บทที่ 3 ตอนที่ 4

การถ่�ายทอดพลั�งงานแลัะการหมุ�นเวี�ยนสารใน

ระบบน�เวีศ

http://i242.photobucket.com/albums/ff298/akapong999/dookdik2/BG/view/24.gif

04/13/23 copyright www.brainybetty.com 2006 All Rights Reserved

2

การถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหารหร�อสายใยอาหารมุ�ควีามุส าค�ญอย�างไร?

การถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหาร พลั�งงานจะผ่�านจากผ่&'ผ่ลั�ตไปตามุผ่&'บร�โภคระด�บต�าง ๆ ในแต�ลัะขั้�-นขั้องสายโซ่�อาหาร เร�ยกวี�า ลั าด�บขั้�-นการก�น (trophic level) จะท าให'เก�ดการน าธาต�อาหารไปใช้'ในการสร'างเน�-อเย�0อ หร�อส�งเคราะห1สารในการท าก�จกรรมุต�าง ๆ ขั้องร�างกายท าให'เก�ดควีามุสมุด�ลัในระบบ

น�เวีศ



3

น�กเร�ยนค�ดวี�า ถ่'ามุ�สารพ�ษปนเป3- อนอย&�ในผ่&'ผ่ลั�ต สารพ�ษน�-จะถ่&กถ่�ายทอดไปส&�ผ่&'บร�โภคได'หร�อไมุ� อย�างไร?

ถ่'ามุ�สารพ�ษปนเป3- อนอย&�ในผ่&'ผ่ลั�ต สารพ�ษเหลั�าน�-ก4จะถ่�ายทอดไปย�งผ่&'บร�โภคได'เร�ยกวี�า การสะสมุสารพ�ษในโซ่�อาหาร (biomagnific

ation) เช้�น ถ่'าฉี�ดสารฆ่�าแมุลังจ าพวีกด�ด�ท�ในพ�ช้ผ่�ก ด�ด�ท�ซ่70งเป8นสารพ�ษก4จะสะสมุในเน�-อเย�0อขั้องพ�ช้ตามุเส'นใย (fiber)เมุ�0อผ่&'บร�โภคลั าด�บท�0 1 บร�โภคเขั้'าไป ด�ด�ท�ก4จะสะสมุตามุไขั้มุ�นแลัะ

เน�-อเย�0อในส�ตวี1 แลัะเมุ�0อผ่&'บร�โภคลั าด�บท�0 2 บร�โภคเขั้'าไปด�ด�ท�ก4จะสะสมุในผ่&'บร�โภคลั าด�บท�0 2 ย�0งผ่&'บร�โภคลั าด�บส&งขั้7-นไปจะมุ�การ

สะสมุด�ด�ท�ในเน�-อเย�0อมุากขั้7-นตามุลั าด�บขั้องโซ่�อาหาร แลัะจะมุ�ผ่ลักระทบมุาถ่7งมุน�ษย1ด'วีย เน�0องจากมุน�ษย1เป8นผ่&'บร�โภคลั าด�บส�ดท'ายในโซ่�อาหารจ7งมุ�โอกาสได'ร�บด�ด�ท�มุาสะสมุในเน�-อเย�0อได'มุากท�0ส�ด นอกจากน�-จากการศ7กษาย�งพบวี�า แพลังก1ตอนพ�ช้แมุ'ได'ร�บด�ด�ท�

ปร�มุาณเพ�ยงเลั4กน'อยก4ท าให'กระบวีนการส�งเคราะห1ด'วียแสงลัดลัง หร�อด�ด�ท�ย�งขั้�ดขั้วีางการสร'างเปลั�อกไขั้�ขั้องนกท าให'จ านวีนขั้องนก

ในสายใยอาหารลัดลังด'วียไป



4

จากหลั�กการถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหารน�- น�กเร�ยนจะน าไปประย�กต1ใช้'ในการร�กษาค�ณภาพส�0งแวีดลั'อมุได'อย�างไร?

เราสามุารถ่น าหลั�กการถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหารน�-ไปประย�กต1ใช้'ในการร�กษาด�ลัยภาพส�0งแวีดลั'อมุได' ด�งท�0พบแลั'วีวี�าสารพ�ษสามุารถ่ถ่�ายทอดในส�0งมุ�ช้�วี�ตได'ตามุลั าด�บขั้�-นขั้องการบร�โภค ด�งน�-นควีรจะหาทาง

ป:องก�นอย�าให'มุ�สารพ�ษตกค'างในสภาพแวีดลั'อมุ หร�อตกค'างในผ่&'ผ่ลั�ต ซ่70งอาจท าได'โดยใช้'สารท�0สก�ด

จากสมุ�นไพรก าจ�ดศ�ตร&พ�ช้แทนการใช้'สารเคมุ�หร�อใช้'ช้�วีวี�ธ�อ�0น ๆ ในการก าจ�ดศ�ตร&พ�ช้ เช้�น การเลั�-ยงส�ตวี1ท�0

ก�นหนอน แมุลัง เพ�0มุขั้7-นแลั'วีน าไปปลั�อยในพ�-นท�0ท�0ต'องการก าจ�ด ตลัอดจนใช้'สารเคมุ�อย�างถ่&กต'องแลัะ

ใช้'เท�าท�0จ าเป8น



5

จากหลั�กการถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหารน�- น�กเร�ยนจะน าไปประย�กต1ใช้'ในการร�กษาค�ณภาพส�0งแวีดลั'อมุได'อย�างไร?

