หน่�วยการเรยน่ร��ที่� ๗รอบร��เร��องน่าฏศิ�ลป์�

และการแสดง

ป์ระว�ติ�ความเป์"น่มาของน่าฏศิ�ลป์� โขน่ ละคร ร%า ระบ%า และการละ

เล�น่พื้�'น่เม�อง

น่าฏศิ�ลป์� ค�อ ศิ�ลป์ะแห�งการละครหร�อการฟ้)อน่ ร%า ซึ่+�งมน่,ษย.ค�ดค�น่ เลยน่แบบป์ระด�ษฐ์.

ด�ดแป์ลงข+'น่จากธรรมชาติ�ด�วยการป์ระณีติ ล+กซึ่+'งเติ4มไป์ด�วยความว�จ�ติรบรรจงอ�น่ละเอยด

อ�อน่ น่อกเหน่�อจากการละคร การฟ้)อน่ร%า ระบ%า ร%าเติ�น่แล�ว ย�งหมายความถึ+งศิ�ลป์ะการร�อง

และการบรรเลงดน่ติรป์ระกอบด�วย

ก%าเน่�ดน่าฏศิ�ลป์�น่าฏศิ�ลป์�ก%าเน่�ดจาก

๑. การที่�มน่,ษย.ติ�องการส��อความหมาย อารมณี. ความร��ส+กให�ป์รากฏออกมาเป์"น่ที่�าที่างอย�างงดงาม๒. การที่�มน่,ษย.ติ�องการเอาชน่ะธรรมชาติ�ด�วยว�ธติ�างๆซึ่+�งน่%าไป์ส��การป์ฏ�บ�ติ�เพื้��อบ�ชาส��งที่�ติน่เคารพื้ติามล�ที่ธ�ศิาสน่าของติน่๓. การที่�มน่,ษย.ติ�องการพื้�กผ่�อน่ โดยหาเคร��องป์ร,งแติ�ง

ให�บ�น่เที่�งเร�งใจ หล�งจากหย,ดพื้�กจากภารก�จป์ระจ%าว�น่ของติน่ติามฐ์าน่ะ๔. ความค�ดร�เร��มสร�างสรรค.ใน่การละเล�น่ ใน่การเลยน่

แบบของมน่,ษย. ซึ่+�งเป์"น่การเรยน่ร��หล�กของมน่,ษย.ที่�น่%าไป์ส��การสร�างสรรค.น่าฏศิ�ลป์�ใน่แบบติ�างๆติ�อไป์

ป์ระว�ติ�ความเป์"น่มาของน่าฏศิ�ลป์� เช��อก�น่ว�าอ�น่เดยเป์"น่ติ�น่ก%าเน่�ดของแหล�งอารยธรรมที่าง

น่าฏศิ�ลป์� และมอ�ที่ธ�พื้ลติ�อน่าฏศิ�ลป์�ของไที่ยเป์"น่อย�างมาก โดยเฉพื้าะการร�ายร%า เพื้ราะอ�น่เดยเป์"น่ชน่ชาติ�ที่�น่�บถึ�อ เช��อม��น่

ใน่พื้ระผ่��เป์"น่เจ�าและส��งศิ�กด�@ส�ที่ธ�@ติ�างๆ ศิ�ลป์ะการร�ายร%าจ+งถึ�อก%าเน่�ดมาจากการร�ายร%าอ�อน่วอน่พื้ระผ่��เป์"น่เจ�า ชาวน่าอ�น่เดยน่�บถึ�อพื้ระอ�ศิวรเป์"น่เที่พื้เจ�าแห�งการร�ายร%า

จน่ป์รากฏเป์"น่ร�ป์เคารพื้พื้ระศิ�วน่าฏราช (Cosmic Dance) ติาม ติ%าน่าน่ของอ�น่เดยมหล�กฐ์าน่ป์รากฏว�า มถึ+ง ๑๐๘ ที่�าร%าของ

