ชุมนุมเรื่องสั้น - พุทธทาสภิกขุ

ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข

หนงสอ ชมนมเรองสน พทธทาสภกข

คานาของผประพนธ

เมอปรากฏวา จะมการพมพบทประพนธเรองสนๆ ทขาพเจาเคยเขยนลงในหนงสอพมพพทธสาสนา และหนงสอพมพอนๆอกบางฉบบ รวมเขาเปนเลมเดยวกน ขาพเจาไดเรยกตนฉบบมาตรวจแกถอยคา และขอความบางแหงซงควรจะแกไข เพอความเรยบรอยและเปนผลดยงขน.

เนองจากบทประพนธเหลาน สวนมากเขยนลงในหนงสอตางๆ เมอ ๑๕ ปมาแลวเปนสวนมาก ฉะนน ถอยคาจงผดจากทใชกนอยในเวลาน อกอยางหนงในเวลานน ขาพเจาไมเคยมความรในการใชศพทบาง, และศพทตางๆ ในเวลานน ยงไมยตวาจะใชกนอยางไรแนบาง จงเปนการจาเปนทในการพมพครงนตองสารวจแกไขถอยคาบางศพทหรอบางคา ใหตรงกบทยตใชกนอยในเวลาน เพอผลดแกทานผอานทวๆ ไป.

สาหรบขอความนน ไมมการแกไขโดยสวนใหญ เพยงแตตกเตมคาบางคา เพอใหใจความแหงประโยคนนๆ รดกมชดเจนยงขนเทานน. ทงนเวลาไมเพยงพอ แมแตจะทาเชงอรรถเพมเตม บางแหงกทาไมทน แตกหวงวาหนงสอนจกเปนประโยชนแกผสนใจตามควร.

ภกข พทธทาส อนทปโญ

สวนโมกขพลาราม

ท ๑ มกราคม ๒๔๙๕

เวบไซตพทธทาส.คอม www.buddhadasa.com หนา 1 / 90


คาปรารภในการพมพครงท ๔

ชมนมเรองสน เปนหนงสอ รวมผลงานประพนธ ประเภทเรองสนๆ ของทานอาจารยพทธทาสภกข ททานเขยนระหวาง ป พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๔๙๑ ลงพมพในหนงสอพมพ พทธสาสนา และหนงสอพมพอนๆ อกบางฉบบ คณะธรรมทาน ไชยา ไดรวบรวม เทาทเหนวา สมควร จดพมพ ขนกอน เปนเลม ครงแรก เมอป พ.ศ. ๒๔๙๕ สานกพมพสขภาพใจ ไดขออนญาตพมพเปนครงท ๓ เมอป พ.ศ. ๒๕๓๑ และในครงน ทไดจดพมพขนอก ถอเปนการพมพครงท ๔ แลว เพอใหผศกษา ไดศกษาสานวนเขยนในระยะแรกๆ กอนทระยะหลง ทานไมคอยไดเขยน แตไดพดเปนสวนใหญ แลวมผถอดความ ออกมาพมพเปน "งานพดแลวเปนหนงสอ" ปรากฏอยมากมาย ในบรรณโลกน

ถงแมบทประพนธในเลม "ชมนมเรองสน" น จะมหลายตอน ทถกนามาพมพ เปนหนงสอ เลมเลกๆ อยบาง แตการพมพครงน กเปนการคงความเปน ชมนมเรองสน เอาไว ใหทานผปรารถนา ไดเสาะหาไวศกษาสดแทแตประสงคเถด

ดวยความปรารถนาด สานกพมพสขภาพใจ ๑๔/๓๔๙-๓๕๐ หม ๑๐ ถ.พระราม ๒ แขวงบางมด เขตจอมทอง กทม. ๑๐๑๕๐ โทร. ๔๑๕-๖๗๙๗, ๔๑๖-๗๗๔๔, ๔๑๕-๒๖๒๑, ๔๑๕-๖๕๐๗ โทรสาร. ๔๑๖-๗๗๔๔



สารบญ

เรยนพทธศาสนาใน ๑๕ นาท ………………………………………………………………… 4 พทธศาสนาเปนเพสสมสม หรอ ออปตมสม …………………………………………………. 11 พทธศาสนา-ศาสนาแหงการบงคบตวเอง …………………………………………………….. 14 ความกลว ……………………………………………………………………………………… 17 อาหารของดวงใจ ………………………………………………………………………………. 24 นพพาน-จดหมายปลายทางของชวต ………………………………………………………… 33 มคคเทสกของวญญาณ ……………………………………………………………………….. 40 ปญหายงยากเกยวกบการถอพระรตนตรย …………………………………………………... 49 ฤทธ-ปาฏหารย ………………………………………………………………………………... 56 พระพทธคณทจารกรอยอยในประวตศาสตร …………………………………………………. 66 ใครทกข ? ใครสข ? …………………………………………………………………………… 74 อานาปานสต กมมฏฐานอยางงาย ……………………………………………………………. 77 ศานตภาพอยทไหน? …………………………………………………………………………… 81 จะมชวตเปนคนอยอยางไรจงจะไมขาดทน ……………………………………………………. 83 ธรรมะกบเรา …………………………………………………………………………………… 86


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข เรยนพทธศาสนาใน ๑๕ นาท

เรยนพทธศาสนา ใน ๑๕ นาท

นบตงแตกาลทโลกวางเปลา เรมกลายเปน มนษยโลกขน เมอหลายแสนป มาแลว มนษย ไดใช มนสมอง แสวงหา ความสข ใสตน เปนลาดบๆ มาทกๆ ยค, จนในทสด เกดมผสงสอน ลทธแหงความสข นน ตางๆ กน, ตวผสอนเรยกวา ศาสดา, คาสอนทสอนเรยกวา ศาสนา, ผททาตาม คาสอน เรยกวา ศาสนก, ทกอยาง คอยแปรมาส ความด ยงขนทกท, สาหรบคาสอน ขนโลกยะ หรอ จรรยา ยอมสอน มหลกตรงกนหมด ทกศาสนา, หลกอนนนวา จงอยาทาชว จงทาด ทงตอ ตนเอง และผอน, ดงททราบกนไดอยทวไปแลว: แตสวนคาสอนขนสงสด ทเกยวกบ ความสข ทางใจ อนยงขนไปนน สอนไวตางกน. ศาสนาทงหลาย มจดหมาย อยางเดยวกน เปนแต สงตา กวากน เทานน

ทกองคศาสดา เวนจากพระพทธเจา สอนใหยดเอาสงใดสงหนง ซงสาวก ไมม ความร พสจน วาเปน สงศกดสทธสงสด เปนผสรางโลก และ อานวยสข แก สตวโลก เปนทพงของตน, ใหนบถอบชาสงนน โดยแนนแฟน ปราศจาก การพสจน ทดลอง แตอยางใด. เรมตนแตยคทถอผ ถอไฟ ถอดวงอาทตย ดวงจนทร และ ดวงดาว ตางๆ มาจนถง ยคถอพระเปนเจา เชน พระนารายณ และ พระพรหม ของ ศาสนาฮนด พระยโฮวา ของ ศาสนาครสเตยนและยว และ พระอหลา ของอสลาม ตางสอน ใหมอบความเชอ ในพระเจาเหลานน แตผเดยว วาเปน ผมอานาจ เหนอสงใด ทงหมด ทงๆ ทไมตองรวา ตวพระเจา นนเปน อะไรกนแน และ ผดจาก หลกธรรมดา โดยประการตางๆ

ตอมา เมอสองพนปเศษมาแลว ภายหลงแตพระเจาของศาสนาพราหมณ กอนแต พระครสต และพระโมหมด ของชาวยโรปและอาหรบ1 พระพทธเจา ไดอบต บงเกด ขน ทรงสอนการพงตนเอง และ ทรงสอนหลกธรรมทางใจในขนสง ผดกบ ศาสนาอนทงหมด คอ :-

หลกกรรม

ทรงสอนเปนใจความวา สขทกข เปนผลเกดมาจาก เหตของมนเอง ไดแก การกระทา ของผนน ผลเกดจาก การกระทา ของผใด ผนนตองไดรบ อยางแนนอน และยตธรรม ไมมใครอาจ สบเปลยน ตวผทา กบตวผรบ หรอ มอานาจ เหนอ กฎอนนได นเรยกวา ลทธกรรม มเปนหลกสนๆ วา สตวทงหลาย มกรรม เปนของตน หมน ไปตามอานาจเกา ซงในระหวางนน กทากรรมใหม เพมเขา อนจะกลายเปน กรรมเกา ตอไปตามลาดบ เปนเหตและผล ของกนและกน ไมรจกสนสด คาบเกยวเนองกน เหมอนลกโซ ไมขาดสาย เราเรยกความเกยวพน อนนกนวา สงสารวฏ หรอสายกรรม มนคาบเกยว ระหวาง นาทน กบนาทหนา หรอ ชวโมงนกบชวโมงหนา วนนกบวนหนา เดอนนกบเดอนหนา ปนกบปหนา จนถง ชาตนกบชาตหนา สบสน แทรกแซงกน จนรได



ยาก วาอนไหน เปนเหตของ อนไหนแน ดเผนๆ จงคลายกบวา มใคร คอยบนดาล สายกรรม ประจาบคคลหนงๆ ยอมผดจาก ของอกคนหนง เพราะฉะนน ตางคน จงตางเปนไปตาม แนวกรรม ของตน ไมเหมอนกน กรรมเปนเหต สขและทกข เปนผลเกดมาแตกรรมนนๆ

หลกอนตตา

ทรงสอนอกวา ไมมพระเจาผสราง ไมมสงอนควรเรยกไดวา ตวตน สรรพสงไมมผใดสราง เกดขนแปลกๆ กเพราะปจจยตามธรรมชาตทจะตองคอยๆ แปรไปตามลาดบ ตามกฎเกณฑ ของธรรมชาต โดยไมอยในอานาจของใคร เรยกวา มนเปนอนตตา หลกอนตตา นจงมแตใน พทธศาสนา ไมมในศาสนาอน อนสอนวา ทกสงพระเจาสรางขนเปนตวตน และอยใตอานาจพระเจา ผเปนเจา แหงตวตน ทงหลาย

ทรงสอนวา ไมมตวตน ซงเทยง และ ยงยน สงหนง ยอมเกยวเนอง มาแตอกสงหนง และสงนนกเกด ทยอยมาแตสงอน แมสงอนนน กเกดทยอยมา แตสงอนอก ตงตนมานาน ซงไมมใครกาหนดได และจะเกด สบตอกนไปขางหนา อกเทาไรแน กกาหนดมได เหมอนกน กฎขอนเปนไป ทานองเดยวกน ทงสงทมวญญาณ และทหาวญญาณมได สาหรบสงทหาวญญาณมได จกยกไว เพราะไมเกยวกบ สขทกข สวนสงทมวญญาณ เชน มนษย และ สตวเดรจฉาน ทวไป เปนสงควรเรยนร เพราะเกยวกบ สข ทกข ในชวต มนษยเรา เกดจาก การรวมพรอมแหง รปธาต (Physical Element) และนามธาต (Mental Element) อนมประจาอย ตามธรรมดา ในโลกน เมอสองอยางน ยงประชมกน เขาไมได อยางเหมาะสวน กเปนมนษยขน เชนเดยวกบ พชพรรณไม ทอาศย ดนฟาอากาศ และเชอ ในเมลดของมนเอง งอกงาม กลายเปน ตนไม ใหญโต ขนได รปธาต และ นามธาต นน แตละอยาง กลวนเกดมาจาก การรวมพรอม ของพชอน อกตอหนง เกดสบตอกนมาเปนลาดบ จนกวา จะเหมาะ สาหรบผสมกนเขา ในรปใหมเมอใด รปธาตในกายน เชน พชและเนอสตว ซงอาศย สงอน เกดมาแลว หลายตอ หลายทอด จนมาเปน เชอบารง รางกายน โดยเปนเชอใหเกดและบารง สวนเลกทสด ของรางกาย (Cell) ทสาหรบจะเปนเนอ หนง กระดก ผม ขน เลบ ฟน โลหต และอนๆ ในรางกายเรา ธาตลม อนเกดขน จากธรรมชาตสวนอนๆ กไดใชเปนลมหายใจ เขาไป บารงโลหต และ สงตางๆ โลหตเปนเหต ใหเกดความอบอน และความรอนขนได เทานกพอจะมองเหนไดวา มนอาศยกน เกดขน เปนลาดบๆ มามากมาย นเปนการเกด การผสม การแปร ของธรรมชาต ฝายรปธาต

สวนนามธาตนน ยงละเอยดมาก นามธาต อาศยอยไดเฉพาะใน รปธาต ทไดปรบปรง กนไว เหมาะเจาะแลว และมหนาทบงคบรปธาต พรอมทงตนเอง ใหตงอย หรอ เปนไปตางๆ ตลอดเวลา ทเขามา เนองเปนอนเดยวกน ควรเปรยบ เรองนดวย เครองไดนาโมไฟฟา ชนโลหะตางๆ กวาจะมา คมกนเขา จนเปนอยางนไดนน ลวนแต เกดจากอตนยมสบมา ไมรกหมนกแสนป จนมนษย นามาปรบปรง ใหเปนรปตางๆ กยงหาม ไฟฟาเกดขนไม แตเมอไดยกยาย ประกอบกนเขา จน



ถกสวน พรอมดวย อาการหมน มนจงปรากฏ แรงไฟฟาอยางแรง ขนได ไฟฟาบางสวนนน ปรากฏขน มาจากการหมนของเครอง การหมนของเครอง กลบไดแรงไฟนนเอง มาชวย สนบสนน ในการหมนบางสวนกม ถามแตชนโลหะกด มแตอาการหมน อยางเดยวกด หรอมแตกระแสไฟฟา อนเปนธรรมชาต ประจา อยใน สงตางๆ ในโลกกด ยงไมประชมกน เขาไดแลว กระแสไฟฟาใหม จะไมปรากฏขน มาไดเลย ฉนใดกฉนนน รปธาต หรอ รางกายน เปรยบเหมอน เครองไดนาโม นามธาต เปรยบเหมอน กระแสไฟฟา ไดอาศยกนกลบไปกลบมา จงเปนไปได ทงแตละอยางๆ ลวนตองอาศย ความประจวบพรอม แหงเครองประกอบ ซงเกดมาแตสง อน หลายทอดดวยกน นามธาต กเกดสบมา โดยตรงจาก พวกนามธาต องอาศย อยกบรปธาต เมอรวมกนเขาแลว เราสมมตเรยก คนหรอสตว ชอนนชอน เพอสะดวกแกการพดจา เชนเดยวกบ สมมตเรยก ชนโลหะและวตถตางๆ วา เครองไดนาโม ยหอนนยหอนเหมอนกน หลกของการ ทสงตางๆ เปนเหตผลของกน และใหเกดสบสาวกนไปน เปนปญหา ทละเอยด ลกซง ซงพระองค ไดทรงตแตก อยางทะลปรโปรง ในตอนหวคา แหงคนตรสร ทใตตนมหาโพธ ทพทธคยา เรยกวา ปฏจจสมปบาท

ความรอนน ทาใหพระองค ทรงรจกโลกด พอทจะต ปญหาทสอง ออกได สบไปวา มนษยเรา ควรทา อยางไรกน จงเหมาะแกโลก ซงมธรรมชาต เปนอยางน หรอ จะอยเปนสข ในโลกอนม สภาวะเชนนได? การตปญหาขอสอง ออก ไดสาเรจผล เกดเปน หลกธรรมตางๆ ทพระองคใชสอน บรษทในสมยตอมา นนเอง อนรวมใจความ ไดสนๆ วา สงซง เกดมาจาก สงอน ซงไมเทยงถาวร และ ทงอาการทสบตอกนมา กไมถาวรแลว สงนนจะ เทยงถาวร อยางไรได ยอม กระสบกระสาย โยกโคลง แปรปรวน ไปตามกน สงทแปรปรวน ไมคงท ยอมกอใหเกด ภาวะชนดท ทนไดยาก คอ ทาใหเจาของ ไดรบ ความไมพอใจ เสยใจ และ เปนทกข เมอมนแปรปรวน และ เปนทกข อยอยางนแลว มนษยจง ไมควร ฝนธรรมดา สะเออะ เขาไปรบเอา ความทกขนน โดยเขาใจอางตวเอง เปนเจาของ รางกายน และ รางกายอน มนไมใชของเรา ไมใชกรรมสทธ ของเรา เหนไดตรงทไมอย ในอานาจเรา เราไมได ทามนขน นอกจาก อานาจธรรมชาต แหง นาม และ รป เทานน ผทเขาไป ผกใจ ในสงตางๆ ทงทเปนของ ภายใน และ ภายนอกตน กด วาเปนสง ทจะเปนไป ตามความประสงค ของตน ทกเมอแลว จะเกดเปนปญหา ยงยากขน ในใจ ของผนน มดมดเกดกวา ทเขาจะสะสางได พระองค จงทรงสอน ใหหนาย และ ละวาง สงตางๆ ดวยการไมยดถอ ทางใจ แมวา ตามธรรมดา คนเรา จะตอง องอาศย สงนนๆ เพอมชวตอย หมายความวา เราปฏบต ตอมน ใหถกตอง กแลวกน

เมอเรา ไมเขาไป ผกใจ ในสงใด สงนน กไมเปนนาย บงคบใจเรา ใหอยาก ใหโกรธ ใหเกลยด ใหกลว ใหเหยวแหง หรอ ใหอาลย ถงมนได เราจะอย เปนสข เมอใจ หลดพนแลว กเปนอนวา ไมมอะไร มาทาใหเรา กลบเปน ทกข ไดอก จนตลอดชวต การคดแลวคดอก เพอตปญหานใหแตก จนใจ หลดพน เรยกวา วปสสนากมมฏฐาน และ เมอใจเรา ไมคอย ยอมคด ใหจรงจง ลกซง เพราะ



อาจ ฟงซาน ดวยความรก ความโกรธ ความกลว ความขเกยจ หรออะไรกตาม จะตองทาการ ขมใจ ใหปลอดจาก อปสรรคนนๆ เสยกอน การขมใจนน เราเรยกกนวา สมถกมมฏฐาน ถาไมม อปสรรคเหลาน สมถกมมฏฐาน กไมเปน ของจาเปนนก นอกจาก จะเขาฌาน เพอความสข ของพระอรยเจา เชนเดยวกบ การหลบนอน เปนการ พกผอน อยางแสนสข ของพวกเราๆ เหมอนกน คาสงสอน สวนมาก ของพระองค เราจงพบแตวปสสนากมมฏฐานเปนสวนใหญ

ความยดถอ หรอ อปาทาน

เราจะมองเหน อยางแจมแจง ไดแลววา สภาพแหงทกข มอยในโลกน จรง แตบคคล ผจะรบทกข นนหามไม ถาหากเขา จะไมหลง เขาไปรบเอา ดวยความ เขาใจผด วา สงนนเปนสข และ อยากได หรอ หวงแหน จนเกดการ ยดมน หรอเขาใจไปวา ทงมน ทงเขา เปนตวตน ทจะอยใน อานาจของตน ไดทกอยาง ตามแตจะปรารถนา คดดกเปนการ นาขน และ นาสลดใจ อยางไมมเปรยบ ทเราพากน สมมตเอา สงท พระพทธองค ทรงตรสวา "วางเปลา" ให เปนตว เปนตน ขน แลว ทาใจตวเอง ใหดนรน กอความ ยงยาก ใหเกดขนในใจ รก โกรธ เกลยด กลว ไปตาม ฉาก แหงความ แปรปรวน ของสงนนๆ ซงทแท มนเปนของ "วางเปลา" อยตลอดเวลา ตามท พระองคตรส ไวนนเอง

คาวา "วางเปลา" ในทน คอ ไมมแกนสาร ตวตน ทจะมายนยนกบเราวา เอาอยางนน อยางนกนได เพราะของทกอยางลวนแตมสงอนปรงแตง คาจนกน มาเปนทอดๆ จงตงอยไดพรอมกบ การคอยๆ แปรไป สงทสงอน ปรงแตง จงเปนของวางเปลา ไมมนาหนก ไมมอสระแกตน ใครจะเอา สญญา มนเหมาะ กบสงเหลานน อยางไรได ในเมอทง ผถอสญญา และ ผใหสญญา กลวนแต ไมมความเปนใหญแกตน หรอมความเปนตว เปนตน ไปตามๆ กนทงนน ผทขน เขาไปสญญา หรอ ยดมน ในสญญา กเทากบ เอาความวางเปลา ไปผกพน กบ ความวาง2 จะไดผล อนพงใจ จากอะไรเลา ทงน กเพราะ การหลงยดมน ของวาง ขนเปน ตวตน เราเรยกกนวา อปาทาน วตถ อนเปนทตง แหงความ ยดมน นน เรยกวา อปาทานขนธ มหาอยาง คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เพราะฉะนน จงตรสรวา ขนธทงหา เปนทตง แหงความ ยดมน อนเปนทกข

หลกอรยสจ

เราจะเรยนร หลกความจรง เหลาน ไดจากโรงเรยน คอรางกายเราน เทานน ของใคร กของมน ตองอาศยรางกาย เปนทคนหาความจรง เปนคร สอนความจรง เพราะในรางกายน มลกษณะพรอม ทงเหต และผล พอเพยง ทจะใหเราศกษา หาความร และ ทาความมนใจ ใหแกเราได พระองค จงตรสไววา

"...แนะเธอ! ในรางกาย ทยาว วาหนงน นนเอง อนมพรอมทง สญญา และ ใจ ฉนไดบญญต โลก (คอความทกข), ไดบญญต โลกสมทย (คอ เหตใหเกด ทกข), ไดบญญต โลกนโรธ (คอความดบ



ไมเหลอ แหง ทกข), และไดบญญต โลกนโรธคามนปฏปทา (คอการทาเพอใหถง ความดบไมเหลอแหงทกขนน) ไว"

ในทน ตรสเรยก สภาพธรรมดา อนเตมไปดวยทกขวา โลก, เรยก ความอยาก ทะเยอทะยาน ของสตวโลก เพราะความยดมน เขาใจผดวา เหตใหเกดโลก, เรยก การดบความอยากเสยแลว อยสงบเปนสขใจ เพราะไมยดมน และเขาใจถก ในสงตางๆ วา เปนทดบของโลก, และทรงเรยก มรรคมองคแปดประการ วา เปนวธใหถง ความดบของโลก นน อนเปนสงท สตวทกคน ควรกระทา เปนหนาท ประจาชวต ของตนๆ ตามนยน เปนอนวา หลกใหญ ของพทธศาสนา คอ การสอน ใหดบทกข ภายในใจ ดวยการศกษา หาความจรง ในกายตน และ หยงร ไปถงสง และ บคคล ทแวดลอมตน อยตามเปนจรง ไมตดมน จนเกดทกข เพราะเหน กฎแหงอนตตา แลวมใจ ปลอดโปรงสบาย การไมยดมนวา เปนตวตน อนจะกอ ใหเกดการเหนแกตนนน เปนประโยชน ทงแกตน และผอน หรอแกโลกทงสน คอตนเอง จะเปนผมความสขสงบ เยอกเยนแสนจะเยน สวนผอนนน นอกจาก ไมถกผนน มาเบยดเบยนแลว ยงอาจประพฤต ตามเขา จนไดรบความสข อยางเดยว ไฟทกข ของโลกจะดบสนท หลกธรรมทงหลาย แมจะมชอเรยกตางๆ กนหมดนน รวมลงไดในหลก คอ ความดบทกข ทงสน ความรชนดน ยอมนาใหเกด ความเมตตา สงสารเพอน ทกาลงอยในทะเล แหงสงสารวฏ ดวยกนอยางแรงกลา เพราะฉะนน เปนอนไมตองกลาว กไดวา เมตตา เปนหลกอนสาคญ ใน พทธศาสนา นดวย อกประการหนง

หลกโลกยะ และโลกตตระ

ผสาคญในสงวางเปลา วาเปนแกนสาร กคอผหลง หรอ เรยกตรงๆ อกอยางหนงวา ผปลกสราง ฉางบรรจความทกขไว สาหรบตน และนนคอ ปกต หรอธรรมดา ของมนษยทงโลก ทเรยกวา ยงอยในวสย โลกยะ ไมใช โลกตตระ คอ ผพนจากโลก ดวยนาใจ บางสมย หรอ บางเรอง ผแสวงหาทกขมาใสตน ไดมาก กลบไดรบ ความยกยองนบถอ ทงน เพราะพากน หลง ในสง ทยงไมรจก มนด และนบถอ โลกยะ คนยากจน ซงมอยเปนสวนมาก ทะเยอทะยาน เงนทอง ของ มหาเศรษฐ อยางแรงกลา แตมหาเศรษฐ นน ไมได ทะเยอทะยาน หรอ รสกอะไร กมากนอย ในเงนทอง ของตนเองเลย เปนแตทะเยอทะยาน ตอสวน ทมากขน ไปกวานนอก สวนความหนกใจ ความหวนใจ เมอคด เทยบสวนแลว ยอมมเสมอกน ไปหมด มนมสวนมากนอย เทากบ ทตน สมมตเอา ความวางเปลา ขนเปนตว เปนตน ตามมาก และ นอย เพยงไร ใครสมมตขนมาก กตองแบกไวมาก และหนกกวา! พระพทธเจาเอง กเคยทรงแบกกอนหน อนหนกน แตแลว กลบทรงสลดทงเสย !! เพราะพระองค ทรงคนพบวา มนคอความทกข ทรมาน ของผเขาใจผด หลงเขาไปยดถอ เปนของนาสะอดสะเอยน และตรงกนขาม กลบเปนของเบา สบาย สาหรบผไมหลงยดถอ หรอสลดทงเสยไดแลว นเรยกวา ทรงคนพบ โลกตรธรรม เพราะฉะนน พทธศาสนา กคอ คาสอนใหสลดความทกข ออกทงเสย ใหพนจาก ความทกข อนเปนของมประจา อยในโลกแตอยางเดยว ไมหลง ประกอบทกข ขนแบกไว ไมใชใหออนแอ รองขอแตความสข ทงทไมรจกทกข และ สลดมน



ออกไปเสย โดยรวา ภาวะทหมดทกข นนแล เปนความสข ทแท, มนเปนการ กระทาชวต ใหกลบกลาย มาเปน อสระจากสงตางๆ ทมอย ตามธรรมชาต อนยวยวนใจ ในโลก ภายหลงจากทเราเองไดยอมตน เขาไปเปนทาส ดวยความโง อยางยง ของเรามาแลว ตลอดสงสารวฏ อนยาวยด ซาซาก ไมมทสนสด ลงได จนกวา เราจะรเทาทนมน ดวงใจอนขามขน อยเหนอ โลก เชนน เรยกวา โลกตตรจต ภาวะทเปนเชนนน เรยกวา โลกกตตรธรรม โลกตตรวสย, หรอ โลกตตรภม

ในวงแหงศาสนาอนๆ เมอศาสนกใกลจะตาย ยอมรองวา "สวรรค! พระเจา!" แตสาหรบ พทธศาสนก ทแทจรง จะรองวา "ความดบสนท อยางไมมเหลอ เปนเชออกตอไป !" นแสดงวา เขาเหลาโนน ยงอยากอย ในโลก-โลกสวรรค หรอ โลกพระเจา สวน พทธศาสนก มจดหมาย ปลายทาง คอ ความดบไมมเหลอ, โลกตตระ จงมแตใน พทธศาสนา เทานน

เมอมนษย ยงเปนปาเถอน, รจก และปรารถนา ความสข อยางสงสด เพยงการไดกน ไดเสพย ของอรอยๆ พออมไป ขณะหนงๆ เทานน แตความคด ของมนษย ในอนแสวงหาความสขทยงขนไป ไมไดหยดเฉยอย นานเขา คอยมความเหนแปรไปส ภาวะทสงขน จนรจก และปรารถนา ทรพยสมบต แวนแควน ปรารถนากามสข จนถงสวรรค อนเปน ทสดยอด ของกาม นานตอมา มพวกหวคดสง เหนวา สขในกาม กยงเปน ของเสยดแทง หวใจ เทาๆ กบ ความหวาน อรอยของมน เลยนก หาความสข อนสงขนไป และไดยดเอาวา ความม ความเปน แหงชวต ทปราศจากกาม เปนยอดสด คอ ความเปน พรหม นนเอง และบญญตขน ในยคนน วา ความเปนพรหม นนแหละ เปนนพพาน คาวา นพพาน ทแปล ตามศพทวา ปราศจากการเสยดแทง ไดเกดมขนแตครงนน

ตอมาอกนาน พระพทธเจา อบตขน และทรงคนพบวา ภาวะ แหงพรหม กจงไมเทยง แปรปรวน และแตกดบ เชนเดยวกบ สงทตากวา อนๆ จะเรยกวา นพพาน หาไดไม ยงเสยดแทงอยอยางละเอยด เพราะยงม ความสาคญวา ตวตนอย จะตองเสยดแทงใจ ในเมอมนแตกดบ เพราะยงม ความอยาก ความปรารถนาในทางทแมไมใชกาม กจรง ตณหา ยงมอย จงทรงบญญต ความดบไมเหลอ เปนตวตน สาหรบยดถออกตอไปวา เปนตวนพพาน อนแทจรง อนจะไมมใครมาบญญต ความสข ใหสงกวาน ขนไปไดอก โลกตตรธรรม หรอ นพพาน ทแทจรง จะมแตในพทธศาสนา นอกนน ยงอยในวสยโลก ทงสน ตางกนสกวา ชอ เปนมนษยโลกบาง เทวโลกบาง พรหมโลกบาง

พทธศาสนา กบ วทยาศาสตร

หลกแหงพทธศาสนา แปลกจากศาสนาอน ทงหลาย โดยเปน ศาสนา แหงวชาความร ททนตอการพสจน ของใครๆ ไดทงสน ดงทตรสไววา ธรรม ในพทธศาสนา ยอมทนตอการพสจนได 3 คอ ทาใหใครพสจนไดทกอยาง จนผพสจน พายแพภยตวเอง หมดมานะ กลบใจ ยอมนบถอ พทธศาสนา คาทกลาวกนวา พทธศาสนา เหมอนกน หรอเขากนได กบ วทยาศาสตรนน มผตความ



กนวา เพราะพทธศาสนา แยกสงขาร รางกาย ออก วเคราะห หาความจรง เชนเดยวกบ วทยาศาสตร แผนปจจบน แยกธาตตางๆ ออกหา คณสมบต ชนละเอยด ขาพเจาเหนวา คากลาวนน ยงไมเพยงพอ กบคณคา อนสงสดแทจรง ของพทธศาสนา เพราะถา กลาวเชนนนแลว วชา สรรศาสตร หรอ แพทยศาสตร อนเกยวกบการแยกตรวจรางกาย กจะกลายเปน พทธศาสนาไปสวนหนงดวย ทแท ควรกลาววา เหมอนกนโดยท หลกวทยาศาสตร กทนตอการพสจน อาจทาการ พสจนใหดเอง หรอยอมใหใครพสจน ไดทกทา ทกทาง จนเขาหมดทาจะพสจน เพอโตแยงอกตอไป และหมดความสงสย เชนเดยวกบพทธศาสนา ยอมใหใครเพงพสจนซกไซรอยางไร กได ยอมทนอยได จนเขาหมดวธพสจน และตองเชอ สจจะยอมไมตาย! คาวา วทยาศาสตร ในทน หมายถง วชา (Science) ทแทจรง ทกๆ อยาง ไมเฉพาะแตการแยกธาต (Chemistry) เทานน แมคณตศาสตร (Mathematics) กเปนวทยาศาสตร ในทนดวย ถาทานสงสยวา วชาเลข หรอ คณตศาสตร จะทนตอพสจน ไดเหมอน พทธศาสนา อยางไร กจงลองคดดอยางงายๆ ทสดวา ๒+๓=๕ เปนตนน มนเปนความจรงเพยงไร มใครบางทอาจพสจนใหเหนไดวา ๒ บวก ๓ ไดผลเปนอยางอนนอกจาก ๕ ใครจะพสจน โดยวธไร กรอยกพนเทา กตาม มนยงคงเปน ๒+๓=๕ อยเสมอ เปนหลกทแขงแรง ยงกวาภเขาหนแทงทบ อนอาจหวนไหวได โดยธรรมชาต หรออตนยมแปรปรวน หลกความจรง แหงวทยาศาสตร เหลานมนคง มอปมาฉนใด พทธศาสนา กมหลกแหงความจรง หนกแนนมนคง ฉนนน แมจะขนเอาการแยกธาต และตรวจคนพสจน อยางทเรยกวา วทยาศาสตรแผนใหม ทงหมดมาเปนเครองมอพสจน กไมอาจ พสจน พทธศาสนา ใหเศราหมองไปได เชน พธตางๆ เปนตน มาพสจนในนามวา พทธศาสนา กแลวกน ความจรง หรอพทธศาสนา จะยงคงอยชวโลก ไมมสมย หรอขดขน กาหนดเวลาอาย เพราะเปนการเรยนรธรรมชาต เพอชานะ ธรรมชาตดวยความจรง เชนน ยงมเปนเครองช อนเดนชดวา พทธศาสนา เขากนไดกบ วทยาศาสตร ซงโลกปจจบน ยอมบชาอยางสนททวหนา โดยลกษณาการอยางไรเจยวหรอ? และขอสาคญทสด กคอ เมอมแตพทธศาสนาเทานน ทเขากนไดกบวทยาศาสตรของโลกแลว จะยงมศาสนาไหนอกเลา ทจะเปนศาสนาแหงสากลโลก นอกจากพทธศาสนา ?"

โมกขพลาราม ๑ กรกฏาคม ๒๔๗๗

--------------------------------- หมายเหตสวนตว :- ทจรงศาสนาทงหลายม จดมงหมาย อยางเดยวกน คอความสข ถาจะปรบกนเขาใหสนทกจะลงกนไดเปน ศาสนาเดยวกน! ใครมคณสมบตแคไหน ยอมอยในระดบแคนน เหมอนพนอง หรอ ผมคณวฒ ยงหยอนกวากน ยนเรยงแถวกนตามลาดบวฒ กจะมแต ศาสนาเดยวในโลก ! ขอแต อยาถอเราถอเขา ถงกบพยายาม ทาลายเพอนศาสนาอน เพอประโยชนตน ดวย "การรกเงยบๆ" อยางใดอยางหนง กแลวกน หลกศาสนาอนทงหลาย มเพยง โลกยะ ไมพนไปได สวนพทธศาสนา ยงมสงขนไปถงโลกตตระดวย มทงสองอยาง ใครจะเลอกเอาอยางไหนก



ได หลกโลกตตระ หรอทเกยวกบ โลกตตระ เทานน ทพทธศาสนา มอยอยางทศาสนาอนไมมเสยเลย จง "อม" ศาสนาอนๆ ไวไดทงหมด

พทธทาส.

หมายเหตประกอบ ๑. ศาสนาครสตและอสลาม แมเกดทหลงพทธศาสนา แตกลบไปมหลกอยางเดยวกบ ศาสนาพราหมณในอนเดย ซงมอยกอนศาสนาพทธ กเพราะมมลรากไปจากศาสนานน โดยพวกทถอพระเจาแตองคเดยวของพราหมณยคนน แยกพวกจากอนเดยขามแดนไปทางตะวนตก คอ ปาเลสไตนและอาหรบ (ดพสดารในเทศนาเสอปา)

๒. ดเรอง"ใครทกข? ใครสข?" ประกอบ จะไดความชดเจน เมอสงสยวา ไมมตวตนแลว ใครทาดไดด ทาชวไดชว

๓. ตรสวา "...เมอเขาใครครวญตอเนอความแหงธรรมอย ธรรมทงหลายยอมทนตอการพสจนได เมอธรรมทงหลายทนตอการพสจนได เขายอมเกดความพอใจและความขยนขนแขง.." จงกสตร ม.ม. ไตร, ล. ๑๓ น. ๖๐๕ บ. ๖๕๘.


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข พทธศาสนาเปน Pessimism หรอ Optimism

พทธศาสนา เปน Pessimism หรอ Optimism

พทธศาสนา ไมใชทง Pessimism (ลทธเหนสงทงปวงเปนไปในแงราย) และ Optimism

(เหนเปนไปในแงด) เพราะ Pessimism และ Optimism เปนลทธ ทดงลงไป จนถงทสด ฝายใดฝายหนงทงสองอยาง สวนพทธศาสนา สงสอนสจธรรม อนเดน ไปตาม สายกลาง, Pessimism นน จดไดวาเปนมลแหง อตตกลมถานโยค, Optimism กเปนทางมาแหง กามสขลลกานโยค ทงสองลทธนน ไมกลาวถง การแกไข ใหความ เปนเชนนนๆ กลายเปนตรงกนขาม กบทเปนอยหรอทเปนมาแลวได สวนพทธศาสนา สอนใหดโลกในแงของ Pessimism กอนแลว และสอน หนทางแกไข ใหมนกลายเปนดไป ซงเปนอนวา ไมปด Optimism เสยทเดยว พทธศาสนาสอนวา ชวตน เตมไปดวย อาการททนยาก เปน มายา เหลวไหล ถกกกขง และทรมาน อยโดยอวชชา ไมไดอยางใจหวง สกอยางเดยว ทงสวนรางกาย หรอ สวนจตใจ กตาม นแสดงวา คลายกบ จะเอยงไปฝาย Pessimism แต พทธศาสนา ไมไดสอน เพยงเทานน ไดสอนวธ ทจะทาชวตให ตรงกนขาม กบ อาการเชนนนไดดวย คอ อฏฐงคกมคค หรอ มชฌมาปฏปทา อนมหลกสนๆ วา ชวตอาจบรสทธ และ หลดพน จากการทรมานได ดวยการ ประพฤต อยางถกตอง ของเราเอง จนเรา อาจเปน ผทมความ เยอกเยนใจ ของเราเอง ไดเสมอทกๆ ฉาก ทโลกมนจะ ปรวนแปรไป ความคดนกในใจ ของพทธบรษท ไมไดถกบงคบใหเชอ หรอ เหนอยในวงจากด ดจพวก Pessimist หรอ Optimist เมอเขายงพอใจ ทจะหมนกลง ไปกบโลก อนเอบอาบ ไปดวยความดใจ และเสยใจ เขากมอสระ ทจะทาเชนนน เมอเขาเหนวา มนนาเบอหนาย เขากมอสระ และหนทาง ทจะเอาชนะ มนเสยได อยางเดดขาด เพราะเหตนเอง พทธศาสนาจงมใช Pessimism หรอ Optimism เลย เปนแตม แงบางแง ทอาจลวงตา คนบางคน ใหเหนเปน Pessimism หรอ Optimism อยางใดอยางหนง ตามท เขาจะเหน ไปใน บางคราวเทานน

"จะมวหวเราะอะไรกน บนเทงอะไรกน กเมอโลก อนเปนทอยอาศย ของหมสตวน มนลกโพรงอยเปนนจ" นเปนพระพทธภาษต (ชราวคค, ธ. ข.) ซงแสดงวาพระองค กทรงเหนโลก เชนเดยวกนกบ พวก Pessimist เหน แตตดตอไปจาก คาขางตนนนเอง พระองค ไดตรสสบไปวา "พวกทานทงหลาย ถกความมดบอด ครอบงา หมหอ ไวเตมทแลว กยงไมแสวงหา ประทปเครองนาของตนเอง" ซงแสดงวา แสงสวาง แหงความรอดพน นนมอย นเราจะเหนไดวา ไมทรงปฏเสธ พวก Optimist และพระองค เปนพวกกลาง คอ มชฌมาปฏปทา โดยแท

ในทอนตรสวา "สงทมเหตมปจจยปรงแตง ตวมนเอง ทกๆ สง ไมเทยงแทถาวร, เปนทกข และทงสงทม เหตปจจย และไมมเหต ไมมปจจย ปรงแตง ตวมน ทงสองอยาง ไมใชเปนสง ซงเปนตว เปนตน หรอมตว มตน อยในมน" นแสดงวา ทกๆ สงในโลกน เปนพษ แกผทเขาไปยดถอ โดย


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข พทธศาสนาเปน Pessimism หรอ Optimism

ประการทงปวง แตมไดแสดงวา เราไมม หนทาง ทจะวาง สงนนๆ หรอเอาชนะ อยเหนออทธพลของสงนนได เพราะเหตวา พรอมกนนนเอง พระองคไดทรงสอน วธแหง โลกตตรปฏปทา- ทางทจะเปน อสระอยเหนอโลก ไวอยาง แจมแจงชดเจนยงดวย เมอเรามใจหลดพนแลว โลกก ไมเปน พษตอเรา เชนน เราจะมาบญญตวา โลกนเปนยาพษ หรอ เปนอาหารทด ของมนษย เดดขาด ลงไปอยางไรได สรา หรอ แอลกอฮอล, เมอเราแพมน ดมดวย ความโงเขลา มนกเปนของใหโทษ เมอใชเปนยา ดวยความม สตสมปชญญะ กปรากฏวา มนเคยชวยชวตมนษยไวแลว มจานวนไมนอย เราจะกลาววา สราเปนโทษ หรอ เปนคณ โดยสวนเดยว อยางใดอยางหนง ยงมชอบฉนใด การทจะกลาววา โลกนเปน Pessimism หรอ Optimism โดยเฉพาะอยางใดอยางหนง กไมไดฉนนน เรา หลงใหล ตอโลก โลกกเปนพษตอเรา เมอเราเอาชนะโลกได มนกเปน เครองอปกรณ แกเราได อยางด เชนเดยวกบ ชางทเรายงฝกมนไมได กบเมอเรา ฝก มนจนเชองดแลว ฉนใดกฉนนน

พทธทาสภกข

๑ กนยายน ๒๔๗๕


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข พทธศาสนา-ศาสนาแหงการบงคบตวเอง

พทธศาสนา ศาสนาแหงการบงคบตวเอง

เมอกลาวสรปใหสนเชง ในแงแหงการกระทา หรอ การปฏบตแลว "พทธศาสนาคอ ศาสนา แหงการบงคบตวเอง": มใชศาสนา แหงการ ออนวอน พระเปนเจา ผมอานาจ หรอ เปน ศาสนา แหง การแลกเปลยน ทานอง การคาขาย ทาบญ ทาทาน แลกนางฟา ในสวรรค หรอ อะไรทานองน แตประการใด เลย และ เพราะ ความทพทธศาสนา เปน ศาสนา แหง การบงคบตวเอง โดยมเหตผล เพยงพอ แกตนเอง จงไดชอวา เปน "ศาสนา แหง เหตผล" ดวย