เราสามุารถ่น าหลั�กการถ่�ายทอดพลั�งงานในโซ่�อาหารน�-ไปประย�กต1ใช้'ในการร�กษาด�ลัยภาพส�0งแวีดลั'อมุได' ด�งท�0พบแลั'วีวี�าสารพ�ษสามุารถ่ถ่�ายทอดในส�0งมุ�ช้�วี�ตได'ตามุลั าด�บขั้�-นขั้องการบร�โภค ด�งน�-นควีรจะหาทาง

ป:องก�นอย�าให'มุ�สารพ�ษตกค'างในสภาพแวีดลั'อมุ หร�อตกค'างในผ่&'ผ่ลั�ต ซ่70งอาจท าได'โดยใช้'สารท�0สก�ด

จากสมุ�นไพรก าจ�ดศ�ตร&พ�ช้แทนการใช้'สารเคมุ�หร�อใช้'ช้�วีวี�ธ�อ�0น ๆ ในการก าจ�ดศ�ตร&พ�ช้ เช้�น การเลั�-ยงส�ตวี1ท�0

ก�นหนอน แมุลัง เพ�0มุขั้7-นแลั'วีน าไปปลั�อยในพ�-นท�0ท�0ต'องการก าจ�ด ตลัอดจนใช้'สารเคมุ�อย�างถ่&กต'องแลัะ

ใช้'เท�าท�0จ าเป8น



6

จากภาพในก�จกรรมุท�0 213. น�กเร�ยนสามุารถ่แยกออกเป8นโซ่�อาหารได'ท�-งหมุดก�0โซ่� อะไรบ'าง?

• โซ่�อาหารที่ 1 : สาหร�าย แพลงก์�ตอนส�ตว์� ก์��ง ปลา มน�ษย�

• โซ่�อาหารที่ 2 : สาหร�าย แพลงก์�ตอนส�ตว์� ก์��ง ปลา นก์อล��ม• โซ่�อาหารที่ 3 : สาหร�าย แพลงก์�ตอนส�ตว์� ก์��ง นก์อล��ม• โซ่�อาหารที่ 4 : สาหร�าย แพลงก์�ตอนส�ตว์� ก์��ง มน�ษย�• โซ่�อาหารที่ 5 : สาหร�าย ก์��ง นก์อล��ม เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 6 : สาหร�าย ก์��ง ปลา มน�ษย�• โซ่�อาหารที่ 7 : สาหร�าย ก์��ง มน�ษย�• โซ่�อาหารที่ 8 : สาหร�าย ต�ว์สงก์รานต� นก์อล��ม เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 9 : สาหร�าย หอย ปลา มน�ษย�• โซ่�อาหารที่ 10 : สาหร�าย หอย มน�ษย�• โซ่�อาหารที่ 11 : สาหร�าย หอย นก์อล��ม เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 12 : หญ้�า หน�นา นาก์ เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 13 : หญ้�า หน�นา เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 14 : หญ้�า หนอน นก์ปรอด นาก์

เหยยว์• โซ่�อาหารที่ 15 : หญ้�า หนอน นก์ปรอด เหยยว์



7

โซ่�อาหารหร�อสายใยอาหารในระบบน�เวีศบนบก แลัะระบบน�เวีศในน -าบร�เวีณท'องถ่�0นมุ�ควีามุซ่�บซ่'อนหร�อไมุ� เพราะเหต�ใดจ7งเป8นเช้�นน�-น?

ระบบน�เวีศบนบกแลัะระบบน�เวีศในน -าบร�เวีณท'องถ่�0นมุ�โซ่�อาหารหร�อสายใยอาหารท�0มุ�ควีามุ

ซ่�บซ่'อนมุาก เพราะมุ�ผ่&'ผ่ลั�ตแลัะผ่&'บร�โภคหลัายช้น�ดต�างก4เป8นอาหารแลัะถ่�ายทอด

พลั�งงานให'ก�บส�0งมุ�ช้�วี�ตหลัายช้น�ดเช้�นก�น โดยเฉีพาะมุน�ษย1ซ่70งจ�ดเป8นผ่&'บร�โภคลั าด�บ

ส�ดท'ายซ่70งบร�โภคท�-งพ�ช้แลัะส�ตวี1 จ7งสามุารถ่บร�โภคอาหารหลัากหลัายช้น�ดแลัะหลัายประเภทด�งน�-นจ7งมุ�ควีามุซ่�บซ่'อนขั้องโซ่�

อาหารแลัะสายใยอาหารมุาก



8

จากควีามุส�มุพ�นธ1ในร&ปโซ่�อาหาร แลัะสายใยอาหารท�0น�กเร�ยนส ารวีจได' บ�งบอกถ่7งสภาพขั้องระบบน�เวีศในท'องถ่�0นได'อย�างไร มุ�ส�0งใดท�0ควีรปร�บปร�งแก'ไขั้หร�อไมุ�?

โซ่�อาหารแลัะสายใยอาหารสามุารถ่บ�งบอกถ่7งสภาพขั้องระบบน�เวีศในท'องถ่�0นได' โดยพ�จารณาจากส�0งมุ�ช้�วี�ตท�0ส ารวีจได'

ถ่'ามุ�หลัากหลัายช้น�ด เมุ�0อน าส�0งมุ�ช้�วี�ตเหลั�าน�-นมุาจ�ดควีามุส�มุพ�นธ1ในร&ปขั้องโซ่�

อาหารหร�อสายใยอาหาร แลัะพบวี�ามุ�หลัากหลัายโซ่�อาหารหร�อมุ�สายใยอาหาร

ท�0ซ่�บซ่'อน แสดงวี�าในท'องถ่�0นน�-น ๆ มุ�ควีามุอ�ดมุสมุบ&รณ1ค�อนขั้'างส&ง



9

จากควีามุส�มุพ�นธ1ในร&ปโซ่�อาหาร แลัะสายใยอาหารท�0น�กเร�ยนส ารวีจได' บ�งบอกถ่7งสภาพขั้องระบบน�เวีศในท'องถ่�0นได'อย�างไร มุ�ส�0งใดท�0ควีรปร�บปร�งแก'ไขั้หร�อไมุ�?