พื้ระศิ�วะ

มติ%าน่าน่เก�าแก�ที่�เก�ยวก�บน่าฏศิ�ลป์� การฟ้)อน่ร%า และ ดน่ติรของอ�น่เดยช��อ น่าฏยศิาสติร. แติ�งเป์"น่ภาษา

ส�น่สกฤติ โดยที่�าน่เป์"น่ที่�ร��จ�กโดยที่��วไป์ใน่กล,�ม น่าฏศิ�ลป์�ว�า “ ” ภรติน่าฏศิาสติร. มที่�'งหมด ๓๗ บที่

หร�อ๓๗ อ�ธยาย ซึ่+�งใน่แติ�ละบที่จะมข�อความที่�ยาว มาก เม��อน่�บรวมจะน่�บได�ถึ+ง ๔ หม��น่กว�าโศิลก

ความเก�าแก�ของติ%าราน่าฏยศิาสติร.

ค�มภร.น่าฏยศิาสติร.ถึ�อว�าเป์"น่ค�มภร.ที่�มอ�ที่ธ�พื้ลติ�อน่าฏศิ�ลป์�และการละครไที่ยที่�ส�บติ�อมาจน่ถึ+งป์Dจจ,บ�น่

๑. ติ%าราน่าฏยศิาสติร.แติ�งโดยที่�าน่ภรติม,น่ เม��อป์ระมาณี ค.ศิ. ๓๐๐

๒. กาล�ที่าส กวเอกของอ�น่เดย ได�เขยน่ใน่ งาน่ป์ระพื้�น่ธ.ของติน่ ซึ่+�งได�กล�าวถึ+งติ%ารา

น่าฏยศิาสติร.ไว�หลายบที่หลายติอน่

การสร�างโรงละคร ติามติ%าราน่าฏศิาสติร.กล�าวไว�ว�ามการสร�างโรงละคร ๓

แบบ ค�อ๑. ขน่าดเล4ก เป์"น่ร�ป์สามเหล�ยม ๓๒ ศิอก (โรงละครสาม�ญชน่)

๒. ขน่าดกลาง เป์"น่ร�ป์ส�เหล�ยมจ�ติ,ร�ส ๓๖ ศิอก (โรงละครกษ�ติร�ย.)

๓. ขน่าดใหญ� เป์"น่ร�ป์ส�เหล�ยมผ่�น่ผ่�า ๑๐๘ ศิอก (โรงละครเที่วดา)

ก�อน่การแสดงติามติ%าราน่าฏศิาสติร.ติ�องมการบ�ชาพื้ระอ�น่ที่ร.ให�ป์กป์)องภ�ยอ�น่ติรายแก�ผ่��แสดง

ค%าที่%าน่ายเก�ยวก�บโรงละคร

ติามติ%าราน่าฏยศิาสติร.กล�าวไว�ว�า ติ�อง เล�อกที่�สร�างโรงละครให�เหมาะสม สะอาด

ไม�มเศิษไม� กระด�กหล�กติอ กอหญ�าใน่ พื้�'น่ที่� ป์ระพื้รมน่%'ามน่ติ. ข+งเช�อกหร�อด�าย

ด�บที่�แข4งแรงไม�ขาดง�าย เพื้ราะถึ�าเช�อกข+งพื้�'น่ที่�ที่%าโรงละครขาดจะเก�ดอาเพื้ศิ

ติ%าราน่าฏศิ�ลป์�ไที่ย ไม�มหล�กฐ์าน่เป์"น่ลายล�กษณี.อ�กษรย�น่ย�น่ได�

ว�า พื้ราหมณี.ได�น่%าติ%าราน่าฏยศิาสติร.ของ อ�น่เดยมาใช�สอน่ใน่ป์ระเที่ศิไที่ยเม��อใด แติ�

อย�างน่�อยเราก4ย�งมหล�กฐ์าน่เป์"น่ภาพื้ป์�น่ป์D' น่ และลวดลายบน่เคร��องป์D' น่ด�น่เผ่า เป์"น่ร�ป์คน่

