ดร ชัยยุทธ 2

โครงการอบรมการตรวจสอบผลตภณฑผาตามหลกมาตรฐาน

เอกสารประกอบการฝกอบรม เรอง การจ าแนกลกษณะโครงสราง คณสมบตของเสนใย ศรนยา เกษมบญญากร (Ph.D.) ภาควชาคหกรรมศาสตร คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2

การจ าแนกลกษณะโครงสราง คณสมบตของเสนใย

ศรนยา เกษมบญญากร (Ph.D.)

เสนใย (Fiber) เสนใยสงทอสามารถจ าแนกไดเปน 2 กลมใหญคอ ใยจากธรรมชาต (Natural fibers) และใยจากกระบวนการผลตโดยมนษย (Manufactured fibers) ใยธรรมชาต (Natural fibers) แบงเปน

1. ใยโปรทน (Protein Fibers) ไดแก 1.1 ไหม ( Silk) 1.2 ขนแกะ (Wool) 1.3 ขนสตวอน (Spacialty hair fibers)

- อลปาคา ( Alpaca) - แองกอรา(Angoro) - แคชเมยร(Cashmere) - กวนาโค (Guanaco) - อฐ(Camel’s hair) - ลามา (Llama) - โมแฮร (Mohair) - ไวคนา (Vicuna)

1.4 ขนสตวจ าพวกเฟอร (Fur fibers) - มงค (Mink) - หมาปา(Fox) - บเวอร(Beaver) - กระตายแองกอรา (Angora rabbit)



3

2. ใยเซลลโลส (Celluloseic Fibers) ไดแก

2.1 ฝาย (Cotton) 2.2 แฟลกซ (Flax) 2.3 ราม (Ramie) 2.4 ปานกญชา (Hemp) 2.5 ปานศรนารายณ(Sisal) 2.6 ปอกระเจา(Kenaf) 2.7 ปอแกว (Jute) 2.8 กลวย(Abaca) 2.9 นน(Kapok) 2.10 มะพราว(Coir) 2.11สบปะรด(Pina)

3. ใยแรธาต (Mineral Fibers) ไดแก ใยหน (Asbestos) 4. ใยยาง (Natural Rubber)

ใยจากกระบวนการผลต (Manufactured fibers) แบงเปน

1. ใยประดษฐ (Manmade Fibers) ไดแก 1.1 ใยประดษฐจากเซลลโลส (Manufacturated Cellulosics)

- เซลลโลสประดษฐ(Regenerated cellulosics)ไดแก เรยอน(Rayon) และไลโอเซล (Lyocell) - อนพนธของเซลลโลส (Derivative cellulosics) ไดแก อาซเตท(Acetate) และไทรอา

ซเตท(Triacetate) 1.2 ใยประดษฐจากโปรทน(Regenerated Protein Fibers) ไดแก แอซลอน(Azlon)



4

2. ใยสงเคราะห (Synthetic Fibers) ไดแก

2.1 ใยสงเคราะหทนยม (Major synthetic fibers) - อะครลก(Acrylic) - อะรามด(Aramid) - โมดอะครลก(Modacrylic) - ไนลอน(Nylon) - โอเลฟน(Olefin) - โพลเอสเตอร(Polyester) - สแปนเดกซ(Spandex)

2.2 ใยสงเคราะหเพอใชงานพเศษ(Spacial application synthetic fibers) - อะนเดกซ(Anidex) - คารบอน(Cabon) - ฟลโอโรคารบอน(Fluorocabon) - ลาสไทรLastrile) - โนโวลอยด(Novoloid) - ไนทรล(nytril) - พบไอ(PBI,Polybenzimidazole) - ซาแรน(Saran) - ไวนอล(Vinal) - วนยอน(Vinyon)

2.3 ใยอนนทรย (Inorganic Fibers) - เซรามค(Ceramic) - แกว(Glass) - โลหะ(Metallic)



5

สมบตของเสนใย(Fiber Properties) ใยแตละชนดจะม สมบตของเสนใย (Fiber Properties) แตกตางกน ประกอบไปดวยสมบตดานตางๆดงน 1. สมบตทางเคม (Chemical Properties) 1.1 ปฏกรยาตอเปลวเพลง เสนใยแตละชนดจะมปฏกรยาตอเปลวเพลง และเคมแตกตางกน ท าใหสามารถจ าแนกชนดของเสนใยได จากการเผาไหม โดยสงเกตจาก ปฏกรยาของเสนใยเมอเขาใกลเปลวเพลง เมออยในเปลวเพลง เมอน าออกจากเปลวเพลง และลกษณะของเถาถาน (ตารางท 1)



6

ตารางท 1 แสดงปฏกรยาของเสนใยตอเปลวเพลง Melts

Near Flame

Shrinks From Flame

Burns in

Flame

Continues to

Burn

Appearance of

Ash Natural Fibers silk wool cellulose cellulose asbestos Man-Made Fibers acrylic acetate azlon nytril polyester nylon olefin vinal modacrylic saran vinyon metallic glass rubber spandex anidex rayon aramid movoloid

yes yes no no

yes

yes

yes

yes

yes

yes yes

yes yes

yes

no no

no

yes yes no no

yes

yes

yes

yes

yes

yes slowly

yes no

no

no yes

no

yes yes yes no

yes

yes

yes

yes

yes

no no

yes yes

yes

yes yes

brief

slowly slowly

yes no

yes

yes

yes

yes

no

no no

no yes

yes

yes no

no

soft black bead irregular black light greyish may blackon

hard black irregular shaped bead

hard black round bead hard grey

round bead hard tan bead

hard black

irregular bead

metal bead hard clear

bead irregular mass

fluffy black or grey

brittle black irregular bead

none hard bluck

bead carbon

ทมา: AATCC Technical Manual, 2005



7

ตารางท 2 แสดงปฏกรยาของเสนใยตอตวท าละลาย

aceti

c ac

id

aceto

ne

sodiu

m hy

poch

lorite

hydr

ochlo

ric

acid

formi

c acid

1.4 d

ioxan

e

m-xy

lene

cyclo

hexa

none

dimeth

yl for

mami

de

sulfu

ric

acid

sulfu

ric

acid

m-cr

esol

hydr

ofluo

ric

acit

Concentration (%) Temperature © Time (minutes)