พทธศาสนา คอคาสงสอน อนเปนแบบฝกหด บงคบตนเอง แตวา ลาพงคาสงสอน อยางเดยว หาใชเปน แกน หรอ เปนตว พทธศาสนา อนแทไม แมวา คาวา "ศาสนา" จะแปลวา คาสอน กตาม ตวศาสนาแท หรอ ตวพรหมจรรย นน ไดแก การปฏบต ตามคาสงสอน นนๆ ซงเรยกโดย ภาษาศาสนาวา สลสกขา - จตตสกขา - ปญญาสกขา

พทธมามกะ เปนอนมาก เขาใจวา "สกขา" ตรงตามรปศพท เกนไป คอ สกขา แปลตามรปศพท วา การศกษา แตพระพทธองค ตรสไว เปนหลก วา การศกษาเลาเรยน ปรยตนน ไมใช สกขา แต การกระทาจรงๆ ตามหลกทเปน การบงคบตนเอง ในสวนทเปน ความ เสอมเสย ทางกาย และ วาจา เรยกวา "สลสกขา" ในสวนใจ เรยกวา "จตตสกขา" และ ในสวนทเกยวกบ ความคดนก เพอรสงทชวต จะตองร เรยกวา "ปญญาสกขา"

ในสวน สลสกขา โดยประเภท คอ การบงคบตน ใหตง หรอดาเนน ไปดวย กาย วาจา ตามกฏ อนเปนระเบยบ มรรยาท หรอ จรรยา อน ตนจะ พงประพฤต ตอตนเอง ตอผอน และ ตอวตถสงของ อนเกยวเนองกน เปนขอบงคบตายตว ในเบองตน เรยกวา ปาฏโมกขสงวรสล [มหลายพวก เกยวกบ ขนบธรรมเนยม ของนกบวช กม เกยวกบ อนามย ของรางกาย กม เกยวกบการเคารพ ปฏสนถาร ปรนนบต ฯลฯ ผอน กม เกยวกบ การรกษาสงของ เครองใชสอย ของตน หรอ หม กม และยงมอยางอนอก ซงเปนสวน ตองรแลว ทาในเบองตน อนโลม ทานองเดยวกน ทงฆราวาส และบรรพชต ] การควบคม ตา ห จมก ลน กาย ไมให กาเรบ ไปตาม รป เสยง กลน รส สมผส อนเปนโลกธรรม เรยกวา อนทรยสงวรสล การควบคมตน ใหมการ แสวง การรบ การบรโภค ปจจย เครองอาศย อนจาเปน แกชวต อยางบรสทธ จากการ หลอกลวงตน และผอน เรยกวา อาชวปารสทธสล และ การควบคมตน ใหมสตระลก เพยงเพอยง อตตภาพ ใหเปนไปในการบรโภค ปจจยนนๆ ไมบรโภค ดวยตณหา เรยกวา ปจจยสนนสสตสล รวมเรยกวา ปารสทธศลส หรอ จตปารสทธศล เรยก ภาวะแหงการกระทาจรงๆ ตามนวา สลสกขา อนไดแก การ



บงคบตวเอง โดยตรง เปนเหมอน ถากโกลน กลอมเกลา ในขนตน แตประสงคเฉพาะสวน ทเปนไป ทางกาย และวาจา เทานน

ในสวน จตตสกขา คอ การบงคบจตของตน ใหอยในวง ความตองการ ของตน ภายใน ขอบขด ของวสย ทบงคบได คอ ใหหยดแลน ไปตามความกาหนด พยาบาท หรอ ไมใหงวงซม ฟงซาน งอนแงน คลอนแคลน รวมความวา ฝกจนดพอ ทจะตองการ ใหหยดคด กหยด ใหคดกคด ใหคดเฉพาะสงน กคดเฉพาะสงน ดวยกาลง ของจตทงหมดอยางเตมท โดย ไมกลบกลอก แตอยางใด การ พยายามฝก จนทาไดอยางน เรยกวา จตตสกขา ซงเมอมแลว ทาจต ใหสงบอยใน อานาจ ได ตอนน กใชเปน อปกรณ แก ปญญาสกขา อยางจาเปนยง

ในสวน ปญญาสกขา คอ การควบคมจต ทฝกจน อยในอานาจแลว นน ใหคดแลวคดอก จนแทงตลอด ในขอปญหา ของชวต หรอ ทจาเปนแกชวต โดยยอ คอ ปญหาทวา อะไรเปน เหตใหเกดทกข ทาอยางไร จงจะพนทกข ทงน เพราะเหตวา สงทงปวง รวมทง ทกขสข ของชวต เปนเรองของใจ คอ ทกข เพราะใจปลงไมตก ในสงทตน เขาใจผด แลว หลงยดถอไว จะสขได กดวยบงคบ แนวของ ความคด อยางแรงกลา ใหแลนไปอยางรแจงแทงตลอด จนปลงตก ในสงทตน ยดถอ ถงกบรก โกรธ เกลยด กลว มวเมา ฯลฯ นนๆ เสย โดยไมม เชอเหลอ เพอความเปนเชนนน อกตอไป การพยายาม ทาจนทาได เชนน เรยกวา ปญญาสกขา ซงมบรบรณ แลวกจบกจ แหงพรหมจรรย จบพรหมจรรย คอจบศาสนา ไมมเรองทจะตองทาอกตอไป นอกจาก การเสวยสข

โดยนยน จะเหนไดวา พทธศาสนา คอศาสนา แหงการ บงคบตวเอง ถาหมายถง คาสอน กคอ คาสอน แหงการ บงคบตวเอง ถาหมายถง การทา หรอ การปฏบต ก คอ การกระทา การบงคบตวเอง และ เมอหมายถง ผลสดทาย คอปฏเวธ กคอ ซมซาบรส แหงผลของ การบงคบตวเอง อนเดยวกน นนเอง เมอเรยน หรอ เมอทา หรอ เมอไดรบผล ของการทา กมเหตพรอมพอ ทจะใหตน เชอถอ มนใจตนเองได โดยไมตองเชอ ตามคาผอน จงเปนการบงคบตวเอง อยางมเหตผล ของตนเอง โดยตนเอง เพอตวเอง อยางทเปนอน แนใจไดวา ไมเปน ศาสนา แหงความโงเขลา ถงกบตองการ ลอหลอก หรอ ขเขญ อยางใด แมแตนอย

ลทธศาสนาบางลทธ หวงความชวยเหลอ จากผอน จนไรหลก แหงการชวยตนเอง ไฉน จะมการบงคบตวเอง บางลทธ มการบงคบตวเอง แตไรเหตผล เพราะเปนเพยง การนกเอา อยางตนๆ หรอเปนการเดา จงเลยเถด เปน อตตกลมถานโยค ไปกม ทออนแอ เอาแตความสนกสบาย กลายเปน อยางทเรยกวา กามสขลลกานโยค กม จงแปลกกบ พทธศาสนา ซงมหลกการ บงคบตวเอง อยางมระเบยบ เรยบรอย ชดเจน มนคง ปรากฏ เปน ศล สมาธ ปญญา หรอ อฏฐงคกมรรค และมเหตผล พรอมอยเสมอ เปนอนกลาวไดวา พทธศาสนา คอ ศาสนา แหงการบงคบตวเอง ชนะตวเอง เชอตวเอง พงตวเอง ฯลฯ โดยแท



เนอความเทาทบรรยายมาแลวน เปนเพยงมงใหผอาน มองเหน จดสาคญ อนเปนท สรปรวมใจความ ของธรรมบรรยาย อนกวางขวาง ลกซง ดจมหาสมทร เทานน คอวา เมอมหลก กไมฟนเฝอ รอะไรเพมเตม เขามาอกเทาไร กไมงงเงอะ จนไมรวาจะจาไว อยางไรไหว แตอาจสงเคราะห รวมเขาชน เขาเชง ของหลกธรรม ซงทแท กมอยเพยง ๓ คอ ศล-สมาธ-ปญญา เทานนเอง จงเมอถา ยงไมเขาใจ ในสวนไหน กพงศกษา คนควา จากเนอความ ทไดบรรยาย ในทอน เฉพาะสวนนน สบไปเทอญ


๒๗ กนยายน ๒๔๗๘


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ความกลว

ความกลว

ความกลว เปนสงทมอานาจมากสงหนง ในบรรดา สงททาลาย ความสข สาราญ หรอ รบกวนประสาท ของมนษย เปนอยางยง ดวยกน ความกลวน ยอมมลกษณะ และพษสง มากนอยกวากน เปนขนๆ ตามความรสก อนสงตา ของจต เดกๆ สรางภาพ ของสงทนากลว ขนในใจ ตามทผใหญ นามาข หรอไดยน เขาเลา เรอง อนนากลว เกยวกบผ เปนตน สบๆ กนมา แลวกกลว เอาจรงๆ จนเปนผใหญ ความกลวนน กไมหมดสนไป ความกลว เปนสญชาตญาณ อนหนงของมนษย เหมอนกนหมด แตวา วตถทกลว นนแหละตางกน ตามแตเรองราว ทตนรบ เขาไวในสมอง วตถอเปน ทตงของความกลว ทกลว กนเปน สวนมาก นน โดยมาก หาใชวตถ ทมตวตน จรงจง อะไรไม มนเปน เพยงสงทใจ สรางขน สาหรบกลว เทานน สวนทเปน ตวตน จรงๆ นน ไมได ทาใหเรา กลว นาน หรอ มากเทา สงทใจ สราง

ขนเอง มนมกเปน เรองเปนราว ลลวงไปเสยในไมชานก บางท เราไมทนนก กลว ดวยซไป เรองนนกไดมาถงเรา เปนไปตามเรอง ของมน และ ผานพนไปแลว มนจงมได ทรมานจต ของมนษยมาก เทาเรอง หลอกๆ ทใจสรางขนเอง

น

า

เดกๆ หรอคนธรรมดา เดนผานรานขายโลง ซงยงไมเคย ใสศพเลย กรสกวา เปนทนารงเกยจ หรอเปนท อวมงคล เสยจรงๆ เศษกระดาษ ชนดทเขา ใชปดโลง ขาดตก อยในทใด ทนน กม ผ สาหรบเดกๆ เมอเอาสดา กบกระดาษ เขยนกนเขา เปน รปหวกะโหลก ตากลวง ความรสกวาผ กมาสง อยใน กระดาษ นนทนท เอากระดาษฟาง กบกาวและส มาประกอบกน เขาเปน หวคนปา ทนากลว มสายยนต ชกใหแลบลน เหลอกตา ได มนกพอททาใหใคร ตกใจเปนไขได ในเมอนาไปแอบ คอยทชกหลอกอยในปา หรอทขมกขมว และแมทสด แตผทเปนนายชาง ทามนขนนนเอง กรสกไปวา มนมใชกระดาษฟาง กบกาวและส เหมอนเมอกอน เสยแลว ถาปรากฏวา มนทาใหใคร เปนไข ไดสกคนหนง เราจะเหนได ในอทาหรณ เหลาน วา ความกลวนน ถกสรางขน ดวยสญญา ในอดต ของเราเอง ทงนน เพราะปรากฏ วา สงนนๆ ยงมได เนอง กบผทแทจรง แมแตนดเดยว และสงทเรยกวา ผ ผ , มนก เกดมาจากกระแส ทเตมไปดวย อานภาพอนหนง อนเกดมาจาก กาลง ความเชอ แหงจต ของคน เกอบทงประเทศ หรอ ทงโลก เชอกน เชนนน อานาจนนๆ มน แผซาน ไปครอบงา จตของ คนทกคน ใหสรางผ ในมโนคต ตรงกนหมด และทาใหเชอ ในเรองผ ยงขน และผ กมชวต อยในโลกนได จนกวา เมอใด เราจะ หยด เชอเรองผ หรอ เรองหลอก นกนเสยท ใหหมดทกๆ คน ผกจะตายหมดสนไปจากโลกเอง จงกลาวไดวา ความกลวทเรากลวกนนน เปนเรองหลอก ทใจสรางขนเอง ดวยเหตผล อนผดๆ เสยหลายสบเปอรเซนต



ความกลว เปนภยตอความสาราญ เทากบความรก โกรธ เกลยด หลงใหล และอนๆ หรอบางท จะมากกวาดวยซา ดเหมอนวา ธรรมชาต ไดสรางสญชาตญาณ อนนใหแกสตว ตงแต เรมออกจากครรภ ทเดยว, ลกนก หรอ ลกแมว พอลมตา กกลวเปนแลว แสดงอาการหน หรอปองกนภย ในเมอเรา เขาไปใกล เดกๆ จะกลวทมด หรอการถกทง ไวผเดยว ทงท เขายงไมเคย มเรองผกเวร กบใครไว อนจะนาใหกลวไปวา จะมผลอบทาราย เพยงแตผใหญ ชไปตรงทมด แลวทาทากลว ใหดสกครงเทานน เดกกจะกลว ตดอยในใจไปไดนาน คนโตแลวบางคน นงฟงเพอนกนเลา เรองผ เวลากลางคน มกจะคอยๆ ยบๆ จนเขาไป นงอยกลางวง โดยไมรสกตว และยงไปนอนกลว ในทนอนอกมาก กวาจะหลบไปได เดนผาน ปาชา โดยไมร เพงมารและกลว เอาทบานกม สาหรบบางคน ทงหมดน เปน เครองแสดงวา ความกลว เปนเรองของจต มากกวา วตถ ผใด ไมม ความร ในการควบคม จตของตน ในเรองน เขาจะถกความกลว กลมรม ทาลาย กาลงประสาท และ ความสดชน ของใจ เสยอยางนาสงสาร ในทานอง ตรงกนขาม สาหรบผทม อบาย ขมข ความกลว ยอม จะไดรบ ความผาสก มากกวา มกาลงใจ เขมแขงกวา เหมาะทจะเปน หวหนาหม หรอ ครอบครว

เมอปรากฏวา ความกลว เปนภย แกความผาสก เชนนแลว บดน เรากมาถง ขอปญหาวา เราจะเอา ชนะความกลว ไดอยางไร สบไป เพราะเหตวา การททราบแตเพยงวา ความกลว เปนภย ของความผาสกนน เรายงไดรบผลดจากความรนน นอยเกนไป เราอาจปดเปา ความกลวออกไปเสยจากจต โดยวธตางๆ กน แตเมอจะสรปความ ขนเปนหลกสาคญๆ แลว อยางนอย เราจะไดสามประการ คอ

๑. สรางความเชออยางเตมท ในสงทยดเอาเปนทพง ๒. สงใจไปเสยในทอน ผกมดไวกบสงอน ๓. ตดตนเหต ของความกลวนนๆ เสย

ในประการตน อนเราอาจเหนไดทวไป คอวธของ เดกๆ ทเชอ ตะกรด หรอ เครองราง ฯลฯ ตลอดจน พระเครององคเลก ทแขวนคอ และเปนวธของผใหญ บางคน ทมความรสก อยในระดบ เดยวกบ เดกดวย คนในสมยอนารยะ ถอภเขาไฟ ตนไม ฟา หรอ สงทตนเหนวา มอานาจนากลว ควรถอเอา เปนทมอบกายถวายตว ไดอยางหนง นกอยในประเภท เดยวกน ทยงเหลอมาจนทกวนน เชน พวก ทบนบาน ตนโพธ พระเจดย เปนตน เพอความเบาใจ ของตน ในเรองใดเรองหนง วธน เปนผลดทสด ไดตลอดเวลา ทตน ยงมความเชอ มนคงอย ความเชอทเปนไปแรงกลา อาจ หลอกตวเอง ใหเหนสงทควรกลว กลายเปนสงทไมควรกลว ไปกได ถาหากจะมอบาย สรางความเชอชนดนน ใหเกดขน ไดมากๆ เมอใดความเชอหมดไป หรอมนอย ไมม กาลงพอ ทจะหลอกตวเองใหกลาหาญแลว วธน กไมมประโยชน กลายเปนของนาหวเราะเทานน เลากนมาวา เคยมคนๆ หนง อมพระเครอง เขาตะลมบอน ฆาฟนกน เชอวา ทาใหอยคง ฟนไมเขา เปนตน ดเหมอนไดผล เปนทนาพอใจ เขาจรงๆ ขณะหนง พระตกจากปากลงพนดน ในทองนา ตะลตะลานควาใสปากทงทเหนไมถนด แทนท จะไดพระ กลบเปนเขยดตวหนง เขาไปดนอยใน



ปาก กรบ เรอยไป โดยยงเชอมนขนอกวา พระในปาก แสดงปาฏหารย ดนไปดนมา เมอเลกรบ รบคายออกด เหนเปนเขยด ตาย กเลย หมดความเชอ ตงแตนนมา ไมปรากฏวา พระเครององคใด ทาความพอใจ ใหเขาไดอก พระผมพระภาคเจา ตรสวา วธน ไมใช ทพง อนเกษม คอ ทาความปลอดภยใหไดอยางแทจรง ไมใช วธสงสด, เนต สรณ เขม เนต สรณมตตม

ประการทสอง สงขนมาสกหนอย พอทจะเรยกไดวา อยในชนทจดวาเปนกศโลบาย หลกสาคญอยทสงความคดนก ของใจไปเสยทอน ซงจะเปนความรกใครทไหน โกรธใครทไหน เกลยดใครทไหน กตาม หรอหยดใจเสยจากความคดนก ทกอยาง (สมาธ) กตาม เรยกวา สงใจไปเสยในทอน คอจากสงทเรากลว นน กแลวกน ทเราเหนกนไดทวไป เชน กาลงเมารก บาเลอด เหลานเปนตน จะไมมความกลวผ กลวเสอ กลวเจบ แมเรองราวในหนงสอขาวรายวน กเปนพยาน ในเรองนไดมาก แตเรองชนดน เปนไดโดย ไมตองเจตนา ทาความรสก เพอสงใจไปทอน เพราะมนสงไปเองแลว ถงกระนน ทกๆ เรอง เราอาจปลก อาการเชนนขนได ในเมอตองการ และมนไมเปนขนมาเอง การคดนกถง ผลดทจะไดรบ คดถงสงทเรารกมาก จนใฝฝน คดถง ชาตประเทศ คดถงหวหนา ทกลาหาญ ดสงทยวใจใหกลา เชน ระเบยบใหมองด ธงของผนาทพ ในเมอตนรสกขลาด อนปรากฏอยในนยาย เทวาสรสงคราม ในพระคมภร เปนตน เหลาน ลวน แตชวยใหใจ แลนไปในทอน จนลมความกลว ไดทงนน ในชนน พระผมพระภาพทรงสอนใหระลกถงพระองค หรอพระธรรม หรอพระสงฆ อยางใดอยางหนง ในเมอภกษใด เกดความกลวขนมา ในขณะทตนอยในทเงยบสงด เชน ในปา หรอถา เปนตน อาการเชนน ทานองคอนไปขางสมาธ แตยงมใชสมาธแททเดยว แตถาหากวา ผใดแมระลกถง พระพทธองคกจรง แตระลกไปในทานองเชอมน มนกไปตรงกนเขากบประการตน คอความเชอ เชน เชอ พระเครอง หรอคนปา เชอปเจาเขาเขยว ตอเมอระลก ในอาการ เลอมใส ปตในพระพทธคณ เปนตน จงจะเขากบประการทสองน

สวนอาการทสงบใจไวดวยสมาธนน เปนอบายขมความกลว ไดสนทแท เพราะวา ในขณะแหงสมาธ ใจไมมการคดนก อนใดเลย นอกจากจบอยทสงซงผนน ถอเอาเปนอารมณ หรอนมต ทเกาะของจตอยในภายในเทานน แตวาใจท เตมไป ดวยความกลว ยากทจะเปนสมาธ เพราะฉะนน ตองเปนสมาธ ทชานาญ อยางยงจรงๆ จนเกอบกลายเปนความจาอนหนงไป พอระลกเมอใด นมตนนมาปรากฏเดนอยท "ดวงตาภายใน" ไดทนทนนแหละ จงจะเปนผล แมขอท พระองค สอนให ระลกถง พระองค หรอพระธรรมพระสงฆ ตามนยแหงบาล ธชคคสตรนน กหมายถง พทธานสต ธมมานสสต สงฆานสสต อยแลว แมวา จะเปนเพยง อปจารสมาธ ยงไมถงขดฌานกตาม ลวนแต ตองการ ความชานาญ จงอาจ เปลยน อารมณ ทกลว ใหเปน พทธานสสต เปนตนได สวนสมาธ ทเปนไดถงฌาน เชน พรหมวหาร เปนตน เมอชานาญแลว สามารถ ทจะ ขมความกลว ไดเดดขาด จรงๆ ยงโดยเฉพาะ เมตตา พรหมวหาร ยงเปนไปไดงายทสด แตพงทราบวา ทงน เปนเพยง ขมไว เทานน เชอของความกลว ยงไมถกรอถอนออก เมอใด หยดขม มนกเกดขนตามเดม อกประการหนง ไมใชวธทงาย สาหรบคนทวไป สาหรบการขม ดวยสมาธ คนธรรมดา เหมาะสาหรบ เพยงแตเปลยนเรองคดนก ของใจเทานน หาอาจทา การหยด พฤตการณของจต ให



ชะงกลง ไดงายๆ เหมอน นกสมาธไม และคอนขาง จะเปนการแนะใหเอา ลกพรวน เขาไป แขวนผกคอแมว ไป ในเมอสอนให คนธรรมดาใชวธน และ นาประหลาดใจ อกอยางหนงวา วธทสาม ทจะกลาว ตอไปขางหนา ซงเปนวธ ทสง นน กลบจะ เหมาะสาหรบ คนทวไป และไดผล ดกวา เสยอก วธนน คอ ตดตนเหต แหงความกลวเสย ตามแตท กาลงปญญา ความร ของผนน จะตดไดมากนอยเพยงไร ดงจะได พจารณา กนอยาง ละเอยด กวา วธอน ดงตอไปน

เมอมาถงประการทสามน ขอใหเราเรมตนดวย อทาหรณงายๆ ของทานภกข อานนท เกาศลยายนะ [เขยนไวในเรอง คนเราเอาชนะความกลวไดอยางไร ในหนงสอพมพมหาโพธ และบรตชพทธสต แตเขยนสนๆ เพยงสองหนากระดาษเทานน และกลาวเฉพาะการประพฤต กายวาจาใจ ใหสจรตอยางเดยววา เปนการตดตนเหตแหงความกลว] เขยนไวเรองหนง เพอใหเขาใจไดงาย ในขอทวา การสะสาง ทมลเหต นน สาคญเพยงไร อทาหรณ นน เปนเพยงเรองทผกขนใหเหมาะสมกบความรสกของคนเราทวไป เรองมวา เดกคนหนงมความกลวเปนอนมาก ในการทจะเขาไปใน หองมด หองหนง ในเรอน ของบดาของเขาเอง เขาเชอวา มผดตวหนงในหองนน และจะกนเขา ในเมอเขาเพยงแตเขาไป บดาไดพยายาม เปนอยางดทสด ทจะทาได ทกๆ ทาง เพอใหบตรของตน เขาใจถกวา ไมมอะไร ในหองนน เขากลวไปเอง อยางไมมเหตผล แตเดกคนนน ไดเคยนกเหนตวผมาแลว เขาเชอวา ไมมทางใดทจะชวยบตรของตน ใหหลดพนจาก การกลวผ ซงเขาสรางขน เปนภาพใสใจ ของเขาเอง ดวยมโนคตไดจรงแลว กคดวางอบาย มคนใชคนหนง เปนผรวมใจดวย ฤกษงามยามดวนหนง เขาเรยกบตร คนนนมา แลวกลาววา "ฟงซ ลกของพอ ตงนานมาแลว ทพอเขาใจวา พอเปนฝายถก พอเปนฝายผด กอนหนาน พอคดวา ไมมผด ในหองนน บดน พอพบดวยตนเองวา มนมอยตวหนง และเปนชนด ทนา อนตรายมาก เสยดวย พวกเรา ทกคน จกตองระวงใหด"

ตอมา อกไมกวน บดาไดเรยกบตร มาอก ดวยทาทาง เอาจรง เอาจง กลาววา "หลายวนมาแลว ผพงปรากฏตววนนเอง พอคดจะจบและฆามนเสย ถาเจาจะรวมมอกบพอดวย ไปเอาไมถอ ของเจา มาเรวๆ เขาเถด ไมมเวลา ทจะรอ แมนาทเดยว เพราะมนอาจหนไปเสย" เดกนอย ตนมาก แตไมมเวลาคด ไปเอาไมถอมาทนท พากนไปสหองนน เมอเขาไป กไดพบผ (ซงเรารดวา เปนฝมอของคนใชทาขน และคอยเชดมนในหองมดนน) สองคนพอลกชวยกนระดมตผ ดวยไมถอ และไมพลอง จนมนลมลง มอาการของคนตาย พอลกดใจ คนในครอบครวทงหลาย มการรนเรง กนเลยงกนในการปราบผ ไดสาเรจ ฉลองวนชย และเปนวนแรก ทเดกนน กลา เขาไปในหองนน โดยปราศจากความกลวสบไป นเราจะเหนไดวา เพยงทาลายลางผ ทเดกสรางขน ดวยมนสมอง ของเขาเอง บดาตองสรางผ ขนตวหนงจรงๆ จงทาลายไดสาเรจ โดยอาศยความฉลาด รเทาทนการ รจกตดตนเหต คนโง กบคนฉลาด นน ผดกนในสวนท ระงบเหตราย ลงไปจากทางปลาย หรอตดรากเหงา ขนมาจากภายใต เสอยอมกระโดด สวนทาง เสยงปน เขาไปหาผยง ในเมอรสกวา ตนถกยง แตสนข ยอมมว ขบกด ตรงปลายไม ทมผแหย ตนนนเอง หาคดวาตนเหตสาคญ อยทผแหยไม



เมอเราพบจดสาคญวา การตดตนเหตเปนวธทดทสด ดงนแลว เรากประจญกนเขากบปญหาวา อะไรเลา ทเปน ตนเหตแหง ความกลว ?

เมอเราคดดใหดแลว อาจตอบไดวา เทาทคนเราสวนมาก จะคดเหนนน ความกลวผ มตนเหตมากมาย คอความไมเขาใจ ในสงนนบาง การมความกลวตดตวอยบาง ใจออน เพราะเปน โรคประสาทบาง อาฆาตจองเวร ไวกบคน ไมชอบพอกนบาง รกตวเอง ไมอยากตายบาง เหลาน ลวนเปน เหตแหงความกลว มลเหตอนแทจรง เปนรวบยอด แหงมลเหตทงหลาย คออะไรนน คอนขางยาก ทจะตอบได เพราะเทาทเหนกนนน เหนวา มนมมลมากมายเสยจรงๆ แตแททจรงนน ความกลวกเปนสงท เกดมาจาก มลเหตอนสาคญอนเดยว เชนเดยวกบ ความรก ความโกรธ ความเกลยด และ ความหลง เพราะวา ความกลว กเปนพวกเดยวกนกบ ความหลง (โมหะ หรอเขาใจผด) มลเหตอนเดยวทวานน กคอ อปาทาน ความยดถอตอตวเองวา ฉนม ฉนเปน นนของฉน นของฉน เปนตน อนเรยกอกอยางหนงวา อสมมานะ (เรองน ขาพเจาเคย อธบายไวบางแลว ในเรอง "สขกถา" ทคณะธรรมทาน เคยพมพโฆษณาแลว)

ความรสก หรอ ยดถออยเอง ในภายในใจ ตามสญชาตญาณนน มนคลอดสงทเราเรยกกนวา "ฉน" ขนมา และความรสกนน ขยายตวออกสบไปวา ฉนเปนผทาเชนนน เชนน ฉนจะไดรบนน รบน หรอเสยนน เสยน ไป นนจะสงเสรมฉน เปนมตรของฉน นจะตดรอนฉน ทาลายฉน เปนศตรของฉน "ฉน" สงเดยวน เปนรากเหงา ของความรก โกรธ เกลยด กลว หลงใหล อนจกทาลาย ความผาสก และอสรภาพ ของคนเรา ยงไปกวาท เพอนมนษยดวย กนทาแกเรา มากกวามากหลายเทา หลายสวนนก อปาทาน ผกมดเรา ทาเขญใหเรา ยงกวาทหากเราจะถกแกลงหาเรองจบจองจาในคกในตะรางเสยอก เพราะปรากฏวา มนไมเคยผอนผนใหเราเปนอสระ หรอพกผอน แมชวคร ชวยาม เมอม "ฉน" ขนมาในสนดานแลว "ฉน" กอยากนน อยากน อยากใหเปนอยางนนอยางน อยากไมให เปนอยางนน อยางน ซงเมอพจารณาด ซาอกทหนงแลว จะเหนวา เตมไปดวย ความเหนแกตนเอง หรอ "ฉน" นน รอยเปอรเซนต "ฉน" ไมอยากเจบปวด ไมอยากตาย หรอแหลก ละลายไปเสย ฉน จงกลวเจบกลวตาย เปนสญชาตญาณ ของ "ฉน" เมอกลวตาย อยางเดยว อยภายในใจแลว กกลวงาย ไปทกสงทเชอกนวา มนจะทาใหตาย หรอทาใหเจบปวย ซงเปนนองของ ตาย ทาใหฉน กลวผ จะหกคอฉน กนฉน หลอกฉน ขฉน กลวเสอ ซงไมเคยปรากฏวา เปนเพอนกนได และกลว สตวอนๆ แมแตงตวนดๆ กลวทมด ซงเปนทอาศย ของสง นารงเกยจ เหลานน กลวทเปลยว ซงไมม โอกาส ทตนจะ ตอส ปองกนตว ได กลว คเวร จะลอบ ทาฉนให แตกดบ กลวฉนจะ อบอาย ขายหนา สกวนหนง เพราะฉน มความผด ปกปดไว บางอยาง ฉนกลว เพราะไมเขาใจวา สงนน จะเปนอะไร กไมร เชน ผลไมดๆ บางอยาง แตไมเคยรจก มากอน ถารปราง หรอ สมนชอบกลแลว ฉนกกลว ไมกลากน หรอแมแต จะชมก ขนลก และในทสด เมอ "ฉน" ปนปวน ในปญหา การอาชพ หรอ ชอเสยง เปนตน ของฉน กลววา ฉนจะ เสอมเสย อยเสมอ ฉนกเปนโรคใจออน หรอโรคประสาท สะดงงาย ใจลอย ความยดถอวา ฉนเปนฉน เหลาน



เปน มลเหตของความกลว ซงเกดขนแลว กกวาด ความสดใส ชมชน เยอกเยน ใหหมดเตยน ไปจากดวงจตนน

เมอพบวา ตนเหต ของความกลว คออะไร ดงนแลว เรากมาถง ปญหา วาจะตดตนเหตนนไดอยางไร เขาอกโดยลาดบ ในตอนน เปนการจาเปน ทเราจะตองแบง การกระทา ออกเปน สองชน ตาม ความสงตา แหงปญญา หรอความร ของคนผเปนเจาทกข คอถาเขามตนทนสงพอ ทจะทาลาย อปาทาน ใหแหลกลงไปได กจะได ตรงเขาทาลาย อปาทาน ซงเมอทาลายไดแลว ความทกข ทกชนด จะพากนละลาย สาบสญไปอยางหมดจดดวย นประเภทหนง และอกประเภทหนง คอ พยายาม เพยงบรรเทา ตนเหต ใหเบาบาง ไปกอน ไดแก การสะสาง มลเหต นน ใหสะอาด หมดจด ยงขน

ประเภทแรก สาเรจไดดวยการปฏบตธรรมทางใจ ใหกาวหนา สงขน ตามลาดบๆ จนกวาจะหมดอปาทาน ตามวธ แหง การปฏบตธรรม อนเปนเรองยาว อกเรองหนง ผสาเรจ ในประเภทน คอ พระอรหนต จงเปนอนวา จกงดวธนไวกอน เพราะไมเปนเรองทสาธารณะแกบคคลทวไป และเปนเรอง ทเคยอธบายกนไว อยางมาก ตางหากแลว

สวนประเภทหลง นนคอ การพยายาม ประพฤต ความด ทงทางโลก และทางธรรม ทงในทแจง และในทลบ จนตน ตเตยน ตนเองไมได ใครทเปนผร แมจะมทพยโสต หรอทพยจกษ มาคนหา ความผด เพอตเตยนกไมได เปนผเชอถอ และเคารพตวเองไดเตมเปยม ไมเบยดเบยนตน ไมเบยดเบยนทาน ไมมเวรภย ทผกกนไว กบใคร รกฎความจรงของโลก ศกษาใหเขาใจ ในหลกครองชพ หาความ หนกแนน มนใจใหแกตวเอง ในหลกการครองชพ และรกษา ชอเสยง หรอคณความด พยายาม ทาแตสงทเปน ธรรมดวย ความหนกแนน เยอกเยน ไมเปด โอกาสใหใคร เหยยดหยามได กจะไมตองเปน โรคใจออน หรอ โรคประสาท เพราะมความ แนใจตวเอง เปนเครองปองกน และสาเหนยก อยในใจ เสมอวา สงทงปวงเปน อนตตา เปนไปตามเรอง คอ เหตปจจยของมน ไมเปนของแปลก หรอไดเปรยบ เสยเปรยบ อะไรแกกน ในเรองน เมอเปนเชนน ความกลว กหมดไป ใจไดทพง ทเกษม ทอดม ยงขน สมตาม พระผม พระภาคเจา ตรสการเหนแจง อรยสจ สประการ ไวในรองลาดบ แหงการถอ ทพงดวยการถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนสรณะ อรยสจ กคอการร เหตผลของ ความทกข และของความ พนทกข ความกลว กรวมอยในพวกทกข เหนอรยสจอยางเพลา กคอ การเหน และตด ตนเหตแหง ความกลว ประเภททหลงน เหนอรยสจ เตมทถงทสด กคอ พระอรหนต หรอการตดตนเหต ประเภทแรก ไดเดดขาด

ขาพเจาขอจบ เรองนลง ดวย พระพทธภาษต ทเราควร สาเหนยก ไวในใจ อยเสมอ อนจะเปนดจ เกราะ ปองกนภย จาก ความกลว ไดอยางด ดงตอไปน



"มนษยทงหลายเปนอนมาก ถกความกลว คกคาม เอาแลว ยอม ยดถอเอา ภเขาบาง ปาไมทศกดสทธบาง สวนทศกดสทธบาง รกขเจดยบาง เปนทพงของตนๆ นนไมใช ทพง อนทาความ เกษม ใหไดเลย นนไมใชทพงอนสงสด ผใดถอสงนนๆ เปนทพงแลว กยงไมอาจ หลดพน ไปจากความทกข ทงปวงได

สวนผใดทถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพงแลว เหนอรยสจทงส ดวยปญญาอนถกตอง คอ เหนทกข เหนเหต เครองใหเกดทกข เหนการกาวลวงไปเสยไดจากทกข และ เหนหนทาง อนประกอบดวยองคแปดประการ อนประเสรฐ อนเปนเครองยงผนน ใหเขาถง ความรางบแหงทกข นนแหละ คอ ทพงอนเกษม นนแหละ คอทพงอนสงสด ผใด ถอเอา ทพง นนแลว ยอมหลดพน จากทกขทงปวงได (ธ. ข. ๔๐)

ความโศก ยอมเกดแตความรก ความกลว ยอมเกดแตความรก สาหรบผทพนแลว จากความรก ยอมไมมความโศก ความกลว จกมมาแตทไหนเลา

ความโศก ยอมเกดมาจาก ตณหา (ความอยากอยางนนอยางน) ความกลว ยอมเกดมาจาก ตณหา (เพราะกลวไมสมอยาก) สาหรบผทพนแลวจาก ตณหา ยอมไมมความโศก ความกลว จกมมา แตทไหนเลา (ธ. ข. ๔๓)

ขอใหความกลว หมดไปจากจต ความสข จงมแต สรรพสตว เทอญ


๑ สงหาคม ๒๔๗๙


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข อาหารของดวงใจ

อาหารของดวงใจ

ความอมเอบ ดวยอารมณ ทางรป เสยง กลน รส สมผส นน เปนอาหารของฝายโลก ความอมเอบดวยปตและปราโมช อนเกดจาก ความทใจสงบจากอารมณ เปนอาหารของฝายธรรม. อดมคตของชวต คอ ความถงทสด แหงอารยธรรม ทงฝายโลก และฝายธรรม เพราะฉะนน ชวตยอมตองการอาหาร ทงฝายโลกและฝายธรรม ถามเพยงอยางเดยว ชวตนน กมความเปนมนษย เพยงครงเดยว หรอ ซกเดยว.

เราหาความสาราญ ใหแกกายของเรา ไดไมสยากนก แต การหาความสาราญ ใหแกใจ นนยากเหลอเกน ความสาราญกาย เหนไดงาย รจกงาย ตรงกนขามกบ ความสาราญทางใจ แตไมมใครเชอ เชนน กคนนก เพราะเขาเชอวา ไมมความสาราญ อยางอน ทไหนอก นอกจาก ความสาราญทางกาย และเมอ กายสาราญแลว ใจกสาราญเอง คนพวกน ไมฟงธรรม หรอ ศกษาธรรม และ ไมไหวพระสงฆ ซงเปน นมต อนหนงของธรรม.

ความสาราญทางกาย หรอฝายโลกนน ตอง"ดม" หรอ ตอง"กน" อยเสมอ จงจะสาราญ แตทแท มนเปนเพยง การระงบ หรอ กลบเกลอน ความหว ไวทกชวคราวทหว เทานน สวนความสาราญ ฝายใจ หรอ ฝายธรรมนน ไมตองดม ไมตองกน กสาราญอยเอง เพราะมนไมมความหว ไมตองดมกน เพอแกหว ทกลาวน ผทนยม ความสาราญทางกาย อยางเดยว อาจฟงไมเขาใจกได แตอยาเพอ เบอหนาย ขอใหทนอาน สบไปอกหนอย

พวกทนยม ความสาราญกาย ในทางโลก กลาววา "ใจอยในกาย" แตพวกนยม ความสาราญใจ ในทางธรรม กลาววา "กายอยในใจ" พวกแรก รจกโลก เพยงซกเดยว พวกหลง อยในโลกนานพอ จนรจกโลกด ทงสองซกแลว ขณะเมอ พวกทชอบสาราญกาย กาลงปรนเปรอ ใหเหยอแกความหว ของเขา อยางเตมทนน พวกทชอบสาราญใจ กาลงเอาชนะ ความหว ของเขาได ดวยการบงคบ อนทรย จนมนดบสนท สงบอยภายใตอานาจ ของเขาเอง พวกแรก เขาใจเอา คณภาพ ของการให "สงสนองความอยาก" แกความหว ของเขาวา เปนความสาราญ พวกหลง เอาคณภาพของ การทยงไมตองให สงสนอง ความอยาก เทาใดยงด วาเปนความสาราญ พวกหนง ยงแพตณหา มากเทาใดยงด อกพวกหนง ยงชนะมาก เทาใด ยงด !

พวกทชอบสาราญกาย ยอมจะ แพตณหา อยเองแลว โดยไมรสกตว ทาเอง และ ชกชวน ลกหลาน ใหหา ความสาราญกาย อยางเดยว เพราะไมรจกสงอน นอกจากนน ครนได เครองสาราญกายมา ใจกไมสงบสข เพราะ มนยงอยาก ของแปลก ของใหม อยเสมอไป (ไดเพยงความ



สาราญ ชวแลน เหมอนกนขาว มอหนง กสงบหว ไปไดชวมอหนง) เมอความหมนหมองใจ เกดขน กคดเอาวา ตนเปนคนมกรรม หรอ โชคราย ไมเหมอนคนอนเขา เมอตองเจบปวย ตามธรรมดา ของสงขาร กนอยใจ โชคของตว อยางหาทเปรยบมได ยงเมอแสวงหาโชค โดยทางใด กไมไดเสยเลยแลว กเลยเหนไปวา ในโลกน ไมม ความยตธรรม มแตความดราย คนชนดน ในทสด กมอบตว ใหแก ธรรมชาตฝายตา ประกอบกรรม ชนดทโลก ไมพงปรารถนา ตอส สงทเรยกวา โชคชะตา ไป แมอยางดทสด คนพวกน จะทาได กเพยง แต เปนผทน ระทมทกข อยดวย การแชงดา โชคชะตา ของตวเอง เทานน ในสโมสร หรอสมาคม ของพวกทแสวง ความสาราญทางกาย ซงกาลงราเรง กนอยนน พวกเทพยดา ยอมรดวา เปนการเลนละคร ยอมสหนา กม หลงทาไป ทงทตวเอง หลอกตวเอง ใหเหนวา เก วาสข กมาก บางคนตองรองไห และหวเราะ สลบกนทกๆ วน วนละ หลายครง จตใจฟขน แลวเหยวหอลง, ขนๆ ลงๆ ตามทกระเปาพองขน หรอยบลง หรอ ตามแต จะไดเหยอ ทถกปาก และไมถกปาก ใจของพวกน ยงเหลอ อยนดเดยวเสมอ เทาทเขารสก จงทาให เขาเขาใจวา ใจอยในกาย คอ แลวแตกาย หรอ สาคญอยทกาย เพราะตองตอเมอ เขาไดรบ ความสาราญกาย เตมทแลว ตางหาก ใจของพวกเขา จงเปน อยางทเขา เรยกวา "สข" แมคนพวกน จะพดวา ความสาราญใจ ! ความสาราญใจ !!" อยบาง กเปนเพยง การหลงเอา ความสาราญฝายกาย ขนมาแทน เทานน จะสาราญใจ ไดอยางไร ในเมอใจ ถกทาใหพองขน ยบลง เสมอ ความพองขน หรอยบลง กตาม ยอมเปนสงทรมานใจ ใหเหนดเหนอย เทากน เพยงแตเปน รปรางทตางกน เทานน ลาภ ยศ สรรเสรญ และความเพลดเพลน ทาใหพองเบง เสอมลาภ เสอมยศ ถกสบประมาท และหาความ เพลดเพลน มได ทาใหยบเหยว แตทงสองอยาง ทาความหวนไหว โยกโคลง ใหเทากน อยางเดดขาด เมอเขาได สมใจอยาก เขากได ความหวนไหว เมอไมได กไดความหวนไหว เมอมดมน หนกเขา กแนใจลงเสยวา ความอรอย หรอ ขณะทอรอย นนแหละเปน "พระนพพาน" ของชวต แตเมอคดด เราพอจะเหนไดวา นนยงไมได ถอยหาง ออกมาจาก กองทกข แมแตนดเดยว, มนเปนเพยง ความสาคญผด เทานน และ เปนความสาคญผด ทจะมดตรง ตวเอง ใหตดจม อยกบ บอโคลน นนตลอดเวลา

เมอเปนเชนน กจะเหนไดสบไปวา การสาราญทางฝายโลก หรอจะเรยก อกอยางหนงวา ฝายกาย หรอวตถ นน คออะไร และเมอได หมกมนมว แตแสวงอาหาร ใหกาย ทาเดยว แลวจะเปนอยางไร หรอ อกอยางหนงวา ถารจกความสข เฉพาะในดานน ดานเดยว แลว กจะรจกโลกเพยงซกเดยว อยางไร และยงกวานน คนทรจกโลก เพยงซกหนงเชนน หาอาจทา อารมณเหลาน ใหเปน เครองอานวยความสะดวก หรอ ความเพลน แกเขาได เชนเดยวกบ ผทเขาใจโลกด ทงสองซกไม; เพราะ ตองตกเปนทาส ของความมวเมา รอไมสราง บชามนใหเปน สงสงสด กวาสงใดอยเสมอ

สวนผทรจกโลก ดแลวนน ยอมบชา ความสาราญทางธรรม หรอ ฝายใจอนแทจรง เปนสวนสาคญ และถอเอาสวนกาย หรอวตถ เปนเพยง เครองอานวยความสะดวก ในฐานเปนคนใช สาหรบรบใช ในการแสวงหา ความสาราญ ทางฝายจต เทานน พวกนจงมอดมคตวา "กายอยใน



ใจ" คอแลวแตใจ กายเปนของนดเดยว, และอาศยใจ ซงมอานาจเดดขาด และ คณภาพสงสด อยทกๆประการ และทกๆเวลา "แสวงหาอาหาร ใหดวงใจดกวา ! "

ความเจรญ งอกงาม ของดวงใจ นน ยงไปไดไกล อกมากมายนก คอกวาจะถง พระนพพาน เมอไร นนแหละ จงจะหมด ขดของทางไป แลวมอดมสนตสข อยตลอด อนนตกาล สวนความเจรญทางกายนน ไมมทางไปอกตอไป สงสดอยไดเพยงแค รป เสยง กลน รส สมผส และ อารมณทางใจ บางอยาง เชน ยศศกด เทานน แตไมมใคร เคยทาใหเกด ความอม ความพอใจ ในเรองนเลย แมในอดต, ในปจจบน และ อนาคต. เพราะวา การแสวงหาทางฝายน ตองการ "ความไมรจกพอ" นนเอง เปนเชอเพลงอนสาคญแหงความสาราญ ถาพอเสยเมอใด กหมดสนก ! ใครจะขวนขวายอยางไร กไมอาจไดผลสงไปกวา "การสยบซบซมอย ทามกลางกองเพลง แหงความถกปลกเราของตณหา" ซงเมอใดมอยหรลง กจะตองหาเชอเพลงเพมใหใหมอก และไมมเวลาพอ เชนเดยวกบ ไฟธรรมดา กบ เชอเพลงธรรมดา เหมอนกน เพราะฉะนน การแสวงหา อาหารทางฝายใจ เพอดวงใจ จงเปนสงทมคา นาทากวา, เปนศลปะกวา เปนอดมคตทสงกวา, ทายาก หรอ นาสรรเสรญกวา, หอมหวนกวา เยอกเยนกวา ฯลฯ กวา โดยทกๆ ปรยาย.

