทความ

ศรนทพย ศรวรรณ และชนะ ศรอบล ในภาพยนตร ขบวนเสรจน

aw.indd 80 7/28/11 10:59:13 AM


��

ทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมจำนวนมาก ผลงานทมการนำไปสรางเปน

ภาพยนตรไดแกเรอง ระยา และ ขบวนเสรจน ซงไดรบรางวลตäกตาทอง สาขา

บทประพนธยอดเยยม และนกแสดงนำหญงยอดเยยม (ศรนทพย ศรวรรณ)

ประจำปพ.ศ.๒๕๐๒

จากประสบการณทไดคลกคลอยในวงการเขยนและหนงสอพมพทงในและ

นอกประเทศ ทำใหสด กรมะโรหต มงมนสรางอาณาจกรหนงสอขนทโรงพมพ

อกษรนตสแยกบางขนพรหมออกหนงสอ เอกชน เปนนตยสารรายสปดาหและ

ตอมากสรางนตยสารอกฉบบหนงชอ สวนอกษร รายสปดาห เพอสรางสรรคเวท

นกเขยนเกา-ใหม จากนนยงไดทำนตยสารรายเดอนอกชอ ศลปîน นตยสารแนว

วรรณกรรม หรอ Literary Magazine ทงสามฉบบนม สด กรมะโรหต เนยน

กรมะโรหต (นกเขยน-ผเชยวชาญภาษาจน ภรรยาของสด) และ น.ประภาสถต

เปนบรรณาธการตามลำดบ จากงานหนงสอทดำเนนการทำใหสามารถผนกกำลง

กบเพอนๆกอตง“จกรวรรดศลปน”หรออกนยหนงคออาศรมหนงสอขนาดใหญ

เพอตอสกบพวกนายทนทขดรดนกเขยน

หนงสอในหองเรยน หนงสอในโรงเรยน หนงสอของโรงเรยนสโลกการอาน

ภายนอก ไมเพยงเพาะนสยรกการอานใหกบนกเรยนเทานน ยงหวานเมลดพนธ

รกการเขยนใหกบเยาวชนอกจำนวนไมนอย

aw.indd 81 7/28/11 10:59:20 AM


นอกเหนอไปจากนกเขยนตวอยางทไดกลาวไปแลว ในคายของนกเรยนเกา

เทพศรนทร กยงมอกหลายทานทไดเมลดพนธรกการเขยนตดตวไป “ศรบรพา”

เคยเลาถงเพอนรวมโรงเรยนคอชะเอมอนตรเสนและสนทเจรญรฐทไดรวมงาน

กนในสำนกรวมการแปล (สำนกงานนม โกศล (บญเตม) โกมลจนทร เจาของ

นามปากกา “ศรเงนยวง” เปนผอำนวยการ และไดตงนามปากกาใหชะเอมวา

“ศรเสนนตร”ใหสนทวา“ศรสรนทร”และตงใหกหลาบวา“ศรบรพา”)เกยวกบ

การเขยนในระยะแรกๆ ของมตรสหายวา “...ในบางคราวพวกเขาบางคนกสงบท

กวทเปนโคลงหรอกลอนสนๆ ไปยงหนงสอพมพ ภาพยนตรสยาม โดยทาง

ไปรษณย ...บางทกสงเรองชวนหวหรอความรเบดเตลดไปยง หนงสอพมพ

นกเรยน...บางคนกนำเรองไปสง หนงสอพมพนกเรยน ดวยตนเอง... การเขยน

หนงสอเปนการเขยนเพอเกยรตและเพอบนเทงใจมใชเพอวชาชพ...”

หนงสอหรอนตยสารโรงเรยนฉบบอนๆ กไดสรางนกเขยนนกประพนธเชนกน

ดงเชน “สนต เทวรกษ” (นามเดม บญยน โกมลบตร) ซงเรยนทโรงเรยน

อสสมชญ แผนกภาษาฝรงเศส จนจบมธยมศกษาปท ๖ อนเปนชนสงสดของ

โรงเรยนขณะนนเมอพ.ศ.๒๔๖๗

งานเขยนเรองแรกททำให“สนตเทวรกษ”เรมมชอเสยงคอเรองสนเดยว

นกขมน ลงพมพในนตยสาร ไทยใหมวนอาทตย (“ศรบรพา” เปนบรรณาธการ)

aw.indd 82 7/28/11 10:59:21 AM


��

นวนยายเรองตางๆ ไดแก ถานไฟเกา เถาแหงความรก แกวสารพดนก ฯลฯ

ผลงานของเขาจดไดวามแบบฉบบการใชสำนวนแปลกใหมแหงยค นอกจากน

ยงกำกบภาพยนตรเรอง แมยอดสรอย เมอปพ.ศ.๒๕๐๕

เหตจงใจให“สนต เทวรกษ” เขยนหนงสอคอการเหนแบบอยางนกเขยน

รนกอนผลตผลงานเขยนเปนทตองใจ จงมความประสงคจะเปนนกเขยนบาง

เรมเขยนหนงสอตงแตอายได ๑๘ ป โดยเขยนเรองลงพมพ

ในหนงสอ อสสมชญอโฆษสมย นตยสารราย ๓ เดอน

ของโรงเรยนอสสมชญดวยนามปากกา“บ.โกมลบตร”