โซ่�อาหารแลัะสายใยอาหารสามุารถ่บ�งบอกถ่7งสภาพขั้องระบบน�เวีศในท'องถ่�0นได' โดยพ�จารณาจากส�0งมุ�ช้�วี�ตท�0ส ารวีจได'

ถ่'ามุ�หลัากหลัายช้น�ด เมุ�0อน าส�0งมุ�ช้�วี�ตเหลั�าน�-นมุาจ�ดควีามุส�มุพ�นธ1ในร&ปขั้องโซ่�

อาหารหร�อสายใยอาหาร แลัะพบวี�ามุ�หลัากหลัายโซ่�อาหารหร�อมุ�สายใยอาหาร

ท�0ซ่�บซ่'อน แสดงวี�าในท'องถ่�0นน�-น ๆ มุ�ควีามุอ�ดมุสมุบ&รณ1ค�อนขั้'างส&ง



10

แผ่นภาพสายใยอาหารแบบด�ไทรท�สหร�อแซ่โพรไฟต�ก



11

1 . พ�ระมุ�ดจ านวีน (pyramid of numbers)

เป8นพ�ระมุ�ดท�0ใช้'จ านวีนขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ตในระบบน�เวีศน�-น ๆ มุาเขั้�ยนเร�ยงลั าด�บ โดยผ่&'

ผ่ลั�ตอย&�บร�เวีณฐาน ผ่&'บร�โภคลั าด�บต�าง ๆ ก4จะเร�ยงลั าด�บ

ขั้7-นไปมุ�หน�วียเป8นจ านวีนต�อตารางเมุตร



12

2 . พ�ระมุ�ตมุวีลัช้�วีภาพ (pyramid of biomass )

ใช้'มุวีลัช้�วีภาพ หร�อเน�-อเย�0อขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ตท�-งหมุดในร&ป

ขั้องน -าหน�กแห'งหน�วียเป8นกร�มุต�อตารางเมุตร ในการ

สร'างพ�ระมุ�ด



13

3 . พ�ระมุ�ดพลั�งงาน (pyramid of energyt )

เป8นพ�ระมุ�ดท�0แสดงค�าพลั�งงานในส�0งมุ�ช้�วี�ตแต�ลัะ

ช้น�ดมุ�หน�วียเป8นก�โลัแคลัอร�ต�อตารางเมุตรต�อป>



14

พ�ระมุ�ดขั้องระบบน�เวีศแบบใดบ'าง ท�0บางคร�-งพบวี�ามุ�ยอดแหลัมุอย&�ด'านลั�าง แลัะเพราะเหต�ใดจ7งเป8นเช้�นน�-น?

พ�ระมุ�ดจ านวีน แลัะ พ�ระมุ�ดมุวีลัช้�วีภาพ อาจมุ�ยอดแหลัมุอย&�ด'านลั�างได'ด�งน�-ค�อ

• พ�ระมุ�ดจ านวีน อาจมุ�ลั�กษณะฐานกวี'างหร�อแคบก4ได'ขั้7-นอย&�ก�บขั้นาดขั้องผ่&'ผ่ลั�ตถ่'าผ่&'ผ่ลั�ตมุ�ขั้นาดเลั4ก แลัะมุ�จ านวีนมุากกวี�าผ่&'บร�โภคก4จะเป8นพ�ระมุ�ดฐานกวี'าง ถ่'าผ่&'ผ่ลั�ตมุ�ขั้นาดใหญ� เช้�นพ�ระมุ�ดจ านวีนขั้องสวีนเงาะจะมุ�ลั�กษณะเป8นฐานแคบ เพราะเงาะหน70งต'นจะเป8นแหลั�งพลั�งงานให'แมุลังต�าง ๆ ได'จ านวีนหลัายพ�นต�วี แลัะกลั��มุแมุลังบนต'นเงาะ ก4เป8นแหลั�งพลั�งงานให'นกนานาช้น�ดได'หลัายส�บต�วี

• พ�ระมุ�ดมุวีลัช้�วีภาพ โดยปกต�พ�ระมุ�ดแบบน�-จะเป8นพ�ระมุ�ดฐานกวี'าง เน�0องจากมุวีลัช้�วีภาพขั้องผ่&'ผ่ลั�ตจะมุ�มุากกวี�ามุวีลัช้�วีภาพขั้องผ่&'บร�โภคท�0อย&�ถ่�ดขั้7-นไปในแต�ลัะลั าด�บเสมุอแต�ในบางโอกาสอาจเก�ดการเปลั�0ยนแปลังได'เช้�นในสภาพขั้องแหลั�งน -าบางแห�ง ในบางฤด&กาลัหร�อบางช้�วีงเวีลัาแพลังก1ตอนพ�ช้อาจมุ�มุวีลัช้�วีภาพน'อยกวี�าผ่&'บร�โภคลั าด�บถ่�ดไปถ่7งแมุ'วี�าแพลังก1ตอนพ�ช้จะมุ�มุวีลัน'อยแต�ก4เพ�0มุจ านวีนได'รวีดเร4วี เมุ�0อบางส�วีนถ่&กก�นไปส�วีนท�0เหลั�อก4เพ�0มุจ านวีนได'ท�น เมุ�0อน ามุาเขั้�ยนพ�ระมุ�ดจ7งได'พ�ระมุ�ดฐานแคบ