การแสวงความสาราญ ทางฝายกาย เปนตนเหตแหงสงคราม, การแสดงความสาราญ ฝายจต เปนตนเหต แหงสนตภาพ. ถาชาวโลก ยงบชาลทธวตถนยม มวแสวงแต ความสาราญทางกาย อยางเดยว อยเพยงใด กไมมหวงในสนตภาพ แมจะเปด สภาสนนบาตชาต ขนอกสก ๑๐ สนนบาต กตาม นกวตถนยม เหนกายเปนใหญ ยอมเสยสละ ไดทกอยาง เพอใหกาย หรอโลกของตน อมหมพมน สวนนกจตนยม เหนแกจตเปนใหญ ยอมเสยสละได ทกอยางเหมอนกน เพอแลกเอา ความสงบ เยอกเยน ของจต. ผแสวงความสาราญ ทางกาย นน การแสวง ของเขา จาเปนอยเอง ทจะตองกระทบ กบผอน เพราะความสาราญกาย น เปนของเนองดวยผอน หรอ สงอน ทแวดลอม อยโดยรอบ เมอความเหนแกตว มอย กตองมการ กระทบกน เปนธรรมดา การสงครามกคอ การปะทะ ของคนหลายคน ทตางฝายตาง มความเหนแกตว เพอความสาราญทางกาย นนเอง สงครามโลก ซงเปนเพยง ความเหนแกตว ของคนหลายชาต รวมกน กไมตางอะไรกนอก สวนการแสวงหา ความสขทางฝายจต นน จะไมกระทบกระทง ใครเลย แมแตนอย, เพราะเหตวา มอะไรๆ ใหแสวง อยในตน ผเดยว เสรจ ไมตองเนองดวยผอน การสงคราม ไมสามารถ เกดจาก ผแสวงสขทางจต! เชนเดยวกบ ทไฟ ไมสามารถ เกดจาก ความเยน.

การแสวงหาอาหาร ทางฝายกาย งายหรอตน และ เปน ตนเหต แหงสงคราม การแสวงหาอาหาร ของดวงใจ ยาก และ ลก และ เปนตนเหต ของสนตภาพ ดงกลาวมาแลว. แตมนษยในโลกน สวนมาก ปลอยตน ไปตามสญชาตญาณ หรอ ธรรมดาฝายตา มากเกนไป จงเทาทเราเหนกน จงมแต ผถอลทธวตถนยม ยงนานเขาเทาใด วธการแสวงหา อาหารของดวงใจ กยงลบเลอน หายไป



จาก ความทรงจา และ ความเอาใจใส ของมนษย มากขน เพยงนน ในทสด กไมมอะไรเหลอ อยใน มนสมอง ของมนษย นอกจาก ความเหนแกตว และนนคอ สมยท ไฟประลยกลป จะลางโลก

ขาพเจาอยากจะกลาววา ผแสวงหาสขทางใจ มอยเพยงกคน กตาม กเปนเหมอน ลกตม ทถวงโลกไว มใหหมนไป ถงยค ไฟประลยกลป เรวเกนไปเพยงนน

"เรายอมรบวา เปนลกตมจรง แตวา เปนลกตม ทถวง ไมให พวกทาน วงเขาไปสกองไฟ เรวเกนไป ถาพวกขาพเจา จะพลอยเปน อยางทาน ไปดวย เชอแนวา โลกคงจะแตกดบ เรวกวา ทพวกขาพเจา จะแยกเปนอย เชนน" นเปนคา ซง พวกแสวงสข ทางฝายจต ควรจะพดได โดยชอบธรรม !

พระพทธองค ทรงเปน นายกแหง สมาคม ผแสวงสขทางใจ เพยงพระองคเดยว และ สมยเดยว กชอวาเปน โลกนาถ ทพงของโลก หลายสมย เพราะวา อทธพล แหงธรรม ทพระองค ทรงเปดเผยขนนน ไดถวงใหโลก ทกาลงหมนไปหา ความแตกดบ หมนไปชาเขา มากกวามากนก เมอหมนไปชา เชนน คนทงโลก แมทสด แต คนทไมเคย ไดยนชอ ของพระองค กพลอยมสวน ไดรบความสข ดวย แตเมอโลก ละทง การแสวงหา อาหารทางใจ มารบเอา อาหารทางกาย มากขน เชนน พระพทธองค กชวยไมได เพราะ โลกเปนฝาย ททง พระพทธองค

พทธบรษททกคน ยงภกดตอ การแสวงหาความสขทางใจ กนอย นบวา ตระกลของพระองค ยงไมขาดทายาท เสยทเดยว และจะยงเปน เหมอน ลกตมนอยๆ ทเหลออย เพอตวเอง และ โลก ดวย, ทงขณะท พวกอน เขาอาจกาลง เกลยด พวกนอย.

พทธบรษท คงตองถอวา กายอยในใจ, อาหารทางใจ สาคญกวา อาหารทางกาย และยงคงตองภกด ตอลทธ แสวงสขทางใจ อยเสมอ. การเปนพทธบรษท แตปากนน ไมทาใหเปน พทธบรษท ไดเลย พทธบรษททแท เปนนกนยมวตถ หรอ ถอลทธหลงชาต ไปไมได พทธบรษททขวางๆ รๆ นนยงจะรายไปกวา ผทมไดเปนพทธบรษท เมอเกด "มคสญญ" พทธบรษท ทแทจรง เทานน ทจะเปนผเหลออย แมนกเปน อานสงส แหงการนยม อาหารของดวงใจ

เมอไดพรา กลาวถง ความด ของ อาหารทางดวงใจ มามากแลว กระทง ในแงการเมอง เปนทสด จงตอไปน จะไดกลาวถง ลกษณะของ อาหารทางใจ โดยตรงบาง, ใหควรกน.

คาสองคาซงใครๆ กเคยไดยนมอยวา โลก กะ ธรรม โลก กบธรรม จะเปน อนเดยวกน ไมได. โดยทโลกเปนฝายนยมวตถ, ธรรมเปนฝายนยม "ความเปนอสระ เหนอวตถ" และ "ความเปนอสระ เหนอวตถ นเอง คอ อาหารของดวงใจ" กายตองการอาหาร ทางฝายโลก, ใจตองการอาหาร ฝายธรรม, ผทเหนวา ใจเปนใหญ จนถงกบเปน ทองอาศยของกาย ยอมแสวงหาอาหาร ใหกายเพยงเพอสกวา ใหมนเปนอยได (ยาปนมตต) เทานน นอกนนใชแสวง เพอใจอยางเดยว



อนความเปน อสระเหนอวตถ นนเหนไดยาก ตรงทตามธรรมดา กไมมใครนกวา ตนไดตกเปนทาสของวตถ แตอยางใด ใครๆ กกาลงหาวตถ มากนมาใช มาประดบ เกยรตยศ ของตน และบาเรอ คนทตนรก ทาใหเหนไปวา นนเปน นาย มอสระเหนอวตถ พอแลว เชน มเงนจะใชมน เมอไรกได สวน ความหมนหมองใจ ทเกดขน มากมาย หลายประการ หามใครคดไมวา นนเปน อทธพลของวตถ ทมนครอบงา ยายเลน ตามพอใจ ของมน ดวงใจ ไดเสย ความสงบเยน ทควรจะได ไปจนหมด กเพราะ ความโงเงา ของตวเอง, ทไปหลง บชาวตถ จนกลายเปน ของมพษสง ขนมา ดวงใจทแทจรง กไมอาจฟกตว เจรญงอกงาม ขนมา เพราะ ขาดการบารง ดวยอาหาร โดยทเจาของ ไมเคยคดวา มนตองการอาหาร เปนพเศษ ยงกวากาย สญชาตญาณ ทงหลาย ชวนกนขน นงบลลงก บญชาการเตมท ออกคาสง ทบถมดวงใจ ทแทจรง หรอธรรมชาตฝายสง ทเปนชนปรมตถธรรม จนไมปรากฏ สาละวนแต แสวงหาอาหาร ตามอานาจฝายตา หรอทเรยก ในทนวา กาย (โวหารธรรม) เมอใจขาดอาหาร แมแตทเปนเบองตน เชนนแลว กไมงอกงาม พอทจะแจมใส สองแสง ใหผนนมองเหน และถออดมคต แหงความสขทางใจได ชวตกเปนของมดมน ตองรองไห ทงท ไมรเหนวา มอะไรมาทาเอา

เมอเดกๆ ทเกดมาในโลก ไมอาจสานก ในปรยายน ไดดวยตนเอง เชนนแลว การศกษาธรรมเทานน ทจะชวยไดในเบองตน การศกษาธรรม ทางฝายหลกวชา จงเปน อาหารของดวงใจ ในขนแรก และขนกลาง กคอ การยอยหลกวชาๆ นน ออกดวย มนสมอง ของตนเอง ไดความร ความแจมแจง ความโปรงใส เยอกเยน อะไรมา นนเปน อาหารชนปลาย สงเสรมกน สบไปใหเจรญ จนสามารถ ทาพระนพพาน ใหปรากฏ จงจะนบวาถงทสด

ปรยตธรรม หรอ ธรรมในสวนหลกวชานน ชวยไดโดยเปน เครองสะกดใจ ใหรสก ในเบองตนวา เรามกายสองซก คอ ซกรปกาย และธรรมกาย รปกาย เจรญไดเอง ดวยการม บดามารดา เปนแดนเกด เตบโตขน ดวยขาวปลา อาหาร สวนธรรมกายนน ม กาย วาจา ใจ ทสจรตผองใส เปนทตง ทปรากฏ, มผลของ ความสจรต เปนอาหาร ทจะบารง ใหเตบโต สบไป และทาใหเรา รสกสบไป เปนลาดบวา ถาบารงแตรปกาย อยางเดยว มนกจะอวนด แตซกเดยว อกซกหนง ซงเปนซกใน จะเหยวแหงอย ผลทได กคอ รางกายทสมบรณ แตใจเตมไปดวย ความหมนหมอง เมอยงเดก ความหมนหมอง มปรากฏนก กเพราะยงเปน ผทผอนเลยงดให และ กายกยง มไดขยายตวเตมท จนสามารถ ทาความรสกไดสดขด ทกๆ อนทรย (คอเตมท ทงทาง ตา ห จมก ลน กาย ใจ) ครนเมอ กายเจรญเตมทเขา ความหมนหมอง กเกดมากขน เพราะยงขาดดลยภาพ (ของความท รปกาย และ ธรรมกาย จะตองม ความเจรญคเคยง สมาเสมอกนไป จงความหมนหมอง จะไมอาจเกด) นนเอง สรปความวา ปรยตธรรม ชวยใหเราทราบวา เราจะตองประพฤตธรรม เชนนนเชนน เพอธรรมกายของเรา มฉะนน เราตายดานไปซกหนง, เมอเราร ปรยตธรรม พอสมควรแลว เรากได อาหารของดวงใจ ในสวนหลกวชา และ ภาคพน ของการปฏบต สมมาทฎฐ หรอ รงอรณ ไดปรากฏแกเราแลว เปนแรกเรม



ปฏบตธรรม หรอ ธรรมคอตวการปฏบตนน เปนการทรมานอนทรย (sense) เพอเอาชนะอนทรย, ชนะไดเทาใด ความเยอกเยน พรอมทง ความรแจง กเกดขน เทานน ความเยอกเยน เกดจาก ความท อนทรย สงบรางบลง ความเหนแจง ความจรงในตวเอง ปรากฏเพราะ ไมถกมาน แหงความ กลดกลม ของอนทรย ปดบงไว เชนแตกอน วธเอาชนะ อนทรย ตามหลก แหงพทธศาสนา ไดแก การบงคบตวเอง ใหงดเวนจากสงชว, บงคบตวเอง ใหทา แตสงทด เขาแทน และตอจากนน พยายามหาวธ ชาระจต ใหเปนอสระ จากความหมนหมอง ทงทเปดเผย เหนไดงายๆ และทนอนนง เงยบๆ อยในสนดาน อนเปนเหมอน เชอ ทกอเกด ของอยางแรก หรอ กลาวอกอยางหนง ไดแก การบงคบกาย และ วาจา ใหอยในอานาจ เรยกวา ศล, บงคบจต ใหอยในอานาจ เรยกวา สมาธ, และใชจตทอยในอานาจแลว คอ คนหาความจรง ทยาก ทลก จนปรากฏ แจมแจง เรยกวา ปญญา, การบงคบหรอ ควบคมอนทรย เชนน ทาใหดวงใจ ไดรบ ความสะบกสะบอม นอยลง วตถ หรอ อารมณ ทงหลาย มพษสง นอยเขา หรอ หมดไป เพราะ คาทเรา สามารถบงคบ ตวเอง ไวในภาวะ ทจะ ไมหลงใหลไป ตามทงใน ทางชอบ และ ทางชง เมอใจเรา ไดรบความ พกผอน อยางผาสก เนองจาก การบงคบอนทรย ของเรา เชนนแลว เรากได อาหารของดวงใจ ในสวนของการปฏบต, อนจะเปน อปกรณ ใหไดรบ อาหารชนสงสด สบไป

ปฏเวธธรรม หรอ ธรรมในสวน การรแจง แทงตลอดในสงทเคยหลงใหล ไมรเทาทนมากอน เปนความร ชนดทจะ ตดราก ความหมนหมอง ของดวงใจเสย โดยประการทงปวง, เชน ความสงสย ความเขาใจผด หลงรก หลงชง ฟงซาน ฯลฯ เสยแลว ทาความแจมแจงใจ โปรงใจ เยอกเยนใจ ใหเกดขนแทน นเปนผล ทปรากฏแกใจ สมจรง ตามทเรยนร ทางหลกวชา โดยปรยต ซงเปนเพยง "การรอยางคาดคะเน ดวยเหตผล ลวงหนาไปกอน" การแทงตลอดน หมายถง การแทงตลอด มานอวชชา คอ ความโงหลง ซงเปนของเฉพาะตว อยางยง. นาอศจรรยมาก ทคนบาคลง อาจรกษาโรค ของตนเอง ดวยการฟง วธรกษา มาจากผอน แลวรกษาตวเอง พจารณาตวเอง ไปเรอยๆ อยางคอยเปน คอยไป จนหายได ในทสด! ชางไม หรอ นกยนตรกรรม ทตดขด ในปญหาขดของ บางอยาง ในหนาทการงานของตน อาจผานปญหานนๆ ไปได โดยการ พยายาม คดคน หาเอาเอง หรอ ถามทานผร แลวมา แกไขไปเอง เมอพบเงอนถก ผานไปได กไดรบความสขใจ ผทรวา ตนกาลงตดขด ในปญหาชวต (คอ ความทชวต ถกกดถวง ดวยความ หมนหมอง อยเสมอ ตงแต ชนดท หยาบทสด จนถง ทละเอยดทสด) กฉนนน, คอเมอไดคดคน ไปเองบาง ไตถามทาน ผร มาคดคน ไปบาง จนไดรบความแจมแจง เบาโปรง ปรากฏกบใจเอง กเปนสข นกศลปนทแทจรง เขาหาความสข จากความพอใจ ตวเอง ในการท ทาสงทยากๆ ไดสาเรจ มใชเพราะ พอใจในเงน หรอ รางวลทจะไดรบ ซงเปนวสย ของ นกการคา ในทนจะ เหนไดวา ความสขทเกดจากความพอใจ หรอ ความรแจงนน เปนอกขนหนง ซงนกการคา หรอ ผนยมวตถ จะเหนเปนความสข ไปไมไดเลย ผลอนนคอ อาหารของดวงใจ ในสวนปฏเวธ, ซงเมอ แทงตลอด ถงทสด ไมมอะไรเหลอจรงๆ กคอ การพบกนเขากบ พระนพพาน และ การแทงตลอด ทถงขด ระยะหนงๆ ขางตนๆ นน คอ มรรคผล ขนหนงๆ ตามหลก ททานกาหนดไว



เมอได อาหารทางใจ เปนลาดบมา จนลถง พระนพพาน เชนนแลว ตอจากนน กเปน ใจทมรสของ พระนพพาน เปนอาหาร ศานตเปน รสของพระนพพาน ! และ ใจมศานตนน เปนอาหาร !! ศานต ในทน หมายถง ความเยอกเยน ของพระนพพาน หรอ สภาพอนหนง ซงเปนสภาพแหง ความวางโปรง เปนอสระเหนอสงทงหลาย เหนอรปธรรม นามธรรม เหนอกฎแหงรปธรรม และ นามธรรม ทงหมด และเปนสงท ใครจะบญญตกฎเกณฑอะไร ใหไมไดเลย

เมอเราอาบนา เราไดรบความเยนของนา หรอ เพราะนา, เมอใจลถง พระนพพาน มนยอมเยอกเยน เพราะ ความเยนของ พระนพพานนนเอง ความเยอกเยนอนน เปน ยอดอาหาร ชนพเศษ ของดวงใจ กความหมนหมอง ตางๆ ของดวงใจนน ถกสลดทง เสยหมดแลว ตงแตไดรบ อาหาร ขนปฏเวธขนสง มาบดน ไดรบความเยอกเยน ของพระนพพาน เขาอก จงเปนการยาก ทจะกลาว ใหเปนทเขาใจ กนอยางทวไปวา รสชาตอนน ในขณะน จะเปนอยางไร ทานจงกลาววา เปนสงท แมแต อยากพด ใหฟง กไมรวา จะพดอยางไร (Subjective) อยาวาแต รสชาต ของพระนพพานเลย แมเพยงแต รสของวเวก หรอ สมาธขนตนๆ กเปนของยากทจะอธบายวา มรสชาตเปนอยางไรเสยแลว เพราะเปนรสทตองจดเปนรสแปลกใหมอกรสหนง จากบรรดารส ทคนธรรมดา เราเคยรรสกนมาในวงแหง โลกยารมณ ความจรง ตามธรรมดา สงทเรยกกนวา รส นน เปนของอธบายยากมาก บางอยาง ไมมทาง จะเทยบเคยง เสยเลย เชน นาย ก. ไมเคยกน ของหวาน เลย นาย ข. กไมอาจทจะ อธบายให นาย ก. ทราบไดวา รสหวานนน เปนอยางไร จะวา ตรงกนขามกบ ขม กบ เคม กบเปรยว หรอ อะไรทกอยาง นาย ก. กไมอาจทายไดวา รสหวาน นนเปนอยางไร แม นาย ข. จะคดคนหา คาใดมาพด กไมได คงไดแตวา หวานๆ อยอยางเดม นนเอง นคอ ความเปน ปจจตตง และ ความเปน ของอธบายใหชด ไมได ของรส สวนรสของ พระนพพาน กทานองเดยวกน เปนแต ยงยากขนไป กวานน อกหลายเทานก แมในทาง ทจะใหเปรยบเทยบ หรอ คาดคะเน กเมอ นาย ก. ไมควรจะดอเถยง นาย ข. วา รสหวานไมมในโลก, และ ทางทดทสด นาย ก. ควรใชความพยายาม จนหานาตาล มาชมดได ดวยตน กจะรวา หวานเปนอยางไร ฉนใด ผทยงไมถงนพพาน กไมควรปฏเสธ รสของนพพาน. แตควร ตะเกยกตะกาย จนไดชมรสของพระนพพาน ดวยตนเองฉนนน

กอนแตจะจบเรองน อยากจะเลานทาน ฟงกนเลน สกหนอยหนง เตาตวหนง เปนสหาย กบ ปลาตวหนง วนหนงไดพบกน ปลาถามวา "สหายเอย, ทานไปทไหนเสยเปนนาน?"

"ไปเทยวบนบกมา" เตาตอบ "บกเปนอยางไร?" ปลาถาม "ออ บกงดงามมาก มอะไรสวยๆ แปลกๆ ลมพดเยนสบาย มอาหารดเยอะ มเสยงแปลกๆ ซงเราไมเคยไดยน ในทนเลย" "ฉนไมเขาใจเลย สหายเอย บกนน ออนละมน ใหศรษะของเราแหวกวาย ไปไดสะดวกเชนนหรอ?"



"ไมใช" "บกไหลเออไปไดตามรอง เชนนหรอ?" "ไมใช" "บกเยนชม ซมซาบ เอบอาบ เชนนหรอ?" "ไมใช" "บกเปนละลอก รวๆ เมอถกลมพดหรอ?" "ไมใช"

แมปลาจะตงคาถามมาอยางไร คาตอบกมแต "ไมใช" ทงนน ในทสด ปลากหมดศรทธา ประณามเตาวา "สหายเอย ทานโกหกเสยแลว เอาสงท ไมมจรง เปนจรง มากลาว" แตเตาก ไมรทจะตอบ สหายของตน อยางไรด ในทสด กไดแต คอยคลาน กลบขนบกอก เตาไดเทยว ไปบนบก อกใหม, บนบก ซงสหายของเขา ไมเคยนก และ ไมยอมเชอวาม! เตาไดเทยวไปวนแลว วนเลาๆ บนบก ซง สหายของเขา หาวา เขาโกหก !!

นทานเรองน จะอาจเปน เครองรองรบ ความเปนปจจตตง และ การพดบรรยาย ไมได ของศานต- อาหารของดวงใจ ชนพเศษ ชนยอดสด, ไดบางกระมง, นา กบ บก ตอตดกนอย หางกน เพยงชวเสนรมนา เสนเลกๆ ทรมสระเทานน แตปลากไมอาจร หรอ แมแต คาดคะเนวา บกเปนอยางไร ไดเลย พระพทธองคตรสวา โลก คอ โอกะ หรอ โอฆะ (แปลวา นา ทงสองศพท) สตวโลก กคอ ผทจม อยในโลก หรอ นา นนเอง พระนพพาน เปนฝงเกาะ ทรอดพน แตนอยคนนก ทจะวาย ออกไปถงเกาะ ดจพวกนก ทตดบวงแลว นอยตวนกทจะหลดไปได ไมตองตกเปนเหยอ ของนายพราน ฉนใด กฉนนน

ผทตกโลก หรอ จมโลก กคอ ผทรจกแตโลก หรอ กามคณ ซงเรยก ในทนวา อาหารของฝายกาย หรอ โลกยะนนเอง เมอรจก แตอยางเดยว กไม (หรอ มกจะไม) เชอวา บก หรอ โลกตตระ มอย ณ ทใดอก เชนเดยวกบปลา กบดน การทจะเดนทางไปสบกนน ผเดนตองกน "อาหารของดวงใจ" ดงทกลาวมาแลว การท ไมคอย มใครสนใจ ในเรองอาหารของดวงใจ กเพราะ ไมเคยคด ทจะเดนทางไปส "บก"นนเอง !

อาหารของดวงใจ มหลายชนนก เพราะฉะนน ยอมจะมผแสวง และ เสพไดในชนตางๆ บางชน เปนธรรมดา เรารในขอนได กโดยท จะเหนไดวา คนบางคน หาไดตกโลก เตมท เหมอนกบ บางคนไม เชนเดยวกบ ถาเราจะมองด ภาพสมมต สกภาพหนง เปน ภาพแหง รมฝงทะเล เราเหนคนบางพวก ตกนา จมมดอย บางพวก ชศรษะ รอนขนเหนอนา ไดมองดรอบๆ สงเกตหา ฝงบกอย บางพวก มองเหนฝงแลว บางพวก กาลงวายมงเขาฝง บางพวก ใกลฝง เขามามากแลว บางพวก ถงทตน ยนถง เดนตะคมๆ เขามาแลว บางพวก เดนทอง เพยงแคเขา เขา



มาแลว บางพวก นงพกอยางสบาย หรอ เทยวไป อยางอสระบนบก ! เราจะเปนพวกไหน ยอมไมมใครรได เทาตวเราเอง !! เปนของนาคด

ทสดน หวงวา ตลอดเวลา ทมนษยยงคงไดรบรส ของพระพทธวจนะ อยเพยงใด คงจะมสกพวกหนง โดยเฉพาะอยางยง คอ พวกบรโภค อาหารของฝายกาย อยางสมบรณอยแลว ซงจะเกดความรสกอดอด ในความซาซาก และหมด "ทางไปในฝายสง" ของโลกยาหาร หรอ ลทธวตถนยม (Materialism) แลวเกดความสนใจ ในคณภาพอนสงสด ของ โลกตตราหาร หยบเอา ลทธมโนนยม (Spiritualism) ขนมาพจารณาดบาง ดวยกรยา อนเคารพ และแยบคาย เพราะ ยงมทางไปอกสงมาก

ในนามแหงพทธทาส ขาพเจาขอแสดงความยนด ทจะรจกทาน และขอแสดงความนบถออยางสง ตอทานลวงหนา


๑๙ กนย ๒๔๘๐


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข นพพาน – จดหมายปลายทางของชวต

นพพาน

จดหมายปลายทางของชวต

คานา

เรองพระนพพาน มใชเปนเรองทพดใหจบหรอใหเขาใจกนไดดวยคาพดเพยงสองสามคา, เพราะฉะนนผศกษาจะตองอานทบทวนไปมา และทาการศกษาคดคน ตความและเทยบเคยง หยงใหถงความหมายของศพท และประโยคไปโดยลาดบจรงๆ ไมอานอยางสะเพราลวกๆ หรอขามไปทงทไมเขาใจ, จงจะมความรจกตวพระนพพานชดเจนเพมขนเปนลาดบๆ จนกวาจะลถงไดจรงๆ ดวยการ ปฏบตธรรม ทางใจ, ตอไปนเปนแนวการคดคนหาความเขาใจ หรอคณคาของพระนพพาน เพอกอใหเกดฉนทะในการบรรลพระนพพานแรงกลายงขนบาง ไมมากกนอย.

พระนพพานไมใชเปนจต, ไมใชเปนเจตสกหรอสงทเกดขนกบจต โดยอาศยจตนน, ไมใชมรปราง, เปนกอน เปนตว อนเปนประเภทรปธรรม, ไมใชบานเมอง ไมใชดวงดาว หรอดวงโลกในโลกใดโลกหนง, และยงกวานน พระนพพานไมใชสงทมความเกดขนมา, ไมใชสงทมความดบลงไป, หรอทงเกดและดบสลบกนไปในตว, ไมใชสงทมความดบลงไป, หรอทงเกดและดบสลบกนไปในตว, แตพระนพพานเปนสภาวะแหงธรรมชาตชนดหนง และเปนสงเดยวเทานน ทไมตองตงตนการมของตนขนเหมอนสงอนๆ แตกมอยไดตลอดไป และไมรจกดบสญ เพราะไมมเวลาดบหรอแมแตแปรปรวน.

สงทงหลายอนซงมอย นอกจากพระนพพานแลว; แรกทสด มนตองมการเกดขน มนจงจะมอยได และตองดบไปในทสด แมจะชานานสกเพยงไรกตาม และยงตองแปรไปๆ ในทามกลางดวย, เพราะสงนนมนมการเกดขน. แมทสดแตดวงอาทตย ซงวทยาศาสตร บอกวามอยนานกอนสงใดในสากลจกรวาล มนจะตองกลายเปนไมมสกวนหนง และเราจะไมไดเหนมนในเวลาเชา และลบหายจากสายตาไปในเวลาเยน เชน เดยวน, แม ดน นา ไฟ หรอความรอน ลม หรออากาศ กเชนกน จกตองถงสมยหนง ซงมนจะไมมอย, เพราะสงเหลาน มการเกดขนมา และเกดขนไดเปนขนไดโดยตองอาศยสงอน.

สวนสงทเรยกวา พระนพพาน ไมเปนเชนนน; ไมมการเกดขน ทาไมจะตองมการอาศยสงอน, เมอตวเองมของตวเองได มนจงไมรจกดบ, และจะมอยตลอดไปโดยไมมทสดหรอเบองตน และเหตนเอง พระนพพานจงไมใชสงทใครจะกลาวไดอยางมเหตผลเลยวา พระนพพานนนเปนอดต, อนาคต หรอเปนปจจบน ไดเลย, ทงนเพราะความมอยแหงพระนพพานนน แปลกกบความมอยของสงอน อยางสดทจะกาหนดมากลาวได. พระนพพานมอยตลอดกาล อนไมมทสด, มเปนของค



เคยงกบกาลเวลาอนไมมทสนสด, แตหากวากาลหรอเวลาจะเปนสงทสนสดลงในวนหนงได พระนพพานกยงหาเปนเชนนนไม.

พระนพพาน เปนสงทเปดโอกาสเตรยมพรอมอยเสมอ สาหรบทจะพบกนเขากบดวงจตของคนเราทกๆ คน. หากแตวา ดวงจตของเราตามธรรมดา มอะไรบางอยางเขาเคลอบหมเสยกอน ไมเปดโอกาสใหพบกนไดกบพระนพพานเทานน, พระนพพานจงไมปรากฏแกเราวามอยทไหน ทงทพระนพพานอาจเขาไปมไดในททวไป ยงเสยกวาอากาศ ซงเรากลาวกนวามทวไปเสยอก. เมอเราไมอาจกาหนด หรอเคยพบกบพระนพพาน กเลยคดไปวา พระนพพานไมไดมอยดงททานกลาว เขาใจวาเปนการกลาวอยางเลนสานวนสนกๆ ไป. คนตาบอดมาแตกาเนดยอมไมรเรองแสงสวาง หรอสขาว แดง ทงทมนมอยรอบตว หรอถงตวฉนใด, ผบอดดวยอวชชาซงหอหมดวงจต กไมรเรองพระนพพาน ไมอาจคาดคะเน พระนพพานฉนนน, จนกวาเขาจะหายบอด.

เราเกดโผลออกมาจากทองแมสโลกน บอดเหมอนกนหมดทกคน จงไมอาจรเรองพระนพพานไดตงแตแรกเกด. ยงผทมตาเนอ ตาเนอกบอดเสยอกดวยแลว ไมอาจรจกแสง หรอส กยงรายไปกวานน. บอดตาไมอาจรกษาได แตบอดใจหรอบอดตอพระนพพานนนรกษาได. ผทตาบอด แตถาเขาหายบอดใจ เขากประเสรฐกวาผทแมไมบอดตา แตบอดใจ. นเราจะเหนไดชดๆ วาแสงแหงพระนพพานสองเขาไปถงไดในททแสงสวางในโลกสองเขาไปไมถง. ดวงจตของคนตาบอดอาจพบกบพระนพพานไดไมยากไปกวาของคนตาดๆ. แตวาทกๆ คนทตาของเขายงเหนแสงและสได กไมยอมเชอหรอสานกวา ตาของตนบอด, ตาขางนอกของเขาแยงเวลาทางานเสยหมด ตาขางในจงไมมโอกาสทางาน แมทสดแตจะรสกวาตาขางในของฉนยงบอดอยกทงยาก, และยงขนไปกวานน อาจไมรสกดวยซาไปวามตาขางในอยอกดวงหนง ซงเปนดวงสาคญทสดดวย.

เมอเขาแกปญหาชวตอนยงเหยง ซงเปนวสยสวนของตานอกไดหมดจนสนเชง เขากยงตองพบกบความยงยากอยอก และเขาไมทราบวา นนมนเปนวสยสวนของตาใน, กแกไขมนไมได, ทาใหวาวนไป โทษนน โทษน เดาอยางนน เดาอยางน กไมอาจพบกบความสขอนแทจรงเขาไดเลย. น ! จะเหนไดแลววา เพราะแกมนไมถก คอไมไดใชตาในแก, ทไมใชเพราะตาในยงบอด, ทยงบอดเพราะยงไมไดรกษา. ทยงไมไดรกษา กเพราะตนยงไมรเลยวา ตาในมอกดวงหนง, เปนตาสาหรบพระนพพาน คอความสขอนเยอกเยนแทจรงของชวต.

ใจของเราบอดเพราะอวชชา คอความโงหลงยงกวาโงหลงของเราเอง นนเอง. เปรยบเหมอนเปลอกฟองไขทหมตวลกไกในไขไว, เหมอนกะลามะพราวทครอบสตวตวนอยๆ ซงเกดภายใตกะลานนไว, ฯลฯ, เหมอนเปลอกแขงของเมลดพช ซงหมเยอสารในสาหรบงอกของเมลดไว, แมแสงสวางมอยทวไป มนกไมอาจสองเขาไปถงสงนน, จตทถกอวชชาเปนฝาหอหม กไมอาจสมผสกบพระนพพานอนมแทรกอยอยางละเอยดยงกวาละเอยดในททวไป ตลอดถงททแสงอาทตยสองลงไปไมถง ฉนใดกฉนนน.



เมอใดเปลอกฟองไข กะลามะพราว เปลอกแขงนนๆ ไดถกเพกออก หรอทาลายลง. แสงสวางกเขาถงทงทไมตองมใครขอรอง ออนวอน หรอขเขญบงคบมนเลย, นฉนใด. เมอฝาของใจกลาวคอ อวชชา อปาทาน ตณหา อนเปนฝาทงหนาและบาง ทงชนนอก ชนกลาง ชนใน ถกลอกออกแลวดวย "การปฏบตธรรม" แสงและรสแหงพระนพพานกเขาสมผสกนไดกบจตนน เมอนน ฉะนน. เราจงเหนไดชดเจน, เหนไดอยางแจมแจงทนทวา พระนพพานไมใชจต, ไมใชเจตสกอนเกดอยกบจต, ไมใชรปธรรม, ไมใชโลกบานเมอง, ไมใชดวงดาว. ไมใชอยในเรา, ไมใชเกดจากเรา, ไมใชอะไรปรงขน ทาขน. มนเปนเพยงสงทเขาสมผสดวงใจเรา ในเมอเราไดดาเนนการปฏบตธรรม ถงทสด เปนการเปดโอกาสใหแกพระนพพานไดเทานน.

ตวพระนพพานคออะไรเลา? เทาทกลาวมาแลว กลาวแตฝายทไมใช, สวนทใชหรอลกษณะของพระนพพานนนคออะไร. ในทนกอนอนทงหมด, ผอานตองไมเขาใจวาผบรรยายเปนผลถงนพพาน หรอพบพระนพพานแลว. พงเขาใจแตเพยงวาเปนนกศกษาคนควาดวยกนเทานน. ถอเสยวาเปนการสนทนาแลกเปลยนความรแกกนและกน เทาทจะไดมาจากการคนควาภายในหองทดลอง คอ มนสมอง, และตามแนวแหงพระบรมพทโธวาท ของพระผมพระภาคองคอรหนตสมมาสมพทธเจากแลวกน. พระนพพานคออะไรเลา, พระนพพานคอ สภาพชนดหนง ซงเปนตวความบรสทธ ความวาง ความเบา ความสขอนแทจรง, ความชมชน เยอกเยน ฯลฯ อยางสดยอด, เปนสภาพซงแมจะพดวามอยกอนสงทงปวง กยงนอยไป, พดวาอยคกบสงทงปวง กยงนอยไป, เพราะเปนสภาพทเปนอยเชนนนโดยตวเองจงตลอดอนนตกาล. เราจงกลาวไดแตเพยงวา พระนพพานคอ อมตธรรม สงทไมมการตาย.

จตของเราพบกนเขากบอมตธรรมนจรง, แตจตนนหาใช อมตธรรมไม. พระนพพานจงคอสงทมอยสาหรบใหเราหรอจตพบมนจะไดเยอกเยนเปนสข ถงยอดสดเพราะเหตนนได, และทกคนควรพยายามทาเพอจะไดเสยกอนแตจะตายลงไป. ถาจะปลอยใหจตทองเทยวไปดวยความบอดของมน มนจะเทยวไปดวยอาการอนซาซาก เชนกบทเคยเทยวมาแลวไมรกแสนชาต ในวฏสงสารอนยดยาวน การซาแลวซาเลาดวยการเกดแลวตายๆ และในระหวางเกดตายกเตมไปดวยความกดทบ นนมนจะดอะไร, เพราะมนเปนไปเองตามประสาความมดบอด เชนเดยวกบความลมลกคลกคลานของคนตาบอด ซงปราศจากไมเทาและผจง. การลมตาและพบกบแสงสวางกลาวคอพระนพพานนนน มนเปนยอดทสดของความสขเปนความหยดจบลงของความอยากความปรารถนา, เปนความหมดสนของความสงสยในสงทอยากจะร, เปนยอดสดของความรทกๆ โลก ทกๆ สมย และทกๆ คน. เพราะฉะนนเพยงเทาน กเปนการแสดงใหเหนไดบางแลววา พระนพพาน คอจดปลายทางของชวตทกคน, ถาใครจะถาม ขาพเจากตอบดงน เคยตอบมาแลวกดงน, และจะตอบตอไปกดงน.

ทกคนตองไปพระนพพาน! ทกคนจะตองลถงพระนพพานไมวนใดกวนหนง ทงทในบดน จะเปนคนโงหรอคนฉลาดกตาม. ทกคนจะจบการเดนทางของเขาลงในชาตทบรรลพระ



นพพาน, ในชาตทตาภายในของเขาหายบอด, เพราะทกคนมทสดแหงสงสารวฏ เวนแตจะชาหรอเรวเทานน. ทกคนถกธรรมชาตฝายสงคอยๆ พยงเขาขนๆ เรอยๆ แตจะไดชาหรอเรว นนแลวแตความหนกมากหรอนอยของเขา, มนเปนนาหนกแหงความโงหรอกเลส, หรออกอยางหนง คอความบอดมากหรอบอดนอย. เพราะฉะนนทกคนแมจะกลบมการกลบตกตาบาง ทางกายหรอทางจต ในขณะททองเทยวไปในวฏสงสาร, แตตารางทแสดงงบยอดใหญของเขา จะตองเลอนสงขนๆ เสมอ แมเขาจะเคยดงลงสอเวจครงหนงแลว หรอหลายครง. ทกคนไปตามคตและผลกรรมของตนเองกจรง แตท เขาเกดครงหนงนนมนเปนการศกษาของเขาทกครง, แมในบางชาตเขาจะเปนเดกดอ แตในภายหลงหรอชาตหลง เขายอมเขด ทงทตามธรรมดาเขารสกราวกะวาชาตนนๆ ทเขาเคยเกดมาแลว ไมมอะไรตดตอสบเนองกนเลย.

ตามกฎแหงววฒน ตามแนวแหงวทยาศาสตรแผนปจจบน เชน ชววทยา โดยเฉพาะอยางยง คอลทธแหงดารวนกตาม หรอตามแนวแหงพทธศาสนา คอกฎแหงปจจยยสบสประการ และ ปฏจจสมปบาท กตาม, แมทสดแตตามทเราจะสงเกตไดงายๆ ทวไปวา โลกนคอยๆ เลอนสระดบสงขนๆ ไมทางฝายรปธรรม กตองฝายจต; ทจะหยดนงหรอตกตาลงนน เปนไมม, แลวแตยคนนโลกจะยดเอาฝายจต หรอฝายรปเปนสวนสาคญ, กตาม; ทงหมดน ยอมแสดงวา สญชาตญาณทเปนภายในพรอมทงสงสงเสรมขางนอก มนลวนแตจะดงไปในฝายดขนๆ เพราะตณหาของหมสตว เปนเชนนน. เมอใดพากนหนกไปในฝายรป กถงจดปลายทางของฝายรป เชนทวทยาศาสตรแผนปจจบนกาลงกาวพรวดๆ ไป, และเมอใดโลกพากนหนกไปในฝายจต กจะพากนลถงจดปลายทางฝายจต เชนเดยวกบยคแหงพระอรหนตทผานพนมาแลว. แตอยางไรกด แมโลกนจะเปนเดกดอดนทรงไปในฝายรป เมอ "เขดฟน" เขา กยอมหมนกลบไปสฝายจตเอง. และในยคนนแหละ จะมสตวจานวนมาก จานวนหนง ซงหลดพนออกไปจากโลก ไดทกคราวทโลกหมน มาสราศน. เมอเราจะรวบเคาความทใหญทสดใหสนทสดแลว เราจะกลาวไดพรอมทงเหตผลวา สญชาตญาณของสตวโลกยอมหมนไปหาฝายด ไมฝายรปกฝายจตดงกลาวแลว สองอยางนเทานน.