เรองทตพมพมกเปนเรองเกยวกบสารคดประวต

ศาสตรสากล วชาการภาษาองกฤษและฝรงเศส

ขาวสารทางการเมองในประเทศและตางประเทศ

ฯลฯ การมผลงานไดตพมพในหนงสอของ

โรงเรยนจงเปนรอยประทบใหเกดความภาค

ภมใจ และกลากาวออกไปส เสนทาง

สายนำหมกอยางองอาจในโลกกวาง

ในยคนน กลาวไดวาหนงสอของโรงเรยน

หลาย เล มจ ดว า เป นน ตยสารท ม อ าย ย นยาว

aw.indd 83 7/28/11 10:59:30 AM


โดยเฉพาะจดหมายเหตแสงอรณ ราชนบำรงและอโฆษสมย ตางพมพเผยแพร

นบเนองไดรวม ๓๐ ป ในขณะทนตยสารเดกของภาคเอกชน ไมวาจะเปน

เดกไทย (๒๔๖๔) ของโรงพมพเจรญผล ซงเปนนตยสารเลมแรกทจดทำขนนอก

รวโรงเรยน หนงสอพมพนกเรยน (๒๔๖๕) ของนายแช เศรษฐบตร แตพมพอย

เพยง๓-๔ปกเลกกจการไปตอมามหนงสอพมพเดก(๒๔๖๖)ของนายเพยว

แตตระกล และในป พ.ศ.๒๔๖๙ สวสด จฑะรพ ไดจดทำนตยสาร ดรณเกษม

แตกเลกไปในปเดยวกน

วนวานบนถนนสายหนงสอของเมองไทย วฒนธรรมสรางเสรมการอานได

หยงรากลงสเดกและเยาวชนโดยเฉพาะอยางยงผานหนงสอทออกเปนประจำของ

โรงเรยน กบหนงสอทนกเรยนไดมโอกาสสรางสรรคกนในหองเรยน ซงกเทยบได

กบทยคนเรยกกนวา “หนงสอทำมอ” ในสมยทเครองพมพดด การโรเนยว จด

หนาเยบเลมก เรยกวาหรแลว หากไดม โอกาสเขยนลงในหนงสอทพมพ

จำนวนมากๆ ดวยระบบการพมพเลตเตอรเพรส (ตวตะกว) กถอวาไดมโอกาส

กาวส“เวทนำหมก”ทสรางความภาคภมใจใหยงยวด

aw.indd 84 7/28/11 10:59:30 AM


��

“พนทสอสาร” ดวยสอหนงสอ หวใจของเยาว™น ครทมสายตา

นโยบายของผบรหาร : คอองคประกอบในการสรางและเสรมวฒนธรรมการ

อาน-การเขยน

วนนเราจะลอง“BacktotheFuture-กลบสอนาคต”ดวยเรยนรจาก

อดตทเคย “หยงรากฝากใบ”เอาไวแลว กคงจะดไมนอย จะนำแนวคดแนวทาง

ของหนงสอในหองเรยน หนงสอโรงเรยน หนงสอนกเรยนสสงคม ฯลฯ ไป

ประยกตเพอสรางเสรมวฒนธรรมดานหนงสอททาทายสงคมทกวนนอย เชอวาจะ

ไดรบความชนชมยนดสนบสนนเชอวายงมครดทรกหนงสอและรกนกเรยนอยาง

หลวงสำเรจวรรณกจเจษฎาจารยฟ.ฮแลรทานหญงพจตรจราภาและอกหลาย

ทานในโรงเรยนตางๆ เชอวาเราจะมนกเรยนทกาวสการเปนพลเมองของชาตและ

ของโลกทมคณภาพจากการไดมโอกาสอานและ เขยน“สอ”ทมความหมาย

และใหความสขแกชวต

aw.indd 85 7/28/11 10:59:35 AM

�� | กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน

กฤษณา ผลชวน. “การวเคราะหเนอหาหนงสอสำหรบเดกอายตงแต ๖-๑๒ ป ทพมพใน

ประเทศไทยตงแต พ.ศ.๒๕๑๕ ถง พ.ศ.๒๕๑๙” วทยานพนธหลกสตรปรญญา

อกษรศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย๒๕๒๔.

กลอมจตต พลายเวช. “ววฒนาการหนงสอสำหรบเดกของไทย” ใน งานสปดาหหนงสอ

แหงชาต๒๕๒๒.

เจอสตะเวทน.สนทรภ,สทธสารการพมพ๒๕๑๖.

ณรงคทองปาน.การสรางหนงสอสำหรบเดก.เอกสารนเทศการศกษาฉบบท๒๕๐ภาค

พฒนาตำราและเอกสารวชาการหนวยศกษานเทศกกรมการฝกหดคร๒๕๒๖.