15

กฎส�บเปอร1เซ่นต1 (Law of ten percent)

พลั�งงานท�0ส�0งมุ�ช้�วี�ตแต�ลัะลั าด�บขั้�-นในระบบน�เวีศได'ร�บน�-นจะไมุ�เท�าก�น ตามุ

หลั�กการขั้องลั�นด1แมุนกลั�าวีไวี'วี�า พลั�งงานท�0ได'ร�บจากผ่&'ผ่ลั�ตท�ก ๆ 100 ส�วีน จะมุ�เพ�ยง 10 ส�วีนเท�าน�-นท�0ผ่&'

บร�โภคน าไปใช้'ในการด ารงช้�วี�ตแลัะการเจร�ญเต�บโต แลัะพลั�งงานในผ่&'บร�โภคแต�ลัะลั าด�บท�ก ๆ 100 ส�วีนก4จะถ่&กน า

ไปใช้'ได'แค� 10 ส�วีนเช้�นก�น



16



17

จากภาพพลั�งงานอ�ก 90 ส�วีน ในแต�ลัะลั าด�บขั้�-นขั้องผ่&'บร�โภคส&ญหายไปไหน?

พลั�งงานท�0ส&ญไป 90 ส�วีนค�อ ส�วีนท�0ก�นไมุ�ได' หร�อส�วีนท�0ก�นได'แต�ย�อยไมุ�ได'เป8นกากอาหารแลัะ

อ�กส�วีนหน70งร�างกายน าไปใช้'ผ่ลั�ตพลั�งงานส าหร�บการท าก�จกรรมุต�าง ๆขั้องร�างกาย


18

วี�ฏสารในระบบน�เวีศ

แร�ธาต�แลัะสารต�าง ๆ ในระบบน�เวีศเป8นส�0งจ าเป8นในการด ารงช้�วี�ตขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ต เช้�น คาร1บอน ไฮโดรเจน ออกซ่�เจน ไนโตรเจน แลัะฟอสฟอร�ส เป8นต'น สารต�าง ๆ เหลั�าน�-ลั'วียเป8นองค1ประกอบขั้องโมุเลัก�ลัท�0ส าค�ญในเซ่ลัลั1ส�0งมุ�ช้�วี�ต เร�ยกวี�า ช้�วีโมุเลัก�ลั

(biomolecules ) เช้�น ลั�พ�ด โปรต�น คาร1โบไฮเดรต แลัะกรดน�วีคลั�อ�ค ธาต�ท�0เป8นองค1ประกอบหลั�กเหลั�าน�-มุ�การหมุ�นเวี�ยนผ่�านโซ่�อาหารเป8นวี�ฏจ�กรเร�ยกวี�า

วี�ฏจ�กรสาร (material cycle ) เช้�น วี�ฏจ�กรน -า วี�ฏจ�กรคาร1บอน วี�ฏจ�กรไนโตรเจน วี�ฏจ�กรฟอสฟอร�ส

แลัะวี�ฏจ�กรก ามุะถ่�น



19

การถ่�ายทอดพลั�งงานแลัะการหมุ�นเวี�ยนสารในระบบน�เวีศ



20

ธาต�ท�0เป8นองค1ประกอบขั้องสารช้�วีโมุเลัก�ลั (biological molecule) น�-นมุ�ควีามุส าค�ญ

ต�อส�0งมุ�ช้�วี�ตอย�างไร เพราะเหต�ใด?

สารช้�วีโมุเลัก�ลัในเซ่ลัลั1ส�0งมุ�ช้�วี�ต ประกอบด'วียธาต�หลั�กท�0ส าค�ญค�อ C H O แลัะ N แลัะอาจมุ�ธาต�อ�0น ๆ อ�ก เช้�น P แลัะ S ต�วีอย�างขั้อง

สารช้�วีโมุเลัก�ลั ได'แก� คาร1โบไฮเดรต โปรต�น ไขั้มุ�นแลัะกรดน�วีคลั�อ�ก สารช้�วีโมุเลัก�ลัมุ�ควีามุส าค�ญต�อส�0งมุ�ช้�วี�ตหลัายประการ เช้�น 1. เป8นองค1ประกอบขั้องเย�0อห�'มุเซ่ลัลั1 ค�อ ท าหน'าท�0ป:องก�นหร�อให'

ควีามุแขั้4งแรงแก�เซ่ลัลั1 เป8นส�วีนท�0ก าหนดขั้อบเขั้ตขั้องเซ่ลัลั1แลัะควีบค�มุร�กษาสมุด�ลัขั้องสารภายในเซ่ลัลั1แลัะนอกเซ่ลัลั1 เป8นต'น

2. เป8นองค1ประกอบขั้องกรดน�วีคลั�อ�ก ซ่70งเป8นสารพ�นธ�กรรมุท�0เป8นหน�วียควีบค�มุแลัะก าหนดลั�กษณะขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ตแต�ลัะช้น�ด

3. เป8นองค1ประกอบขั้องฮอร1โมุนท�0ส าค�ญขั้องร�างกายช้�วียควีบค�มุให'ร�างกายมุ�ควีามุสมุด�ลั



21

การหมุ�นเวี�ยนสารแลัะถ่�ายทอดพลั�งงานในระบบน�เวีศมุ�ควีามุเหมุ�อนหร�อแตกต�างก�นอย�างไร?