เมอทกคนมอานาจ "กายสทธ" อนนอยในตน มนกแนนอนวาจะถกดงดดไปหาสถานะทถงหรอพบกบพระนพพาน ทกคนเมอไดออกโรงเปนตวละครโลก ในฉากทเขาทะเยอทะยานกระลมกระเหลยใครจะแสดง ซาซากเขากเบอโลก ซงเรยกวาม "นพพทา" เขาสกวนหนง. ในวนนนแหละ เมอหนายกคลายความกอดรดยดถอ, เมอไมยดถอกหลดพนจากเปลอกหม และพระนพพานเขาสมผสจตของเขาไดเมอนน เรารจกตวเราดวยสายตาสนๆ แคชาตน จงจบตวความอยากและความเบอทมสายสมพนธอนยาวยดหลายรอยชาตไมได, ทงทแมเราจะเคยเหนเดกบางคนเกดมาถงกเบอกาม มโลภ โกรธ หลง นอยกวาธรรมดา, เรากหาเขาใจไปในทานองวา เปนผลของชาตกอนๆ ของเขาไม. มหนาซา มความเหนไปในทานองวา เดกคนนนมมนสมองไมสมประกอบเสยอก โดยอางหลกจตวทยา หรออะไรทตนอยากอางมา ตามความอยากของตนเอง. ถาหากเรามสายตายาว มองเหนไดขามชาตแลว เรากตองฉลาดมากกวานหลายเทานก ถงกระนน



กยงไมมใครอยากสรางสายตาชนดนน เพราะไมรจกบาง เพราะกลววาโลกจะหมดรสชาตทหอมหวนไปบาง. แตอยางไรกตาม ผทเปนเชนนนแหละกตกอยในจาพวกทถกพดพาไปหาพระนพพานดจกน เพราะไมมอะไรจะมามอานาจยงไปกวาผลกรรมอนปรงสญชาตญาณ และยงกวาความจรงอนไมรจกแปรผนไปไดนเลย.

ครงหนง มผกลาวแกขาพเจาวา ถาเราทกคนแนนอนวาตองถงพระนพพานวนยงคาแลว เราจะไปขวนขวายปฏบตธรรมใหเหนอยยากทาไม, หาความสขในทางโลกเรอยๆ ไปจนกวาจะถงกาหนดทถงเขาเอง มดกวาหรอ. มเปนการฉลาดกวาหรอ? ขาพเจาตอบเขาวา แนนอนนกททกคนกกาลงเปนเชนนนเองแลว โดยไมตองตงปญหาหรอคดวาเราควรชวนกนดาเนนรปนน. แตเราไมรสกเอง จงมาตงปญหาหรอคดทาเชนนนทบลงไปอก. เรายงตาบอด, ยงกาลงปลอยใหเรอยๆ ไปตามใจของเรา, ไมมอะไรทมอานาจมากไปกวาความรสกหรอเหนแจงภายในจตของเราเอง และสงนนมนกบงคบควบคมใหเราดาเนนไปโดยรปนนอยอยางเตมเปยมแลว. การททาตามความคดแนวใหมนน จงไมเปนการแปลกกวากน หรอฉลาดกวาเกาแตอยางใดเลย นอกจากจะชวยใหชาไปกวาธรรมดา หรอทควรจะเปนเสยอก ขาพเจาลองถามเขาบางวา "ถาหากวามใครสกคนหนง อาจบนดาลใหทานถกสลากกนแบงรางวลจานวนลานได ตามแตททานจะประสงคใหถกเมอไร, เชนน ทานจะขอรองใหเขาบนดาลเพอใหทานถกพรงน หรอตอเมออกสก ๕๐ ชาตลวงไปแลว? " เขายม และละอายทจะตอบวา พรงน.

เราจะเหนไดสบไปเปนลาดบวา สงทเราอยากมากทสด กคอสงทเราเขาใจ (ผดหรอถกกตาม) วามนด หรออรอยทสดนนเอง คนตาบอดมองไมเหนแสงแหงนพพานจะปรารถนาพระนพพานไดอยางไร. จะเหนคณคาของพระนพพานวาสงสดกวาสงอนไดอยางไร. ในเมอตาเนอๆ ของเขาชงเอาเวลาไปรจกหรอแสวงหาเหยอในโลกเสยจนหมด, เขากาลงอยากมเงนมากๆ เพอหาผบาเรอ (ซงเขาเลยงอางวาภรรยา), ตกสวยๆ, รถยนตงามๆ, ยศศกดชนหรๆ ฯลฯ. พยายามเพอใหไดในชาตน หรออกกชาตกเอา ขอแตใหไดกแลวกน, และขออยาเพอใหพระนพพานถลนเขามาขวางหนาเสยกอน. ถาเขารจกและเขาใจพระนพพานมากเทาทเขาเขาใจเงนรางวลลานบาทนนแลว เขาจะตองขอใหทานผวเศษบนดาล เพอลถงพระนพพานในนาทนทเดยว แมจะผดพรงน กยงไมพอใจ ถาเปนไปได.

แตมพทธบรษทจานวนมาก ทตองการพระนพพาน ทงทยงไมทราบวา พระนพพานคออะไรแมแตนอย. คราวหนงไดลองตงปญหาซงไมใชชอสงตางๆ ตามทเรยกกนมากอน ถามขนในทประชมแหงหนงวา มสถานทสองแหง แหงหนงตองการสงของอะไร เปนไดอยางนนทนท, อกแหงหนงจะทาใหใจของผไปถงวางเฉย เงยบพนจากอานาจของอารมณทกประการ จนในทสด ดบหายไป อยางไมมอะไรเหนอสาหรบมาเปนอยางนนอยางนอกตอไปเชนน ใครจะเลอกไปในทไหน? ทกคนทตอบ ตอบวาเอาแหงแรก, อกสองสามคนนง แตทนงกเพราะรทนวา เปนปญหาลอถามของขาพเจา. กลวจะพลาดเลยนงเสย, คาดวาหากสองสามคนนตอบ กคงตอบเชนเดยวกน. ทน



ถามตอไปวา เมอถงทนนแลวจะตองการอะไร? เขาตอบวา ตองการของดๆ ทสด เพอทาบญใหสงยงสมใจรก. ขาพเจาถามอกวา เพออะไรกน? บางคนตอบวา เพอไปสวรรค, บางคนเพอไปพระนพพาน.

ขอใหลองคดดทหรอวา สงแรกในปญหานนกคอสวรรคอยแลว, พวกนไมรจกแมแตสวรรคทตนกาลงปรารถนาอย ไปถงสวรรคแลว กลบเสยสละเพอหวงสวรรคอยางเดยวกนอก เชนนจะไปสวรรคไดอยางไร สงทสองในปญหานน กคอพระนพพานอยแลว เขายงไมตองการ, แตตองการบนไดสาหรบพาดขนชนพระนพพาน ขาพเจารสกสลดใจในการทเขาทงหลายมความอยากไปนพพาน ทงทไมรจกพระนพพาน, หรอรนอยเกนไป เพยงสกวา ชอศกดสทธ ชนดหนงซงทกๆ คนวาดทสดเทานน. และไดเหนชดทเดยววา สาหรบผทยงไมรจกพระนพพานนน จะตองถอวามตวมตน และมสงทตนยดถอไปกอน, มฉะนน กจะวางๆ จบๆ อยในสงทตนสงสยนนเอง และเตมไปดวยความวาเหว หรอความกลวอนเปนความทกข และในทสด กตายเปลา, หรอกลบชากวาผทยดถอสาวคบหนาไปขางหนาตามลาดบ, ประโยชนโลกน, ประโยชนโลกหนา ประโยชนสงสด คอพระนพพาน ทงนกเพราะเขาไมสามารถเขาใจพระนพพาน อนมนยลลบ เชนวาไมมการเกดขน แตมอยตลอดอนนตกาลดงนเปนตน จนกวาเมอไรเขาจะไดบรรลพระนพพานนนเขาจรงๆ การรจกพระนพพานโดยอนมาน หรอโดยอปมาน ไมอาจมไดเลยสาหรบผทมปญญา หรอมอปนสยเชนน.

ในทจวนจะจบลงน ขอสรปกลาวอยางสนๆ อกแนวหนงวา พระนพพานเปนจดปลายทางของทกคน ความดงดดเขาหาสถานะแหงพระนพพาน หรอกลาวอกอยางหนง กคอ สญชาตญาณของความอยากเปนอสระยอมมอยเสมอ แตถกอานาจแทรกแซงบางอยาง เชน ผลกรรมเปนตน คอยเหนยวออกนอกทางอยเสมอเหมอนกน, เพราะตนเปนผตาบอด ไมรจกทาความปลอดภยแกตวเอง หรอการเดนทางของตน.

กายเปรยบเหมอนลาเรอ ใจเปรยบเหมอนนายเรอ สงสารวฏเปรยบเหมอนกบทะเลหลวง, โลกนนโลกนเปรยบเหมอนทาเรอสาหรบการคาขาย, ผลบญหรอผลบาปในชาตหนงๆ ในโลกหนงๆ คอการคาขายของนายเรอทขาดทนหรอไดกาไร ททาเรอแหงหนงๆ การไดถง "เกาะ" แหงหนงซงนายเรอพอใจถงกบหยดการทองเทยวไปในทะเลอยางเดดขาดนนคอ พระนพพาน.

เราทกคน คอเรอรวมทงนายเรอ. เมอเราหรอโลกพากนสาละวนแตเรองรปหรอลาเรอ จนลมใจหรอนายเรอ นายเรอกจะตายเสยกอนทจะนาเรอไปพบเกาะทวานน. แตถาสนใจในนายเรอหรอจต จนลมลาเรอเสยทเดยว เรอกจะเปอยพงทาลายลงเสย กอนทนายเรอจะไดใชอาศยไปถงเกาะทกลาวนน. เพราะฉะนน พระพทธองคจงทรงสอนใหดาเนนสายกลาง อนเปนสายแหงปญญา ไมประมาทไปในฝายตงหรอฝายหยอน.



ความจรงตวเราไมม. ทมคอเบญจขนธ หรอเรยกอกอยางหนงวา "กาย กบ จต" หรอเรอกบนายเรอเทานน นายเรอกไมใชเรา เพราะแมมนจะไดถงเกาะคอพระนพพานนนหรอไมกตาม มนกยงคงไมอยในอานาจของใคร, รงแตจกแตกดบไปเปนธรรมดาของมนเทานน เกาะหรอพระนพพานนนเลา กสกวาเปนเกาะหรอพระนพพานของตวสงนนเอง, รบรกบใครไมได เหมอนแสงสวาง เมอเราเปดหนาตางมนกเขามาสวางใหเรา ปดเสยกมดอก แตแสงสวางนนคงเปนแสงสวางอยนนเอง.

ถาสงใดควรถอวาเปนตวตน, สงนนนอกจากจะตองไมรจกแตกดบไมอาศยผอนหรอสงอนแลว ยงจะตองอยในบงคบและรบรอะไรกนได. น ! เมอมแตสงทงหลายซงลวนแตเปนไปตามเรองของตนเหตของตวมนเอง: หรอไมอยในอานาจของใคร และรบรอะไรกะใครไมไดดงน มนกไมมตวตน แมกระทงพระนพพาน ถาขนมเพราะอานาจความรสกบางชนด มนหาใชตวตนอนแทจรงไม, ยงเปนฝกฝายแหงอวชชาอยด. การลถงพระนพพานจงเปนจดปลายทางของทกคนเทานน.

เบญจขนธ คอกายกบใจ กลมใด ยงมอวชชาอยภายในมน เบญจขนธกลมนน กมอปาทานอนเปนเหตใหยดถอตวเองวาเรา, เราเปนเรา, ฉนเปนฉน ฯลฯ เปนตน. "เรา" จงคงอาศยมอยไดแตเพยงในเบญจขนธทยงมอปาทานอยภายใน, และเบญจขนธชนดนยง "สมผส" กนไมไดกบพระนพพาน จงตองเตมไปดวยทกข และกลงเกลอกไปในวฏสงสาร อนสงๆ ตาๆ ลมๆ ดอนๆ ระเกะระกะไปดวยสงเสยบแทงเผาลน.

เบญจขนธใด ภายหลงจากทไดชวยตวมนเอง ดวยการปฏบตธรรม เปนเบญจขนธทอวชชาและอปาทานตงอยไมไดแลว กไมมเราในเบญจขนธนน เบญจขนธนน เหมาะพอสาหรบการสมผสกนเขากบพระนพพาน, มนจงไดรบรส คอความเยอกเยนแสนทจะเยนของพระนพพาน จนกวามนจะแตกดบไปอยางไมเหลอเชออะไรไว สาหรบการเกดอก เชน เบญจขนธทยงมอวชชาหรอม "เรา" มความสาคญวา "เรา"

เบญจขนธทหมดอวชชา แตยงไมแตกดบ ยงดมรสพระนพพานอยนน, ภาวะอนน เราเรยกวา สอปาทเสสนพพาน๑, [เรยกโดยโวหารทใชเรยกกนอยทวๆ ไปในเวลาน ดวยการบญญตความหมาย

ไวเชนนในวงการศกษาในประเทศไทยเรา แตทจรงคาๆ นยงเปนปญหาทตองวนจฉยกนอยบางอยาง] หรอ

นพพานเฉยๆ. เมอใดเบญจขนธนน ทาการแตกดบลงอยางหมดเชอ, ภาวะอนนเราเรยกกนวา อนปาทเสสนพพาน หรอปรนพพาน. การปฏบตธรรม หรอทเรยกอกอยางหนงวา อรยมรรคมองคแปด นนเปนตวทางใหถงพระนพพานนน. ขาพเจาหรอทานผอานทกคน จะยงอยหางไกลตอพระนพพานเพยงใด นนยากทผอนจะรแทนกนได นอกจากตวเอง. เหตน ทานจงกลาวไวอยางนาจบใจวา ธรรมทงหลาย กระทงถงพระนพพานเปนทสดนน เปนสนทฏฐโก คอ ของใครใครเหน, ดงน สาหรบขาพเจา สามารถเพยงแตขอยนยนวา ทกคนมจดหมายปลายทางอยทพระนพพานเทานน. ๓๐ สงหาคม ๒๔๗๙


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข มคคเทสกของวญญาณ

มคคเทสกของวญญาณ (Spiritual Guide)

วญญาณทยงเปนทกข หมายความวา ยงกาลงเดนผดทางอย หรอกาลงมภาระตองเดนทางอนกนดารอย ฉะนน วญญาณทเปนทกขจงมดมนและตองการมคคเทสกเปนผนา หลกแหงศาสนาทกศาสนาลวนแตเปนมคคเทสกของวญญาณในดานทฤษฎดวยกนทงสน แตวาการนาไปของศาสนานนๆ ยอมนาไปไดใกลไกลกวากน สงตากวากน พทธศาสนาจะนาทานไปไดเพยงไร และอยางไร เรองตอไปนอาจใหคาอธบายแกทานไดบาง

มคคเทสกของวญญาณทงหลาย กคอวญญาณทไดผานการศกษามาแลวอยางทวถง มความเจนใจในทกๆ สงเตมตามททควรจะร จนเพยงพอสาหรบการทจะรวา ควรทาอยางไรกบวญญาณของตวเองจงจะไดรบผล คอความเยอกเยนไมรจกสนสดและตนกกระทาจนไดรบผลเชนนนมาแลว อยางเดดขาดจรงๆ จตหรอวญญาณทสมมตวา เปนชนพระอรหนต มพระพทธเจาเปนประธาน เปนตวอยางแหงวญญาณทหลดพนแลวจากสงทพวพนหอหม อนจะทาใหเศราหมองใหมดมด ซงทาใหหลงใหล วนเวยนอยในการเกดทองเทยวไปไมรสด วญญาณทกๆ ดวงควรจะไดเปนเชนนน และถามนรความจรงในเรองน มนจะปรารถนาทจะเปนเชนนนอยางเตมท แตมนเปนเชนนนไมได หรอโดยมากทสดเปนไมได ทงนเพราะมนมดมวไมรเหนอใต ทงขาดผนานนเอง

ดวงวญญาณทรงเรอง ลกโพลงสวางไสว ไมรจกดบหรอแมแตหรอกตอไปนน ไมม, เพราะวญญาณเปนสงขตธรรม แตมสภาพอนหนงทรงเรองสวางไสวอยเสมอ ไมรจกดบหรอแมแตหรลง อนเปนทซงวญญาณจะตองเขาไปใหถง และดบตวเองเสยในทนน จงนบวาเปนการรอดพน หรออสรภาพของวญญาณ ซงหลดพนแลวจากการผกมดของโลกยธรรม ทเปนมายาทงปวง วญญาณทเคยรสกวามตวของตว หรอตวของมนเอง เปนตน ไดมาถงสถานะอนสงสดและเปนทจบสน และหมดความรสกวาเปนตวลงโดยสนเชงทน วญญาณตองการมาใหถงทน อนเปนทจบทสนสดของปวงทกข แตมนมาไมได เพราะขาดผนา

บรรดาผนาหรอผอางตวเองวาเปน สปรตจวลไกด ทงหลาย มจดทตนจะนาไปสตางๆ กน บางทานวา จะนาดวงวญญาณไปแนบไวหรออยรวมกนกบพระเปนเจาในสวรรค ซงเปนสขนรนดร บางทานวา จะนาดวงวญญาณใหสงขน จนถงขนทตวมนเองจะรงเรองไมรจกมวหมองและดบลงอกตอไป คอถงสถานะทอะไรจะมาทาใหวญญาณเกดการเปลยนแปลงอกไมได และบางทานวา จะนาดวงวญญาณใหเขาถงสถานะทตววญญาณเองจะไดดบลงสนท ไมตองลกโพลงๆ ขนวายเวยนในวฏสงสารอกตอไป ยงคงอยตลอดอนนตกาลกแตนพพาน ซงเปนสภาพหรอแดนอนเปนทเขาไปดบของวญญาณทงหลาย เราตองวนจฉยกนอยางละเอยดลออ เปรยบเทยบกนดเถดวา ผนาประเภทไหน จะเปนผนาทนาไปถงขนสงสดไดจรง หรอกลาวอกอยางหนงกวา เขตแดนอนนนเปนสถานะทสงสด ไมมสถานะอนอนสงกวาตอไปอกแลว แตควรเขาใจวา ทงนมใชเพอ



แกงแยงแขงดหรอชงดกน แตเปนไปเพอการเลอกเอาสกอยางหนงหรอแนวหนง สาหรบเปนแนวเครองดาเนนของตว เพราะความอยากจะหลดพนจรงๆ เทานน

พวกทหนง ถอวาวญญาณของผทไดทาความดจนเปนทพอพระทยพระเปนเจาแลว จะไดรบการตอนรบของสวรรค และอยกบพระเปนเจาตลอดกาลไมรสนสด พวกนเปนฝายมตวทถาวรมาแตเดม มตวทแมทาอยางไรเสยกไมดบสญไปไหน สาหรบจะไดไปทนทกขในนรกนรนดร หรอรบสขในสวรรคนรนดร เปนการยดถอเตมทในขอทวา เราเกดมาโดยพระเจาสราง แลวกกลบไปรวมกบพระเจาได

แตขอทตองถกแยกหรอสรางขนโดยพระเปนเจานนเปนปญหาอย ถาเปนเพยงการแยกออกมาจากพระเจา กยอมไมมเหตผลอนใด ทจะไมทาใหถกแยกออกอยางเดมอก เพราะเหตวา กอนแตทจะถกแยกกเคยรวมอยกบพระเจา ซงหมายความวาบรสทธอยแลว กยงถกแยกออกมาใหเทยวกอกรรมทาเขญตางๆ นานาจนกวาจะไดกลบเขาถนเดม นไมนาจะไวใจวาเปนอสระ หรอกลาวโดยตรง กคอ ยงเปน “เครองเลน” ของพระเจาอยนนเอง ไมวาพระเจาในทนหมายเอาพระเจาทเปนตวบคคล หรอทเปนเพยงตวกฎธรรมชาต หรอกฎแหงกรรมกตาม ผนนยงหาพนจากอานาจของกรรม หรอธรรมชาตไม ยงไมใชแดนหลดพนทสงสดจรงๆ ทน ถาหากเปนไปในทางทวาคนเรามใชสวนทแยกออกมาจากพระเปนเจา แตเปนสงทพระเปนเจาสรางขนใหมตางหาก เมอทาดถงทสดแลว วญญาณนนจะไดเขารวมกบพระเจา ดงน กยอมชวนใหคดวา ยงอยภายใตอทธพลของพระเจามากขน และเปน”เครองเลน”ของพระเปนเจามากกวาอยางแรก และยอมจะฟงไมไดวาพระเจาผบรสทธจะสรางสงสกปรกขนมา และพระเจาสรางขนใหสกปรกแลว ใหสตวสรางความบรสทธเอาเอง เพอเขาอยกบพระเจาดงน มใชแบบแหงความยตธรรม การยดถอวาตวของเรา ตวของพระเจา มการกระทาตอกนและตอกนเชนนๆ เปนการยดถอชนดหนง ซงยงมอยากอยางนนอยากอยางน หรอกลาวอกอยางหนงกคอเกดมาจากความอยากอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชนอยากจะไดของชอบใจจากพระเจา อยากไดอยหรอไดเปนสวนหนงกบพระเจา และในทสดอยากเพอไมใหหลดหรอพรากไปจากพระเจา ซงความอยากเหลาน ลวนแตสรางความยดถอ อนจะทาใหวายเวยนอยในทะเลแหงความรสกและความปรารถนา หรอความเพลดเพลนในทสด นาจะไมใชทสดของความทกขอนเดดขาดแทจรง และเปนเรองคอนไปขางวตถมากกวาเรองของวญญาณแท

พวกทสอง ไมถอวามพระเจาผสราง หรอผเผดจการเชนนน ถอวามสงทเปนเพยงธรรมชาตทมอยเองชนดหนง ซงบญญตนามใหวาเปนตววญญาณหรออาตมน(หรออตตา) หรอเจตภตในเมอเรยกตามภาษาไทย เปนตวธรรมชาตทยนโรงสาหรบใหสงตางๆเขาเกาะอาศยเปนไป เชน รปกาย และนามธรรม หรอจตใจ ซงเปนเหมอนตวเรอนและเครองเรอนของวญญาณนน สงแวดลอมและหมหอเหลาน เรยกวา โลกยธรรม หรอโลกซงเปนตวหอหมดวงวญญาณหรออาตมน หรอจต ทไมรจกตายไว ครนประชมแหงสงทงหมดนไดรบการศกษา มความรมากถงทสด



โลกยธรรมกจะหลดออกจากจต หรอเรยกอกอยางหนงวา อาตมนเปนอสระจากสงทหอหม แลวกเปนของสวางรงเรอง ไมมทกข คงอยในสภาพเชนนนตลอดอนนตกาลสบไป และอาตมนนนเมอหลดเปนอสระออกมาแลว จะเปนของใครผใดกตามเปนอนเดยวกน หรอเหมอนกนหมด ไมมเจา ไมมไพร มด มชว ในอาตมน เปรยบเหมอนอากาศทอยในภาชนะตางๆ ถกภาชนะกนไวสวนหนงจากอากาศสวนใหญในทองฟาและพนโลก ครนตอยภาชนะนนๆ เสย อากาศนนซงไมมเครองหอหมกดกนแลว กคออากาศอนเดยวกนกบอากาศสวนใหญ พวกทถออยางน กเปนพวกทถอใหมตว เพราะอยากมตวเหมอนกน ไมอยากดบหายไปเสยเปนความยดถอขนสดทาย เพอใหยงคงมจต หรอวญญาณ หรออาตมนเปนตวยนโรงทบรสทธเหลออย ปญหายอมมวา ธรรมชาตจตหรอวญญาณหรอาตมนทบรสทธแทมากอน ทาไมจงใหโลกยธรรมซงสกปรกเขาหอหมได อาตมนนนจะเปนสงทมความคดนกได หรอไมคดนกไดกตาม ทาไมจงไมสามารถกนเอาโลกยธรรมออกไปเสยแตแรก ถาวาอาตมนไมมความรสกอยางใด อวชชาเปนโลกยธรรมเขาหอหมอาตมนทาใหมอนเปนไปตางๆ จนกระทงไดรบการศกษาเพยงพอ ทาอวชชาใหหลดออกไปเสยได และอาตมนเปนอสระดงน การเขาหอหมและการกลบละลายหลดออก กหาใชงานของอาตมนไม เปนงานของโลกยธรรมแตฝายเดยวนนเอง เมอเปนเชนนทาไมโลกยธรรมหลดออกไปแลว จะไมสามารถกลบตดและหอหมอาตมนนนไดเลา เมอกลบหอหมไดอก กยอมแปลวา ความหลดพนอนนนยงไมใชความหลดพนอนเดดขาด ยงไมเปนอสระ ไมปลอดภย ถาจะวาอาตมนนเปนตวร กนาจะรเสยตงแตแรก และไมยอมใหโลกยธรรมเขาหอหมดงกลาวแลว ถาหากวาในครงนนยงมแตความรสกผดๆ นนยอมแปลวา ในอาตมนมเชออวชชาประจามาแตเดมแลว ไมตองสงสยวาเมอไดทาใหโลกยธรรมหลดไปในครงหลงแลว จะไมมเชอเดมนนเหลออย ถาไมเหลออยกแปลวา อาตมนนนไดเปลยนสภาพผดไปจากเดม และมนจะกลบรวมเขากบอาตมนใหญซงยงมสภาพอยางเดมอยอยางไรได เราจงมองไมเหนทสดของทกข ในอาตมน!

พวกทสาม ซงเปนพวกตรงกนขาม ไมยอมถอวามตวตน หรอตวยนโรงเชนนน ชวตนลกขนมาจากตวความไมรหรอสภาพทมใชความร มสงขางเคยงเปนตวสนบสนนหรอปจจย สภาพทเรยกวาวญญาณทเปนตวจตปฏสนธนน ไมมตวตนของมนเองทแทจรง เปนแตเพยงกลมของปฏกรยาตางๆ ซงเกดทยอยกนขนมาตามอานาจแหงเหตมขณะแหงตวมนเพยงสนๆ เพราะอานาจการเกดดบทยนอยตามธรรมชาตของสงทเปนเหต ครนไดกลายเปนทอาศยกเปนทางใหเกดความรสกตางๆ ซงทาใหเกดววฒนขนในตวสงนนเองเปนลาดบๆ มาตงแตมนเรมกอตวขน คอมจตใจอยางเลวๆ จนกระทงมจตใจอนประณต วญญาณเองจงไมมตวของตน นอกจากเปนเพยงสายสบอนยาวยดของววฒน ในขณะทยงไมขาดตอนเหมอนลกหนงทมคนหลายๆ คนคอยตบไวไมใหตกลงหรอหยดกระดอนได เรยกวา มนทองเทยวไปในสงสารวฎแหงการเกดดบ การเกดในทน หมายถงขณะทมรปกายเขาประกอบกลมเกลยวกน การตาย หมายถงขณะทปราศจากรปกาย หรอปราศจากเครองมอแสดงตนใหปรากฏเปนตววตถชดๆ ตลอดเวลาทวญญาณยงถกสงไวโดยปจจยตางๆ เชน ตณหา อปาทาน เปนตนแลว มนกตองแสดงอาการโพลง คลายกบเปนตว



ยนโรงอยได วญญาณเปนสงทคลอดออกมาจากความไมรหรออวชชา จะเปนตวตนของเราหรอของใครอยางไรได แตเมอมนไดมกายเปนเครองมอตดตอ ยอมเปนทางใหไดรบการศกษาหรอไดความรทเรยกวา ญาณ อนจะเปนเครองมอทสามารถทาลายตวเอง พรอมทงปจจยเครองสนบสนนแวดลอมรอบขาง ใหหมดความสามารถหรออานาจลง คอใหหยดใหหมดความรสกทอยากได อยากเปน อยากไมใหเปน โดยสนเชง มายาทลกโพลงขนเหลานน จงดบสนทลงไปได ไมมอะไรมาบงคบวญญาณกลมนใหแสดงละครอกตอไป สงทเรยกวาจต หรอวญญาณเปนเพยงมายาดงน ตวสงทเทยงแทถาวร กคอเขตแดนหรอสถานะอนเปนทเขาถงและดบของวญญาณนนเอง ซงจะเปนวญญาณสายไหนกตามเมอเขาถงเขตนแลว จะตองดบลงสนทไมมเชอเหลอ คนเราจงเปนเพยงของมายา แตในตวมายานน มความรสกนกคดไดประณต ไดแกความรสกนกคดของเราทานทงหลายทกาลงอานและกาลงคดนกกนอยในบดน ความคดนกเหลาน เปนผลสบๆ มาของสงหลายสงทเปนมาแลวแตหลง ซงมแองรวมอยทตวทเราเรยกนามมนวา วญญาณ หรอ อนดวดวลลต ในทน วญญาณเกดขนมาทามกลางความมดบอดตามกฎแหงสงขตธรรม ทกๆ สงทเปนไปตามธรรมชาตทานองเดยวกบลกษณะววฒนของสงทมชวตอยางอน ทเปนของหยาบๆ เหนไดงายๆ ตามกฎแหงชววทยา หรอ ไบโอโลย แตครนววฒนมาถงขนสง กเกดสงทกลบเปนขาศกของตวเอง คอวชาเกดขนเปนขาศกตออวชชา เชนเดยวกบสนมเหลก แมเกดจากเหลก กกลบเปนขาศกตอแทงเหลกทเปนมารดาของมนเอง โดยกดใหกรอนและหมดสนไป ฉนใดกฉนนน ครนวชชาทาลายอวชชาใหหมดสนไปตามกฎทวา เมอแสงสวางเกดขน ความมดกตองหายไปดงน ตววญญาณกพลนถงการขาดเหตขาดปจจย ครนขาดเหตขาดปจจยกดบลงไดและดบสนท อนเรยกโดยโวหารสมมตวา วญญาณนนเขาสนพพานเปนความพนทเดดขาดไมมอะไรตามไปยายได ไมมใครคนหาพบเปนททความทกขตามไปไมถง เพราะความทกขเปนเพยงสงทแนบอยกบวญญาณเทานน หรอโดยจากดความ กเปนเพยงปฏกรยาชนดหนงทเกดขนจากการกระทาของวญญาณเอง อนเรยกวาผลกรรม แตเมอวญญาณเขาสสภาพทไมทากรรมอกตอไป เพราะบดนไมมตณหาอนเปนเหตใหทากรรมอกตอไปแลว กยอมเปนอสระเหนอกรรม อยเหนอฐานะแหงการทากรรมและการไดรบผลของกรรม ไมอยในอานาจของพระเปนเจาหรอของใครๆ แมทสดแตธรรมชาต เพราะมนไมเขาถงธรรมชาตซงเปนทดบของสงทงปวง วญญาณทยงไมเขาถงแดนเปนทดบอนนยงมความคดนกเชนนนเชนน รสกเชนนนเชนน เชน อยากอยกบพระเจา หรอรสกสบายเพลดเพลนในการอยกบพระเปนเจา ถาหากไดเปนเชนนนจรง จงยงเปนวญญาณทไมเปนอสระไปจากความรก หรอความพอใจ ซงเปนเหตใหมวเมาอย และกลววาสงนนจะหายไปเสยจากตน หรอตนจะตายไปเสยจากสงนน หรออยางนอยทสดกตองมความอยากมอย อยากเปนอย คอใหมตวของตวอย ซงยงไมเปนอสระไปจากอานาจของสงทตองประสงคใหอานวยสงทตนตองการ ยงคงแบกตวเองไวโดยไมรสกแบกหนกเตมท ทงทไมรสกวาหนก สวนวญญาณทวางสงเหลานนทงหมดเสย สลดกระสอบหนหนกโยนทงออกไปเสยได และไมหยบเอาอะไรขนมาแบกถอไวอกตอไปนน ยอมมอสระทจะดบไดตามความตองการของญาณหรอปญญา มอสระทจะเดนลอยนวลออกไปเสยจากความทกขทงมวล เขาสความดบทเงยบสงบ



ตลอดอนนตกาล ซงเปนภาวะทวญญาณอนยงยดถอในสงใดสงหนงอย หรอแมทสดแตตวเอง หาสามารถทาใหเหมอนไดไม มนเปนวญญาณทไดผานการอยกบพระเปนเจามาแลว จงสามารถทาเชนนนโดยงายดาย และเปนวญญาณทไดผานการมตวมนเองอยางบรสทธมาแลว จงเลอนขนมาสขนทดบสนทอกครงหนง หรออกขนหนง อนเปนขนสดทายและเปนอสระแทจรง และซงวญญาณสองประเภทขางตนยงตองทนแบกตวของตวเอง หรอรวมทงตวของพระเปนเจาอย ซงในไมชาเมอเบอเขา กจะตองสลดทงตามอยาง อยางเดยวกน

แนนอน วญญาณตองการผนาหรอมคคเทสก เพอใหถงจดปลายทางเรวเขากวาทจะมวคลามวคนไปตามลาพงตว กวาจะพบได กตองทนวนเวยนอยในกลางกองแหงไฟทกขนานเกนไป ซงมนเปนการซอทแพงมาก และใครๆ กอยากซอของถก ถาอาจหามคคเทสกทดได เขายอมยอมเสยคานาทางทแพง ดกวาทจะตองตอสอปสรรคใหเนนชา พระพทธองคทรงสอนมตสดยอดของปรชญาทงปวง คอมตแหงอนตตา ปดอตตาทงใหหมดเปนครงสดทาย ยอมเปนเสมอนมคคเทสกทสงสด และทงไมทรงเรยกคานาทางอยางใดเลย

ทาไมจงกลาววา มตแหงอนตตา เปนยอดสดแหงปรชญาทงปวง? ทงนเพราะวา มตอตตาหรอยงมตวมตนนน ยงมตวทตดพนอยในความดความชว ในฝายขางดนน แมถงทสดหรอสมประสงคทกอยางแลว หรอถงกบเปนพระเจาเสยเองไดแลว กยงมความรสกชนดทตดตวเองอย หรอแบกตวเองอยดวยความยดถอในความดของตวเอง ยงมเขามเรา ซงเปนเหตแหงการเปรยบเทยบ หรอใหเกดความรสกนานาประการ. นานเขากเบอตอความเปนเชนนนได เหมอนตอนแรกทถอเอาของมนาหนก ยงไมรสกหนก ครนนานเขา ของนนเอง โดยไมตองเพมอะไรขน จะแสดงนาหนกออกมาใหเหนและรสกหนก ครนนานอกหนอยหนกจนตองวางทง แมในทสดมอของตวเองกหนก. เมอรจกวาความดคออะไร มากพอเขาดงน กรวาแมความดกเปนสงทตอง”หาบคอน” ไวเหมอนกน แตสาหรบคนทยงตาอย หรอยงเมาในความดอย อาจไมรสกวาตนกาลงหาบคอน ทงทหาบอยเตมหนก จงมการสอนวาความดไมหนก และไมตองหาบคอนไป แตทแทจรง ความดเปนสงทแมวาจะตรงกนขามกบความชวกจรง ถงกระนน กเปนสงทมสงอนปรงแตงขน ตองเปนไปตามอานาจแหงเหต เชน มเหตกยงอยได ครนขาดเหตกดบไป เชนเดยวกบความชวเหมอนกน ซงทาใหเกดภาระ ในการทจะตองสรางเหตของมนเพมเตมเขาไวเสมอ ไมมทสนสด เพราะฉะนนจงมอกแนวหนงตางหาก ซงสงขนไปกวา คอการไมอยในอานาจเหตปจจย เปนสงทเหตปจจยอะไรปรงแตงไมได และสงนน คอสภาพทอยเหนอหรอพนขนไปเสยจากความดและความชว พระพทธเจาผเปนยอดสดของมนหรอปราชญผรอบร ไดทรงบญญตกฎเกยวกบความดความชวไววา

ขนทหนง จงเวนความชวเสย

ขนทสอง จงทาความดใหเตมเปยม



ขนทสาม จงชาระจตใหหมดจดเสยจากความยดถอ ทงในสงทดและชว

เรองนผอยในภมตาจะฟงไมเขาใจ และเหนไดวา เปนคาทกลบกลอก หรอสอนใหสรางแลวกลบสอนใหทาลายเสย แตทแทไมเปนเชนนน ภมหรอสถานะแหงจตมนษยเรามเปนขนๆ และมชนของตวเอง ทงเปนการยากอยางยงทจะเขาใจถงภมทสงกวาทตวยงไมลถง เชนเดยวกบเดกทารกไมอาจเขาใจไดวา กฬาทเปนของชนผใหญจะมความสนกไดอยางไร สเลนหงขาวหงแกงของตนกไมไดฉนนน ในหมมนษยทมภมตาทสด ยอมทาชว พวกนจงตองการเพยงใหเวนชว พวกทสงขนมาหรอชนกลาง ตามธรรมดากไมคอยจะทาชวหรอไมทาอยแลว พวกนตองการขนทใหทาดใหเตมเปยม กระทงถงเปนความดชนพระเปนเจา สวนพวกสดยอดนน ตองการจะพนออกไปอก เพอไม “แบกตวเอง” ไวดงกลาวแลว จงมการหลดลอยขนไปอยเสยเหนอความดและความชวทงมวล ซงยากทคนชนทยงตดดตดชว จะเขาใจไดวาจะเปนไปไดอยางไร หรอดกวาสงกวาอยางไร แตอยางไรกตาม เมอเขาไดลถงยอดสดของความดแลว กจะมองเหนหางไปตอไปอกไดเอง หรออยางนอยทสด จะตองซมซาบดวยตวเองวา การตดอยในความดนน มใชความรอดพนหรอความอสระทเดดขาดจรงๆ มนเพยงแตรอดไปจากโทษของความชวหรออสระจากสงชวเทานน แตยงคงตดในความดอย ซงเปนการตดชนดทรยาก ไมแสดงอาการเจบปวด หรออาการหยาบๆ อยางใดเลย ตองอาศยปรชาในชนสง จงจะมองเหน

ทแทจรง ความตองการใหเลอนขนไปอกชนหนง คอใหพนจากดและชวน กเปนความตองการของธรรมชาต หรอเปนไปตรงตามกฎธรรมชาตเหมอนกน แตเปนขนสดยอด ววฒนของธรรมชาตตามทเหนกนอยไดทวไปนน กเหนกนอยแลววา สงทงปวงจะคอยดขนๆ จนดทสด แตวาเมอดทสดแลว จะไปขางไหนอก การทจะกลบยอนมาเลวใหมนน กเปนการวนไปอยางไมมทสนสด ทเราเรยกกนวา วฏสงสาร ถาจะใหหลดไปจากโซตรวนอนนเลา เราจะทาอยางไร ครงแรกทเราจะนกไดตามความคดทงายๆ แตถกตองทสดกคอวา ออกไปนอกวงเสย อยาอยในวงทจะวนเวยนอยในความดและความชว มนษยเราทกๆ คนจงมนพพานเปนจดปลายทาง จะตางกนบางกแตทจะถงจดนชาหรอเรวกวากนเทานน การทจะลถงจดปลายทางอนน กตองผานมาแลวทงดและชว จนรจกมนดเตมททงสองอยาง และถอนตนออกมาใหเปนอสระ ความชวเหมอนของขม ความดเหมอนของหวาน แตทงสองอยางไมใชของปลอดภย เพราะความขมทาใหไมพอใจ ความหวานทาใหพอใจหรอหลงตด เมอยงพอใจกไมพนไปจากความยดถอหรอหลงตด ความเสอมกบความเจรญ ความแพกบความชนะ เหลาน กเปนไปทานองเดยวกน มนหาใชความรอดพนหรออสระชนสงสดไม ตอเมอไดขามพนไปเสย ไมมเสอม ไมมเจรญ ไมมแพ ไมมชนะ นนแหละ จงจะเปนยอดสดของความพน และเปนความบรสทธแทจรง แตเมอเราไมมคาอน นอกจากคาวา “ด” คานมาใชเปนชอเรยก เรากตองใชคาวา “ด” นนเองเรยกซาลงไปอก ทาใหฟงยาก และโดยเฉพาะอยางยง ตามโวหารชาวบาน เรามแตคาวา “ด” กบ “ชว” เทานน เมอพดวา ยงมดอกชนดหนง ซงพนหรอนอกออกไปเสยจากความด ดงน ยากทจะฟงเขาใจ



อยางไรกตาม ในทสดเราจะจบใจความไดอยางหนงวา ด กบ ชว สองอยางน มนมไดเฉพาะในเมอยงมตวเรา หรออตตาทเปนตวเราเทานน ความดและความชว ตงอาศยอยบนตวเรา เพราะฉะนนปรชญาทยงมตวเรา จงเปนปรชญาทยงมเชอแหงความยดตวของตวเหลออย เพราะความอยากมตวเรา เพออยเปนสด หรอด หรอเจรญ อยตลอดอนนตกาลนนเอง ถงแมจะเอาเปนวาตวเราหรออตตาตวนน มไดเปนผหรอสงทมความรสก แตความรสกของผทบญญตนนเอง ยงมความหลงยดถอในตวเราทเคยยดถอมาแตเดม เหลออยบางสวน ทาใหคอยจองจะตะครบเอาสงทตนเหนวาดทสดมาเปนตวเราเสมอ และอนนเอง เปนเหตใหเกดความยดถออนใหมหรออนสดทาย ยดเอาสภาพทพนจากความดความชว หรอทเปนแดนทเขาไปดบของความดความชว หรอทเปนแดนทเขาไปดบของความดความชว วาเปนตวเรา หรออตตาของเราขนมา แตแททจรง เมอกลาวดวยแนวแหงการปฏบตจรงๆ แลว ยอมขดอยในตวเองคอ ถาผใดกตาม เปนผมจตหลดไปจากความดความชวแลวจรงๆ เขายอมจะไมกลาวเอาสภาพอนนนวาเปนตวตนได โดยทานองเดยวกน เมอเขายงกลาวได เขากยงไมใชผพนไปจากความดความชว เปนแตกลาวอนมานเอา และกลาวดวยอานาจความยดถอทเหลออยเปนชนสดทายนนเอง