นวลจนทร รตนากร, ชตมา สจจานนท และมารศร ศวลกษณ, ปกณกะเรองหนงสอใน

สมยรตนโกสนทร. ม.ป.ท. ๒๕๒๔. (พมพเนองในโอกาสสมโภชกรงรตนโกสนทร

๒๐๐ปพ.ศ.๒๕๒๕)

นศา ชโต และกลอมจตต พลายเวช. สภาพและแนวโนมหนงสอเดก. สำนกงานเสรม

สรางเอกลกษณของชาต๒๕๒๗.

นศาชโต,กลอมจตตพลายเวชและกานตมณศกดเจรญ.การวเคราะหเนอหาหนงสอ

อานสำหรบเดก. รายงานการวจยเสนอคณะกรรมการอดมการณแหงชาต ๓๑

มนาคม๒๕๒๔.

บญเหลอ เทพสวรรณ, ม.ล. “หวเลยวของวรรณคดไทย” วรรณไวทยากร (วรรณคด)

สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย๒๕๑๔.

รายการหนงสออางอง

aw.indd 86 7/28/11 10:59:36 AM

กำเนดหนงสอเดกของไทยสรงอรณของหนงสอโรงเรยน | ��

เปลอง ณ นคร “การทำหนงสออานสำหรบเยาวชน” เอกสารประกอบการสมมนาใน

รายงานการสมมนาเรองหนงสออานสำหรบเดก กลมอาย ๑๑-๑๖ ป : ๒๘

พฤศจกายน -๑๓ ธนวาคม ๒๕๐๙. กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ ๒๕๑๐.

หนา๕๑-๕๘.

พรทพย วนจสาร, “การศกษารปแบบและวเคราะหเนอหาวารสารภาษาไทยสำหรบเดก”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาบรรณารกษศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย๒๕๒๓.

พฒนาหนงสอ,ศนยกรมวชาการ.การสงเสรมและพฒนาหนงสอการตนไทย.๒๕๓๔.

รญจวนอนทรกำแหง.วรรณกรรมสำหรบเดกและวยรน.ดวงกมล๒๕๑๗.

ศรพทธมาศ,“การเมองกบการแตงแบบเรยนของครเทพ”(สวนหนงของวทยานพนธเรอง

“แนวคดทางดานการเมองของเจาพระยาธรรมศกดมนตร (สนน เทพหสดน ณ

อยธยา)” ปรญญานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย

๒๕๒๙)ครปรทศน.ปท๑๒,มนาคม๒๕๓๐หนา๒๐-๓๑.

สมโรจนสวสดกลณอยธยา,คณหญง. “บทกลอนสำหรบเดกๆ” เอกสารประกอบการ

สมมนา ในการสมมนาเรอง “การจดทำหนงสอสำหรบเดก” ๑๗-๒๐ กมภาพนธ

๒๕๑๕,สมาคมภาษาและหนงสอแหงประเทศไทย๒๕๑๕.

สทธา พนจภวดล และคณะ. ความรทวไปทางวรรณกรรมไทย. คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยรามคำแหง๒๕๑๕.

เสนยวลาวรรณ.ประวตวรรณคด.วฒนาพานช๒๕๑๘.

aw.indd 87 7/28/11 10:59:37 AM

แผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน ไดรบการสนบสนนจากสำนกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มบทบาทหนาทในการประสานกลไก นโยบาย

และปจจยขยายผล จากทงภาครฐ ภาคประชาสงคม และภาคเอกชน ใหเออตอการขบ

เคลอนการสรางเสรมพฤตกรรมและวฒนธรรมการอาน ใหเขาถงเดก เยาวชน และ

ครอบครว โดยเฉพาะกลมทขาดโอกาสในการเขาถงหนงสอและกลมทมความตองการ

พเศษ

คณะกรรมการกำกบทศทางแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

ประธาน :รศ.นพ.ปญญาไขมก

กรรมการ :ดร.อมราปฐภญโญบรณ

กรรมการ :คณเขมพรวรณราพนธ

กรรมการ :รศ.ดร.วลาสนอดลยานนท

กรรมการและเลขานการ :คณสดใจพรหมเกด

รวมสนบสนนการขบเคลอนนโยบายโครงการและกจกรรมเพอสรางเสรมใหเกดพฤตกรรม

และวฒนธรรมการอานเพอสงคมสขภาวะกบเราไดท

แผนงานสรางเสรมว≤นธรรมการอาน

๔๒๔หมบานเงาไมซอยจรญสนทวงศ๖๗แยก๓ถนนจรญสนทวงศแขวงบางพลด

เขตบางพลดกรงเทพฯ๑๐๗๐๐โทรศพท:๐-๒๔๒๔-๔๖๑๖-๗โทรสาร:๐-๒๔๒๔-๔๖๑๖-๗กด๓Website:ww.happyreading.in.th,E-mail:[email protected]:http://www.facebook.com/happy2readingTwitter:http://www.twitter.com/happy2reading

aw.indd 88 7/28/11 10:59:43 AM

Documents

อ่านสร้างสุข ๗