-ส�วีนท�0เหมุ�อนก�นค�อจะมุ�การถ่�ายทอดจากผ่&'ผ่ลั�ตไปย�งผ่&'บร�โภคลั าด�บต�าง ๆ เป8นขั้�-น ๆจนถ่7งผ่&'สลัาย

สารอ�นทร�ย1-ส�วีนท�0แตกต�างค�อการถ่�ายทอดพลั�งงานจะไมุ�เป8นวี�ฏจ�กร แลัะพลั�งงานท�0ถ่�ายทอดในส�0งมุ�ช้�วี�ตน�-นจะมุ�การเปลั�0ยนร&ป แต�ไมุ�มุ�การส&ญหายไปไหนตามุกฎ

ขั้'อท�0 2 ขั้องการอน�ร�กษ1พลั�งงานไมุ�มุ�การส&ญหายแต�จะมุ�การเปลั�0ยนร&ปจากร&ปหน70งไปเป8นอ�กร&ปหน70ง

ได' เช้�น



22



23

จากแผ่นภาพจะเห4นได'วี�า พ�ช้น าพลั�งงานแสงจากดวีงอาท�ตย1มุาใช้'ในกระบวีนการส�งเคราะห1-

ด'วียแสง ได'ผ่ลั�ตภ�ณฑ์1จ าพวีกคาร1โบไฮเดรต ด�งน�-นพลั�งงานแสงก4มุ�การเปลั�0ยนร&ปมุาเป8นพลั�งงานเคมุ�ในร&ปขั้องสารอาหารสะสมุใน

พ�ช้ เมุ�0อส�ตวี1มุาก�นพ�ช้ส�ตวี1ก4ได'พลั�งงานเคมุ�ในร&ปสารอาหารไปใช้' ในการด ารงช้�วี�ต พลั�งงานเคมุ�ในพ�ช้ก4จะเปลั�0ยนร&ปไปเป8นพลั�งงาน

เคมุ�ในส�ตวี1ต�อไป แลัะเมุ�0อพ�ช้แลัะส�ตวี1ตายลังไปผ่&'สลัายสาร อ�นทร�ย1ก4จะท าการย�อยสลัายซ่ากพ�ช้แลัะซ่ากส�ตวี1เหลั�าน�-น

พลั�งงานเคมุ�จ7งมุ�การเปลั�0ยนร&ป เป8นพลั�งงานเคมุ�ท�0สะสมุในผ่&'สลัายสารอ�นทร�ย1ต�อไป

ส าหร�บการหมุ�นเวี�ยนสารน�-นจะเป8นวี�ฏจ�กร โดยอาจเร�0มุจากแหลั�ง ธาต�อาหาร

ซ่70งเป8นสารอน�นทร�ย1ในร&ปขั้องแร�ธาต�ซ่70งพ�ช้น าไปใช้'ในกระบวีนการ เจร�ญเต�บโต หร�ออาจอย&�ในร&ปขั้องแกEส เช้�น CO2 ซ่70งพ�ช้น าไปใช้'

ในกระบวีนการส�งเคราะห1ด'วียแสงได'เป8นสารอาหารซ่70งอย&�ในร&ป ขั้องสารอ�นทร�ย1 แลัะปลั�อยแกEส 2O ออกมุา แลัะอย&�ในร&ปขั้อง

ขั้องเหลัวี เช้�น ไอน -า เป8นต'น แลัะหมุ�นเวี�ยนในระบบอย&� ตลัอดเวีลัา



24

ส�0งมุ�ช้�วี�ตได'ร�บแร�ธาต�แลัะสารอาหารต�าง ๆ โดยวี�ธ�การใดบ'าง?

ส�0งมุ�ช้�วี�ตได'ร�บแร�ธาต�แลัะสารอาหารต�าง ๆโดยกระบวีนการต�อไปน�-

• 1. การลั าเลั�ยงในพ�ช้• 2. การลั าเลั�ยงสารผ่�านเซ่ลัลั1ด'วียวี�ธ�การ

ต�าง ๆ เช้�น ออสโมุซ่�สแลัะลั าเลั�ยงสารโดยต�วีพาในส�0งมุ�ช้�วี�ต

• 3. การก�นอาหาร แลัะการด&ดซ่7มุสารอาหาร



25

วี�ฏจ�กรน -า



26

การหมุ�นเวี�ยนขั้องน -าเก�ดจากกระบวีนการต�าง ๆ ท�0ส าค�ญ ได'แก�กระบวีนการใดบ'าง?

การระเหยขั้องน -า (evaporation) การควีบแน�น การตกขั้องหยาดน -าฟ:า

(condensation)

การคายน -าขั้องพ�ช้ (transpiration) การหายใจขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ต

(respiration)



27

วี�ฏจ�กรขั้องน -าท�0เก�ดโดยผ่�านกระบวีนการในส�0งมุ�ช้�วี�ตได'แก�กระบวีนการใดบ'างแลัะเก�0ยวีขั้'องส�มุพ�นธ1ก�บกระบวีนการท�0ไมุ�ผ่�านส�0งมุ�ช้�วี�ตอย�างไร?

วี�ฏจ�กรขั้องน -าท�0เก�ดโดยผ่�านกระบวีนการ ในส�0งมุ�ช้�วี�ตได'แก� การคายน -าขั้องพ�ช้แลัะ

การหายใจขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ต กระบวีนการท�0ไมุ� ผ่�านส�0งมุ�ช้�วี�ตค�อ การระเหยขั้องน -ากลัาย

เป8นไอน -าไอน -าในบรรยากาศเมุ�0อกระทบควีามุเย4นก4จะเก�ดการควีบแน�นแลั'วีตก

เป8นหยาดน -าฟ:าลังส&�แหลั�งน -าในธรรมุช้าต�



28

วี�ฏจ�กรคาร1บอน



29

วี�ฏจ�กรคาร1บอนท�0เก�ดโดยผ่�านกระบวีนการในส�0งมุ�ช้�วี�ต ได'แก�กระบวีนการใดบ'าง?