จะอยางไรกตาม เราเหนกนอยแลววา ตามประวตศาสตรนน พทธปรชญาแหงความไมมตวตนหรออนตตาน เกดขนภายหลงปรชญาอนวาดวยตวเอง หรออาตมนของอปนษท ในอนเดย ปรชญาอปนษท กเกดขนมาภายหลงลทธถอพระเปนเจา และความเขาอยกบพระเปนเจาในแดนสวรรค และลทธถอพระเปนเจาเหลาน เกดขนหลงจากลทธถอวตถตามธรรมชาต ทนากลว เชน ไฟ พาย ฟา เปนตนอกตอหนง เมอยอนกลบขนไป กลาวจากเบองตา ตงแตสมยปาเถอนของโลก คนปารจกกนอยางสงกแตกลวฟารองฟาผา ดวงวญญาณของเขา ถกคกคามอยดวยความกลว จงพากน ออนวอนและนบถอ ตามทจะนกได แมกระทงตอมาถงยคทเกดเชอวา มเทวดาประจาสงตางๆ เชน ไฟ ลม นา เปนตนเหลานน และออนวอนมงตรงไปยงเทวดาเหลานนแลว กยงไมแตกตางกน ลวนแตเปนเพยงลทธทเปนไปตามอานาจความกลว หรอลทธศาสนาขนทยงเปนทารกของโลก ครนตอมามความรสงขน เลกความเชอในวตถและบคคลสมมตเหลานนเสยแลว ถอเอาตวธรรมะเปนเครองจงวญญาณ เพอใหมนลถงสภาพทพนทกข กทากนไปไดตามทจะมองเหน และเจรญขนเปนลาดบมา ตงตนแตรวาสาคญอยทใจ ครงแรกคนพบ ความสงบอารมณ วาเปนเครองพนทกข กเกดมการเจรญฌานหรอสมาธกนยกใหญ ครนตอมาคนพบวา ตองเปนความรของใจ จงจะพนทกข เพยงแตความบรสทธเพราะสงบนน ยงไมใชทสด จงเกดมการเจรญปญญา หรอวปสสนา ทคนควาหาหลก และเกดหลกปรชญาขนตามหลกแหงเหตผล ใจความของปญหามอยแตเพยงวา รหรอแจมแจงในใจอยางไร หรอตามทเปนจรงอยางไร จงจะไมทกข มผคนพบคาตอบตางๆ กน บางพวกวา ปวยการคดอยางอน คดวาไมมอะไรเสยกแลวกน ทาหรอคดอยางไรกไมเปนอนทา บางพวกวา ชวตหรอวฏสงสารน มนหมนไปหาทสดจบของมน



เอง อยาดนรนขวนขวายเลย มนจะเรวหรอชากวากาหนดของมนไปไมได เชนเดยวกบดายทเราจบปลายไวขางหนงแลวขวางไป มนคลไปพลางกลงไปพลาง ครนหมดกลมเขามนกหมดเองฉนใด สงสารวฏหรอความเวยนวายของชวตกฉนนน และยงมลทธซงมมตอนๆ อกมากมาย จวนจะถงสมยพทธกาล มมตของอปนษทเกดขน คนพบอาตมนหรอธรรมชนดหนง ซงไมมปรากฏการณ เขาใจยาก เพราะตรงกนขามกบโลก ไมมอะไรสรางหรอปรงแตงอาตมนนได แตคงมอยทกเมอ และสงอยในททวไป เปนเสมอนดวงวญญาณของสากลโลก และสอนวา ถาใครทาจตใจใหหมดจดจากอวชชาแลวจะมองเหนอาตมนนดวยปญญาจกษ และในขณะนนใจของผนนกเปนสขถงทสดดวย แตในทสดพระพทธเจาไดเกดขน และตรสรทรงพบหลกสบไปวา ธรรมชาตทเขาเรยกวา อาตมนนน เปนธรรมชาตทมอยจรง แตหาใชสงทควรเรยกอตตาหรออาตมนไม เพราะมนเปนอนตตา ไมใชตวผหรอตวกรรตการกทจะกระทานนทานได หรอตวกรรมการก ทจะถกใครทาอะไรใหได มนเปนธรรมชาตหรอธรรมชาตลวนๆ เชนเดยวกน อยาไปสาคญเอาวามนเปนตวตนเลย การเพงจองหรอมงหาอาตมนเชนนน เปนการมงดวยความยดถอหรออปาทานอนหนงเกนไป ใหเพงจองหาเพยงวาใจของตนปลอยวางสงทงปวงแลวหรอยง หมดความยดถอวาตวตนในสงทงปวงแลวหรอยง ถาหมดแลวกจะไมอยากอยางใดหมด จะเปน อยากได อยากม อยากเปน หรออยากไมใหมไมใหเปนกตาม ทกคนจงคอยกาหนดใจของตวเอง วาใจของตนถงสถานะอนวานแลวหรอยง ถายงไมถง กดาเนนตามหลกแหงอฏฐงคกมรรคใหมากขน จนกวาจะถงเทานน โยคาวจรในพทธศาสนาทกๆ ทานจงมจดทหนวงเหนยวคอนพพาน อนเปนทดบของความยดวาตวตนทดบของกเลสหรอความทกขอยางเดยวนน ครนทกขดบหมดกรไดเอง ทงรจกสภาพอนเปนทดบของความทกขนนดวย แตมไดยดถอหรอสาคญเอาวาสภาพอนนนเปนตวตนหรออาตมนแตอยางไร เปนธรรมชาตลวนๆ ทใครกไมควรยดถอ เชนเดยวกบสงอนทไดปลอยวางมาแลวโดยลาดบ สงนมอยเองแลว เมอเราพบเขา เรากไมยดถอมนเทานน ถาไปยดถอเขาใหมอก กยงไมไดหลดพนเดดขาด จะปลอยวางอกครงหนง สาหรบขอนมหลกพทธภาษตวา “วางภาระหนกเสยแลว ไมจบฉวยเอาสงอนขนมาถอเปนภาระอกตอไป ถอนตณหาเสยไดพรอมทงรากเหงา กเปนผดบเยนสนท” และสาหรบการปฏเสธทกๆ สง วามใชอตตาหรอควรถอวามนเปนอตตานน มพทธภาษตวา “ธรรมหรอสงทงปวงมใชอตตา” และวา “ธรรมทงปวงเปนสงทไมควรเขาไปยดถอเอา” และคาวา ธรรม ยอมหมายถงทกๆ สง ทงทเปนประเภททมสงอนปรงแตงขน และประเภททมอยไดเองโดยไมตองมอะไรปรงขน เชน พระนพพาน หรอสภาพอนเปนทดบสนของความทกขนดวย

กลาวโดยเฉพาะ มตแหงอปนษทมอาตมน และบรรยายลกษณะไวเปนอสงขตะคลายกบนพพานของพทธศาสนา ทงนกเพราะวาปรชญาสายน ไดไตมาตามหลกทถอวาตองมตวเรา เมอคนพบเปนครงแรกวา กายกบใจนไมใชตวเราเสยแลว กอศจรรยและกระตอรอรนวา ถาดงนนตวเราอยทไหนเลา กการทหาวารางกายและใจมใชตวเรานน กเพราะมนเปนเพยงของทถกปรงขนจากสวนยอยๆ ตางๆ และเปนมายาเกดมาจากสงอน การคนหาตอไปจงมประเดนหนกไปในทางทวา อะไรเลาคอตวเราหรออาตมน ตอมาคนไปพบธรรมประเภททเปนอสงขตะ ซงอาจทราบได



แมโดยอนมานวา มนมลกษณะตรงกนขามจากรางกายและใจ ซงเปนมายาทกๆ อยาง และสงทวานมอยในททวไป เพราะวาอาจคนพบไดในททกแหง จงปลงความเชอลงอยางเดดขาดวา นแลวคออาตมนหรอตวเรา “ตวเราอยางใด ทานกเปนอยางนน พรหมอยางใด เรากอยางนน” ซงหมายความวาเรามตวเราตวเดยวกนหรออยางเดยวกน พรหมนนหมายถงอาตมนในททกแหงนนเอง มตอนนคลายกบพทธศาสนาทสด ตางกนกแตวาเขามตวอาตมนเปนผถกสงตางๆ เชน ถกโลกยธรรมเปนตนหมหอเอา และในทสดหลดออกมาได จตเปนผรจกอาตมนทหลดออกมาแลว สวนพทธศาสนา ไมมตวอาตมนเชนนน มแตจตทถกกเลสหมหอ และหลดพน และจตรจกตวมนเองวาพนแลว (คอไมมตวเรา หรออาตมนไหนอกเปนผหลดพน) และหลดพนหมายถง มนพบกบนพพาน ซงและแลวจตเองจะไดดบความรสกวามตวเองสนทไป ไมมทกขเกดขนไดอก (มใชมอาตมนเปนตวคงอยตลอดอนนตกาล เหมอนมตของอปนษท)

ตามหลกแหงพทธศาสนา ตวเราทแทจรงนนไมม มแตสมมตเรยกกนขนเองตามอานาจสญชาตญาณของสตวทยงมอวชชา คอ ความไมรจกสงทงหลายตามทเปนจรงตลอดเวลาทพดกนวา เรา เขา นายนน นายน แมทสดแตทพระพทธเจาไดตรสวา “ตนเปนทพงของตน” ดงนกด ยอมหมายความเอาตนแหงมายานเทานน เพอใหตนแหงมายาน รบชวยตวของตวเอง ตวเราโดยสมมตหรอมายาน คอความลกโพลงๆ ขนมาดวยอานาจความประชมพรอมกนของสงหรอธรรมประเภททเปนตวเหต และทเปนตวปจจยสนบสนน ถาจะถามวา เหตอนแรกทสดนนมาจากทไหนเลาเชนน กเปนปญหายงยากเชนเดยวกบทถาเราจะถามพวกอปนษทวา กอาตมนนนมาจากไหนเลา พระพทธเจาตรสวา สงทเลยเหตอนแรกนนไป จดวาเปนสงทเกนไปกวาสงทควรจะรเสยแลว เรารเพยงเทาทจะทาความทกขทลกขนมาน ใหดบสนทไปไดกพอ แตคาตอบทงายทสดเราพอจะหาไดวา ความมดมด เพราะไมม ดวงอาทตย ดวงดาว และอนๆ ทงหมดในสากลจกรวาลน ซงมนมอยเองตามธรรมชาตนน มนมาจากไหนเลา สมมตวาถาอยามอะไรทงหมดในโลกน ใหมแตแความวางอยางเดยว แลวความมดเพราะไมมแสงสวางนนเรากรไมไดวามนมาจากไหน ขอนฉนใด ความมดในทางจตคออวชชา หรอสภาพอนปราศจากความรกฉนนน เรารไดแตเพยงวา ถามนไมมความร มนกตองวางจากความรหรอไมร และสภาพอนนเอง เปนเหตอนแรกทสดของสงทงปวงบรรดาทววฒนงอกงามเปนสงนน สงนขนมา ซงมกาลเวลาเปนสวนชวยอนสาคญสวนหนงดวย

วญญาณทหลดแลวจากการหมหอของอวชชาจงสามารถเปนผนาของวญญาณอนๆทยงไมหลด และนาไปสความหลดจากอวชชาอนเปนกรงขง หรอแดนจากดเขตของวญญาณทยงมดมนนนเอง

พทธทาส

๑๐ พ.ค. ๒๔๘๕


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ปญหายงยากเกยวกบการถอพระรตนตรย

ปญหายงยาก

เกยวกบการถอพระรตนตรย

คาวา พระไตรรตน หรอพระรตนตรย ซงแปลวา แกวทงสามนน ในวงพทธศาสนาเรา ใชหมายเอาวตถทสาคญทสดสามอยาง คอ พระพทธเจา, พระธรรม, พระสงฆ, ทไดเรยกวา แกว กเพราะวา ใครมไวดวยความรจกหรอเขาใจ ยอมจะนาความอมเอบมาสผนน เชนเดยวกบผทรจกคาของเพชรพลอย มเพชรพลอยกอมเอบวาตนเปนผรารวย และมความสขดจกน. แตมไดหมายความวามไวอยางกะไกไดพลอย แหงนยายอสป.

เมอสงเกตตามทเรารบถอกนอยในทกวนน ดเหมอนวา สงทเรยกวา พระรตนตรยนน ถกแบงออกเปนสองประเภทเสยแลว ทงทผแบงเองกไมรสก, จงเกดมพระรตนตรยชนดทเปนสวนเปลอกผว และพระรตนตรยทเปนเนอแทขน. แตถงอยางไรกตาม นบวาเปนคณประโยชนดวยกนทงสองอยาง, ทงนกเพราะวาคนเรามทงโง และฉลาด ทงทชอบลวงตวเองและไมชอบ จงเปนอนวา เปลอกของพระรตนตรยนน มไวสาหรบเดกๆ หรอผใหญทมมนสมองอยางเดก, แตตองยอมใหเขาเรยกวาองคพระรตนตรยเหมอนกน จะเรยกวา เปลอกพระรตนตรยไมไดเปนอนขาด. สวนเนอแทของพระรตนตรยนน เรามไวสาหรบผใหญทลมตาแลวโดยทวไป และโดยเฉพาะสาหรบผทยงไมเปนพระอรหนต เหมอนกนกบพวกแรก เพราะวา ผทเปนพระอรหนตเสยแลว ยอมหาตองการพระรตนตรยไม.

ทจดเปนสวนเปลอกนน หมายถงวตถ ทผมปญญาตนๆ เขายดถอเอาวาเปนองคพระรตนตรย สาหรบพระพทธเจา เปลอกกคอรปกาย ทเปนเนอหนงของพระองคนนเอง ตลอดลงมาถงพระพทธรป พระบรมธาต แมทสดแตตนโพธ เปนตน, สาหรบพระธรรม ไดแก เสยงทคนเราสวดพระธรรม ตพระธรรม ตาราพระไตรปฎก และวตถอนๆ ทพากนกราบไหวแทนพระธรรม สาหรบพระสงฆ กทานองเดยวกน ไดแก รปกายของผทบวชเปนนกบวช ตลอดถงสงอน ซงเปนเครองหมายของนกบวช.

ทเปนสวนเนอแทนน หมายถงตวสงนนจรงๆ อนนกศกษาจะมองเหนไดดวยปญญาจกษ; สาหรบพระพทธเจา คอตวปญญา หรอความรททาใหเราหมดทกข หมดเศราหมอง หมดสงสย ราเรง เปนสขอนแทจรงได ไมวาจะเปนตวปญญาทมอยในพระพทธเจาองคน หรอองคไหน ยอมเหมอนกนหมด สาหรบพระธรรม หรอตวความจรง หรอกฏอนยตธรรมแท ของวธดบทกขบรรลสขนนๆ, อนพระพทธเจาไดคนพบ. สาหรบพระสงฆ คอดวงปญญาของผทไดฟงคาสงสอนของพระพทธเจาแลว รแจงความพนทกขเชนเดยวกบพระพทธเจา แปลกกนเพยงทไมไดคนพบดวยตนเอง เหมอนพระพทธเจา หรอจะกลาวอกอยางหนงอยางสนๆวา ดวงจตทกาลงประกอบดวยปญญา เครองคนพบความจรงอนประเสรฐโดยตนเอง นนเปนพระพทธเจา ตวความจรงนน คอ



พระธรรม และดวงจตของผทรตามพระพทธเจา กาลงประกอบดวยปญญาเปนสวนเครองพนทกขอยางเดยวกน นนเปนพระสงฆ และพงเขาใจวา นามวา พระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ เหลาน เปนคาซงสมมตขน เพอใชเรยกสงสาคญทงสามนน และสมมตขนโดยผทรจก หรอเขาใจในสงทงสามนนเปนอยางด.

ทเปนสวนซงยงรวมกนอย คอทยงไมไดแยกเปลอกและเนอออกจากกน กคอความทสงนนๆ ถกเพงมองอยางรวมๆ กนไปทงตวจรงของสงนน และวตถทสงนนเขาตงอาศย, เปนการมองของผทอยในระดบปานกลาง ไมเพงไปแตฝายรปหรอฝายนามเพยงดานใดดานหนง, เหมาะทงคนธรรมดาและคนฉลาดจะมองตามเหนตามไดงายๆ สาหรบการมองทานองน พระพทธเจา กคอ องคพระพทธเจารวมทงจตใจ หรอปญญาซงแนบเนองอยในกายนน, พระธรรม กคอตววตถเหลาใดเหลาหนง อนเปนเครองสะดดตาสะดดใจคนผพบเหน ชวยใหเขาเขาใจตอกฏความจรงของความพนทกข รวมทงตวความจรงอนเขาจะพบไดโดยอาศยสงเหลานน, แมทสดแตความจรงสวนใดสวนหนง ซงเขาจะคนพบไดในการงานทเขาเคยกระทามาแลว หรอในการศกษาปรยตของเขากตาม, และพระสงฆ กคอรปกายพรอมทงจตอนบรสทธและปญญาอนมอยในกายนน ของผทรธรรม ตามอยางพระพทธเจา ตามทรบปฏบตมาจากพระพทธเจา โดยไมตองคนเอง.

ทงทความจรงนนมอยวา เปลอกนนเปนอยางหนง เนอแทเปนอกอยางหนงกตาม เรามกเรยกสงนนทงสองสงรวมเปนสงเดยวกน คอเรยกรวมทงเปลอกและเนอของมนวา เปนสงนนๆ เชน เราเรยกทงเปลอกและเนอของมนวา ทเรยน เปนตน หากใหชถงคณสมบต ทควรจะไดรบเกยรตเปนเจาของชอนนแลว ใครกตามจะตองชทเนอทเรยน ซงรบประทานไดนนเอง แตเพอเขาใจงายๆ เรารวมเรยกทงหมดนนวา ทเรยน ซงแปลกวางไปถงตนทเรยนกได ปลอยใหผมดวงตาคนหาหวใจของคาวา ทเรยนเอาเอง และทกคนแมจะมปญญาตาเพยงไร เขากยอมอยากทจะใหสวนทกนไดนนแหละ เปนหวใจของคาวา ทเรยนแท ความเขาใจของคนทกคนยอมลงรอยรวมกนดงน แมทสดแตกระรอกกระแต กคงเหมอนกนหมด.

สาหรบพระรตนตรยนน หวใจทแทมเพยงอนเดยว หมายความวา ทงสามนนเปนอนเดยวกน ตรงกนกบลกษณะเอกานภาพของ Trinity ของครสตศาสนา, ของทวามสงเดยวนน คอพระธรรม คนเปนพระพทธเจาได กเพราะพระธรรมซงมอยในตน และตนคนพบดวยตน พระธรรมคอสภาพทมอยเองทวไป ไมมเบองตน ทามกลาง และทสด ไมเปนอดต อนาคต หรอเปนปจจบนกะใครได, เพราะเปนเพยงตวกฏความจรงทครอบงาโลกอย โดยทวไปเทานน เขาไปสงอยในบคคลผใด ผนนกแปรรปจากเดมทนท, พระสงฆเลา เปนพระสงฆขนมาได กเพราะพระธรรมทตนนอมนามาใสตนตามวธทพระพทธเจาสอนให เชนกบทพระองคทาแกพระองคเอง, จงไมมอะไรแตกแยกออกไปจากกนได ทงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ โดยหวใจ.



แตเพอใหเหนชดเจน เขาใจงาย ยดถอเอาไดงายๆ สาหรบผทจะเขามาถอพระรตนตรย ซงยงใหมอย, จงมการแยกชใหเหนชดๆ เปนสามอยาง, ใหแตกตางกนออกไป โดยวตถทตง อนเปนฝายรปธรรม (Material) ทงสามสงนเปนอนเดยวกนโดยความจรงอนสงสด (Ultimate Truth) และแมจะไดแยกออกเปนสามอยาง เพอใหเปนการงายแกผทยงใหม ในการทเขามารบถอชนหนงแลวกตาม นนยงไมเพยงพอ, ยงตองมการแสดงดวยเปลอกเปนครงแรก แสดงดวยเนอแท เปนขนหลง อกขนหนงดวย, เพราะฉะนน กวาเราจะมการเขาใจในพระรตนตรย โดยผานเปลอกเขาไปถงเนอ แลวรจกทาเนอทงสามนนใหรวมเปนอนเดยวกนได เปนตวพระธรรมตวเดยว, ตวซงมรศมแผซานครอบงาทวโลก อยคกบโลก มอานภาพบนดาลใหสงทงหลายเปนไป ตรงตามกฏแหงความจรงอยางเดยวนน มนไมใชสงทเราคนเราโดยทวไป จะทาไดงายๆ เลย.

"ผใดไมเหนธรรม ผนนไมเหนตถาคต, ทงทแมวาเขาจะจบมมจวรของเรา เทยวไปไหนไปดวยกนทกวนกตาม" นเปนพระพทธภาษต ทตรสแกพระวกกล อนแสดงเนอความวา ผทเหนเปลอก (คอรางกาย) ของพระองคนน หาชอวาเหนพระองคไม ผใดเหนธรรม (คอสงททาพระสทธารถใหกลายเปนพระพทธเจา) ผนนจงจะชอวาเหนพระพทธเจา, โดยนยน เราจะเหนไดชดทเดยววา การทจะเหนธรรมนน มนมทงเหนเปลอกและเหนเนอแทจรงๆ แมการเหนพระรตนตรย ซงเปนสวนทไดกระจายออกไปจากตวพระธรรม กเชนนนดจกน. การทพระองคตรสวา "ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถาคต, ผใดเหนตถาคต ผนนเหนธรรม" ดงน ยอมแสดงใหเหนวา พระพทธเจากบพระธรรมเปนอนเดยวกน สวนรปกายนน ไมใชทงธรรม และตถาคต, เปนเพยงเปลอกของธรรมหรอของตถาคต การเหนเปลอก และเหนเนอแท จงไมใชอนเดยวกน และแยกกนไดอยางเดดขาด.

แตแมวา การเหนเปลอกกบเหนเนอ จะเปนคนละอนเชนนนกตาม, ในวงศลธรรมแหงพระพทธศาสนาตองมคกนทงเหนเปลอก และเหนเนอ. และในสวนตวพระธรรมเอง กตองมทงเปลอก และเนออาศยกน จงจะเปนประโยชนแกโลกได, หนาทของเราทงหลายจงมวา เราจะตองเหนใหถกใหตรงตามทเปนจรง เปนอยางๆ ไปเทานนเอง. ถามฉะนน กจะเกดการแกงแยง หรอดหมนกนขน เพราะตางฝายตางจะถอรนวา ฉนเหนถก ทานเหนไมถก ซงลวนแตมเหตผลกนคนละทาง ทงสองฝาย.

ขอทวา จาเปนจะตองมทงเปลอกและเนอนน คดดงายๆ กจะเหนไดวา ถาหากวาความหวานไมอาศยนาออย หรอนาตาล เปนทตงอาศยแลว มนจะปรากฏแกลนมนษยไดอยางไร, ถาไมมตมหรอขวดใส เราจะเกบนาไวไดอยางไร, แมทสดแตการทเราจะเกบมงคดไวรบประทาน มนจะเปนไปไมไดเลย ถาจะปอกเปลอกออกทงเสยกอนแลวเกบเนอลวนๆ ไว

เดกๆ ไมรแมแตเพยงวา ในตวเองมสงซงเขาเรยกวา จตอนเปนนามธรรม, จงไมอาจรจกตวปญญา หรอตวความบรสทธซงเราจะบอกวาเปนองคพระพทธเจาทแท. แตถาบอกวาองค



พระพทธเจา ซงมประวตเปนเชนนนๆ หรอจะชทพระพทธรปสาคญๆ ในโบสถ วาเปนพระพทธเจาไปกอน กยงเปนการดกวาทจะไมบอกใหยดถออะไรไวเสยเลยอยนนเอง. สาหรบผใหญทไมมการใชความคดนก กไมตางอะไรกนกบเดก จงจดเปนเดกในทนดวย. เมอเปนผใหญมความคดนกขน กจะคอยรจกสงทเปนประเภทนามธรรมมากขน อนจะเปนหนทางใหเขารจกพระพทธเจาตวจรงไดเอง; เชนเดยวกบทเมอเขาโตขนเปนผใหญยอมเขาใจคาวา "การมลกเมย" ไดดกวาเมอยงมอาย ๔-๕ ขวบ ฉนนนเหมอนกน, แมไมมใครบอกเลา, เปนเพยงเขาใชความสงเกต หรอการศกษาประเภททเปนภายในอยเสมอ.

เมอเลกๆ คนเราเหมาะทรบคาบอกอยางงายๆ สาหรบจะไดเชอ เพอปองกนตวเองไมใหตกไปฝายตา, ขณะนนเราไมตองการเหตผล เพราะเรายงไมมความคดนกในทางเหตผล, ขนใหเหตผล หนกเขากจะเหนเปนเซาซยงยาก เลยไมเกยวของเอาเสยทเดยว. การใหเดกๆ รบถอพระรตนตรย เพอเปนพทธมามกะกอยในกฎความจรงอนน เราจงจาเปนตองมการถอประเภททงเปลอกเขาไวในวงแหงศลธรรมของเราดวย เพราะตองการใหเดกทกคนถอพระรตนตรย เพอยอมนาใจไปเสยตงแตแรก. ในครงพทธกาลไมปรากฏวา มการเกณฑใหถอพระรตนตรย ทงทผนนยงไมรจกวา พระรตนตรยคออะไร แมจะเปนผใหญแลวกตาม. เขาถอของเขาเอง และเปลงวาจาปฏญาณตนเปนผถอพระรตนตรยออกมาจากหวใจของเขาเอง จงไมจาเปนตองมการถอประเภททงเปลอกซงตรงกบความตองการของเราในบดน. อนเราทราบกนอยดแลววา หนกไปในทางประเพณมใชเปนไปเองตามอานาจจตใจ. เพราะฉะนน การถอ หรอการไดอานสงสของการถอ หรอการประพฤตศลธรรมนน จงเกดเปนมสองอยางขนตาม คอไดอานสงสชนดทเปนประเพณอยางหนง อานสงสอนแทจรงอยางหนง, เทาเทยมกนกบการถอ.

ความจรง เนอแทของพทธศาสนานน เปนฝกฝายของเหตผล หรอปญญา หรอปรชญา คอเปนสงทเหมาะสาหรบคนพวกฉลาด. เชน การรบถอพระรตนตรย กถอกนเฉพาะผทรจกพระรตนตรยแลวดวยปญญาอยางชดเจนแจมแจง ถกตองตามตามทเปนจรงเทานน, ครนมาบดน เราตองการใหแปรรปมาเปนศาสนาทวไป คอเปนศลธรรม (Moral) สาหรบทกๆ คนถอ ถอทงเดกทงผใหญ ทงโง ทงฉลาด หรอปานกลาง, ตวศาสนาทเราจะถอและวธถอของผถอกจาเปนอยเองทจะตองแปรรปไปจากเดม เพอผลอนกวางขวางทเราตองการนน.

เมอเหตภายในหรอความจรงเปลยนไปดงน แตขางภายนอกไมไดเปลยนไปใหเหมาะสมกน กเกดการแกงแยงโตเถยงแยงกนขนในหมนกคดคน, และเกดการถออยางงมงายไรประโยชนขนในหมผทไมรจกถอใหทะลเปลอกเขาไปหาเนอแท และทาใหเขากนไมสนทในระหวางชนสองพวกน, การถอพระรตนตรย ซงจดประสงค เพอเปนยานพาหนะเขาถงพระนพพาน เปรยบประดจพวงแพสาหรบขามมหาสมทร กกลบกลายเปนถกจบขนใชแทนอาวธ สาหรบปราบปรามกนใหพายแพ กอนแตจะออกเดนทางนนเอง. พวกหนงมความรสงและอวดดกเหยยดและแสดงอาการขยะแขยงตอความร และการถอของอกพวกหนง ซงเปนพวกมความรตา แตถออยางยดมนถอมน ยอมตาย



กบพระรตนตรย ทงทไมตองรวาพระรตนตรยนนคออะไรมากไปกวาทเขาวาๆ กนตามศาลาการ เปรยญของบคคลผถอสบๆ กนมาแตโบราณเทานน. ในยคแรกๆ โนน ปรากฏในพระบาลวา ผทหลงใหลในพระรตนตรยเกนขดไปกมอยบาง พวกนเรยกวา มทปสนนา, ยอมถวายเมถนธรรมแกภกษบางรป ทเขาไปหลอกวา เมถนเปนของหายากสาหรบภกษ ถาถวายจะไดบญมาก ดงนกม. นนกเพราะความรกพระรตนตรย ผดเนอทแท ถกเปลอกนอก และทปลอมดวย. คนชนดน ถาจะเทยบกนในบดน กเหนจะเทากนกบพวกทยอมเอาทองหมเจดย หรอทงทเหนอยวาเขาตองเอาไปเททง เพราะมากมายเหลอเฟอ กยงจะถวายอาหารใหวดนนเอง แมวาจะมเพอนบานกาลงอดจวนตายกนอย, ลงทนนามนเชอเพลง จดบชาพระพทธรปหรอเจดยอยางรงโรจนสวางไสว ทงทเพอนมนษยดวยกน บางเหลากาลงทนลาบากอยในทมด เพราะความขาดแคลนและ ฯลฯ. นมใชบคคลประเภทนนจะไมรเสยทเดยววา การทาประโยชนชวยเหลอผอนนนเปนความด. แตเปนเพราะเขาเหนวา การทเขาทาเชนนนๆ เปนการทาตอพระรตนตรย, สวนทจะมาเจอจานแกคนยากจนเหลานไมคมกน เพราะไมใชพระรตนตรยหรอเนองกบพระรตนตรยตามทรรศนะของเขา.

นแหละ, เราจะเหนไดวา การเหยยบรกบการงมงายนนแมจะตางกนอยางตรงกนขาม มนกเปนผลรายดวยกนทงสองฝาย. แตถาเพงลงไปใหละเอยดอกสกหนอยแลว จะพบวาการงมงายเสยอกยงจะไดเปรยบ เพราะคนงมงายนน อยางไรเสยกชวยกนบารงศาสนาไวโดยเปลอก, สวนคนเหยยบร จะไมไดเสยเลย ทงโดยเปลอก และโดยเนอ สวนมากมกเปนพวกขเกยจและเหนแกตนดวย บางทกทานาบนหลงคนงมงายนนเอง.

เมอเราตองการจะใหเปนไปอยางถกตอง นาชมชนใจจรงๆ กควรทจะถอพระรตนตรยดวยการลมตาด คอยๆ ปอกเปลอกออกทงเสยคราวละเลกละนอย จนในทสดกเขาถงเนอแทไดตามลาดบๆ เชนเดยวกบการปอกมะพราว ปอกเปลอกแขงออก, ปอกเปลอกออน, แลวตอยกะลาจนไดบรโภคเนอใน หรอคนเอานากะทออกมาไดฉนนน. ถาเรากาลงเกาะอยทเปลอกกตองรวาเราเกาะ เพอจะเจาะใหทะลเขาไปขางใน ไมใชตองการเปลอก เชนเดยวกบทเราไหวพระพทธรปนน มใชเพอแลกกบการไดไปสวรรค หรอขอใหเปนอยางนนอยางนตามทเราตองการเปนตน, ซงเปนเพยงการหลอกตวเอง ใหสบายใจดวยการทไดทาความเชอมนของตวเองเทานน. นกสอนศาสนาบางคนสอนแตทอนเดยววา ความสบายใจเปนบญ หรอบญเปนชอของความสบายใจ, ไมสอนเลยไปถงวา เราควรคดหรอเขาใจอยางไรตอไป. การไดสบายใจเพราะเพยงแตไดไหวพระพทธรปเชนนน ยงไมใชของแนนอนหรอถงทสด, ถาเราเชอลทธอน เราอาจไหวสงอนกได ซงจะไดบญ หรอความสบายใจนนเทาๆ กน. แตสงทพระพทธเจา หรอพระรตนตรยจะใหแกเรานน สงกวานนมากนก. ถาเราดใจเพราะยดถอเอาทเปลอกบญทไดมนกยงเปนชนดทงเปลอก เชนเดยวกบทผลไมทยงปอกเปลอกออกไมได, มความดใจเพยงแตวา เราม! เราม!! เทานนเอง.

เราจะไหวพระรตนตรย หรอเขาถงตวพระรตนตรยไดในททกแหง ไมเฉพาะแตในโบสถ. แตทเราทาเชนนนไมไดกเพราะวา แมทชนดททงเปลอกเรากยงไมอาจถอเอาไดอยนนเอง. สมาชกทเดน



ไปโบสถเปนแถวๆ กเพราะเกรงกฎวด หรอกฎโรงเรยน. ใครไมถกไลออกจากวด จากโรงเรยน, หรออยางนอยทสดกยงเกรงใจครบาอาจารย; แมผทสมครไป สมครไหวดวยตนเอง สวนมากกเปนเพราะความกลวหรอความคดสนๆ วา มนควรจะทาหรอจะตองทาไปเทานน, แทนทจะไดความชมชนใจอนแทจรง กลบไดมาเพยงเครองปลอบตวเองวา เหนจะไมตกนรกแนแลวเทานน. เราจะมองเหนไดชดทเดยววานนยงไมเพยงพอ. ยงสาหรบบางหมบางคณะทาการไหวพระสวดมนต เพยงเพอจดลงสาหรบรายงานผใหญเพอหาความชอบขนไปเปนลาดบดวยแลว กยงจะหางออกไปอกมาก เพราะทาเพยงเพอใหคนนอกสรรเสรญ มดอยบางกทดกวาผทไมทาเสยเลย ทงโดยกายและโดยใจ. แตนนเปนการเขาถงบางเพยงเปลอกชนนอกเทานนเอง เปนอยางมาก.

แทจรง เครองหมายแทนองคพระรตนตรย เชนพระพทธรปเหลาน ในเมอเราทาถกวธ, คอทาใหเปนเหมอนเครองแวดลอมขางนอก ทจะผลกเราเขาสภายในเรอยไปไมรจกหยดหยอนแลว กจะเปนคณประโยชนอยางใหญหลวง, คอเราจะถงพระรตนตรยจรงๆ เมอเราเหลอบเหนพระพทธรป เราจะตองมความรสกวา ความดทสด กคอการทาตนใหอสระเหนอความทกข เหมอนบคคลผเปนเจาของอนสาวรยอนน (คอพระพทธเจา), และวา อนสาวรยเองเปนพยานเครองยนยนวา การทาเชนนน ไมนอกเหนอไปจากวสยมนษยจะพงทาได เพราะพระพทธรปน คอรปคนๆ เรานเอง. พระพทธรปนมไวสาหรบเปนเครองกระตนเตอนผพบเหนใหรสกวา วธทมนษยจะชนะความทกขทนหมนหมองนน มอยแนๆ คลายๆ กบวาพระพทธรปนน มวญญาณของพระพทธเจาสงอยในนน เพอคอยเตอนเราวา "เจาจงทาตามอยางทเราทามาแลวเถด" ความจาหมายในเรองความเขาใจโดยอนมานหรอเปรยบเทยบ, หรอเคยรเคยชมมาจรงๆ ในรสแหงพระธรรม คอความชมชนเยอกเยนแหงใจนน ควรจะเรยกมาสความรสก หรอซอมความจานนใหแจมแจงชดเจนยงขน ทกคราวทเราสบตาตอพระพทธรป, คนทเปนบาเพราะตนตกใจกลวอะไรบางอยาง ถาจะมใครคอยเอาภาพหรอสงทนากลวนน คอยตดหรอขใหเหนอยเสมอ ไมวาจะเหลอบตาไปทางใดแลว, กมแตจะทาใหเขาบาหนกขน หรออยางนอยทสดกไมรจกหายบา; กเมอฝายชวยงเปนไดถงเชนนนแลว ทาไมพระพทธรปซงมอยทวไปจะไมชวยใหความรสกทดงาม อนมอยบางแลวในใจเรานนลกกระพอยงขนไปไดเลา, หรออยางนอยจะไมชวยพยงเราไวใหอยในระดบนนเสมอ. เมอเรารสกตววาเราดขนแลว หรออยางนอยทสด เราไมไดเลวลงดงน, นนแหละ คอบญหรอความชนใจอนไดจากการไหวพระพทธรปแทนองคพระพทธเจา, และเปนบญอนแทจรง. ไมตองปรารภหรอเกยวเนองกบคนนอก เรากทาของเราเองได.

ดวงจตของเราเทานน ทสามารถชาแรกตวเองเขาไปจนถงองคพระรตนตรย โดยผานทะลทางพระพทธรปหรอตววตถอนเปนพทธานสาวรยอนๆ; หรอโดยไมตองผานอะไร เพราะสรางขนในดวงใจของเราเอง ไมวาในสถานทไหนกได. ถาเราสามารถ, เราอาจสรางขนได แมในโรงละคร. สรางตวปญญา อนเปนเครองชวยกระชากเราออกมาเสย จากกองเพลงแหงทกขและกเลส.



ดงกลาวมาแลวทงหมดน เราจะเหนไดวา การถงพระรตนตรยนน กคอการทจตของเราไดสมผสกนเขากบความแจมแจง, ความบรสทธสะอาด. ความสขทเยอกเยนเปนธรรมชาต อนไดแกตวพระธรรม ซงมอยในจตของพระพทธเจาหรอพระสงฆ หรอททาบญใหกลายเปนพระพทธเจาหรอพระสงฆไปนนเอง. ศลปะอนนไมยากสาหรบผทเคารพหรอซอตรงตอตวเอง, (ไมตองพดถงตอประชาชน, เพราะผซอตรงตอตนเอง, ยอมซอตรงตอประชาชนเปนธรรมดา) แตยากยงนกสาหรบผทตรงกนขาม; เพราะฉะนน เรากลาวไดวาไมยาก และทงไมงายดวย. ผซอตรงตอตนเอง จะตองทะลเปลอกเขาไปเปนชนๆ โดยเรวเปนแน, แมจะเปนชนออนปญญา กยงไดรบความชมชนสบายใจชนดทสะอาดหมดจดแท. คนซอตรงแมโง กพบความบรสทธเรวกวาคนคดโกง แมจะแสนฉลาดหาตวจบไมคอยได, ทางโลกคนฉลาดตบตาคนได, แตทางธรรม คนฉลาดจะตบตาพระธรรมไมได. คนฉลาดทางโลกเชนน จะตองอบตวอยกบความสกปรก จนกวาจะเขดหลาบ กลายเปนคนซอตรงเสยกอน จงจะเขาถงความบรสทธ หรอพระธรรมนนได.

ขอทานผอานทงหลาย จงหาความซอตรงตอตวเองไวเปนทนใหเตมทเถด อยาคานงถงวา ทานเปนผโงเขลาอยางไรเลย: เพราะความสขทบรสทธนน มไวสาหรบคนซอตรง, ความซอตรงนนจะชวยเปนรอกแมแรง ดงตวทานเขาหาความบรสทธ ขยบเขาไปทละนดๆ โดยอาการทความชวรายจะมาจงไปนอกทางไมได และขอสาคญอนหนง ททานจะตองเหนอยางแจมแจงอยเสมอนน คอเราจะมงเฉพาะความสขทบรสทธบรบรณ, จะเปนนกปราชญหรอไมเปน เปนผสามารถหรอไมเปน, ใครจะเลอมใสหรอไมเลอมใสนน ไมเปนปญหา!

ขอทานทงหลาย จงชาระปญหายงยากอนเกยวกบการถอพระรตนตรยดงวามาน ใหสะอาดหมดจด หรอสะอาดหมดจดยงขนไดสมประสงคโดยเรวเถด. ขาพเจาขอจบการบรรยายนดวยถอยคาซงจะชกชวนใหทานพยายามยงขนทางกาย วาจา ใจ จนครบบรบรณ ดวยความบากบนมนคงแททกคน คอคาวา:-

พทธ สรณ คจฉาม ขาพเจาถอเอาพระพทธเจาเปนเครองจงใจ. ธมม สรณ คจฉาม ขาพเจาถอเอาพระธรรมเปนเครองจงใจ. สงฆ สรณ คจฉาม ขาพเจาถอเอาพระสงฆเปนเครองจงใจ.

เพราะพระพทธเจาตรสวา ใครจะเปนทพงใหแกใครไมได, แมแตพระตถาคตเอง. ทกคนตองพงตวเอง, เพราะตนเปนทพงของตน

พระตถาคตเจาทงหมดทงสน เปนผชทางเทานน !!!