เล�น่ดน่ติรและฟ้)อน่ร%า ก%าหน่ดอาย,ได�ถึ+งสม�ย ที่วารวด ซึ่+�งค�น่พื้บที่�ติ%าบลค��บ�ว จ�งหว�ดราชบ,ร

จากการศิ+กษาพื้บว�า ที่�าร%าบางร�ป์คล�ายที่�าร%า กรณีะ ๑๐๘ ที่�า ใน่ค�มภร.น่าฏยศิาสติร.ของ

อ�น่เดย

โขน่ โขน่ หมายถึ+ง การแสดงที่�าที่างการร%า เติ�น่ออกที่�าที่างเข�าก�บดน่ติรป์ระกอบด�วยติ�วละครที่�

เป์"น่ย�กษ. ล�ง มน่,ษย. และเที่วดา ผ่��แสดงจะสวม ห�วโขน่ไม�บที่ร�องและพื้�ด ใช�ว�ธการพื้ากย.เป์"น่ส%าค�ญ

อาจมการร%าป์ระกอบบที่ร�องบ�าง มหล�กฐ์าน่เป์"น่ ภาพื้จ%าหล�กผ่น่�ง ที่�ป์ราสาที่น่ครว�ด สม�ยพื้ระเจ�าส,ร�

ยวรม�น่ที่� ๒ ของเขมร (พื้.ศิ.๑๖๕๖) ป์รากฏให�เห4น่ ว�าเป์"น่การจ�ดการแสดงโขน่โรงใหญ� ติอน่ช�กน่าค

หร�อการกวน่น่%'าอมฤติ หร�อกวน่เกษยรสม,ที่ร ซึ่+�งจ�ดว�าเป์"น่หล�กฐ์าน่โขน่ช,ดที่�เก�าแก�ที่�ส,ด

ล�กษณีะการแสดงโขน่แติ�ละป์ระเภที่

ป์ระเภที่การแสดง

ที่�มา ดน่ติร เพื้ลงร�อง สถึาน่ที่�แสดง เร��องที่�แสดง

๑.โขน่กลางแป์ลง

ส�น่น่�ษฐ์าน่ว�ามมาติ�'งแติ�สม�ยกร,ง

ศิรอย,ธยาแสดงใน่สม�ย

ร�ชกาลที่� ๑ ป์ระมาณีป์H

พื้.ศิ. ๒๓๓๙

ใช�วงป์H�พื้าที่ย.เคร��องห�า

๑.ไม�มบที่ข�บร�อง๒.มแติ�การพื้ากย.เจรจา๓.บรรเลงเพื้ลงหน่�งพื้าที่ย.

น่�ยมแสดง กลางแจ�ง ไม�ม

เวที่

แสดงเร��องรามเกยรติ�@ติอน่ที่�น่�ยมแสดงม�กเป์"น่ติอน่ยกที่�พื้เพื้ราะติ�องใช�ผ่��แสดงจ%าน่วน่มาก

๒.โขน่โรงน่อก

บางคร�'งเรยก ว�า “โขน่

” น่อน่โรง เพื้ราะแสดง๒

ว�น่ โดยแรกแสดงโหมโรงแล�วจ�บเร��อง

ใช�วงป์H�พื้าที่ย.เคร��องห�า

๑.ไม�มบที่ข�บร�อง๒.มแติ�การพื้ากย.เจรจา๓.บรรเลงเพื้ลงหน่�งพื้าที่ย.

๑.แสดงบน่เวที่๒.ไม�มเติยงส%าหร�บผ่��แสดง๓.ใช�ราวไม�พื้าดติามแน่วยาวของเวที่แที่น่

เติยง ผ่��แสดงเด�น่ได�รอบราว

แสดงเร��องรามเกยร.