ก์ระบว์นก์ารส�งเคราะห�ด�ว์ยแสง(photosynthesis) ก์ระบว์นก์ารย�อย

สลาย (decomposition)ก์ารหายใจ



30

วี�ฏจ�กรคาร1บอนท�0เก�ดโดยกระบวีนการอ�0น ๆ ในช้�วี�ตประจ าวี�น ได'แก�อะไรบ'าง?

การเผ่าไหมุ'(combustion)

การผ่�พ�ง(weathering)



31

อธ�บายควีามุส�มุพ�นธ1ระหวี�างการหมุ�นเวี�ยนคาร1บอนก�บการด ารงช้�วี�ตขั้องพ�ช้แลัะส�ตวี1?

วี�ฏจ�กรคาร1บอนเร�0มุจากพ�ช้น าแกEสคาร1บอนไดออกไซ่ด1ในบรรยากาศไปใช้'ใน

กระบวีนการส�งเคราะห1ด'วียแสง จากน�-นธาต�คาร1บอนจะมุ�การหมุ�นเวี�ยนไปตามุโซ่�อาหารในระบบน�เวีศในสภาพสารอ�นทร�ย1ในเน�-อเย�0อขั้อง

ส�0งมุ�ช้�วี�ต ธาต�คาร1บอนจะหมุ�นเวี�ยนกลั�บแหลั�งสะสมุในบรรยากาศใหมุ�โดยการหายใจขั้องส�0ง

มุ�ช้�วี�ตแลัะการย�อยสลัายสารขั้องจ�ลั�นทร�ย1



32

วี�ฏจ�กรคาร1บอนเก�ดการเส�ยสมุด�ลัได'อย�างไร แลัะมุ�ผ่ลักระทบต�อสภาพแวีดลั'อมุอย�างไรบ'าง?

วี�ฏจ�กรคาร1บอนเก�ดการเส�ยสมุด�ลัได' โดยการก ระท าขั้องมุน�ษย1 เช้�น การใช้'น -ามุ�นเช้�-อเพลั�งใน

ยานพาหนะ ซ่70งท าให'มุ�การปลั�อยแกEส CO แลัะCO2 ออกมุาปะปนในอากาศ การต�ดไมุ'ท าลัายปFา

ท าให'แหลั�งด&ดซ่�บ CO2 แหลั�งใหญ�ขั้องโลักลัด ลังเก�ดการสะสมุแกEส CO2 มุากในบรรยากาศ

ท าให'อ�ณหภ&มุ�ขั้องโลักร'อนขั้7-น เก�ดปรากฏการณ1ท�0เร�ยกวี�าปรากฏการณ1เร�อนกระจก



33

วี�ฏจ�กรไนโตรเจน


34

จากภาพกระบวีนการต�าง ๆ ท�0ส าค�ญขั้องวี�ฏจ�กรไนโตรเจนเก�0ยวีขั้'องส�มุพ�นธ1ก�นอย�างไร?

วี�ฏจ�กรไนโตรเจนประกอบด'วียกระบวีนการท�0 ส าค�ญ 4 กระบวีนการ ค�อ

1. การตร7งไนโตรเจน เป8นการเปลั�0ยนแกEส ไนโตรเจนในอากาศ ให'อย&�ในสภาพขั้อง

แอมุโมุเน�ย หร�อไนเตรตท�0พ�ช้สามุารถ่น าไป ใช้'ได' การตร7งไนโตรเจนน�-เก�ดขั้7-นได'จากพวีก

symbiotic bacteria เช้�น ไรโซ่เบ�ยมุในรากขั้องพ�ช้ตระก&ลัถ่�0วี


35

2. การเปลั�0ยนสารประกอบไนโตรเจนเป8น แอมุโมุเน�ย ค�อการเปลั�0ยนจากกรดอะมุ�โน หร�อโปรต�น ในซ่ากส�0งมุ�ช้�วี�ตหร�อในขั้องเส�ย

จากเมุแทโบลั�ซ่7มุเป8นแอมุโมุเน�ย กระบวีนการน�-เก�ดได'จากการกระท าขั้อง

ammonifying bacteria เช้�นPseudomonas3. การเปลั�0ยนเกลั�อแอมุโมุเน�ยเป8นไนไตรท1

แลัะไนเตรต ส�0งขั้�บถ่�ายจากส�ตวี1 ซ่ากขั้องพ�ช้ แลัะส�ตวี1ท�0อย&�ในร&ปขั้องแอมุโมุเน�ยจะถ่&ก

nitrifying bacteria เช้�นNitrosomonas เปลั�0ยนไปเป8นไนไตร1

ทแลัะไนไตร1ทจะถ่&ก nitrifying bacteria เช้�น Nitrobacter เปลั�0ยนเป8นไนเตรตต�อไป


36

4. การเปลั�0ยนไนเตรตกลั�บเป8น ไนโตรเจนในบรรยากาศ ไนเตรตท�0อย&�ใน

ด�นจะลัะลัายน -าแลัะถ่&กพ�ช้น าไปใช้'ได' โดยตรง พ�ช้จะเปลั�0ยนไปเป8นกรดอะมุ�โน

แลัะโปรต�นในพ�ช้ใหมุ�ถ่'าด�นขั้าด ออกซ่�เจน จะมุ�พวีก denitrifying

bacteria เช้�น Thiobacillus เปลั�0ยนไนไตร1ทแลัะไนเตรตไปเป8นแกEสไนโตรเจนในบรรยากาศได'


37

จากวี�ฏจ�กรขั้องไนโตรเจนแสดงให' เห4นวี�า แกEสไนโตรเจนมุ�การเปลั�0ยน

ร&ปแลัะน าไปใช้'ในระบบน�เวีศในสภาพ ขั้องสารประกอบช้น�ดต�าง ๆ แลัะใน

ท�0ส�ดก4หมุ�นเวี�ยนกลั�บค�นมุาเป8นแกEส ไนโตรเจนตามุเด�มุ โดยแต�ลัะขั้�-นตอน

ขั้องการเปลั�0ยนแปลังจ าเป8นต'อง อาศ�ยจ�ลั�นทร�ย1หลัายช้น�ด จ7งจะท าให'

เก�ดการหมุ�นเวี�ยนเป8นวี�ฏจ�กรได'


38

ถ่'าขั้าดไนโตรเจนแลั'วีจะมุ�ผ่ลัอย�างไรต�อระบบน�เวีศ?