๑๐ กนยายน ๒๔๗๙


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ฤทธ-ปาฏหารย

ฤทธ-ปาฏหารย

เรองของฤทธ หรอ ปาฏหารย นบวาเปนเรองหนง ทยงมวอยมาก ในบรรดา เรองทยงมวอย หลายเรอง ดวยกน และดเหมอน จะเปนเพราะ ความทมนเปน เรองมว นเอง ทเปนเหต ใหมผสนใจ ในเรองน อยเรอยๆ มาเปนลาดบ อยางไมขาดสาย และมากกวา ทถามนจะเปน เรองทกระจาง เสยวา มนเปนเรอง อะไรกนแน หมายความวา ถาเราทราบดวา ฤทธ คออะไร และเปนเรอง เหมาะสาหรบใคร โดยเฉพาะแลว เชอวา จะทาใหมผสนใจ เรองน นอยเขา เปนอนมาก

ทานผทแสดงฤทธได ไมเคยปรากฏวา ไดรบผล อน"เดดขาดแทจรง" อยางไร จากฤทธนน ทงทางวตถ และความสขในสวนใจ ฤทธ เปนเรองจรง สาหรบผทไมทราบวา ฤทธ คออะไร และ ตนเปนผท ตกอยใน ภมแหงใจทตา จนผมฤทธ จะออกอานาจฤทธ บงคบ เมอไรกได แตสาหรบ ผมฤทธ หรอ ผทรเรองฤทธด หรอมกาลงใจ เขมแขง เทากบ ผมฤทธ จะเหนวา ฤทธนน เปนเพยงเรอง "เลนตลก" ชนดหนง เทานน แตเปนเรองท แยบคายมาก ลกซงมาก

พระพทธองค ทรงสะอดสะเอยน ในเมอจะตองมการแสดงฤทธ เวนแต จะเปน การจาเปน จรงๆ ทรงหาม พระสาวก ไมใหแสดงฤทธ พระองคเอง กตรสไวใน เกวฎฎสตร๑ วา พระองคเอง กไมพอพระทย ทจะทรมานใคร ดวยอทธปาฏหารย และ อาเทศนาปาฏหารย เพราะมนพองกนกบ วชากลางบาน ซงพวกนกเลงโต ในสมยนน เลนกนอย เรยกวา วชาคนธาร และมนตมณกา พระองค พอพระทยทสด ทจะใช อนสาสนปาฏหารย คอ การพดสงสอนกน ดวยเหตผล ทผฟงจะตรองเหนตามไดเอง อนเปน การทรมาน ทไดผลเดดขาด ดกวาฤทธ ซงเปนของชวขณะ อนจะตองหาวธทาให มนคง ดวยการสงสอน ทมเหตผล อกตอหนง ในภายหลง

แตถงแมวา ฤทธจะเปน เรองหลอกลวงตา อยางไรกตาม มนกเปนเรอง ทนาสนใจอยบาง เพราะมนเปนสงททานผมฤทธ เคยใชตอตาน หรอ ทาลายอปสรรค ของทานสาเรจมาแลว เปนอนมากเหมอนกน เมอเราปวดทอง เพราะอาหารเนาบดในทอง ยาขนานแรก ทเราตองกน กคอ ยารอน เพอระงบความปวด ใหหายไปเสยขณะหนงกอน แลวจง กนยาระบาย ถายของบดเนาเหลานนออก อนเปนการแกใหหายเดดขาด ในภายหลง ทงท ยาแกปวดทอง เปนเพยง แกปวดชวคราว ไมไดแก สมฎฐาน ของโรค มนกเปน ยาทมประโยชน อยเหมอนกน ในเมอเรารจกใช เปรยบกนไดกบ เรองฤทธ อนทานใช ทรมานใคร ในเบองตน แลวทาใหมนคง ดวยปญญา หรอ เหตผลในภายหลง ฉนใดกฉนนน

แตถาไมมการทาใหมนคง ดวยเหตผล ทเปนปจจตตะ หรอ สนทฎฐโก ในภายหลง ผลทไดมกไมสมใจ เชนเดยวกบ กนเพยง ยาระงบ ความเจบปวด อยางเดยว แตหาได ถายโทษราย นนออกเสยไม มนกกลบเจบอก หรอ กลายเปนโทษราย อยางอนไป ควรใชกาลงฤทธ ในเบองตน ใชปญญา หรอ เหตผล ในภายหลง ยอมไดผลแนบเนยน และไพศาลกวา ทจะไดเพยงอยางเดยว แต



อยางเดยว คนบางพวก เลอมใสในศาสนา ดวยอานาจปาฏหารย อยางใดอยางหนง จงใหเขา ปฏบตศาสนา จนไดรบ ผลของศาสนานนแลว แมจะ มารภายหลงวา เรองฤทธ เปนเรองหลอก เขากละทง เฉพาะเรองของฤทธ แตหาได ทงศาสนา หรอความสข ทเขาประจกษ กบเขาเอง ในภายหลงนนไม

แตมปรากฏ อยบางเหมอนกน ทคนบางคน เลอมใสฤทธ อยางเดยว เขามาเปนสาวก ของพระพทธองคแลว หาไดทาใหตน เขาถงหวใจ แหงพทธธรรม ดวยปญญาไม ตองหนหลง กลบไปส มจฉาทฎฐ ตามเดม เชน สนกขตตะลจฉวบตร เปนตน แตกมมากหลาย ทถกทรงชนะ มาดวยฤทธ แลวไดรบการอบรม สงสอนตอ ไดบรรล พระอรหตตผลไป เชน ทานพระองคลมาล เปนตน จงเปนอนวา เรองฤทธ กเปนเรองท นารสนใจ อยไมนอย แมจะไมเปนการสนใจ เพอฝกฝนตน ใหเปนผมฤทธ แตกเปน การสนใจ เพอจะรสงทควรร ในฐานะทตน เปนนกศกษา หาความแจมแจง ในวชา ทวๆไป ตอไปน จะไดวนจฉย ในเรองฤทธน เปนเพยง แนวความคดเหน ทขยายออกมา สาหรบ จะไดชวยกน คดคนหาความจรง ใหพบใกลชด เขาไปหาจด ของความจรง แหงเรองน ยงขนเทานน

ในบาล พระไตรปฎก เราพบเรองของ ฤทธ ชนทเปน วชชา หรอ อภญญา หนงๆ แสดงไว แตลกษณะ หรอ อาการวา สามารถทาได เชนนนๆ เทานน หามบทเรยนหรอ วธฝกกลาวไวดวยไม อนทานผอาน จะอานพบไดจาก พระบาล มหาอสสปรสตร หรอ สามญญผลสตร แลว, ในบาล คลายๆ กบ ทานแสดงวา เมอไดพยายามฝกจต ของตนใหผองใส จนถงขนาด ทเหมาะสม แกการใชมนแลว ฤทธนนกเปนอนวา อยในกามอ ตอมาในชน อรรถกถา และคมภรพเศษ เชน คมภรวสทธมรรค โดยเฉพาะ ไดอธบายถง วธฝกฝน เพอการแสดงฤทธ ไวโดยตรง และดคลายกบวา ทานประสงค ใหเปน บรพภาค ของ การบรรลมรรคผล เสยทเดยว

ขาพเจาไมเขาใจวา เรองฤทธ นเปน เรองของพทธศาสนา โดยตรง หรอ เปนสวนหนง ของพทธศาสนา ในบาลมชฌมนกาย มพทธภาษตวา พระตถาคต สอนแตเรองความทกข กบ ความพนทกข เทานน ๒ ทงเรอง ของฤทธ กไมเขา หลกโคตมสตรแปดหลก แตหลกใด หลกหนง การทเรองของฤทธ เขามาเกยวของกบ พทธศาสนาได กเปน การเทยบเคยง โดยสวนเปรยบวา ผทฝกจต ของตน ใหอยในอานาจ อาจทจะ บรรลมรรคผล ได ในทนตาเหน นแลว จตชนดนน กยอมสามารถ ทจะ แสดงฤทธ เชนนนๆ ได ตามตองการ เมอตองการ, และ อกประการหนง ฤทธ เปนเครองมอ อยางด ทจะ ทรมานบคคล ประเภท ทไมใช นกศกษา หรอ นกเหตผล ใหมาเขารต ถอศาสนา ได, ในยคพทธกาล ยงเปน ยคแหงจตศาสตร ไมนยม พสจนคนควา กนใน ทางวตถ เชน วทยาศาสตรแผนปจจบน มหาชน หนกไปในทางนน บรรดาศาสดา จงจาเปน ทจะตองม ความร ความสามารถ ในเรอง ฤทธ นเปนพเศษ สวนหนงดวย เราอาจกลาวไดวา ฤทธ เปนของคกนกบ ลทธคาสอน มาตงแต ดกดาบรรพ กอนพทธกาล ซงศาสดานน ใชเปนเครองมอ เผยแพร ศาสนา



ของตน แมพระพทธองค ซงปรากฏวา เปนผททรง เกลยดฤทธ กยงตองทรงใชบาง ในบางคราว เมอจาเปน ดงทปรากฏอย ในบาล หลายแหง

ครง กอนพทธกาล นานไกล ในยคพระเวท พระเวทยคแรกๆ กมแตคาสงสอน ในการปฏบตและบชา เทานน ครนตกมายคหลง เกดพระเวททส (อรรถวนเวท) ซงเตมไปดวยเวทมนต อนเปนไปในการให ประหตประหาร ลางผลาญ กน หรอ ตอส ตานทาน เวทมนต ของศตร ขนดวยอานาจ ความนยม ของมหาชน หรอ อาจกลาวได อกอยางวา ตามอานาจ สญชาตญาณ ของ ปถชน นนเอง นบไดวา ยคนเปนมลราก ของสงท เรยกกนวา "ฤทธ" และนยม สบกนมา ดวยเหตทวา มหาชน ชอบซอ "สนคา" ทเปนไปทานองฤทธ มากกวา เหตผลทางปรชญา ถาศาสนาใด ดอยในเรองน กจะมสาวก นอยทสด จะไดแต คนฉลาด เทานน ทจะเขามาเปนสาวก ถาเกดการแขงขน ในระหวางศาสนา กเหนจะเปน ฤทธ อยางเดยว เทานน ทจะนาความ มชย มาสตนได ในเมอให มหาชนทงหมด เปนกรรมการตดสน คอ ใหพวกเขา หนเขามา เลอมใส และเพราะเหตนเอง ในบาล จงมกลาวประปรายถง ฤทธ สวนในอรรถกถา ไดกลาวอยาง ละเอยดพสดาร พระพทธโฆษาจารย ไดกลาว วธฝกฤทธ ไวใน คมภรวสทธมรรค ซงเปนหนงสอ ทแตงขน เพอเอาชนะนาใจ ชาวเกาะลงกา นบตงแต พระสงฆราช แหงเกาะนน ลงมา อนนบวา เปนหนงสอ เลมสาคญทสด ของทานผน และไดกลาวไว ใน อรรถกถาขททกนกาย วา พระศาสดาของเรา ทรงแสดงฤทธ หรอ ปาฏหารย แขงกบ ศาสดานครนถเดยรถย อนเรยกวา ยมกปาฏหารย และเลาเรอง พระศาสดาทรงแสดงปาฏหารย ยอยๆ อยางอนอก เปนอนมาก นชใหเหนชดทเดยววา จะอยางไรกตาม ไดมการตอส และ แขงขน ในระหวาง เพอนศาสดา ดวยใชฤทธ เปนเครองพสจน ตามความนยม ของมหาชน เปนแนแท ในยคนน, แตนกตอสนนๆ จะเปน องคพระศาสดาเอง ดงททานผนกลาว หรอ วาเปนพวกสาวกในยคหลงๆ หรอ ยคของทานผกลาวเอง หรอ ราว พ.ศ. ๙๐๐ กอาจเปนได ทงสองทาง

อาจมผแยงวา ถาเปนยคหลง ทาไมเรองน จงไปอยใน บาลเดมเลา? พงเขาใจวา บาลพระไตรปฎก ของเราน ปรากฏวา มอยคราวหนง ซงถก ถายจากภาษาสงหล กลบสภาษาบาล แลว เผา ตนฉบบเดม เสย และผททาดงน กคอ ทานพระพทธโฆษาจารย ผเปน เอกอคร แหง พระอรรถกถาจารย ทงหลาย นนเอง, ทานผนเปน พราหมณ โดยกาเนด จงนาให นกศกษา หลายๆ คนเชอวา ถาเรอง ของ พราหมณ หลายเรอง (เชน

เรองนรก สวรรค เรองพระราห จบพระอาทตย พระจนทร ในสงยตตนกาย เปนตน) ไดเขามาปนอยใน พระไตรปฎก ถงกบบรรจ เขาใน พระพทธโอษฐ กมนน ตองเปนฝมอ ของทานผน หรอ บคคลประเภท เดยวกบทานผน แตททานบรรจเขา กดวย ความหวงด ใหคนละบาป บาเพญบญ เพราะสมกบ ความเชอถอ ของคน ในครงนน เพราะฉะนน ถาหากวา พระศาสดา มไดทรงสอน เรองฤทธ หรอ เรองฤทธ มไดเขาเกยวของ กบพทธศาสนา ในครงพทธกาลแลว มนกนาจะ ไดเขาเกยวของในครงน เปนแน. ทานผทดงเขามา เกยวของ กไดทาไป ดวยความหวงด เพอให พทธศาสนา อนเปนทรก ของทาน ตานทานอทธพล



ของศาสนาอน ซงกาลงทวมทบ เขามานนเอง มฉะนน นากลววา พทธศาสนา จะเหลออย ในโลกนอยกวา ทเปนอย ในบดนมาก

เมอเหตผลมอยดงน ขอปญหาตอไป จงมอยวา เราจะปรบปรง ความคดเหน และความเชอถอ ในเรองฤทธ นอยางไร ขาพเจาเหนวา ฤทธ เปนเพยง เครองประดบ หรอ เครองมอ อยางหนง ซง พทธศาสนา เคยใชประดบ หรอ ใชตานทานศตร มาแลว แตหาใชเปน เนอแทของ พทธวจนะ ซงกลาวเฉพาะ ความดบทกข โดยตรงไม เพราะฉะนน เมอเราในบดน จะเขาเกยวของ กบฤทธ อยางดทสด ทจะทาได กเทากบ ทเปนมาแลว นนเอง เราไมอาจถอเอามน เปนสรณะ อนแทจรง อยางไรได เพราะเหตผล ดงท ขาพเจา จะไดแสดงตอไป ตามความร ความเหน ฝากทานผร ชวยกน พจารณาหาความจรง สบไป

คาวา ฤทธ แปลวา เครองมอ ใหสาเรจ ตามตองการ แตความหมายจากด แตเพยงวา เฉพาะ ปจจบน ทนดวน หรอ ชวขณะเทานน เมอ หมดอานาจ บงคบของฤทธ แลว สงทงปวง กกลบคน เขาสสภาพเดม ผมกาลงจตสง ยอมแสดงฤทธ ไดสง จนผทมฤทธดวยกน ตองยอมแพ เพราะมอานาจใจ ตากวา จตเปนธรรมชาต อนหนง ซงเมอไดมการฝก ใหถกวธ ของมนแลว ยอมมอานาจมากพอ ทจะครอบงา สงทงหลาย ทมจตใจ ดวยกน ไดหมด ชางปาดราย และนาอนตรายมาก ถาเราไมได คนพบ วธฝก มนแลว กไมอาจ ไดรบประโยชน อะไร จากมนเลย คนเรา ทรจกคดวา ชางน คงฝกได อยางใจ และคนพบ วธฝก บางอยาง ในขนตน กนบวา เปนผททา สงทยากมาก แตผทคนพบ เรองของจต และ วธฝกมน โดยประการตางๆ นน นบวา ไดทาสง ทยาก มากกวา นนขนไปอก

ในยคดกดาบรรพ เมอไดมการสนใจ ในเรองจตกนขน นกจตศาสตร ไดพยายาม ทดลอง โดยอาการตางๆ แยกกนไป คนละสาย สองสาย จนในทสด กไดลถง คณสมบต อนสงสด ทจต ทเขาฝก ถงทสด ในแงนนๆแลว สามารถจะ อานายประโยชน ใหได อนจาแนกได โดยประเภทหยาบๆ คอ

(๑) เขาถงธรรมชาต ทเรยกวา ทพย แลวหา ความเพลดเพลน จากสงทเรยกวา วสยทพย นนๆ (๒) มอานาจบงคบทางจต สาหรบบงคบจต ของเพอนสตว ดวยกน เพอเอาผล เชนนน เชนน ตามความปรารถนา (๓) สามารถรเรอง เกยวกบ สากลจกรวาล พอทจะใหตน หมดความอยากร อยากคนควา อกตอไป เพราะตนพอใจ ในความรนนๆ เสยแลว (๔) สามารถปลงวาง สลดออกเสย ซงความทกข ทางใจ อนไดแก ลทธศาสนา ทเกยวกบความดบทกข ในจต ทงมวล นบตงแต สขใน ฌาน สมาธ มรรค ผล นพพาน เปนลาดบๆ



พวกใด ดาเนนสายแหงการคนควาของเขา เขาไปในดงรกแหงฤทธวธ ยอมไดผลใน สองประเภท ขางตน (ขอ ๑-๒) พวกทดาเนนไป เพอฟนฝา รกชฏ แหงตณหา อนเปน กอนหนหนก แหงชวต กได ผลประเภทหลง (ขอ ๓-๔) พวกแรก คอ พวกฤทธ พวกหลง คอ ศลธรรม และ ปรชญาในทางจต ทงสองประเภทน เปนทนยม ของมหาชน อยางคเคยง กนมา ในยคทความนยม ในทางจตศาสตร ยงปกคลม ดนแดน อนเปนทเกดขน แหงวชาน คอ ชมพทวป หรอ อนเดยโบราณ มหาชนในถนนน ตางไดรบผล สมประสงค กนทง ฝายฤทธ และ ฝายความพนทกข ของจต แตในทน จะไดกลาวเฉพาะ เรองฤทธ อยางเดยว งดเรองของความพนทกข ซงเปนอกเรองหนงเสย

ผทฝกใจตามวธทคนควา และ สงสอนสบๆ กนมา หลายชวอายคน ไดถงขดสด อยางถกตองแลว สามารถบงคบใจตนเอง ใหเปนเชนนน เชนน อนเกยวกบ รป เสยง กลน รส สมผส และ ความรสกในใจ อนเกดขนจาก รป เสยง เปนตน นนๆ แลว ฝกวธ ทจะสงกระแสจตนนๆ ไปครอบงา จตผอน ใหผอนรสกเชนนนบาง ในทางรป เสยง กลน ฯลฯ ทกประการ ผทมกาลงจตออนกวา ทกๆ คน แมจะม จานวนมากมาย เทาใด กจะรสกทางตา ห จมก ลน กาย เชนเดยวกนหมด เพราะใจของเขา ถกอานาจจต ของผทสงมา ครอบงา เขาไว ครอบงา เหมอนกนหมด ทกๆ คนจงไดเเหน หรอ ไดยน ไดดมตรงกนหมด เชน แผนดนไหว นาทวม บานเมองทงดงาม ฯลฯ ตามแตทผออกฤทธ ไดสรางมโนคต ขนในใจ ของเขา แลวสงมาครอบงา อานาจครอบงา อนน เปนไปแนบเนยน สนทสนม ผทถกงาไมมโอกาสรสกตวในเวลานน วาถกครอบงา ทางจต และ สงทรสกนน ไมใชของจรง เมอเรานอนหลบ และ กาลงฝนอย เราไมอาจรตววา เราฝน เรากลวจรง โกรธจรง กาหนดจรง ฉนใด ในขณะท เราถกงา ดวยอานาจฤทธ กรสกวา เปนเชนนนจรงๆ ทกอยางฉนนน

ผออกฤทธบางคน สามารถออกอานาจบงคบ เฉพาะคน ยกเวนใหบางคน คนในหมนน แมนงอยพรอมกนในทเดยวกน จงเหนตางๆกน ดงเราจะไดยน ในตอนท เกยวกบ พระศาสดา ทรมานคน บางคน ทเขาไปเผา พระองค ในทประชมใหญ และพระองค ทรงบนดาล ดวย อทธาภสงขาร เฉพาะผนน ใหเหน หรอ ไดยน อยางน อยางนน เพอทาลาย ทฎฐ หรอ มานะ บางอยาง ของเขาเสย

เมอผททาการตอสกน ตางกมฤทธดวยกน นนยอมแลวแต อานาจจต ของใคร จะสงกวา หรอ มกาลงแรงกวา เมอผมฤทธ ฝายหนง ไดบนดาล ใหทกๆ คนในทนน เหนภาพ อนนากลว มาคกคาม อยตรงหนา เชนนนๆ แลว ถาหาก อกฝายหนง มอานาจจต สงกวา กอาจรวบรวม กาลงจตของตน เพกถอนภาพ อนเกดจาก อานาจฤทธ ของฝายแรก กวาดใหเกลยง ไปเสยจาก สนามแหงวญญาณ แลวบนดาล ภาพอนนากลว ซงเปน ฝายของตน ขน คกคาม บาง แมวา ในขณะทคนนนๆ ถกอานาจฤทธ ครอบงา อย และ เขาไมอาจทราบวา นนเปน กาลงฤทธ ดจตกอยใน ขณะแหงความฝน กด เขายงไดรบการศกษา และความเชอ มากอนแลววา มวธ ทจะตอส



ตานทาน ซงเปน การเพกถอนฤทธ ของฝายหนง เชนนนๆ ดวย จงโตตอบ กนไปมา จนกวา ฝายใด ฝายหนง จะสนฤทธ

ในรายทไมได ทาการตอส ประหตประหาร กนโดยตรง แตตอส เพอแขงขน ชงเกยรตยศ อยางใด อยางหนง เพอเรยกเอา ความเลอมใส ของมหาชน มาส พวกของตวนน กทานองเดยวกน คอ มการตานทาน เพอมให อกฝายหนง แสดงฤทธ ของเขาไดสมหมาย ซงถาหาก การตานทาน นนสาเรจ ฝายโนนกแพ แตตนมอ ถาตานทานไมสาเรจ กตองหาอบาย กวาดลาง อานาจฤทธ ในเมอฝายหนง ไดสงมาแลว ซงถายงทาไมไดอก ตนกตกเปน ฝายแพ ฤทธของผทม ดวงใจบรสทธ เปนอรยบคคล ยอมมกาลงสง และหนกแนน ยงยนกวา ของฝายทยงเตมไปดวยกเลส เปนธรรมดา เพราะเหตวา จตของผมกเลส ถกกเลสตดทอน เสยตอนหนงแลว ยงอาจทจะ งอนแงน คลอนแคลน ได ในเมออฎฐารมณ หรอ อนฎฐารมณ มากระทบ ในขณะท ตอสกนนน อกประการหนง ผไมมกเลส ยอมไมทาเพราะเหนแกตว จงมกาลง ปตปราโมทย ความเชอ และ อนๆ ซงเปนดจเสบยงอาหาร ของฤทธ มากกวา ยอมไดเปรยบ ในขอน

ในรายทไมมการตอสกน เปนเพยงการทรมาน ผทมกาลงใจ ออนกวา แตมมานะ หรอ ความกระดาง เพราะเหตบางอยาง ยอมเปนการงายกวา ชนดทตอสกน คนธรรมดา สตร เดกๆ เพยงแตอานาจสะกดจตชนตาๆ ซงยงมเหลอออกมา ถงสมยปจจบนนบาง กอาจทจะเปน อานาจงา ใหตกอยใต อานาจของผแสดง นนได เสยแลว แมวาสมยนจะเปนสมย ทไมคอยมใครเชอ ในเรองน และทงผฝก กมไดเปน "นก" ในเรองน อยางเอาจรง เอาจง กในสมยโบราณ คนทกคนเชอในเรองฤทธ และผฝก กฝก อยางเอาจรง เอาจง เรองของฤทธ จงเปนเรองทแนบเนยน และเปนเรองจรง ไดอยางเตมท ในสมยนน ความททกคนเชอกด ความทผฝกเองกเชอ และตงใจฝกเปนอยางด กด ลวนแตเปน สงสงเสรม ในเรองฤทธ ใหเปนเรองจรง เรองจง ยงขนไปอก เราอาจกลาวไดวา ในยคโบราณยคหนง ความเชอในเรองน มเตมรอยเปอรเซนต อทธพลในเรองฤทธ จงมได เตม รอยเปอรเซนต เพราะมนถกฝา ถกตว แกกน ครนมาบดน ทงความเชอ และการฝกฝน มเหลอนอย ไมถง หาเปอรเซนต เลยกลายเปน เรองเหลวไหล เสยเกาสบหาเปอรเซนต บางท มแตตว ไมมฝา บางทมฝา แตไมมตว ตางฝาย ตางกขเกยจเกบ เลยทงให คอยหาย สาบสญไป ความยวยวน อนเกดจากฝมอ ของนกวทยาศาสตร แผนปจจบน กาลงมอทธพล มากขนๆ ในอนทจะ ใหจตของคนเรา ตกตา ออนแอ ตอการทจะบงคบตวเอง ใหวางโปรง เพอเปนบาทฐาน ของฤทธ ได เมอวางผแสดงฤทธ ได นานเขา ความเชอในเรองน กสาบสญไป ทงของผทจะฝกและของผทจะด

บดน จะยอนกลบไปหาเรองของการฝก เพอใหเขาใจในเรองนดขน (มใชเพอรอฟนขนฝกกน) ผทจะฝกในเรองฤทธ ตองเปนผทมใจ เปนสมาธงาย กวาคนธรรมดา เพราะเรองน มใชเปนสาธารณะ สาหรบคนทวไป แมผทเชอและตงใจฝกจรงๆ ถงฝกสมาธไดแลว ทานยงกลาววา รอยคนพนคน จงจะมสกคนหนง ทจะเขยบตวเอง ขนไป จนถงกบ แสดงฤทธได การปฏบต เพอรอรยสจ หลด



พนไปจากทกขได เสยอก ทเปนสาธารณะกวา! คนบางประเภท หลดพนจากทกขได ดวยเหตผล ทแวดลอมเหมาะสม จงความคด ใหตกไป ในแนวแหง ความเบอหนาย และปลอยวางได โดยไมตองเกยวกบ การฝกสมาธเลย จงกลาวยา เพอกนสงสย ไดอกครงหนง สาหรบคนธรรมดา เราๆ การฝกเพอพระนพพาน เปนของงายกวา ทจะฝกในเรองฤทธ ใหไดถงทสด ยงถาจะฝกเพอทงฤทธ และพระนพพาน ทงสองอยางดวยแลว กยงยาก มากขนไปอก ในหมพระอรหนต กยงมแบงกนวา ประเภทสกขวปสสก และประเภทอภญญา คอแสดงฤทธไมได และแสดงได

ผฝกสมาธ เพอมรรคผลนพพานนน เมอใจเปนสมาธแลว กนอมไปส การคดคนหาความจรง ของชวต หรอ ความทนทกข ของสตว วา มอยอยางไร เกดขนอยางไร จะดบไปไดอยางไร เปนตน สวนผทฝก เพอฤทธนน แทนทจะนอมไปเพอคดคนหาความจรง เขากนอมสมาธ นนไปเพอ การสรางมโนคต ตางๆ ใหชานาญ ซงเปนบทเรยน ทยากมาก เมอเขาสราง ภาพแหงมโนคต ไดดวยการบงคบจต หรอวญญาณของเขา ไดเดดขาด และ คลองแคลว แลว กหดรวมกาลงสงไป ครอบงาสงทอยใกล จะขยายวงกวาง ออกไปทกท เพอให ภาพแหงมโนคต นนครอบงาใจ ของผอน ตามท เขาตองการ ความยากทสด ตกอยทตนจกตอง ดาเนนการ เปลยนแปลงภาพ นนๆ ใหเปนไป ตามเรองทตองการ ดจการฉายภาพยนตร ลงในผนจอ แหงวญญาณ ของผอน จงเปนการยากกวา การทเจรญสมาธ เพอสงบนง อยเฉยๆ หรอคดเรองใด เรองหนง แตเรองเดยว โดยเฉพาะ แตอยางไรกด ความลาบาก นนๆ มไดเปนสงท อยนอกวสย เพราะเมอจต ไดถกฝก จนถงขด ทเรยกวา "กมมนโย" นมนวล ควรแก การใชงานทกๆ อยางแลว กยอมใชได สมประสงค

ฤทธตามทกลาวไว ใน นทเทสแหงอภญญา ของฝายพทธศาสนานน ดคลายกบ ยมของใครมาใสไว เพอแสดง ความสามารถของจต อนสงสดประเภทน ใหครบถวน นอกจาก ไมเปนไป เพอความพนทกข โดยตรงแลว ยงไมคอย ตรงกบ อาการท พระพทธองค ทรงแสดงอยบาง ในบางคราว ในบาลไมไดแสดงวธฝก ไมไดแสดงวแวววา ควรฝก หรอจาเปน และไมคอยปรากฏวา พระมหาสาวกองคได ไดรบประโยชน หรอใชใหเปนประโยชน อยางใดอยางหนง จงนาความเขาใจ ใหเกดขนวา ถาหากวา เรองอภญญาเหลาน มใชเปนเรองทกลาว เพอแสดง คณสมบตของจต ทฝกแลวถงทสด ใหครบถวนเทานน ไมใชเรองจาเปน ของพระสาวกเลย เมอเปนเชนน การฝกกเปนอนวา ตองตางกนดวย ไมมาก กนอย จากวธทเขาฝกกน ในสายของฤทธโดยตรง เพราะเรองโนน เปนเรองของ ผขวนขวาย เพอเสยสละ มใชเรองของ ผขวนขวาย เพอรบเอา ในพระบาล กลาวแตเพยงวา เมอจตเปน จตตถฌาน คลองแคลว ดแลว กนอมไปเพอ อภญญา เชนนนๆ สาเรจได ดวยอานาจ จตตถฌาน นนเอง เมอการนอมนนๆ สาเรจกจะสามารถทาได เชนนนๆ ดเหมอนวา ถา นอมไปเพออภญญานนๆ ไมสาเรจ กนอมเลยไป เปนลาดบๆ ขามไปหา การคดคน เรองอรยสจ เลยทเดยว คลายกบวา มไวเผอเลอก หรอ สาหรบคน ทมอปนสยบางคน ในบาลบางแหง ไมมกลาวถง อภญญาเลย เมอกลาวถง จตตถฌานแลว กกลาวถง วชชาสาม คอ ระลกถงความเปนมา แลวของตนในอดต ความวงวนของหมสตว ในสงสารวฎ และเหตผล เรอง อรยสจ



เปนทสด พระบาล ชนดหลงน มมากกวา ทกลาวถง อภญญา และทกลาวถง จตตถฌาน แลว กลาวอรยสจเสยเลย กมมากกวามาก

ในอรรถกถาซงเปน คาอธบายของพระบาล กมไดกลาววธฝกฤทธนนๆ มกแกในทางศพท ทางขอธรรมะแทๆ หรอ มฉะนน กทางนยายเลยไป แตไดทาใหคนด เอาจาก คมภรวสทธมรรค เพราะ ผรอยกรอง อรรถกถา กบผแตงวสทธมรรค เปนคนเดยวกน หรอ วสทธมรรคมอยแลว กอนการแตงอรรถกถานนๆ

ในคมภรวสทธมรรค มเรองของการฝกฤทธอยางพสดาร จนกลาวไดวา ไมมคมภรใด มพสดารเทา ในวงของ คมภรฝายพทธศาสนา ดวยกน เพราะความพสดารนนเอง จาเปนทขาพเจา จะตองขอรอง ใหทานพลกด ในหนงสอชอนน ดวยตนเอง ดวยวา เหลอทจะ นามาบรรยาย ใหพสดาร ในทนได เมอกลาวแต หลกยอๆ กคอ ขนแรก ทานสอน ใหหาความชานาญ จรงๆ ในการเพงสตางๆ และวตถ เชน ดน นา ไฟ ลม จนตดตาตดใจ เพอสะดวกในการ สรางภาพแหงมโนคต ในขนตอไป อนเรยกวา เพงกสณ ซงเปน สงมมา กอนพทธกาล มใชสมบต ของพระพทธศาสนา โดยเฉพาะ ผเพงตอฤทธ ตองหนกไปใน การฝกกสณ เทากบ ผเพงตอพระนพพาน หนกไปใน การฝกแหง อานาปานสต และกายคตาสต เปนตน ดน นา ไฟ ลม คอ สวนผสมของสงตางๆ ในโลก หรอ กลาวอกอยางหนงกวา โลก เทาทปรากฏแก ความรสก ของคนทวไป กคอ ดน นา ไฟ ลม นนเอง เมอสงเหลาน ตดตา และตดใจ จนคลองแคลว พระโยคนน กอาจสราง มโนคตภาพ อนเกยวกบเรองราวตางๆ ไดทวไป ทกอยาง กสณ จงจาเปนอยางยง สาหรบผศกษา ในฝายฤทธ สขาว สเขยว และสตางๆ กทานองเดยวกน เปนสของสงทงหลาย บรรดาม ในโลกน การฝก อทธมาตกอสภ คอ การเพงจา ซากศพ ทตายไดสหาวน กาลงขน พองเขยว จนตดตา และขยายสดสวน ใหใหญเลก ทานองยอ และ ขยายสเกล อยไปมา ตลอดจน ใหลกเดน เคลอนไหวได ตางๆ จนตดตา ตดใจ ชานาญ ทกประเภท เชนน ชวยใหประสาท ของผนน เขมแขง ตอความกลว จนมใจ ไมหวนไหว ไดจรง ในททงปวง ทงชวยสงเสรม ในการสราง มโนคต ในเรองกลน เปนตน ไดเปนพเศษ รวมความวา ในขนแรก ตองฝกการอดทน การบงคบใจ ของตนเอง ใหอยในมอ จรงๆ การชานาญ สรางภาพ ดวยใจ อยางเดยว ตลอดถง ความกลาหาญ ความบกบน หนกแนน ของประสาท ทงสน

เมอชานาญใน ขนนแลว จงฝก การสงภาพ ทางใจ หรอ ทเรยกวา อธษฐานจต เพอความเปน เชนน เชนนน ครอบงาผอน ถาหาก มความชานาญ และกลาแขงพอ อาจทจะ บนดาลให คนทงชมพทวปรสก หรอเหน เปนอนเดยวกนหมดวา ภเขาหมาลย ซงเคยอย ทางทศเหนอนน บดนได ขยบเลอน ลงมาอย ทางทศใต หรอ กลางมหาสมทรอนเดย เสยแลว เปนตนได แตเพราะ ความทอานาจใจ นนๆ ไมพอ จง เทาท เคยปรากฏ กนมาแลว มเพยง ในวงคน หมหนง หรอ ชวขณะหนง เทานน สมตาม ทชอ ของมน คอคาวา ฤทธ ซงแปลวา เครองมอชวย แกอปสรรค ใหสาเรจ กะทนหน ทนอก ทนใจ คราวหนง เทานน เพราะวา แมหาก พระโยคองคใด เคลอน ภเขาหมาลย



ไดดวย อานาจฤทธ เมอทานคลายฤทธ หรอตายเสย ภเขาหมาลย กจะ วงกลบสทเดม เทานนเอง นกโทษ ทมฤทธ อาจบนดาล ใหเขา เหนตน เหาะลอย อยในอากาศได แตยอม ไมอาจทจะ ทาลาย เครองจองจา นนได ถาหากมน เปนเครองมอ ทแนนหนา แขงแรงพอ แตนกโทษผนน มทางทจะใช ฤทธนน ใหเปนประโยชน แกตน หรอ มโอกาส ใหอบาย อนใด อนหนง หรอ เขาสงปลอย เพราะ กลวอภนหาร ของตน

เมอตนคลองแคลวใน การอธษฐานจต แผมโนคตภาพ ไปครอบงา สตวอน ไดเชนน กเปนผมฤทธ แตจะมากหรอนอย ยอมแลวแต ความสามารถ ของตน

เมอมาถงตรงน กอนแตจะจบ ควรยอนกลบไป พจารณาถง เรองฤทธน กนมาใหม ตงแตตนอก สกเลกนอย แตพจารณากน ในแงแหง ประวตศาสตร ของวชา ประเภทน วชาเรองน ฟกตวมนเอง ขนมาไดดวย ความอยากร และ อยากเขาถง อานาจบางอยาง ซงอยเหนอ คนธรรมดา มนเปน ความอยาก ทเกดขน โดยบงเอญของ คนบางพวก ทอตร เชอวา จตน แปลกประหลาดมาก นาจะม คณสมบตพเศษ บางอยาง ซงเมอผใด อตสาหฝกฝน จนรเทาถงแลว อาจเอาชนะ คนทรไมถงได เปนอนมาก ความคดน เปนเหตให ยอมพลเวลา ตลอดทงชวต เพอการคนควา ทดลอง อนเรยกวา บาเพญตบะ ในยคทคนเราถอ พระเปนเจา ยอมหวง ความชวยเหลอของ พระเปนเจา อยางเตมท ดวยอานาจสมาธ ทมตอ สงท เขาเชอวาเปน พระเปนเจานนเอง ทไดเปน บาทฐาน ใหเขาพบ วแวว ของฤทธ ในครงแรก สกเลกนอย และ เปนเงอน ให คนชนหลง ดาเนนตาม หลายสบชว อายคน เขา คนทตงใจจรง เหลานน กไดพบ แปลกขน เปนอนมาก จน ปะตด ปะตอ เขาเปนหลก เปนเกณฑ สาหรบสงสอนกน เมอวชาน ถกแพรขาวรมาถง คนในบาน ในเมอง กจงใจ พวกชายหนม นกรบ หรอ กษตรย ใหออกไป ขอศกษาจาก พวกโยคนน ถงในปา มเรองเหลอ เปน นยาย อยตามท หนงตะลง มกเลนกน โดยมาก คนปา หรอ ยกษบางตน กมความร ความสามารถ ในเรองน เทา หรอ มากกวา คนบาน หรอ มนษย ถงกบ รบกน และ ผลดกนแพ ผลดกนชนะ พวกเทวดาหรอ พวกทเอาแต เลนสนก ไมปรากฏวา มฤทธ เพราะสมาธ ไมคอยด กระมง ในตอนแรกๆ ผมฤทธนน คนควา กนเพยง ขนทสาเรจ สมความตองการ ไมไดคนถง เหตผล ของฤทธ ไมเปน นกปรชญา หรอ ทฤษฎในเรองน แตเปนเพยงนกปฏบตการ ตามทสงสอน สบๆ กนมา ขณะเมอ ในอนเดย กาลงรงเรอง ดวยวชา ประเภทน ทางฝายยโรป ไมมความร ในเรองนเลย เมอทางอนเดยเสอมลง ทางยโรป ไดรบเพยง กระเซน กระสาย เลกนอย ไมพอทจะรงเรองดวย จตวทยา ประเภทน อยางอนเดยได มแตฤทธ ของซาตาน หรอมาร เพยงเลกนอย ซงไมมพษสง อะไรนก และเปนเรอง ทางศาสนา มากกวา

เมอวชาน ไดเสอมลง ในอนเดยแลว ในทางปฏบตการ แตทางนยาย ยงมเหลออย ไมสาบสญ และยงกวานน ทแนนอนทสด คอ ไดถกคนชนหลง ตอเตม เสรมความ ใหวจตร ยงขนไป จนคนชนหลง ในบดน ปอกเปลอก ตงหลายชนแลว กยงไมถงเยอในไดเลย ความเดา ทาใหขยาย ความจรง ใหเชอง จนฤทธ ซงเปนเพยงวชา สาหรบใชแก อปสรรค กะทนหน เลนตลก กบคนทรไมถง



กลบกลาย เปนเรองจรงแทๆ ไป ดจเดยวกบ เรองทางวตถอนๆ คนในชนหลงเปนอนมาก เชอวาอะไรทกๆ อยางจรงตามนน ทงทตนตอบไมไดวา ถาจรงเชนนน ทาไมเวลาปรกต ผมฤทธ ยงตองเดน ไปไหน มาไหน ไมเหาะ เหมอนคราวท แสดงฤทธ แขงขน ทาไมตองทานา ทาสวน หรอ ออกบณฑบาต ขอทาน ไมบนดาล เอาดวยฤทธ เปนตน ฤทธทเคยเปน เพยงการลองด กนดวย กาลงจต กกลายเปน เรองทางวตถ หนกขน จนคนบางคนในชนหลง หวงจะมฤทธ เพอใหหาเหยอ ใหแกตน ตามกเลสของตน ผลทไดรบในทสด กคอ การวกลจรต!

สรปความสนๆ ทสดในเรองฤทธ ทไดกลาวมา อยางยดยาว น กคอวา ฤทธ เปนเพยง คณสมบตพเศษ สวนหนงของจตเทานน เรองของจต อนนเปน พวกนามธรรม จะใหสาเรจผล เปนวตถไมได เชนเดยวกบวตถในความฝน มนจะเปน วตถอย กชวเวลา ทเราไมตน จากฝนเทานน ของทนฤมตขน ดวยอานาจฤทธ สาเรจประโยชน ชวเวลา ทคนเหลานน ยงตกอยใต อานาจจต ทเปนตวออกฤทธ เพราะวา สงทงหลาย ทเราเรยกกนวา โลกนกตาม ถามอะไร มาดลบนดาล ใหจตของเรา ทกคน วปรต เปนอยางอนไป โลกนกจะปรากฏ แกเรา อยางอน ไปทนท ดจกน สงทงหลายสาเรจ อยทใจ รป เสยง กลน รส ทงหมด มคณสมบตขนมาได กเพราะเรา มสงทเรยกกนวา ใจ ถาไมมใจ โลกนกพลอยไมมไปดวย รวมความสนๆ ไดวา สงทงหลายสาเรจจากใจ ใจสรางขน ใจเปนประธาน หรอ หวหนาแตผเดยว เพราะฉะนน ถามอะไรกตาม มาดลบนดาล ใหใจ เปลยนเปน อยางอนไป สงทงหลายทรไดดวยใจ กตองเปลยนตามไปดวย ถาอานาจ ดลบนดาล นนเปนของ ชวขณะ สงนนก แปรปรวน ชวขณะ ดวย

ในโลกน ไมมอะไร เทยงอยแลว เราจะสรางฤทธ เพอเอาชนะ สงทไมเทยงนน นาจะไมไดรบผลทนาชนใจ เพราะฉะนน พระอรยบคคล ทงหลาย แทนทจะ ใชเวลา ไปคนควา ในเรองฤทธ ทานจงใชชวต ทเปนของ นอยนด เดยวน คนควา หาสงทเทยง และเปนสข คอ พระนพพาน แมวา เรองฤทธ และพระนพพาน ตางก เปนวทยาสวนจต ดวยกนกจรง แตแตกตางกน ลบลบ ดวยเหตผล ดงกลาวมาแลว

เมอพระผม พระภาคเจา อบตขน ในอนเดย พระองคทรงบญญต บาทฐาน ของฤทธ วา มอย ส อยาง คอ ความพอใจ ความเพยร ความฝกใฝ และ ความคดคน เรยกวา อทธบาท เมอทาได ผลทไดรบ คอ มรรคผลนพพาน เพราะคาวา ฤทธ ของพระองค จากดความเฉพาะ เครองมอใหสาเรจ หรอ ลถง นพพาน เทานน ฤทธ ซงเคยไดผล เปนของตบตา และชวคราว กไดเปลยน มาเปน สงซงใหผล อนมคาสงสด และแนนอน ดวยประการฉะน


๑๐ พฤศจกายน ๒๔๘๐


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข พระพทธคณทจารกรอยอยในประวตศาสตร

พระพทธคณ

ทจารกรอยอยในประวตศาสตร

เรองเปนทระลกในวนวสาขบชา

ในสมยวสาขบชา พทธบรษทยอมราลกถงพระพทธคณเปนพเศษ ในทนจะไดชกชวนเพอพทธบรษท ใหคยคนหาพระคณนนๆ อนเรนลบอยในประวตศาสตร ซงมอยอยางนาอศจรรย และไมนอย หวงวาถาไดตงใจพจารณา คงจะพบมากพอทจะทาใหมความเชอความเลอมใสในพระผมพระภาคมากยงขนกวาทแลวมา และเหมาะสมกบโอกาสในวนเชนวนวสาขบชาวนน

การจะคนหาใหพบรอยแหงพระพทธคณ อนจารกตดอยในสากลประวตศาสตรนน เราจะตองมองใหพบการปฏบตอนเกดขนแกโลก เนองจากมพระองคเปนมลเหตโดยเฉพาะ วามอยอยางไรเสยกอน!