๓.โขน่หน่�าจอ

ว�ว�ติน่าการมาจากการแสดง

หน่�งใหญ� ติ�อมาใช�ติ�วโขน่สล�บก�บการเช�ดหน่�งใหญ�

ที่�เรยกว�าหน่�งติ�ดติ�ว

โขน่ เม��อความน่�ยมเร��องหน่�งใหญ�ลดลงจ+งน่�ยมแสดงเฉพื้าะโขน่ชน่�ดน่'

ใช�วงป์H�พื้าที่ย.เคร��องห�า

๑.ไม�มบที่ข�บร�อง๒.มแติ�การพื้ากย.และการเจรจา๓.บรรเลงเพื้ลงหน่�าพื้าที่ย.

๑.แสดงบน่เวที่๒.ด�าน่หล�งเวที่เป์"น่ล�กษณีะจอหน่�งใหญ�๓.ด�าน่ล�างของจอหน่�งใหญ�จะเจอะเป์"น่ติาข�ายเพื้��อให�น่�กดน่ติรเห4น่ผ่��แสดงขณีะที่�แสดงขณีะที่�แสดงโดยติ�'งวงอย��ด�าน่หล�งที่�เจาะ

แสดงเร��องรามเกยรติ�@

ล�กษณีะการแสดงโขน่แติ�ละป์ระเภที่

ป์ระเภที่การแสดง

ที่�มา ดน่ติร

เพื้ลงร�อง สถึาน่ที่�แสดง เร��องที่�แสดง

๔.โขน่โรงใน่

ว�ว�ฒน่าการมาจากการแสดงละครใน่เข�ามาผ่สมผ่สาน่ก�น่

ใช�วงป์H�พื้าที่ย.เคร��องห�า

๑.มบที่ข�บร�อง๒.มแติ�การพื้ากย.เจรจา๓.บรรเลงเพื้ลงหน่�งพื้าที่ย.

บน่เวที่ที่��วไป์หร�ออาจแสดงบน่เวที่โขน่หน่�าจอก4ได�เพื้ยงแติ�ว�ธการแสดงเป์"น่โขน่โรงใน่อย�างที่�เห4น่ใน่ป์Dจจ,บ�น่

แสดงเร��องรามเกยรติ�@

๕.โขน่ฉาก

ว�ว�ฒน่าการมาจากการน่%าเร��องราวจ�ดฉากเข�ามาผ่สมใน่การแสดงโขน่โดน่น่%าเที่คน่�คการจ�ดฉากมาจากการแสดงละครด+กด%าบรรพื้�ใน่สม�ยร�ชการที่�๕ส�วน่ว�ธการแสดงมร,ป์แบบคล�ายโขน่โรงใน่

ใช�วงป์H�พื้าที่ย.เคร��องห�า

๑.มบที่ข�บร�อง๒.มแติ�การพื้ากย.เจรจา๓.บรรเลงเพื้ลงหน่�งพื้าที่ย.

บน่เวที่มการจ�ดฉากป์ระกอบการแสดงโขน่แติ�ละติอน่ด�วย

แสดงเร��องรามเกยรติ�

การแสดงโขน่ฉากเร��องรามเกยรติ�@

ละคร ละคร เป์"น่วรรณีกรรมร�ป์แบบหน่+�งที่�แสดงออก

ซึ่+�งอารมณี.และความร��ส+กของมน่,ษย. โดยการ สร�างติ�วแสดงและสถึาน่การณี.ข+'น่ เพื้��อให�ติ�วละคร

แสดงไป์ติามอารมณี. ติามสถึาน่การณี. ก�อให�เก�ด เหติ,การณี.สอดคล�องติ�อเน่��องเป์"น่เร��องราว

การละครไที่ยมการพื้�ฒน่าการส�บติ�อก�น่มา ติ�'งแติ�สม�ยโบราณี แม�ว�าการแสดงออกใน่ละครจะ

ร�บแบบแผ่น่อ�ที่ธ�พื้ลมาจากชาติ�อ��น่ๆก4ติาม แติ� ไที่ยเราได�น่%ามาด�ดแป์ลง ป์ร�บป์ร,งจน่เป์"น่ร�ป์