ไนโตรเจนเป8นส�วีนประกอบส าค�ญขั้องโปรต�น แลัะกรดน�วีคลั�อ�ก ซ่70งเป8นส�วีนส าค�ญในส�0งมุ�

ช้�วี�ตด�งน�-ค�อ ช้�วียในการเจร�ญเต�บโต เป8น แหลั�งพลั�งงาน เป8นเอนไซ่มุ1เร�งให'เก�ด

ปฏ�ก�ร�ยาเคมุ�ภายในเซ่ลัลั1 เป8นโครงสร'าง เซ่ลัลั1 เป8นองค1ประกอบขั้องโครโมุโซ่มุ ถ่'า

ขั้าดไนโตรเจนส�0งมุ�ช้�วี�ตก4ไมุ�สามุารถ่ด ารง ช้�วี�ตอย&�ได' ท าให'ระบบน�เวีศขั้าดควีามุสมุด�ลั


39

ปรากฏการณ1ทางธรรมุช้าต� เช้�น ฟ:าผ่�า เก�0ยวีขั้'องก�บวี�ฏจ�กรไนโตรเจนอย�างไร?

เมุ�0อเก�ดฟ:าผ่�า กระแสไฟฟ:าในอากาศจะท าให'ไนโตรเจนรวีมุก�บออกซ่�เจนกลัายเป8นไนตร�

กออกไซ่ด1 เมุ�0ออย&�ในอากาศนานๆไนตร�กออกไซ่ด1จะรวีมุก�บออกซ่�เจนกลัายเป8นไนโตรเจน

ไดออกไซ่ด1 ซ่70งอาจรวีมุก�บไอน -าในบรรยากาศ เก�ดเป8นกรดไนตร�กขั้7-น เมุ�0อท าปฏ�ก�ร�ยาก�บ

ไอออนบวีกในด�น จะเก�ดเกลั�อไนเตรตซ่70งพ�ช้น าไปใช้'ได'


40

วี�ฏจ�กรฟอสฟอร�ส


41

จากภาพแหลั�งขั้องฟอสฟอร�สท�0ส าค�ญได'มุาจากท�0ใดบ'าง?

แหลั�งขั้องฟอสฟอร�สได'มุาจาก ฟอสเฟตท�0อย&�ในด�น ห�นฟอสเฟต

ตะกอนท�0ท�บถ่มุในทะเลั ฟอสเฟต จากการท าเหมุ�องแร�แลัะป�Gย รวีมุ

ท�-งฟอสเฟตจากการใช้'ผ่งซ่�กฟอกท�0ปลั�อยลังในแหลั�งน -า


42

วี�ฏจ�กรฟอสฟอร�สหมุ�นเวี�ยนผ่�านกระบวีนการขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ตอย�างไร?

เร�0มุจากพ�ช้ด&ดซ่7มุฟอสเฟตท�0ลัะลัายน -าได'ไปใช้'ในกระบวีนการส�งเคราะห1ด'วียแสงเป8นฟอสเฟต

อ�นทร�ย1 ส�ตวี1ได'ร�บฟอสเฟตอ�นทร�ย1จากอาหารค�อ พ�ช้แลัะส�ตวี1ตามุลั าด�บในโซ่�อาหาร เมุ�0อพ�ช้แลัะ

ส�ตวี1ตายลัง แบคท�เร�ยบางประเภทจะย�อยสลัาย ซ่าก ได'กรดฟอสฟอร�ก ซ่70งท าปฏ�ก�ร�ยาก�บสารใน

ด�นกลั�บค�นไปท�บถ่มุเป8นกองห�นฟอสเฟตในด�นใน น -าต�อไป ท าให'เก�ดการหมุ�นเวี�ยนเช้�นน�-ตลัอดไป


43

สารประกอบฟอสฟอร�สในผ่&'บร�โภค กลัายมุาเป8นสารประกอบฟอสฟอร�สในน -าได'อย�างไร?

ฟอสฟอร�สเป8นองค1ประกอบขั้องส�0งมุ�ช้�วี�ต ในร&ปขั้องสารช้�วีโมุเลัก�ลัซ่70งเป8นสารอ�นทร�ย1ในพ�ช้แลัะ

ผ่&'บร�โภคลั าด�บต�าง ๆ เมุ�0อส�0งมุ�ช้�วี�ตตายลังจะถ่&กย�อยสลัายโดยphosphatizing bacteria

กลัายเป8นฟอสเฟตอน�นทร�ย1ท�0ลัะลัายน -าได'(dissolved phosphate) เช้�น

CaHPO4 ซ่70งพ�ช้สามุารถ่น าไปใช้'ได'โดยตรงหร�อบางส�วีนอาจตกตะกอนท�บถ่มุก�นรวีมุเป8น

ห�นฟอสเฟต [Ca3(PO4)2] ในทะเลั


44

สารประกอบฟอสฟอร�สมุ�ควีามุส าค�ญก�บส�0งมุ�ช้�วี�ตอย�างไร?