พระคณของสมเดจพระผมพระภาคเจา อนมอยเหนอปวงสตวในสากลโลกนน คอความทพระองคทรงประศาสนความสวสดมงมงคลไวแกสตวโลก ทงโดยตรงและโดยออม ดวยอานาจการปฏวตทพระองคทรงบนดาลใหเปนไปในโลก โดยทรงพระเจตนากตาม ไรเจตนากตาม ความสวสดทเกดขนโดยตรงนน ไดแก สขสวสด อนเกดจากการสดบธรรมเทศนาของพระองคแลว ประพฤตตามโดยควรแกธรรม และทเปนโดยออมนน คอผลอยางอนอนเกดขนสบตอมาจากการทมผฟงธรรม แลวประพฤตตนใหเปนตวอยางแกโลก ดงดดใหมผนยมธรรมอกตอหนง หรอแมทสดแตการทเมอบคคลมากลายเปนผมความสขไปเสยมากขน ความชวและคนชวกนอยลงไป คนทงโลกกพลอยสขเพราะเหตนน และขอทวาทรงบนดาลใหการปฏวตเกดม และเปนไปในโลกนน ไดแก การปฏวตของประวตศาสตรโลก ทงในทางสมาคมและทางศาสนาสาหรบการปฏวตของประวตศาสตรนน เปนการปฏวตทไรเจตนา เพราะพระองคทรงทาหนาทของพระองคตามธรรมดาพระพทธเจาองคหนงเทานน แตการปฏวตกเกดขนแกประวตศาสตรเอง

โดยนยน เราจะพบวามพระคณของพระองคจารกรอยปรากฏอยในการปฏวตทงสาม คอ ปฏวตของประวตศาสตรเอง, ปฏวตทางสงคม, และปฏวตทางศาสนา ซงมการปฏวตทงทางฝายทฤษฎ และฝายปฏบตการ

ก. การปฏวตทเกดขนแกประวตศาสตร



โลกหมนลอยไปตามกระแสของความอยากของตวเอง และหมนไปสความแตกดบ ดวยอานาจกเลสของสตวโลกนนเอง ไดกอการอนรายกาจขนทาลายกนเอง หรอเปนการทาลายโลก ในเมอวอดวายกนหมด แลวเกดขนมาใหม สาหรบเปนเชนนนอก แตธรรมนนหยด หรอไมลอยไปตามกระแส หรอเรยกอกอยางหนงกคอขวางกระแส กนไมใหโลกไหลไปตามกระแสของตวเอง แตใหทวนกระแสไหลไปตามแนวธรรม ธรรมเปนเครองคมครองโลก หรอกดกนไมใหโลกหมนไปสความแตกดบเรวเกนไป จงเปนเหมอนลกตมทถวงโลกไว ใหมชวตอยยนนานกวาทจะปลอยใหหมนจไปตามอานาจของตวมนเอง ธรรมนนไมมใครตงขน เปนของมอยเอง เปนแตมผคนพบ และเปนความจรงอนเดดขาดอยในตว สงใดทตงขน สงนนหาใชธรรมในทนไม และไมมความจรงในตว เพราะถกตงขนได และมคนตงขน ธรรมทแทจรงใครตงไมได แมพระพทธเจากทรงตงขนไมได เปนแตทรงคนพบดวยอานาจพระปญญา แลวทรงนามาสอนสตว คนเราเกดมาในทามกลางอวชชา จงไมมความรหรอมแตความรทผด ซงมผลเทากบความไมร หรอบางอยางจะใหโทษยงกวาความไมรไปเสยอก ธรรมหรอกฎความจรงทมอยเองแลว จงไมปรากฏตอเรา เราทราบขอนได ตรงทเราทาผดกฎความจรงของธรรมชาต และเราทราบวาเราทาผดได ตรงทเรากาลงไมไดรบความสขชนดทเรามความพออกพอใจอยเสมอได เรายงไมไดความอยหรอความมความเปนทถกใจตรงความประสงคของเราทกๆ อยาง และแลวเรากไมทราบวามนเปนเพราะเหตไร นนแหละ คอขอทวา แมความจรงมอย เรากหาทราบไม จนกวาเราจะมปญญาเสยกอน

พระผมพระภาคเจา ทรงคนพบความจรงดวยพระปญญาของพระองคเองกอนแลว สอนใหเรารหรอเขาใจความจรงอนนนตามพระองคไดงายขน จนเราสามารถดารงใจใหตงอยได ในสภาพทไมมความทกขอนใดมารบกวนได และเรามแตความพอใจในชวตของเราอยางชมชนเยอกเยนอยเสมอ โลกกาลงกระหายตอความพนทกขอยแลว ฉะนนพอพระองคทรงอบตขนสงสอนธรรมแตไมตองรองเชอเชญ สตวทมปญญากยนด และพรอมอยเสมอทจะรบเอาธรรมจากพระองคในสวนหลกวชา และนาไปประพฤต จนบงเกดผลในทางใจ สมตามทตนหวง คอ สภาพทใจไมมความทกขอกตอไป เมอเกดมคนทสามารถรบเอาธรรมชนดน และเกดมมากขนดวยการสงสอนกนสบมา ธรรมกเปนสงทปรากฏแกดวงใจของสตวโลกมากขน เมอมมากขน กมอทธพลในการทจะจงสตวโลกไปในแนวของธรรมมากขน หรอกลาวอกอยางหนง กคอเปนลกตม ทถวงโลกใหหมนไปหาความลมจมชาเขานนเอง แมวาผทรธรรมโดยตรงนน จะมความสขของตนเองอยางเตมเปยมไปผหนงเปนสวนตวแลว กยงมอทธพลทจะดงดดนาใจผอนอกเปนจานวนมากใหดาเนนตาม จงเกดเปนลกตมถวงขนไดดวยอาการอยางน ธรรมกบคคลในโลก เปรยบเหมอนผจะออกคะแนนเสยงเปนฝายคานอกฝายหนง ซงออกความคดอยางหลบตาปลอยโลกใหเปนไปในทางลมจม และเดอดรอนโดยไมรสก ฉะนนถาธรรมกบคคลยงมมากขนเมอใด ลกตมทถวงกยงหนก และถวงไดมากขนเพยงนน ในบดนประมาณกนวามพทธบรษทในโลกไมนอยกวาหนงในสาม ของพลโลกทงหมด จานวนคนเหลานยอมเปนสวนทถวงใหโลกหมนไปหาการลกเปนไฟชาเขาตามสวน



ในระหวางทยงไมลกน เพราะมความถวงใหชาอย มคนอนอกเปนจานวนมากหรอทงโลก พลอยไดรบความผาสกไปดวย จงกลายเปนการอานวยสขใหแกโลกทงสนไปในตว ซงควรทสตวทกถวนหนาจะพงอานวยสขใหแกโลกทงสนไปในตว ซงควรทสตวทกถวนหนาจะพงราลกถงหตคณอนนของพระพทธเจา และการทโลกหมนไปหาความลมจมชาเขานเองชอวา เกดการปฏวตขนในตวประวตศาสตรเองโดยไมรสก ซงถามฉะนนโลกจะตองดาเนน หรอมฉากในทางประวตศาสตรเปนอยางอนไปแลว ถาเราจะปลอยใหมนเปนไปตามอานาจกเลสตณหาของโลกลวนๆ โดยไมมธรรมเขาคมครองหรอแทรกแซง

ข. การปฏวตทเกดขนแกสงคมมนษย

อนเดยในสมยทพระผมพระภาคเจาทรงอบตขนนน มการถอชนวรรณะ ตามลทธพราหมณ แบงคนออกเปน ๔ พวก คอ กษตรย พราหมณ พลเมองธรรมดาทเรยกวา ไวศยะ และพวกทาสหรอทเรยกวา ศทร รวมทงพวกทตากวา เชน พวกจณฑาลดวย สามพวกแรกเปนพวกสง และสงกวากนอยตามลาดบ สวนพวกหลงนน ตามลทธนนคลายกบไมรบรองวาเปนมนษย เขาไมยอมใหพวกศทรเขาโบสถ ไมยอมใหไดเรยนหรอฟงพระเวท ไมรวมบอนา ไมรวมหนทาง และถาบงเอญวา พวกศทรผานมาพบเขากบพวกชนสง เขาปรบใหเปนความผดของพวกศทรนนเองและไดรบโทษซงทารณ เขาถอวา พวกกษตรยสรางขนจากแขนของพรหม พวกพราหมณสรางขนจากปาก พวกไวศยะสรางขนจากกระเพาะ และพวกศทรถกสรางขนจากเทาของพรหม ดงนพวกศทรจานวนลาน ตองกลายเปนพวกทอดหาระอาใจของผอนคลายกบวาของเนาทไปปนอยทามกลางกองดอกไมอนมกลนหอม การสมาคมจงเจอไปดวยการถอตว การเกลยดกน และการสบประมาทอยางรนแรง มภาระทนาอนาถใจแทรกแซงอยทวไป เพราะวาแมวาพวกวรรณะสงจะรงเกยจ และเหยยดหยามทาทารณตอวรรณะตาอยเพยงใด กยงตองตดตอกบพวกทาสเหลานนอยนนเอง ภาพแหงความทารณจงคงมอยทวไปในวงการสมาคม ซงเปนเหมอนกบสดาอนปายอยเปนแหงๆ ในพนทขาวหรอเหลอง ฉนใดกฉนนน ครนพระผมพระภาคเจาทรงอบตขน พระองคทรงสงสอนวาคนเราจะเปนพราหมณ เพราะเหตสกวาบดามารดาเปนพราหมณหาไดไม แตจะเปนพราหมณไดกดวยประพฤตตนตามแนวธรรมคอประพฤตด และในการประพฤตดนนทาไดทกคนไมจากดวาจะเปนวรรณะไหน ในการประพฤตธรรมไมมกษตรย ไมมพราหมณ ไมมไวศยะ และไมมศทร เพราะฉะนน คนเราจะเปนอะไรกไดทงนน แลวแตการประพฤตของเขานนเอง การเปนกษตรยหรอพราหมณดวยเหตสบจากบดามารดานนไมชวยได เพราะวาแมจะมกาเนดจากบดามารดาทเปนกษตรย พราหมณ ไวศยะ หรอศทร กตาม เมอประพฤตผดธรรมแลว ยอมจมลงไปในนรกเหมอนกน โดยไมแตกตางกน และไมมขอยกเวนใหแกใครเปนพเศษ ถาประพฤตถกธรรม กจะไดไปสสคตและเปนสขเหมอนกน โดยทานองเดยวกน ดงน ครนมคนนบถอและทาตามคาสงสอนของพระองคมากขน จนกระทงถงพวกราชาและมหาราชา พวกศทรกคอยมโอกาสไดหายใจดวยอากาศทบรสทธสดใสเยอกเยน ปราศจากลมอนทารณไดมากขน ฉากของมนษยใน



ดานการสมาคมกเปลยนไปโดยควรแกเหต ภาพทารณทเคยปรากฏในวงการสมาคมระหวางวรรณะทงส กคอยจางหายไป พนสขาวในดวงใจของมนษยเหลานน กมสขาวอนสมาเสมอมากขน มจดหรอทางดานอยลง

อกอยางหนง สตร ในกาลกอนเปนสงทเคยถอกนวาเปนทรพยสมบตชนดหนง ในตอนแรกกเปนทรพยของบดามารดา ทเลยงไวสาหรบขายใหแกบรษในตระกลทจะมาขอซอเอาไป ครนผทเปนสามซอเอาไปแลว กถอเสมอนหนงทรพยหรอสตวเลยงชนดหนง ปราศจากสทธและเสยงใดๆ เพราะเชอกนวาสตรเปนมนษยทไมมอะไรๆ สมบรณเหมอนผชาย จงไมใหการศกษาแกสตร สตรกมอนทจะเปนไปในทางเสอมเสยมากขน จงกลายเปนธรรมเนยมถอกนวา สตรไมควรถกยกขนมาเทยมบรษ ทกๆ อยางใหอยในอานาจของฝายชายอยางเดยว จดดาไดเกดขนแกเพศทเปนมารดาของโลกอยางเปอนไปหมด ทงทบรษผถอลทธนน กตองเกดมาจากสตรนนเอง ครนพระองคทรงอบตขนทรงรบรองขอทวา สตรสามารถบรรลมรรคผลเชนเดยวกบบรษ โดยไมมขอแตกตางและตรสขอปฏบตสาหรบสตร เพอ”เอาชนะ”ไดทงในโลกนและโลกหนา คอความมหนามตา ในทางสมาคมหรอวงสงคม และการไปสสคตสวรรคโดยเทาเทยมกบผชาย ใหรจกหนาทของตวทจะพงปฏบตตอสาม ซงกมหนาทอกอยางหนงอนจะพงปฏบตตอภรรยา และใหทงสองฝายถอเสมอนทจะพงกระทาตอกน โดยเทาเทยมกน การยกสถานะสตรเชนน ปรากฏในตระกลวงศของพระองคคอพวกศากยะมากอนแลว โดยทถอวาสตรเปนเพศทควรยกยอง ไมยอมใหไปกบพวกทมเชอชาตตากวา แมจะมอานาจ และสตรควรมสทธทจะปฏเสธ หรอไมถกยกใหแกบรษทไมมคณสมบตทนเทยมกน หรอกลาวอยางสนๆ กคอวาเกยรตยศของสตร เปนสงทจะตองพจารณาอยอยางรอบคอบ สขม ขอนทาใหสตรพวกศากยะกาวออกจากประตเรอน บวชในสานกภกษณไดโดยปราศจากการขดขวางของฝายชาย และธรรมของพระองคซงมผรบถอกนมากขนสบมาในตอนหลง ไดชวยยกสถานะของสตรใหสงขนอยางประจกษ มสทธและโอกาสทจะทาการกศลและการศกษา ตามประสงคของตนมากขนทวๆ ไป ในประเทศทรบนบถอพทธศาสนา

อกอยางหนง อนเดยในสมยโบราณมธรรมเนยม บชายญดวยเนอและเลอดทงของสตวและมนษย โบสถสวนมากคอโรงฆาสตวทแดงไปดวยเลอด และไฟทสงควนตลบ ผมทรพยและอานาจจดใหพวกนกบวชประกอบการบชายญ เพอไถถอนบาปของตนและชวยใหตนมความเจรญยงขนไปตามลทธทเชอกนอย พวกนกบวชเหลานนชวยทาพธ ใหบาปของผเปนเจาของยญนน ตกมารวมกนอยทศรษะของสตวทจะฆา แลวฟนมนเสย โดยไมมขณะทมนอาจสานกถงรสของความเจบและความตาย เอาโลหตรองใสถาดมาเผาไฟสมนาคณพระเปนเจาในเบองบน ศตรยอมตอบแทนศตรดวยเลอดและชวต การรษยาอาฆาตจองเวรแกแคน ถอกนวาเปนเกยรตยศ ไมถอกนวาการใหอภยเปนสงทควรนยม ครนพระผมพระภาคเจาทรงอบตขน พระองคทรงสอนวา ความบรสทธและไมบรสทธเปนของเฉพาะตว คนอนจะชวยทาคนอนใหเศราหมองหรอบรสทธหา



ไดไม กรรมเปนสงเดดขาดแนนอนในขอทวา ทาเชนไรตองไดผลเชนนน และผทานนเองเปนผรบผล ไมมการไถถอนสบเปลยนกนไดดวยอานาจ หรอดวยทรพย หรอสงอนๆ เวรยอมไมระงบดวยเวร แตจะระงบเพราะความไมผกเวรของฝายใดฝายหนง และการใหอภยเปนความกลาหาญของนกปราชญ แมพวกคนพาลจะถอกนวา เปนความขลาดหรออะไรกตาม สตวทกชนด รจกรกชวตเหมอนมนษยและเทากนกบมนษย และตกอยในภาวะอนหนก เพราะถกความแกความเจบและความตายครอบงาเชนเดยวกน ควรทจะเปนเพอนทกขยากดวยกน ดกวาทจะลางผลาญกน ซงเปนการกระทาอยางหลบตาและนาละอายยงขน ครนมผนบถอศาสนาของพระองคมากขน ธรรมททรงนามาสงสอนนน กยงมอทธพลในดวงใจของมนษยทเคยนยมการฆาและการจองเวรมากขน ซงชวยใหเขาบรรเทาความโหดรายนนลงเสยไดตามควรแหงธรรมทไดศกษา ครนแพรหลายไปถงชนพระราชา กมกฎหมายบญญตหามการฆาสตว และตงโรงพยาบาลขนสาหรบสตวเดรจฉาน ดงทปรากฏอยในศลาจารกของพระเจาอโศกแทบทวไปทงอนเดย หรอชมพทวป สมตามทพระราชาธราชองคนมอาณาจกรอนกวางขวาง เพราะทรงอาศยอานาจธรรมเปนเครองปราบและขยายอาณาจกร อนปรากฏตามประวตศาสตรวา ทรงขยายอาณาเขตไดกวางวากษตรยองคใดในอนเดย การปฏวตไดเกดขนในดวงใจของประชาชน จนถงกบทาใหโรงฆาสตวชนดทหมคลมอยดวยลกษณะของโบสถนนลดจานวนนอยลงไป และมโรงพยาบาลสาหรบสตวทเจบปวยเกดขนแทนดงกลาวแลว นคอรอยแหงพระพทธคณ ทจารกตดอยในประวตศาสตรของอนเดยและประเทศใกลเคยง เทาทธรรมาณาจกรของพระเจาอโศกราชแผไปถง และลากรอยของมนสบตอมาจนกระทงบดน ไดแผไปในประเทศอนโดยกวางขวาง จนกระทงเกดมชนหมมากทถอไมกนเนอสตว เพราะอาศยรศมธรรมของพระองคกม โดยเฉพาะอยางยง คอ พทธบรษททปฏภาณตนไมเสพเนอสตวตลอดชวต หรอบางคราวสตวไมถกฆา หรอเปนเหตใหถกฆาเพราะชนพวกน หรอในวนทกาหนดเปนวนทางศาสนานน มจานวนมากมายเหลอทจะนบได ซงเปนเสมอนการปดเสยซงลาธารของโลหต อนเคยไหลนองใหหยดไหล หรอนอยลง ซงยอมทาใหฉากแหงประวตศาสตรเปลยนแปลงไปอยางยากทจะพจารณาเหนไดงายๆ เพราะปฏวตอนนมสงคมหรอสมาคมสวนใหญของมนษยเปนมลฐาน

เมอยอนมามองดอกครงหนงจะพบวา สงคมใดหนกแนนในพทธธรรมแลว การเหยยดชนวรรณะของกนและกนจะมในสมาคมนนๆ จะมแตความวางตนเสมอ พรอมเพรยงสามคคกนกอกภาระของประเทศชาต การยกสถานะของสตร และการใหอภยดวยความเมตตากรณา ยอมหาไดงายในสมาคมนน มนษยชาตสวนใหญ จงไดมรปทางประวตศาสตร แปลกไปกวาตามทจะปลอยใหมนหมนไปเอง โดยปราศจากหลกธรรมของพระองคเขาเกยวของ ดวยประการฉะน

ค. การปฏวตทางศาสนา



จากประวตศาสตรของปรชญาทงหมดบรรดามในโลกน เราจะพบหลกสาคญไดอนหนงวา พทธศาสนาไดสอนสงทใหมและแปลก จนถงกบตรงกนขามกบหลกปรชญานนๆ ใหแกโลก ซงจะไดยกมาวนจฉยโดยยอๆ เปนลาดบไป

ทฤษฎทางปรชญา ทพระผมพระภาค ไดทรงเผยใหแกโลก ชนดทไมเคยมใครสอนมากอน กคอ กฎอนวาดวยอนตตา ไมมสงใดทเปนอตตาคอตวตน มตในลทธอน ยอมสอนวามอตตา ทเปนตวเรา ไมอยางใดกอยางหนง ถงแมจะไดปฏเสธบางสวน (เชน รางกาย เปนตน) วาเปนอนตตามใชตวเราไปแลวกตาม ในยคพทธสมยมลทธทสอนอยางสงทสด กคอลทธทสอนใหศกษาปฏบต จนรจกตวอาตมนหรออตตาทหลดพนแลวจากโลกยธรรมอนหอหมอย อนเปนสภาพชนดหนง ทไมรจกตายหรอแมแตแปรผน คอเปนอสงขตะ นนแหละวาเปนตวอาตมนหรอตวเรา ทแทจรง แทนทจะยดถอรางกายหรอจตตามธรรมดาวาเปนตวเรา แตพระผมพระภาคเจาไดทรงประกาศขนวา สงทเปนอสงขตะคอไมตายและไมผนแปร เพราะไมมการเกดและไมมเหตปจจยปรงแตงไดนน เปนสงทมอยจรง แตมนหาใชเปนอาตมนหรอตวตนของใครไม มนเปนเพยง “สงธรรมดา” ลวนๆ เชนเดยวกบสงอนๆ ทเปนพวกสงขตะ คอรจกตายและแปรผน เพราะมเหตปจจยปรงนนเหมอนกน และขอสาคญนนมอยวา จตจะไดลถงศานตสขอนแทจรง และถงทสดจรงๆ นน ตองเปนจตทปราศจากความเขาใจและความยดถอวามอตตาหรอเปนอตตาเทานน ถายงปดวาเปนอตตาเพยงบางอยาง และยดถอวาเปนอตตาบางอยาง ดงกลาวมาแลว แมสงนนจะสงสดเพยงไร กยงหาใชเปนการหลดพนทแทจรงและถงทสดของจตไม เปนอนวาพทธศาสนาปฏเสธอตตาโดยสนเชง และประวตศาสตรยอมแสดงชดอยในตวเองทนทวา กอนหนานนโลกไมเคยไดยนคาวา สพเพ ธมมา อนตตา = “สงทงปวงเปนอนตตา” เลย โลกเพงจะมาไดฟงเมอพระพทธองคทรงประกาศขน และไดลถงภมธรรมขนใหม กลาวคอ ความปลอยวางสงทงปวงโดยเดดขาดไดเชนน จงกลาวไดวา ทฤษฎอนน (คอทวา สงทงปวงเปนอนตตา) มอนเดยวเฉพาะในพทธศาสนาเทานน ลทธอนๆ ทงหมด มจดหมายอยทหา “อตตาหรอชวตอนแทจรง” ใหพบ แตพทธศาสนาประกาศขนวา อตตาหรอชวตอนแทจรงนนไมมเลย แมวาอสงขตธรรมจะเปนสงไมผนแปร และตงอยตลอดอนนตกาลเพยงไร มนกหาใชเปนชวตหรอเปนอตตาไม

ตามประวตศาสตรแหงธรรมปฏบต เราอาจพบไดอยางแจมแจงวา กอนหนาน มแตแนวปฏบตเพยงสองสายคอ พวกหนงคลอยไปตามกระแสโลก ยงเกยวของอยกบกามคณ หรอหาความอรอยทางกายพรอมกนไปดวย อกพวกหนงกถงกบทรมานกายใหแสบเผด โดยมหลกฐานวาทรมานไดเพยงไร กยงเปนการปลอยวางกาย ไมเหนแกกาย และเปนการหลดพน ไดเพยงนน ไมเคยมใครไดยน หรอไมยดหลกวา มชฌมาปฏปทา อนคลกเคลาไปดวยปญญา และกวางขวางเหมาะสาหรบคนทวไป ดงทพระองคทรงบญญตขน ไมมใครเคยไดยนคาวา อรยสจ อนเปนกฎแหงเหตผลและคนเราจะพนทกขไดกดวยการกระทาทตรงตามกฎแหงเหตผล



กอนทพระองคอบตขน ถามใครถามวา คนเราตายแลวเกดอกไหม? กจะมคนตอบตางๆกน คอ ๑. ตอบวา เกดอก ๒. ตอบวา ไมเกดอก ๓. ตอบวา เกดอกกม ไมเกดอกกม ๔. แตคาตอบทง ๓ ชนดน ผดหลกพทธศาสนา ถามใครทลถามพระองคเชนนน พระองคกจะตรสตอบมหลกวา แททจรง คนเราไมม มแตการควบคมเขากบการแยกออก และการผนแปรไปของธรรมชาตพวกหนง ซงมเหตปจจยปรงแตงและผลกไสไป เมอขาดเหตขาดปจจยมนกหยด หรอดบ แทจรงทกสวนของสงทเรยกวา คนเราหรอตวเรา กเปลยนแปลงเปนอนอนอยทกๆ ปรมาณ และทกขณะจตอยเองแลว หาสาระทจะเรยกวา คนเรา ตรงไหนหรอเวลาไหนมได หรแมจะหมายความเอาวา คนเราเกดหรอตายตรงรางกาย เรากยงกลาวลงไปไมไดวา บางคนเกดอก หรอบางคนไมเกดอก คงกลาวไดแตเพยงวา ยอมแลวแตเหต ถาเหตเพอจะใหเกดอกม มนกเกด ถาหมด กไมเกด แตอยางไรกตาม การตอบเชนนยงไมตรงตามความจรง เพราะตามกฎแหงวฏสงสารนนมแตเพยงธรรมชาตสายหนง ซงไหลเชยวเปนเกลยวไปดวยความเปลยนแปลง ไมหยดหยอน จนกวามนจะหมดตนเหต โดยทตนเหตของมนถกทาลายเสย คาวา เกด-แก-ตาย หรออนๆ เปนเพยง “คาสมมต” ทเราจบไปสวมเขา ทระยะหรอตอนใดตอนหนงของ “สายอนยาวยด” สายนเทานน เพราะฉะนนการกลาวดงเดดขาดตายตวลงไปวา เกดอก หรอไมเกดอก บางคนเกด บางคนไมเกด อยางใดอยางหนงนน ผดจากความจรงซงพทธศาสนาเลงถง สรปวา พระพทธองคเปนผเปดเผยหลกอนสบดวยเหตผล หรอทเราเรยกกนในสมยนวา สบหลกวทยาศาสตร (Scientific) เปนคนแรก เปนบคคลแรกในโลกทประกาศวา สงทเราเรยกกนวา คนหรอตวเรานน เปนเพยงสวนหนงๆ ของเกลยวแหงความหมนเวยนของสง ซงเปนเหตผลขณะหนงๆ แททจรง คนเราไมม มแตสวนยอยๆ หลายสวน จบกลมกนเขาแลวหมนไปๆ ซงทงนเปนดวยอานาจแหงเหตททาใหปรากฏดจวามตวตนอยได แตกชวขณะทมนหมน หยดหมนกดบ และไมมตวอะไร นอกจากความวางจากสงเหลานน จงกลาวไดวา มแตโลกยธรรมทหมนไปตามเหต ปรากฏอยชวขณะทยงมเหต และหมนไปๆ จนกวาจะถงทสดเมอสนเหต เทานน ถาถามวา คนตายแลวเกดหรอหรอไม? กตอบวา คนไมม จะเอาอะไรมาตาย หรอเกด มแตกลมของสงทหมนไปตามอานาจแหงเหต จนกวาจะหมดเหต ยงมเหตกตองหมนไป หมดเหต กหยดหมน

นอกจากนน ยงอาจกลาวไดสบไปวา พระพทธองคเปนคนแรกทปาวประกาศ มใหมการเชอมนตามตารา เชอมนคาคร เชอลทธธรรมเนยมประเพณ หรอเชอดวยการตรกตามเหตผลชวแลน ตามหลกทปรากฏอยในกาลามสตร และทรงวางหลกวา ไมควรถกเถยงคดงางกนดวยปญหาทางปรชญาทเปนปญหาโลกแตก ดงเชนเรองทฎฐสบ ทเปนปญหาพนเมองในสมยพทธกาล ทรงสรปใจความวา ชวตน มใชเปนปญหาทตองสะสาง แตเปนเพยงสภาพความจรงชนดหนง ทเราจะตองเขาใจถงอยางเดยวเทานน และกดวยการปฏบตอนเปนภายในอยางเดยว และอาศยตนของตนโดยเฉพาะจงจะเขาถงได การออนวอนพระเปนเจาเปนเพยงความขลาด



หลกคาสอนดงกลาวมาทงหมดน ประทปดวงใหม ทพระพทธองคทรงจดขน และทรงสองใหสตวโลกกาวเทาไปสความพนทกข โดยอาการทผดแปลกไปจากทถาหากวาโลกจะมไดรบแสงจากประทปดวงน และโดยเหตนจงทาใหทวทรรศนแหงประวตศาสตรในดานปรชญาหรอธรรมวทยา ไดเปลยนรปไปอยางมากมาย และความเปลยนแปลงอนน ยอมเปนผลเกดมาจากการปฏวตทางศาสนา ซงมมลฐานมาจากพระพทธองคโดยเฉพาะ เมอลทธใหมน มอทธพลเหนอชาวโลกแทนลทธเกา (ดงทกลาวแลวในตอนตนๆ มพระเจาอโศกมหาราชเปนตวอยาง) มากขนแลว รอยจารกแหงพระพทธคณทฝกลกอยในสายอนยาวยดของประวตศาสตรโลก กยอมปกคลมอยโดยทวไป และเรากจะพอมองเหนไดวา พระมหากรณาคณของพระผมพระภาคเจานน จะยงคงปกคลมประวตศาสตรของโลกไปตลอดชวกลปาวสาน

เมอเรามองเหนภาพแหงการปฏวตทงทตวประวตศาสตร ทมนษยสมาคม และทแนวปรชญาของโลกทงมวล อนเปนมาอยางไร โดยทวถงดงนแลว เรากเหนไดจากการปฏวตนนๆ สบไปวา พระพทธองคทรงเปนบอเกดแหงคณประโยชนของโลกอยางใหญหลวงเพยงไร ผลทกระทอนสบๆ ไปจากพระคณทงปวงนน ยอมทงรอยของมนใหจารกตดอยในสายอนยาวยดของประวตศาสตรยงขน ทกๆยค พทธบรษททงหลายควรจะมองคนดใหครบถวนทวถง ในสมยอนเปนอภลกขตกาล เชน วสาขบชาน ดวยความเคารพอนหาขอบเขตมไดจงทกคนเถด.


วสาขมาส ๒๔๘๓


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ใครทกข? ใครสข?

ใครทกข ? ใครสข?

พระพทธองคตรสวา "เมอกลาวสรปใหสนทสดแลว เบญจขนธทยงมอปาทาน เปนตวทกข." (สงขตเตน ปจปาทานกขนธา ทกขา) เมอเปนเชนน ยอมทาใหเกดความสงสยวา ถาขนธเปนทกข กชางมนเปนไร เราอยาทกขกแลวกน มใชหรอ?

บาลแหงอนกมอกวา "ตวทกขนนมอยแท แตบคคลผเปนทกขหามไม" (ทกขเมว ห น โกจ ทกขโต การโก น, กรยา วชชต) นกเชนเดยวกนอก แสดงวาตวตนของเราไมม. ทกขอยทรปและนาม. นกกอใหเกดคาถามวา เราจะพยายามทาทสดทกขไปทาไม เมอเราผเปนเจาทกขกไมมเสยแลว, พยายามใหใคร. ใครจะเปนผรบสข ทาบญกศลเพออะไรกน?

เพอขบปญหานใหแตกหก โดยตนเองทกๆ คน (เพราะธรรมะเปนของเฉพาะตน). ขาพเจาขอเสนอแนวคดสนๆ แตกวางขวางออกไป แดทานทงหลายสาหรบจะไดนาไปคดไปตรอง จนแจมแจงในใจดวยปญญาของตนเองแลว และบาบดความหนกใจ หมนหมองใจ อนเกดแตความสงสย และลงเลในการประพฤตธรรมของตน ใหเบาบางไปไดบาง ดงตอไปน :-

รางกายและจตใจสองอยางน รวมกนเขาเรยกวา นามรป, หรอเรยกวา เบญจขนธ เมอแยกใหเปน ๕ สวน. ในรางกายและจตใจน ถายงมอปาทาน กลาวคอความยดถอวา "ของฉน" วา "ฉน" อยเพยงใดแลว ความทกขนานปการ ตงตนแตความเกด แก เจบ ตาย จนถงความหมนหมองรายแรงอยางอน เชน อยากแลวไมไดสมอยาก เปนตน กยงมอย และออกฤทธแผดเผาทรมานรางกายและจตใจอนนนเอง. แตเมอใดอปาทานอนนหมดไปจากจต ผนนไมมความสาคญตนหรอรสกตนวา "ฉนม", "นเปนของฉน" เปนตนแลว ทกขทงมวลดงกลาวกตกไปจากจตอยางไมมเหลอ เพราะเราอาจทจะไมรบเอาวารางกายและจตใจนเปนของเรา และสงทเกดขนแกมนวาเปนของเราไดจรงๆ.

แตพงทราบวา เมออวชชา (ความโงหลง) ยงมอยในสนดานเพยงใดแลว ความสาคญวาเรา หรอของเรา มนกสงอยในสนดานเรา โดยเราไมตองรสก เพราะฉะนน เราจงรบเอาความทกขทงมวลเขามาเปนของเรา โดยเราไมรสกตว; จงกลาวไดวา ตวตนของเรา มอยในขณะทเรายงมอวชชาหรออปาทาน เพราะสงทเปนตวตน (ตามทเรารสกและยดถอไวในสนดานนน) เปนสงทถกสรางใหเกดขนโดยอวชชานนเอง. ตวตนไมมในเมอหมดอวชชา.

เมอใดหมดอวชชา หรอความโงหลง เมอนน "ตวตน" กทาลายไปตาม; ความรสกวา "เรา" กไมมในสนดานเรา; ไมมใครเปนผทา หรอรบผลของอะไร จงไมมทกข, ความจรงนนมแตนามรปซงเกดขน, แปรปรวน, ดบไปตามธรรมดาของมน เรยกวา มนเปนทกข. เมออวชชาในสนดานเรา (หรอในนามรปนนเอง) กอใหเกดความรสกวา "นามรปคอตวเรา" แลว "เรา" ก



เกดขนสาหรบเปนทกข, หรอรบทกขทงมวลของนามรปอนเปนอยตามธรรมชาตนน. เหนไดวา "เราทแทจรง" นนไมม มแตเราทสรางขนโดยอวชชา. ทานจงกลาววา ความทกขนนมจรง แตผทกขหามไม, หรอเบญจขนธทยงมอปาทาน เปนตวทกข. ทเรารสกวา มผทกข และไดแกตวเรานเองนน เปนเพราะความโงของเรา สรางตวเราขนมาดวยความโงนนเอง, ตวเราจงมอยไดแตในทๆ ความโงมอย. ยอดปรชญาของพทธศาสนา จงไดแสดงถงความจรงในเรองน ดวยการคดใหเหนอยางแจมแจงประจกษชดวา "ตวเราไมม" จรงๆ.

อาจมผถามวา กเมอความจรงนน ตวเราไมมแลวเราจะขวนขวายประพฤตธรรมเพอพนทกขทาไมเลา? นกตอบไดดวยคาทกลาวมาแลวขางตนอกนนเอง, คอวาในขณะน เราหาอาจมความรไดไมวา "ตวเราไมม". เรายงโงเหมอนคนบาทยงไมหายบา กไมรสกเลยวาตนบา. เหตนเอง "ตวเรา" ซงสรางขนดวยความโง นนแหละมนมอย, มนเปนเจาทกข, และเปนตวทเราเขายดเอามาเปนตวเรา หรอของเราไวโดยไมรสก. เราจงตองทาตามคาสอนของพระพทธศาสนา เพอหายโง หายยดถอ หมดทกข แลวเรากจะรไดเองทเดยววา ออ! ตวเรานน ทแทไมมจรงๆ!! นามรปมนพยายามดนรนเพอตวมนเองตลอดเวลา มนสราง "เรา" ขนใสตวมนเองดวยความโงของมน; เราทมนสรางขน กคอเราทกาลงอานหนงสอเลมนอยนแหละ !

ความทกข ความสขมจรง. แตตวผทกข หรอผสขทเปน "เราจรงๆ" หามไม, มแต "เรา" ทสรางขนจากความไมร โดยความไมร. ดบเราเสยได กพนทกขและสข, สภาพเชนนเรยกวา นพพาน. ทกลาววา พระนพพานเปนยอดสขนน ไมถงเขาใจวา เปนสขทานองทเราเขาใจกน, ตองเปนสขเกดจากการท "เรา" ดบไป และการทพนจากสขและทกข ชนดทเราเคยรจกมนดมาแตกอน. แตพระนพพานจะมรสชาตเปนอยางไรนน ทานจะทราบไดเองเมอทานลถง. มนอยนอกวสยทจะบอกกนเขาใจ ดงทานเรยกกนวา เปนปจจตตง หรอสนทฏฐโก.

ในพระนพพาน ไมมผร, ไมมผเสวยรสชาตแหงความสข; เพราะอยเลยนน หรอนอกนนออกไป; ถายงมผร หรอผเสวย ยงยนดในรสนนอย นนยงหาใชพระนพพานอนเปนทสดทกขจรงๆ ไม แมจะเปนความสขอยางมากและนาปรารถนาเพยงไรกตาม มนเปนเพยง "ประตของพระนพพาน" เทานน. แตเมอเราถงสถานะนนแลว เรากแนแทตอพระนพพานอยเอง.

เมอนามรปยงมอย และทาหนาทเสวยรสเยอกเยนอนหลงไหลออกมาจากการลถงพระนพพานได ในเมอมนไมเปนทตงอาศยแหงอปาทาน หรออวชชาอกตอไป. เราเรยกกนวา นนเปนภาวะแหงนพพาน.

เมอรปนามนน ดบไปอยางไมมเชอเหลออยอก นนกคอ ปรนพพาน



ดงน ทานตดสนเอาตามความพอใจของทานเองเถดวา ใครเลาเปนผทกข? ใครเลาเปนผสข? แตพงรตวไดวา ตวเราทกาลงจบกระดาษแผนนอานอยนน กยงเปนตวเราของอวชชาอย !