ล�กษณีะของละครไที่ยด�งที่�เห4น่ใน่ป์Dจจ,บ�น่

ป์ระว�ติ�ละครไที่ย ละครแบ�งออกติามย,คสม�ยได� ด�งน่'๑. สม�ยน่�าน่เจ�า เป์"น่ละครเร��องมโน่ราห. ซึ่+�งมอ�ที่ธ�พื้ลละครแบบจน่ติอน่ใติ�ใน่อาณีาจ�กรน่�าน่เจ�า

๒. สม�ยส,โขที่�ย ไม�มหล�กฐ์าน่เก�ยวก�บละครมากน่�ก มเพื้ยงการ ก%าหน่ดแบบแผ่น่แห�งศิ�ลป์ะการแสดงไว� ๓ ชน่�ดค�อ โขน่

ละคร และฟ้)อน่ร%า๓. สม�ยอย,ธยา มการจ�ดระเบยบแบบแผ่น่การละครช�ดเจน่ข+'น่

มการแสดงละครชาติร ละครน่อก ละครใน่ โดยการร�บผ่สม ผ่สาน่ว�ฒน่ธรรมละคร ๒ สาย

๔. สม�ยธน่บ,ร การละครซึ่บเซึ่าเป์"น่ผ่ลมาจากสงครามแติ�ใน่ติอน่ป์ลายสม�ยเม��อพื้ระเจ�ากร,งธน่บ,รที่รงป์ราบดาภ�เษกข+'น่เป์"น่กษ�ติร�ย.

๕.สม�ยร�ติน่โกส�น่ที่ร.๕. ๑ ร�ชกาลที่� ๑ มบที่ละครส%าค�ญ ๔ เร��อง ค�อ เร��อ

งอ,ณีร,ที่ รามเกยรติ�@ ดาหล�ง และอ�เหน่า๕. ๒ ร�ชกาลที่� ๒ มบที่ละครส%าค�ญๆ ด�งน่' ๑) เร��องอ�เหน่า ๒) เร��องรามเกยรติ�@ ๓) เร��องไกรที่อง ๔) เร��องคาว ๕) เร��องไชยเชษฐ์. ๖) เร��องส�งข.ที่อง ๗) เร��องมณีพื้�ช�ย

๕. ๓ ร�ชกาลที่� ๓ ย,คละครซึ่บเซึ่าเน่��องจากขาดการสน่�บสน่,น่

๕. ๔ ร�ชกาลที่� ๔ มการฟ้K' น่ฟ้�ละครหลวงข+'น่อกคร�'ง ออกป์ระกาศิให�ความส%าค�ญก�บละครอย�างเก�ดละคร

ป์ระเภที่ติ�างๆ ข+'น่มากมาย เช�น่ ๑) ละครพื้�น่ที่าง ๒) ละครด+กด%าบรรพื้. ๓) ละครร�อง ๔) ละครพื้�ด ๕) ละครเสภา๕. ๖ ร�ชกาลที่� ๖ เป์"น่สม�ยที่�การละครเจร�ญร,�งเร�องมาก

ถึ+งขดส,ด เป์"น่ย,คที่องแห�งการละครไที่ย ที่รงพื้ระราชน่�พื้น่ธ.บที่ละครไว�เป์"น่จ%าน่วน่มาก

๕. ๗ ร�ชกาลที่� ๗ ถึ+งป์Dจจ,บ�น่ ช�วงแรกเป์"น่ย,ค สงครามโลก การละครซึ่บเซึ่าจน่ติ�อมาได�

พื้�ฒน่าการละครส��สากล

ร%าและระบ%า ร%า หมายถึ+ง การแสดงที่�ม,�งความงามของการ

ร�ายร%า เช�น่ ร%าเด�ยว ร%าค�� ร%าหม�� ร%าอาว,ธ ร%าที่%าบที่หร�อร%าใช�บที่

ระบ%า หมายถึ+ง ศิ�ลป์ะของการร�ายร%าที่�แสดง พื้ร�อมก�น่เป์"น่หม��เป์"น่ช,ด ไม�ด%าเน่�น่เป์"น่เร��องราว