ฟอสฟอร�สเป8นธาต�ท�0จ าเป8นมุากส าหร�บ เซ่ลัลั1ท�กช้น�ด เน�0องจากเป8นส�วีน

ประกอบขั้องกรดน�วีคลั�อ�กซ่70งเป8นสาร พ�นธ�กรรมุแลัะเป8นสารท�0ให'พลั�งงานส&ง

เช้�น ATP แลัะ ADPแลัะย�งเป8นส�วีนประกอบส าค�ญขั้องกระด&กแลัะฟHนใน

ส�ตวี1มุ�กระด&กส�นหลั�งด'วีย


45

วี�ฏจ�กรก ามุะถ่�น


46

ธาต�ก ามุะถ่�นมุ�การหมุ�นเวี�ยนผ่�านกระบวีนการในส�0งมุ�ช้�วี�ตอย�างไร?

พ�ช้ส�เขั้�ยวีสามุารถ่ด&ดก ามุะถ่�นไปใช้'ในร&ปขั้อง สารลัะลัายซ่�ลัเฟต เพ�0อน าไปสร'างเป8นกลั��มุซ่�ลัฟIไฮ

ดร�ลั (sulfhydryl หร�อ SH) ขั้องกรดอะมุ�โนแลัะ โปรต�น เมุ�0อส�ตวี1ก�นพ�ช้จะได'ก ามุะถ่�นในร&ปขั้อง

ซ่�ลัฟIไฮดร�ลัจากพ�ช้ เมุ�0อพ�ช้แลัะส�ตวี1ตายจ�ลั�นทร�ย1จะ ย�อยสลัายซ่ากพ�ช้แลัะส�ตวี1 ได'แกEสไฮโดรเจนซ่�ลัไฟด1

(H2S) จ�ลั�นทร�ย1 พวีก sulfur oxidizing bacteriaออกซ่�ไดซ่1ไฮโดรเจนซ่�ลัไฟด1เป8นซ่�ลัเฟต

ซ่70งพ�ช้น าไปใช้'เป8นอาหารได'อ�ก


47

แหลั�งก าเน�ดขั้องก ามุะถ่�นได'มุาจากท�0ใดบ'าง?

ก ามุะถ่�นอาจพบในธรรมุช้าต�ในร&ป ขั้องแร�ธาต�ในด�น ในซ่ากพ�ช้ซ่ากส�ตวี1

ในถ่�านห�นแลัะน -ามุ�นปJโตรเลั�ยมุ ใน บ�อน -าพ�ร'อน รวีมุท�-งในบรรยากาศใน

ร&ปขั้องแกEสซ่�ลัเฟอร1-ไดออกไซ่ด1ท�0ได'จากการเผ่าไหมุ'เช้�-อเพลั�งฟอสซ่�ลั


48

ธาต�ก ามุะถ่�นท�0อย&�ในร&ปขั้องแกEสมุ�บทบาทท�0ส าค�ญอย�างไรต�อระบบน�เวีศ แลัะก�อให'เก�ดผ่ลักระทบต�อระบบน�เวีศอย�างไรบ'าง?

ส�วีนใหญ�ธาต�ก ามุะถ่�นท�0อย&�ในร&ปขั้องแกEสมุ�กมุ�ผ่ลัก ระทบต�อระบบน�เวีศ เช้�นแกEสซ่�ลัเฟอร1ไดออกไซ่ด1

แกEสน�-เก�ดจากการเผ่าไหมุ'เช้�-อเพลั�งเก�อบท�กช้น�ด โดยเฉีพาะอย�างย�0งค�อถ่�านห�นลั�กไนต1 เป8นแกEสพ�ษ

ท�0ไมุ�มุ�ส� มุ�กลั�0นฉี�น แกEสน�-รวีมุต�วีก�บออกซ่�เจนได' เป8น SO2 แลัะ SO3 เมุ�0อรวีมุต�วีก�บไอน -าใน

อากาศ เก�ดเป8นกรดซ่�ลัฟ&ร�ก มุ�ฤทธ�Kเป8นกรด ก�ดกร�อนท าลัายส�0งก�อสร'างแลัะวี�สด�ท�0เป8นห�นป&น

ห�นอ�อน โลัหะให'ส7กกร�อน


49

ท าลัายส�0งทอประเภทผ่'าฝ้:าย ไนลัอน หน�งส�ตวี1 ยาง ท าให'พลัาสต�กเส�0อมุค�ณภาพเร4วีนอกจาก

น�-แกEสซ่�ลัเฟอร1ไดออกไซ่ด1ลัะลัายน -าได'ด�เมุ�0อมุ� ควีามุช้�-นมุากพอจะท าอ�นตรายต�อ ระบบทาง

เด�นหายใจ ท าลัายเน�-อเย�0อปอดได' แกEส ซ่�ลัเฟอร1ไดออกไซ่ด1เพ�ยงเลั4กน'อย สามุารถ่

ท าลัายคลัอโรฟJลัลั1ท าให'ใบไมุ'กลัายเป8นส�เหลั�องจนไมุ�สามุารถ่ส�งเคราะห1ด'วียแสงได'แลัะตายใน

ท�0ส�ด ฝ้นกรดย�งท าลัายเน�-อเย�0อภายในขั้องพ�ช้ ท าให'เป8นจ�ดหร�อเป8นร& ต'นไมุ'แคระแกรน

ผ่ลัผ่ลั�ตลัดลัง ผ่สมุพ�นธ�1 ไมุ�ต�ด ท าลัายระบบ น�เวีศปFาไมุ' แลัะแหลั�งน -า

Documents

บทที่ 3 ตอนที่ 4