๑ สงห ๒๔๗๙



ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข อานาปานสตสาหรบคนทวไป

อานาปานสต

(สาหรบคนทวไป อยางงาย ขนตนๆ เพอรจกไวทกอน)

ในกรณปรกต ใหนงตวตรง (ขอกระดกสนหลง จดกนสนท เตมหนาตด ของมนทกๆ ขอ) ศรษะตงตรง ตามองไปทปลายจมกใหอยางยง จนไมเหนสงอน จะเหนอะไรหรอไมเหน กตามใจ ขอใหจองมองเทานน พอชนเขา กจะไดผลดกวาหลบตา และไมชวนใหงวงนอน ไดงายดวย โดยเฉพาะ คนขงวง ใหทาอยาง ลมตาน แทนหลบตา ทาไปเรอยๆ ตามนจะหลบ ของมนเอง ในเมอถงขนท มนจะตองหลบตา หรอจะหดทา อยางหลบตาเสย ตงแตตน กตามใจ แตวธทลมตานน จะมผลดกวา หลายอยาง แตวา สาหรบบางคน รสกวาทายาก โดยเฉพาะ พวกทยดถอ ในการหลบตา ยอมไมสามารถ ทาอยางลมตา ไดเลย มอปลอยวาง ไวบนตก ซอนกน ตามสบาย ขาขด หรอ ซอนกน โดยวธทจะ ชวยยน นาหนกตว ใหนงไดถนด และลมยาก ขาขด อยางซอนกน ธรรมดา หรอ จะขดไขวกน นนแลวแต จะชอบ หรอ ทาได คนอวนจะขดขา ไขวกนอยางท เรยกขดสมาธเพชร นน ทาไดยาก และ ไมจาเปน แตขอใหนงคขามา เพอรบนาหนกตว ใหสมดลย ลมยากกพอแลว ขดสมาธ อยางเอาจรง เอาจง ยากๆ แบบตางๆ นน ไวสาหรบ เมอจะเอาจรง อยางโยค เถด

ในกรณพเศษ สาหรบคนปวย คนไมคอยสบาย หรอ แมแต คนเหนอย จะนงอง หรอ นงเกาอ หรอ เกาอผาใบ สาหรบเอนทอด เลกนอย หรอ นอนเลย สาหรบคนเจบไข กทาได ทาในท ไมอบอากาศ หายใจไดสบาย ไมมอะไรกวน จนเกนไป เสยงอกทก ทดงสมาเสมอ และ ไมมความหมาย อะไร เชน เสยงคลน เสยงโรงงาน เหลาน ไมเปนอปสรรค (เวนแต จะไป ยดถอเอาวา เปนอปสรรค เสยเอง) เสยงทม ความหมายตางๆ (เชน เสยงคนพดกน) นนเปนอปสรรค แกผหดทา ถาหาทเงยบเสยง ไมได กใหถอวา ไมมเสยงอะไร ตงใจทาไป กแลวกน มนจะคอยไดเอง

ทงทตามองเหมอ ดปลายจมกอย กสามารถ รวมความนก หรอ ความรสก หรอ เรยกภาษาวดวา สต ไปกาหนด จบอยท ลมหายใจ เขาออก ของตวเองได (คนทชอบหลบตา กหลบตาแลว ตงแตตอนน) คนชอบลมตา ลมไปไดเรอย จนมนคอยๆ หลบของมนเอง เมอเปนสมาธ มากขนๆ เพอจะใหกาหนดไดงายๆ ในชนแรกหด ใหพยายาม หายใจ ใหยาวทสด ทจะยาวได ดวยการฝน ทงเขา และ ออก หลายๆ ครงเสยกอน เพอจะไดรของตวเอง ใหชดเจนวา ลมหายใจ ทมนลาก เขาออก เปนทาง อยภายในนน มนลาก ถก หรอ กระทบ อะไรบาง ในลกษณะอยางไร และกาหนดไดงายๆ วา มนไปรสกวา สดลง ทตรงไหน ทในทอง (โดยเอาความรสก ทกระเทอน นน เปนเกณฑ ไมตอง เอาความจรง เปนเกณฑ) พอเปนเครองกาหนด สวนสดขางใน และสวนสดขางนอก กกาหนดงายๆ เทาทจะกาหนดได คนธรรมดา จะรสกลมหายใจ กระทบปลาย จะงอยจมก ใหถอเอา ตรงนน เปนทสดขางนอก (ถาคนจมกแฟบ หนาหก รมฝปากเชด ลมจะกระทบ ปลาย



รมฝปากบน อยางน กใหกาหนด เอาทตรงนน วาเปนทสดขางนอก) แลวกจะได จดทงขางนอก และขางใน โดยกาหนดเอาวา ทปลายจมก จดหนง ทสะดอจดหนง แลวลมหายใจ ไดลากตวมนเอง ไปมา อยระหวาง จดสองจด น ขนลงอยเสมอ ทน ทาใจของเรา ใหเปนเหมอน อะไรทคอย วงตามลมนน ไมยอมพราก ทกครง ทหายใจทงขน และลง ตลอดเวลา ททาสมาธน นจดเปนขนหนง ของการกระทา เรยกกนงายๆ ในทนกอนวา ขน "วงตามตลอดเวลา"

กลาวมาแลวา เรมตนทเดยว ใหพยายามฝนหายใจใหยาวทสด และใหแรงๆ และหยาบทสด หลายๆ ครง เพอใหพบจดหวทาย แลวพบเสนทลาก อยตรงกลางๆ ไดชดเจน เมอจต(หรอสต) จบหรอ กาหนดตวลมหายใจ ทเขาๆ ออกๆ ได โดยทาความรสก ทๆ ลมมนกระทบ ลากไป แลวไปสดลง ทตรงไหน แลวจงกลบเขา หรอ กลบออก กตาม ดงนแลว กคอยๆ ผอน ใหการหายใจนน คอยๆ เปลยน เปนหายใจอยางธรรมดา โดยไมตองฝน แตสตนน คงทกาหนดท ลมไดตลอดเวลา ตลอดสาย เชนเดยวกบเมอ แกลงหายใจหยาบๆ แรงนนเหมอนกน คอกาหนด ไดตลอดสาย ทลมผาน จากจดขางใน คอ สะดอ (หรอทองสวนลางกตาม) ถงจดขางนอก คอ ปลายจมก (หรอ ปลายรมฝปากบน แลวแตกรณ) ลมหายใจ จะละเอยด หรอ แผวลงอยางไร สตกคงกาหนด ไดชดเจน อยเสมอไป โดยใหการกาหนด นน ประณต ละเอยด เขาตามสวน ถาเผอญเปนวา เกดกาหนดไมได เพราะลมละเอยดเกนไป กใหตงตนหายใจ ใหหยาบ หรอ แรงกนใหม (แมจะไมเทาทแรก กเอาพอใหกาหนด ไดชดเจน กแลวกน) กาหนดกนไปใหม จนใหมสต รสก อยท ลมหายใจ ไมมขาดตอน ใหจนได คอ จนกระทง หายใจอยตามธรรมดา ไมมฝนอะไร กกาหนดไดตลอด มนยาว หรอสนแคไหน กร มนหนก หรอเบาเพยงไหน มนกรพรอม อยในนน เพราะสต เพยงแตคอยเกาะแจอย ตดตามไปมา อยกบลม ตลอดเวลา ทาไดอยางน เรยกวา ทาการบรกรรม ในขน "วงตามไปกบลม" ไดสาเรจ การทาไมสาเรจนน คอ สต (หรอความนก) ไมอยกบลม ตลอดเวลา เผลอเมอไหรกไมร มนหนไปอย บานชอง เรอกสวนไรนา เสยเมอไหร กไมร มารเมอ มนไปแลว และกไมรวา มนไปเมอไหร โดยอาการอยางไร เปนตน พอร กจบตวมนมาใหม และฝกกนไป กวาจะได ในขนน ครงหนง ๑๐ นาท เปนอยางนอย แลวจงคอยฝกขนตอไป

ขนตอไป ซงเรยกวา บรกรรมขนทสอง หรอ ขน "ดกด อยแต ตรงทแหงใด แหงหนง" นน จะทาตอเมอ ทาขนแรก ขางตนไดแลว เปนดทสด (หรอใคร จะสามารถ ขามมาทาขนทสอง นไดเลย กไมวา) ในขนน จะใหสต (หรอความนก) คอยดกกาหนด อยตรงทใด แหงหนง โดยเลก การวงตามลมเสย ใหกาหนดความรสก เมอลมหายใจ เขาไปถง ทสดขางใน (คอสะดอ) ครงหนง แลวปลอยวาง หรอวางเฉย แลวมากาหนด รสกกน เมอลมออก มากระทบ ทสดขางนอก (คอปลายจมก) อกครงหนง แลวกปลอยวาง หรอ วางเฉย จนมการกระทบ สวนสดขางใน (คอสะดอ) อก ทานองน เรอยไป ไมมการเปลยนแปลง เมอเปนขณะทปลอยวาง หรอ วางเฉย นน จตกไมไดหน ไปอยบานชอง ไรนา หรอทไหน เลยเหมอนกน แปลวา สตคอยกาหนด ทสวนสด ขางในแหงหนง ขางนอกแหงหนง ระหวางนน ปลอยเงยบ หรอ วาง เมอทาไดอยางนเปนทแนนอนแลว กเลกกาหนด ขางในเสย คงกาหนด แตขางนอก คอทปลายจมก แหงเดยวกได สตคอยเฝากาหนด อยแตท



จะงอยจมก ไมวาลมจะกระทบ เมอหายใจเขา หรอเมอหายใจออก กตาม ใหกาหนดร ทกครง สมมตเรยกวา เฝาแตตรงท ปากประต ใหมความรสก ครงหนงๆ เมอลมผาน นอกนน วาง หรอ เงยบ ระยะกลาง ทวาง หรอ เงยบ นน จตไมไดหน ไปอยทบานชอง หรอทไหน อกเหมอนกน ทาไดอยางน เรยกวา ทาบรกรรมในขน "ดกอยแต ในทแหงหนง" นน ไดสาเรจ จะไมสาเรจ กตรงทจตหนไป เสยเมอไหร กไมร มนกลบเขาไป ในประต หรอ เขาประตแลว ลอดหนไปทางไหนเสยกได ทงนเพราะระยะทวาง หรอ เงยบนน เปนไปไมถกตอง และทาไมดมาตงแตขางตน ของขนน เพราะฉะนน ควรทาใหด หนกแนน และแมนยา มาตงแตขนแรก คอ ขน "วงตามตลอดเวลา" นนทเดยว

แมขนตนทสด หรอทเรยกวา ขน "วงตามตลอดเวลา" กไมใชทาไดโดยงาย สาหรบทกคน และเมอทาได กมผลเกนคาดมาแลว ทงทางกายและทางใจ จงควรทาใหได และทาใหเสมอๆ จนเปนของเลน อยางการบรหารกาย มเวลา สองนาทกทา เรมหายใจ ใหแรงจนกระดกลน กยงด จนมเสยงหวด หรอ ซดซาด กได แลวคอยผอน ใหเบาไปๆ จนเขา ระดบปรกต ของมน ตามธรรมดาทคนเราหายใจ อยนน ไมใชระดบปรกต แตวา ตากวา หรอ นอยกวาปรกต โดยไมรสกตว โดยเฉพาะ เมอทากจการงานตางๆ หรอ อยในอรยาบถ ทไมเปนอสระ นน ลมหายใจของตวเอง อยในลกษณะ ทตากวาปรกต ทควรจะเปน ทงทตนเอง ไมทราบได เพราะฉะนน จงใหเรมดวย หายใจอยางรนแรง เสยกอน แลวจงคอยปลอย ใหเปนไป ตามปรกต อยางน จะไดลมหายใจ ทเปนสายกลาง หรอ พอด และทารางกาย ใหอยในสภาพ ปรกตดวย เหมาะสาหรบ จะกาหนด เปนนมต ของอานาปานสต ในขนตน นดวย ขอยา อกครงหนงวา การบรกรรมขนตน ทสดน ขอใหทา จนเปนของเลนปรกต สาหรบทกคน และทกโอกาสเถด จะมประโยชน ในสวนสขภาพ ทงทางกาย และทางใจ อยางยง แลวจะเปน บนได สาหรบขนทสอง ตอไปอกดวย

แทจรง ความแตกตางกน ในระหวางขน "วงตามตลอดเวลา" กบขน "ดกดอยเปนแหงๆ" นน มไมมากมายอะไรนก เปนแตเปนการ ผอนใหประณตเขา คอ มระยะ การกาหนดดวยสต นอยเขา แตคงมผล คอ จตหนไปไมได เทากน เพอใหเขาใจงาย จะเปรยบกบ พเลยง ไกวเปลเดก อยขางเสาเปล ขนแรก จบเดกใสลงในเปล แลวเดกมนยง ไมงวง ยงคอยจะดน หรอ ลกออกจากเปล ในขนน พเลยง จะตองคอย จบตาด แหงนหนาไปมา ดเปล ไมใหวางตาได ซายท ขวาท อยตลอดเวลา เพอไมใหเดก มโอกาสตกลงมา จากเปลได ครนเดกชกจะยอมนอน คอ ไมคอยดนรนแลว พเลยง กหมดความจาเปน ทจะตอง แหงนหนาไปมา ซายทขวาท ตามระยะ ทเปลไกวไป ไกวมา พเลยง คงเพยงแต มองเดก เมอเปลไกว มาตรงหนาตน เทานน กพอแลว มองแตเพยง ครงหนงๆ เปนระยะๆ ขณะทเปลไกว ไปมา ตรงหนาตน พอด เดกกไมมโอกาส ลงจากเปล เหมอนกน เพราะ เดกชกจะยอมนอน ขนมา ดงกลาวมาแลว ระยะแรก ของการบรกรรม กาหนดลมหายใจ ในขน "วงตามตลอดเวลา" น กเปรยบกนไดกบ ระยะทพเลยง ตองคอยสายหนา ไปมา ตามเปลทไกว ไมใหวางตาได สวนระยะทสอง ทกาหนดลมหายใจเฉพาะทปลายจมก หรอทเรยกวา ขน "ดกอย



แหงใดแหงหนง" นน กคอ ขนท เดกชกจะงวง และยอมนอน จนพเลยง จบตาดเฉพาะ เมอเปลไกว มาตรงหนาตน นนเอง

เมอฝกหด มาไดถง ขนทสอง นอยางเตมท กอาจฝกตอไป ถงขนท ผอนระยะการกาหนดของสต ใหประณตเขาๆ จนเกดสมาธ ชนดทแนวแน เปนลาดบไป จนถงเปนฌาน ขนใด ขนหนง ได ซงพนไปจาก สมาธอยางงายๆ ในขนตนๆ สาหรบ คนธรรมดาทวไป และไมสามารถ นามากลาว รวมกน ไวในทน เพราะเปนเรอง ทละเอยด รดกม มหลกเกณฑ ซบซอน ตองศกษากน เฉพาะผสนใจ ถงขนนน

ในชนน เพยงแตขอใหสนใจ ในขนมลฐาน กนไปเรอยๆ จนกวาจะเปน ของเคยชน เปนธรรมดา อนอาจจะ ตะลอมเขาเปน ชนสงขนไป ตามลาดบ ในภายหลง ขอให ฆราวาสทวไป ไดมโอกาส ทาสมาธ ชนดทอาจทา ประโยชนทง ทางกาย และทางใจ สมความตองการ ในขนตน เสยชนหนงกอน เพอจะไดเปนผชอวา มศล สมาธ ปญญา ครบสามประการ หรอ มความเปน ผประกอบตนอยใน มรรคมองคแปดประการ ไดครบถวน แมในขนตน กยงดกวา ไมมเปนไหนๆ กายจะระงบ ลงไปกวา ทเปนอย ตามปรกต กดวยการฝกสมาธ สงขนไป ตามลาดบๆ เทานน และจะไดพบ "สงทมนษย ควรจะไดพบ" อกสงหนง ซงทาใหไมเสยท ทเกดมา.

หอสมดธรรมทาน

๒๘ สงหาคม ๒๔๙๑


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ศานตภาพอยทไหน?

ศานตภาพอยทไหน ?

คณะหนงสอพมพศานตสาสน มาขอใหขาพเจาชวยเขยนเรองเปนปฐมฤกษใหแกหนงสอพมพของตน. ในฐานะทเราเปนพวกใฝศานตภาพดวยกน ขาพเจาจงยนดรบและเขยนเรองน ดงทปรากฏแกตาทานทงหลายอยบดน.

ความสขหรอความทกข ศานตภาพหรอความโกลาหลนน มนสาเรจอยทใจ ซงจะเปนตวผรสกเทานน เชนเดยวกบ สวมรองเทาหนงบยางอยเสมอ เรากรสกหรอไดรบผลเปนวา พนแผนดนในโลกนทงหมดเทวดาทานปลาดไวดวยแผนหนงซบยางไมมทวางเวนเลย. และโดยทานองตรงกนขาม ถาหากวารองเทาทเราสวมนน มตะป ๔-๕ ตว แลบออกมาจากพนรองเทา และเจาะพนหนงเทาของเรา ทกๆ กาวทเรากาวไปแลว โลกนกกลายเปนโลกทเทวดาลาดไวดวยหนามเทานนเอง. เพราะเหตนเปนอนกลาวไดวา เราสามารถทจะสรางโลกของเราเอง ใหเปนโลกทตรงกบความตองการของเรา ไดทกเมอ ถาเราสามารถจดการกบตวเราเอง คอใจของเราเอง โดยไมตองเกยวของกบผอนหรอสงอนเลย.

ศานตภาพจรงๆ นน มในโลกนไมไดดอก เพราะเหตวาชวตไดเปนตวสงครามเสยเองแลว. โลกคอชวต ชวตเปนเพยงสเขยว สแดง หรอสอะไรกได ทปายกนไปปายกนมาบนสงๆ หนง ทไมมสอะไรเลย ตณหาเปนผปาย อปาทานเปนแปรงสาหรบชบสปาย. มกายหรอวตถเปนแผนกระดาษทรองรบส, "สง" ทไมมอะไรเลยนน. ไมใชสงเดยวกบกระดาษ ไมใชสงเดยวกบสทปาย เพราะวา กระดาษกมสอยางใดอยางหนงอยแลว อยางนอยทสดกสขาว ถาหากวาทานหาตวสงทไมมสพบ กแปลวา ทานอาจหาศานตภาพพบ. แตวา แมทานจะควากระปองสทงสน หรอเผากระดาษแผนนนเสยดวย ทานกไมอาจพบ "สง" ทไมมสนนเลย เพราะเหตวา "สง" ทไมมสนน ทสกม ทแปรงกม ทกระดาษกม และมอยในททวไปดวย. สอาจจะปายใหกระดาษเลอะเทอะได แตไมสามารถปาย "สง" ทไมมสใหเลอะเทอะได แมวาจะไดปายเขาทสงนน. เพราะฉะนน ศานตภาพทแทจรงนน เราไมจาเปนจะตองไปหาจากทอน ใหนอกไปจากโลก ทงทในโลกนนไมมศานตภาพเลย เชนเดยวกบทเราอาจจะ "หยงเหน" สงทไมมสเลย ไดตรงททมสดา สแดง สขาว สเขยว ฯลฯ นนเอง, ทานจงปดสไปเสยทางหนง แลวปดกระดาษไปเสยอกทางหนง แลวทานจะพบสงทไมมส แตอยาเพอนกเอาลวงหนาวาเปนความสญเปลา, ถาปรากฏเปนความสญเปลา กตองถอวา ทานยงไมม "ตา".

ศานตภาพหรอสงทยงไมมสนน ตองเปนสงทไมถกอะไรทาขน ไมมอะไรปรง ไมมอะไรกวน ทงอดต อนาคต และปจจบน. โลกน หรอชวตน เปนสงทมสงอนทาขน ปรงขน และกวนใหปนปวนอยเสมอ ทงอดต อนาคต ปจจบน. ความเกดขนมา กไมใชของมน เพราะมนเกดเองไมได สงอนหลายสงปรงหรอทามนขนมาดวยเหตผลอยางอนตางหาก มนจงไมมอสระเปนตวมนเอง จง


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ศานตภาพอยทไหน?

สงบไมได ตลอดเวลาทยงเปนอสระไมได. การทาสงคราม การจดเรองเศรษฐกจ ศลปะ วฒนธรรม อารยธรรม หรอการศกษาสาขาใด แมจะจดใหดอยางไรกตาม ชวตนนกไมมโอกาสทจะพบกนเขากบศานตภาพ หรอสงทไมมสนนเลย เพราะวา สงคราม เศรษฐกจ ศลปะ วฒนธรรม อารยธรรม และการศกษาตางๆ ของโลก กคอสทเลอะเทอะเราดๆ นเอง และเปนสงครามอยในตว, เปนขบถอยในตว.

จงใหชวต ทมปรกตธรรมดารอแร จวนจะจมนาตายอยเสมอนน มองใหทะลตวมนเองหรอโลกทงสน ขามไปยงฟากฝงขางโนนเถด จะพบศานตภาพ หรอ "สง" ทไมมส จงระคนสเขยว เหลอง แดง ฯลฯ ทเลอะเทอะเหลานนเขาดวยกนใหเหมาะสวนจนกลายเปนสขาว แลวเพกถอนสขาวใหสนสญไปอกครงหนงเถด จะไดความสงบซงไมมส อนเปนจดมงของชวตทงมวล. นนแล คอ ศานตภาพ.


ปทมคงคา ๖ มนาคม ๒๔๘๙


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข จะมชวตเปนคนอยอยางไรจงจะไมขาดทน

จะมชวตเปนคนอยอยางไร จงจะไมขาดทน

ฉนอยากใหเพอนมนษยของฉนทกคน คดปญหาขอทวา ถาเราจะไมเปนคนชนดทเหมอนกบเขา แตจะเปนอยางของเรา เราจะตองเปนอยางไรจงจะไมขาดทน.

บางคนคงจะยอนถามฉนวา การเปนคนอยทกวนๆ น ตองลงทนดวยหรอ? เหนมแตลงทนเรยน ลงทนคา หรออะไรทานองนทงนน ไมเหนมใครลงทนในการเปนคนเลย.

ฉนจะตองขอโทษ ในการทฉนมความเหนวา การเคลอนไหวของเราทกอยาง ไมวาจะเปนฝายการทา หรอเปนการรบผลของการทา ลวนแตเปนการลงทนในการเปนคนไปหมด เราลงทนลงแรงวงแลนไปในวฏสงสาร ลงทนมาเกดเปนคน ลงทนในการดารงชพเปนอย, ตองหวเราะ ตองรองไห อม หว รก โศก เพลน หงอย ไปหองนา ไปหองสวม ฯลฯ ปวยไข หาย สบาย กระทงตาย เพอเกดใหมในทสด ทงหมดนเปนการลงทน เรยนเพอร แลวเขดหลาบในการทจะไมตองวงมาวนเวยน เปนเชนเดยวกนตอไปอก ฉนเหนวา ทงการกระทา และการรบผลของการกระทาทงดและชวทงหมดนน ลวนแตเปนการถกธรรมชาตบงคบใหเราทาและเปนไป. เปนการ ลงทนเรยน เพอใหเรากลายเปนผสามารถขนอยเหนอกฎเหลานนคอ นพพาน! ถาเราไมลงทนดวยการลองมาเปนคนดเสยกอน เรากจะไมมความรอะไรเลย ในการทจะถอนตวขนใหพนจากการทจะตองเปนคน (หรอเปนสตว) ไป อยางไมมทสนสด, เราลงทนดวย การทนเปนคน เพอเรยนรและ สอบไล ใหไดถง ขนทจะไมตองเปนคน อกตอไป. การตายชวยอะไรเราไมไดในขอน เพราะมนกลบมาเกดอก, เวนไวแตเราจะเปนคนใหครบถวนตามหลกสตรเสยกอน คอเปนคนชนดทมกาไร ไมขาดทน. หรอกลาวอกอยางหนงกคอ ศกษาใหรจกการเปนคนดวยการเคยเปนคนเสยอยางเตมท จนตนสามารถเอาชนะอยเหนอการเปนคนของตนเอง ไดนนเอง. เราจะเปนผมกาไรประจาวน ทกๆ วนได ดวยการทเรามทกขกะใครไมเปน ไมวาเหตการณอยางใดจะเกดขน และเราจะงบยอดมกาไรเดดขาดในขนสด ในการทเราเขาถงขดทความทกขไมอาจเกดขนอกตอไป.

บางคนคงจะถามวา ถาเกดมาทางานไดรบผลสาเรจรารวยสมบรณพนสขดวยเกยรตและทรพยแลว ยงจะวาขาดทน ในการเปนคนอกหรอ ?

ฉนตอบวา การสมบรณพนสขนน กเปนเพยงการลงทนอยางหนง หรอตอนหนงของการลงทนในการเปนคนเทานน คอ เปนการลงทนเพอใหเราไดเรยนรวา มนกเปนของหลอกๆ เชนเดยวกบการตกระกาลาบากเหมอนกน. ครนเรารจกมนอยางถกตองแลว เรากจะเปนคนมากขนอก จนกระทงเปนคนทเตม (Perfected) โดยทกๆ ทาง ในการทจะบรสทธ สวางไสว และสขเยน. ความสมบรณพนสขจงเปนเพยงการลงทนเทานน ยงหาใชผลกาไรแหงการเปนคนไม กถาใคร


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข จะมชวตเปนคนอยอยางไรจงจะไมขาดทน

หลงเอาตนทนมาใชจายเสย อยางกะวามนเปนผลกาไรแลว คนนนกจะหมดกระเปาเลย! แลวเขากจะตองฟบหนารองไหกบพนดน ตรงทเขายนนนเอง, ไมเชอใครลองใชความสมบรณพนสข ในฐานเปนผลกาไรของชวตดเถด!

เชญทานลอง คาการเปนคน ของทานดเรอยๆ ไปเถด ทานจะเหนเอง.

พทธทาส อนทปญโญ

หอสมดธรรมทาน ไชยา ๑๙ มนาคม ๒๔๘๖


ชมนมเรองสน – พทธทาสภกข ธรรมะกบเรา

ธรรมะกบเรา

(เรองน ลงพมพในหนงสอพมพ พาณชย-บญช, ฉบบ กรกฎาคม ๒๔๙๐)

ทานภกษ พทธทาส อนทปญโญ สานกอยในสวนโมกขพลาราม ไชยา สานกนเปนทปฏบตธรรม หรออกนยหนง คอเปนฝายอรญวาส ทานพทธทาส อนทปญโญ เปนผปฏบตธรรม และปรากฏมาแลววา ปฏบตมาดวยด ทานไดพยายามเราความสนใจของพทธบรษท โดยเฉพาะอยางยงรนใหมใหสนใจในแกนของพระธรรม ดงทปรากฏแพรหลายโดยบทความบาง โดยปาฐกถาบาง บทความขางลางนกเปนสวนหนง ซงจะเปนประโยชนอยางยงแกบคคลในระดบนสตแหงมหาวทยาลย.

(บนทกของบรรณาธการ พาณชย - บญช)

ทานบอกใหฉนชวยเขยนเรองหนาท และวธทเราจะตองปฏบตตอ "ธรรมะ" กคาวา ธรรมะนน โดยพยญชนะมอยางเดยว. แตโดยความหมายแลวมหลายอยาง หลายขนาด; ฉนจงไมทราบวาใหเขยนธรรมะอยางไหนแน กาลงไมแนใจอย กเกดความคดวา ในขนตนนเขยนเผอใหหลายๆ อยางดกวา, เมอทานเลอกชอบใจอยางไหนแลว มเวลาจงคอยเขยนกนเฉพาะธรรมะอยางนนใหละเอยด กคงสาเรจตามประสงค.

คาวา "ธรรมะ" น โดยศพทศาสตรหรอนรกตศาสตร แปลวา สงซงทรงตวมนเองอยได หรอโดยความหมายกไดแก สงทงปวงนนเอง ไมมอะไรทไมถกเรยกวา ธรรม ไมวาสงนนจะเปนสงเปลยนแปลง หรอเปนสงทไมมการเปลยนแปลงกตาม สงทงหลายประเภททเปลยนแปลง กทรงตวมนอยไดดวยการเปลยนแปลง หรอโดยพฤตนยกตวความเปลยนแปลงนนเอง คอตวมนเอง. สวนสงทงหลายประเภททไมเปลยน กทรงตวอยไดดวยความไมเปลยนแปลง หรอตวความไมเปลยนแปลงนนเอง เปนตวมนเอง. ทงสองประเภทน ลวนแตทรงตวเองได จงเรยกมนวา "ธรรมะ" หรอ "ธมม" แลวแตวาจะอยในรปภาษาบาล สนสกฤต หรอภาษาไทย คาวาธรรม โดยศพทศาสตร ตรงกบคาไทยแทวา "สง" เปนสามญญนาม หมายถงไดทกสง และมคณลกษณะคอการทรงตวมนเองตามทกลาวมาแลวขางตน หนาทอนเราจะตองประพฤตตอมน กไมมอะไรมากไปกวา เฉยๆ เสยกแลวกน อยาขนอาสาเขาไปแบกไปทรงใหมนแทนตวมนเลย. นคอคาวา "ธรรม" โดยความหมายรวมและเปนกลางทสด.

แตคาวา ธรรม น ถกนาไปใชโดยขนาดและอยางตางๆ กน มงหมายตางกน เลยทาใหฟนเฝอไปได ฉะนนในกรณหลงน ตองพจารณากนทละอยางเชน :-

คาวา "ธรรมะ" ทมาในประโยควา "ผใดประพฤตธรรม ผนนไมไปทคต" นน, คานหมายถงศลธรรมทวไป. หนาททคนทวไปจะตองประพฤตกคอ ชวยกนบงคบตนเองใหประพฤต. ศลธรรมของคน



ทงหลายทไมประพฤตนน ไมใชเพราะไมร เปนเพราะทกคนพากนเหยยบร ขอจงชวยกนอยาเหยยบรตอไปอกเลย.

คาวา "ธรรมะ" ทมาในประโยควา "บณฑตควรละธรรมทดา ควรเจรญธรรมทขาว" นน. ธรรมคานมความหมายตรงกบคาวา การกระทา คอเราอาจพดใหชดเจนเสยใหมวา "บณฑตควรละการกระทาทดา ควรเจรญการกระทาทขาว" ในกรณทคาวา ธรรมะตรงกบคาวา การกระทา (Action) มอรรถะเปนกลางๆ เชนน เรามหนาททาแตสงทด.

คาวา "ธรรม" ทมาในประโยควา "เขายงหางไกลจากธรรมนนอยางกะฟากบดน แมวาเขาจะฟงเทศนทกวนพระ" นมความหมายตรงกบสถานะหรอ State ชนหนงๆ ตามแตทานจะบญญตธรรมไวเปนชนๆ อยางไร. เรามหนาทในเรองน คอรบเลอนชนใหตวเอง ใหสมกบเกยรตของตว.

คาวา "ธรรม" ทมาในประโยควา "สงขารทงหลายมความเกดขนและเสอมไปเปนธรรม (อปปาทวยธมมโน)" ; คานตรงกบคาวา ธรรมดา (Nature) หนาทของเราคอบางอยางควรเรยนและสงเกตอยางเตมท บางอยางเอาแตเพยงเอกเทศ.

ในประโยควา "พระพทธเจาเกดในโลกเพอประกาศสจธรรม" เชนคาวา ธรรม หมายถงกฎธรรมดา (Law of Nature) เชนวา ทกขตองเกดมาจากสงนน ความดบทกขมไดเพราะสงนน. หรอวา สงทงปวงตองเปนอยางนนๆ เปนตน. หนาทของเรา คอตองทาตวใหเขากนไดกบกฎนนบาง รจกนาเอากฎนนมาใชใหเปนประโยชนบาง. (คาวาสจธรรมในทน ใชคาวา ธมม เฉยๆ แทนได).

ในประโยควา "เสยทรพยเพอไถเอาอวยวะไว เสยอวยวะเพอไถเอาชวตไว. ยอมเสยทงหมดนน เพอเอาธรรมไว" เชนน คาวา "ธรรมะ" หมายถง "ความถกตอง" หรอ Righteousness หนาทของเรา คอ เลอกเอาเองตามใจชอบในทางทถกตอง.

ในประโยควา "ตดสนคดไมเปนธรรมกลาวหาไมเปนธรรม" เหลาน คาวา ธรรม หมายถง ความยตธรรม (Justice of Justness) หนาทของเราคอ ระวงใหเปนธรรม.

ในประโยคทพระทานสวดเมอสวดศพ วา กสลา ธมมา อกสลา ธมมา อพยากตา ธมมา "ธรรมทงหลายทเปนกศล, ธรรมทงหลายทเปนอกศล, ธรรมทงหลายททานไมบญญตวา เปนกศลหรออกศล" เชนนคาวา ธรรม เปนคากลางๆ มความหมายตรงกบคาวา "สง" หนาทของเราโดยทางปฏบต ยงกลาวไมไดวา คออะไร เพราะยงไมไดยตวาจะเอาความหมายกนตรงไหน. นเพอชใหเหนวา คาวา ธรรม ในภาษาบาลนน กวางขวางเพยงไร. คอถาไมมคณนามประกอบแลว คาวา ธรรมในทเชนนไมมความหมายอะไรมากไปกวาคาวา สง นนเลย. สง เทากบ Thing.



ในประโยควา "เมอธรรมทงปวงถกเพกถอนแลว วาทบถทงหลายกพลอยถกเพกถอนตามไปดวย" (สพเพส ธมเมส สมหเตส สมหตา วาทปถาป สพเพ). คาวา ธรรมในทน หมายถงแตสงตางๆ ทอยในวงของความยดมนถอมนของสตว ไดแกคาวา "สง" เหมอนกน แตกนเอามาเฉพาะประเภททเกยวกบการยดถอ ไมทวไปแกสงทไมยดถอ แคบกวาขอขางบนเลกนอย. ตวอยางในเรองน เชน เงน ทอง ลก เมย ขาวของ เปด ไก วว ควาย ฯลฯ ถาใครถอนความยดมนวา เปนสตว เปนคน ตวตน เรา เขา ของเรา ของเขาเสยไดแลว เหนเปนสกวา สงขารเสมอกน ชอทเรยกสงเหลานนกพลอยไมมความหมายไปดวยสาหรบผนน. นคาวา ธรรมตรงกบ "สงทถกยดถอ" คออปาทานกขนธ ทมความยดถอ, หนาทของเราในธรรมประเภทนกคอ คดเพกถอน อยายดถอ จะไดสงบเยน ไมขนๆ ลงๆ ไปกบธรรมเหลานน.

ในประโยควา "ธรรมเหลาใดมเหตเปนแดนเกด พระตถาคตทรงแสดงเหตของธรรมเหลานน (เย ธมมา เหตปปภวา เตส เหต ตถาคโต)" คาวาธรรมในทนไดแก "สงซงเปนผล" ซงมเหตปรงแตงขน และกาลงบงคบใหเปนไปตามอานาจของเหต สงซงเปนผล หรอ Phenomena เหลาน เราม หนาทจะตองคนหาเหตของมนใหพบ แลวจดการกบเหตนนๆ ตามทควรจะทา. เชนทกขเปนผลของความทะยานอยาก เราจดการสบบลเมตหรอเปลยนกาลงงานของความอยากนน เอามาใชเปนกาลงงานของความรสกทางปญญา ทาไปตามความรสกทถกทควร ไมทาตามอานาจของความอยากนนๆ ทกขกนอยลงและหมดไปในทสด.

ในประโยควา "พระนพพานเปนธรรมทปลอดจากโยคะ ไมมธรรมใดยงไปกวา" เชนน คาวา ธรรม หมายถง (Thing) สงใดสงหนงในบรรดาสงทงหลาย เชนเดยวกบสงอนเหมอนกน หาความหมายในทางปฏบตอยางใดอยางหนงมได เพราะเปนนามศพทกลางเชนเดยวกบคาวา "สง" ในภาษาไทย หรอคาวา (Thing) ในภาษาองกฤษ ทเกยวกบคาวา "ธรรม" ลวนๆ ในประโยคน หนาทยงไมเกด.

ในประโยควา "เขาไดรบประโยชนตอบแทนในทฏฐธรรม" (ทฏฐธรรม แปลวา ธรรมอนสตวเหนแลว) ในประโยคเชนน คาวา ธรรมตรงกบคาวา เวลา หรอแปลวาเวลา; ในทฏฐธรรม กคอภายในเวลาทผนนเหนไดดวยตนเอง คอในชาตน ไมตองรอถงชาตหนา. ในกรณทแปลวา เวลาเชนน คาวา ธรรมลวนๆ ยงไมกอใหเกดหนาทอะไร เชนเดยวกบขอทแลวมา.

ในประโยควา "บคคลผบรรพชา อปสมบทแลว ไมพงเสพเมถนธรรม" เชนน คาวา ธรรม แปลวา การกระทา เปนคากลางยงกวาในประโยคทวา บณฑตควรละธรรมดา เจรญธรรมขาว เปนเพยงการทา (Doing) กลางๆ ทวไป ไมมงแสดงในทางดชวและเปนศพทนามธรรมดาคาหนง ไมมความหมายเกยวกบทางธรรมหรอทางโลกอะไรๆ หมด ตอเมอมคาอนประกอบเขาจงมความหมายไปในทางใดทางหนง เชนในทนประกอบกนเปน เมถนธรรม แปลวา การกระทาของคนค คอสตรกบบรษ. คาวา ธรรมลวนๆ ในทน ไมมความหมายอนจะกอใหเกดหนาท และเปน



เชนเดยวกบสองขอทแลวมา. (ยกมาเปนตวอยาง เพอใหเหนวา คาวา ธรรม ในภาษาบาลนน ทานใชกนมากมายหลายประเภทอยางไร)

ในประโยควา "เขากลาวธรรมของตวเองวาบรบรณ กลาวธรรมของผอนบกพรอง (สก ห ธมม ปรปณณมาห อญสส ธมม ปน ปนมาห)" เชนนคาวาธรรม ตรงกบคาวาลทธ คอกลาวใหชดกกลาวเสยใหมวา "ลทธของฉนถกตองครบถวน ลทธของทานไมครบถวน" ดงทเชนนกศาสนาชอบกลาวกนในบดน เพอยกศาสนาของตนเอง. ใหเหนวามอะไรครบ สมควรยกขนเปนศาสนาสากลของโลก คาวา ธรรม ทตรงกบคาวา ลทธ (Dogma) เชนนถอวายงไมเกดหนาทเชนเดยวกน แตถาจะใหเกดหนาทกคอระวง เลอกลทธทจะเอามาถอใหดๆ.

ในประโยควา "ภกษทงหลาย ภกษในศาสนานยอมฟงธรรมโดยเคารพ ยอมเรยนธรรมโดยเคารพ (อธ ภกขเว สกกจจจ ธมม สณนต, สกกจจ ธมม ปรยาปณนต)" เชนน คาวา ธรรม หมายถง ปรยตธรรม เชน เรยนพระไตรปฎก เรยนนกธรรม เรยนบาล สรปกคอ การเรยนดวยตาราหรอคมภรทกอยาง หนาทของเราเกยวกบธรรมในทนคอ อตสาหเรยน อตสาหฟง อตสาหคด อตสาหจา อตสาหถาม ไวนนเอง.

ในประโยควา "ธรรมแล ยอมรกษาผประพฤตธรรม (ธมโม หเว รกขต ธมมจาร)" เชนน คาวา ธรรม ไดแก ปฏบตธรรม หรอ การปฏบต ไมหมายเฉพาะการเรยนเฉยๆ หนาทของเราในคาวา ธรรมชนดน กคอการปฏบตเหมอนกน. ตองปฏบตจรงๆ เพยงแตเรยนรนนไมพอ หรอจะนอนรออานาจธรรมอนศกดสทธประจาโลกอยางเดยวกไมไหวแน รบปฏบตอยางลมหลมตาเทานน จงจะเอาตวรอดได

ในประโยควา "ผปตในธรรม ยอมอยเปนสข (ธมมปต สข เสต)" เชนน คาวา ธรรม หมายถง ปฏเวธธรรม คอผลของการปฏบต กลาวคอ มรรคทตนไดบรรลแลว หรอเรยกสนๆ กคอ ผลแหงการปฏบต ความปตทจะเกดขนไดในธรรมนน เกดไดเฉพาะแตในธรรมทตนเองไดบรรลแลวเหนแลวเทานน แมจะเลกนอยเพยงไรกตองเปนธรรมทตนบรรลแลวเหนแลว มฉะนนปตไมเกดขน คาวา ธรรมในทนจงหมายถงปฏเวธ หนาทของเราทงโดยตรงและโดยออมคอ พยายามหามาชมดบางอยาเหนเปนของคร.

ในประโยควา "ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถาคต ผใดไมเหนธรรม ผนนแมจะคอยดงมมจวรของเราไปไหนดวยกน กหาชอวาเหนตถาคตไม" เชนน คาวา ธรรม หมายถงความหมดกเลส เปนความประเสรฐชนดทมในเมอเมอประพฤตธรรมสาเรจแลว แมบางสวนหรอทงหมด จนเหนชดวา คนทบรสทธ คนทสวางแจมแจง คนทเปนสขสงบเปนอยางนๆ ทาใหเหนวา พระอรหนต ทานผดกบคนธรรมดา กทตรงนเอง ชอวาเหนธรรมในทน คาวาธรรมในทน จงหมายถงความเปนพระอรหนตหรอพระพทธเจา. หนาทของเราในเรองนมวา เราจะตองรเหมอนทพระพทธเจาทานทรงร พน



ความดและความชวเหมอนทพระพทธเจาทานพน โดยเฉพาะคอรอรยสจ ๔ กระทงเสวยผลแหงความรนนอยดวยใจตว.

ในประโยควา "ธรรมเปนสงทพระผมพระภาคตรสไวดแลว เราขอนอบนอมธรรมนน สวากขาโต ภควตา ธมโม ต ธมม นมสสาม" เชนน คาวา ธรรม ในทน หมายถงเฉพาะคาสอนทเปนนยยานกธรรม คอท "ชทางบรรเทาทกข และชสขเกษมศานต ชทางพระนฤพาน อนพนโศกวโยคภย" เทานน ไมหมายถงสงทงปวงเหมอนบางขอขางตน หนาทของเราในทน คอเรงพจารณาใหอยางหนกวา ธรรมทตรสไวนนทนตอการพสจน (เชน สองบวกสามไดหา) จรงหรอไม จนเหนวาพระองคตรสไวดจรง คอไมผดแลวนอบนอม คอทาตามเหมอนอยางกะวามนเปนสงทเราคดคนไดเอง ทาใหเกดผลไดเอง.

ในประโยควา "พระพทธเจาทงหลายไดทรงเคารพใคร แตทรงเคารพธรรม" คาวา ธรรม ในทน หมายถงระเบยบอนบคคลจะพงประพฤตทงตอตนเองและผอน แมวาตนเองจะไมตองการผลอนจะพงไดจากการประพฤตตามระเบยบอนนน กเคารพในการทจะรกษาระเบยบอนนนไวใหเปนหลกของโลก, แมวาตนจะพนแลวจากบญและบาป เปนผทบญและบาปไมอาจฉาบทาตดไดอกตอไป กยงคงเคารพตอระเบยบแหงการละบาปบาเพญบญ เพอใหระบอบนยงคงเปนหลกเปนประธานของโลกทวไป แมวาตนเองจะพนทกขแลว กยงคงเคารพตอระเบยบของการปฏบตเพอความพนทกข, เพอพระองคทรงเหนวา การอยโดยปราศจากทเคารพเปนการไมสมควร แตพระองคมองหาบคคลใดเปนทเคารพไมได แมแตพระพทธเจาดวยกน, พระองคจงทรงเคารพธรรม คอระเบยบแหงความจรง (Truth system) ตามทควรจะมประจาโลกอยอยางไรตลอดอนนตกาล คาวาธรรมในกรณทแมแตพระพทธเจาเองกทรงเคารพเชนน หนาทของเรากคอ เคารพเหมอนกน ไดแกเคารพตวเอง ทรสกวา กาลงรกษาความดไวใหคงมอยในตวเอง และงอกงามไปจนกระทงดทสดเปนตนไป จนกระทงเคารพระเบยบแหงธรรมททนตอการพสจน ไมมความประมาทแมแตนอย ผใหญทดถกระเบยบปฏบตของเดก ยอมทาใหเดกหมดกาลงใจในการทจะรกษาระเบยบนน. ทงนเนองจากผใหญคนนนเขลาไปวา ระเบยบนนมเดกมผใหญไปตามคนผปฏบตดวย. ถามองเหนวาระเบยบทงหลายเปนอนเดยวกน ไมมเดกผใหญไปตามคนผปฏบตแลว กจะเปนผทเคารพระเบยบไดเตมท เชนเดยวกบทพระพทธเจาทานเคารพระเบยบ

ในประโยคยาวทวา "แมเขาฟง ธรรม นอย แตเหนธรรมดวยนามกาย เขานนแหละชอวา ผทรงธรรม" คาวา ธรรม ทงสามคาน ตางกนทง ๓ คา คาแรกหมายถง คาสอน (Body of the Teaching) คาทสองหมายถง ผลของการปฏบตธรรม ทเขาทาใหเกดขนไดแลว คาทสามหมายถง รปรางแหงการปฏบตธรรม. อนมอยทเนอทตวของเขา. ประโยคนทงประโยคใหเกดหนาท คอ ไดเลาเรยนมากหรอนอยไมสาคญ ขอแตใหไดรรสของธรรมบางเปนอยางนอยกแลวกน; จะมความสขดวย จะมเกยรตวาเปนผประพฤตธรรมหรอมธรรมดวย. การเรยนจบพระไตรปฎกแตไม



เหนธรรมนน ไมมทางทจะไดชอวาเปนผทรงธรรมเลย. เปนหนอนหนงสอ หรอคนหาบใบลานมากกวา.

ฉนเขยนมาใหทานเลอกมากพอแลว, จะเขยนใหหมดจรงๆ ทานกจะอานไมไหว และเลอกไมไหวตาลาย. เมอทานดธรรมะเขาทเหลยมใดเหลยมหนง เขาตาทานแลว ทานจงดเหลยมนนใหมาก มนกจะทะลไปยงเหลยมอนไดเอง และปรโปรงไปหมด ธรรมะกบเราจะพบกนแลวจดการอยางไรนน ปญหาขอนอยทวา หมายถงธรรมะอนไหนหรอคาไหนเสยกอน. ทานตองเลอกเอาเองเฉพาะคน เปนคนๆ ไป เพราะมาจากจดตงตนทผดกน. โลกสมยนเขาไมมเวลาทจะคดธรรมะ หรอไมมแมแตจะอานจะฟง ยอมเปนการยากอยทเขาจะนาธรรมะไปใชใหเปนประโยชนได มหนาซายงไมทราบวา จะตองการธรรมะ ตามความหมายของคาวา ธรรมะคาไหนดวยซาไป.

หอสมดธรรมทาน


๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๐


Documents

ชุมนุมเรื่องสั้น - พุทธทาสภิกขุ