หล�กใน่การแสดงการร%าและระบ%า การแสดงการร%าและระบ%ามจ,ดม,�งหมาย ด�งน่'

๑. แสดงเบ�กโรงก�อน่เร��ม ที่%าการแสดงจร�ง ๒. แสดงเป์"น่ช,ดเบ4ดเติล4ดป์ระกอบใน่การแสดงละคร

๓. แสดงค��น่เวลาใน่การเป์ล�ยน่เคร��องแติ�งกายหร�อจ�ดฉาก

๔. แสดงความสามารถึใน่ศิ�ลป์ะการร%าของผ่��ร%าและผ่��ฝึMกซึ่�อมให�ป์รากฏติ�อสายติาผ่��ชม

ป์ระเภที่ของการร%า การร%าติามล�กษณีะของการแสดงละคร โขน่ เช�น่ ๑. การร%าหน่�าพื้าที่ย. ค�อ การร%าติามที่%าน่องเพื้ลง

ดน่ติรป์H� พื้าที่ย. โดยผ่��แสดงจะติ�องเติ�น่ หร�อร%าไป์ติามจ�งหวะและที่%าน่องเพื้ลงที่�บ�ญญ�ติ�ไว�โดยเฉพื้าะ

๒. การร%าบที่ เป์"น่การแสดงที่�าที่างแที่น่ค%าพื้�ด ให� มความหมายติ�างๆ รวมที่�'งการแสดงล�กษณีะ

อารมณี.ด�วยใน่การแสดงที่�าที่างค%าพื้�ด

ล�กษณีะการร%า การร%าจะแบ�งติามล�กษณีะที่�จ�ดแสดง ด�งน่' ๑. ร%าเด�ยว เป์"น่การแสดงร%าคน่เดยว ๒. ร%าค�� เป์"น่การแสดงร%าที่�ใช�ผ่��แสดง ๒ คน่ ๓. ร%าหม�� เป์"น่การแสดงร%าที่�ใช�แสดงมากกว�า

๒ คน่ข+'น่ไป์

ป์ระเภที่ของระบ%า ระบ%าของน่าฏศิ�ลป์�ไที่ยแบ�งออกเป์"น่ ๒ ป์ระเภที่ค�อ

๑. ระบ%ามาติรฐ์าน่ เป์"น่ระบ%าแบบด�'งเด�มที่�ม แติ�โบราณี ไม�สามารถึน่%ามาเป์ล�ยน่แป์ลงที่�าร%า

ใหม�ได� ๒. ระบ%าที่�ป์ร�บป์ร,งข+'น่ใหม� เป์"น่การจ�ดที่%าหร�อป์ร�บป์ร,งป์ระด�ษฐ์.ข+'น่ใหม�โดยค%าน่+งถึ+งความเหมาะสมของผ่��แสดงและน่%าไป์ใช�ใน่โอกาสติ�างๆ

การละเล�น่พื้�'น่เม�อง ระบ%าป์ร�บป์ร,งข+'น่ใหม�เหล�าน่' ล�กษณีะที่�าที่างใน่

การร%าจะไม�ติายติ�ว จะมการป์ร�บป์ร,งเป์ล�ยน่แป์ลง ไป์ติลอดเวลาข+'น่อย��ก�บสภาพื้แวดล�อม เหติ,การณี.

ติ�วบ,คคลและฝึHม�อ ความสามารถึของผ่��สอน่ระบ%ารวมที่�'งฝึHม�อของผ่��แสดงที่,กคน่

การละเล�น่เป์"น่ค%าเก�ดใหม� แผ่ลงมาจากค%าว�า“ ” เล�น่

การละเล�น่ หมายถึ+ง การเล�น่ดน่ติร การเล�น่เพื้ลง การเล�น่ร%า การร%าที่�ติ�องร�วมก�น่ติ�'งแติ� ๒ คน่ข+'น่ไป์

แบบมหรสพื้หร�อศิ�ลป์ะการแสดง