100 20 5

100 20 5

5 20 20

20 20 10

85 20 5

100 101

5

100 139

5

100 156

5

100 90 10

595 20 20

70 38 20

100 139

5

50 20 20

acetate acrylic anidex aramid azlon cotton & flax glass modacrylic novoloid nylon nytril olefin polyester rayon saran silk spandex teflon vinal vinyon wool

S | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

S | | | | | |

SE | | | | | | | | | |

S |

| | | | S | | | | | | | | | | S | | | S

| | | | | | | | S | | | | | | | | S | |

S | | | | | | | S | | | | | | |

S | |

S | | | | |

SP | | | | | | S | | | | S |

| | | | | | | | | | S | | S | | | | S |

S | | | | | S | | S S | | S | | | | S |

S S | | | |

SP | N S | | | S | S | | S |

S | | | | | | | S | | | S | S

SP | S | |

S | | |

S | | | S | | | S | S

SP | S | |

S P | | | | P | S

SP | S | | |

SP | | S |

| | | S

| † | | |

S = Soluble I = Insoluble P = Forms plastic mass SP = Soluble or forms plastic mass SE = Soluble except for one modacrylic fiber characterized by low flammability and liquld incluslons visible in cross-section. N = Nylon 6 is soluble, nylon 6/6 is Insoluble . = Soluble at 20 C without plastic mass. † = Novolold turns red. ทมา: AATCC Technical Manual, 2005



8

1.2 ปฏกรยาตอตวท าละลาย เสนใยตางชนดกนจะสามารถละลายดวยเคมตางชนดกน เคมบางชนดจะไมสามารถเปลยนลกษณะของเสนใยได แตเคมบางชนดไมเพยงแตเปลยนลกษณะ ยงอาจท าลายหรอละลายเสนใยไดทเดยว นอกจากนสมบตทางเคมของเสนใยยงสามารถทดสอบไดจากการยอมตดสทแตกตางกน ซงในการทดลองจะใชสยอมมาตรฐาน ในการทดสอบและเทยบกบผา Miltifiber ททราบชนดเสนใยแลว (ตารางท 2) 2. สมบตทางกายภาพ (Physical Properties) สมบตทางกายภาพทสงผลตอลกษณะปรากฏของเสนใยทสามารถพจารณาเหนไดจากกลองจลทศน หรอตาเปลา ไดแก

2.1 ส(Color)

โดยทวไปสของใยธรรมชาตจะมตางๆกน เชน ฝายมทงสขาวนวล ขาวเหลอง สเขยว และสน าตาล ขนแกะมสหลากหลายตงแตขาวถงด า สวนสของใยจากกระบวนการผลตโดยสวนใหญจะท าใหมสขาวนวล หรอขาวเหลอง(ในกรณทไมผานการยอมสารเสนใย หรอยอมใย ) สวนใยคารบอนจะมสด าเงาคลายไสดนสอ หรอเสนผม 2.2 ความยาว (Length) ใยสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภทตามความยาวคอ

2.2.1ใยสน (Staple) ใยธรรมชาตเกอบทงหมดเปนใยสนยกเว นไหม และใยจากกระบวนการผลตสามารถผลตใหเปนใยสนไดโดยการตดหรอดงฟอนใยใหขาดจากกน ใยทจดเปนใยสนมความยาวประมาณ 3/4นว-18นวแบงออกไดเปน

- ใยสนแบบสน (Short staple fibers) - ใยสนแบบยาว (Long staple fibers)

2.2.2 ใยยาว (Filament) ไหมเปนใยธรรมชาตเพยงชนดเดยวทอยในรปใยยาวและใย

ทกชนดจากกระบวนการผลตสามารถผลตใหเปนใยยาวไดเทาทตองการ ดงนนใยยาวจงมหนวยวดเปนหลาหรอเปนเมตร



9

2.3 ภาคตดขวาง(Cross-section shape) หรอรปรางหนาตดของเสนใย เปนสมบตทสงผล

ตอความมน(Luster) ความดาน (Dull) ความสามารถในการเกาะกลม (Cohesiveness) ความแขง(Stiffness) และความรสกสมผส(Hand) โดยปกตแลวใยธรรมชาตแตละชนดมรปรางหนาตดเฉพาะ และมขนาดไมสม าเสมอ ท าใหสามารถจ าแนกชนดของใยไดจากรปรางหนาตดงายกวาใยทผลตขน เนองจากในกระบวนการผลตใยประดษฐและใยสงเคราะหนนสามารถควบคมรปรางหนาตดใหมลกษณะตามตองการได แตทงนใยทผลตขนบางชนดกมความนยมทจะผลตใหมลกษณะเฉพาะ รปรางหนาตดของใยตางๆดงแสดงไวในภาคผนวก ข

2.4 ผวภายนอกใย (Surface contour) หรอลกษณะตามยาว (Longitudinal appearance) (ดภาคผนวก ข) ใยแตละชนดมความแตกตางกนสามารถพจารณาไดดงน ความเรยบ ความสม าเสมอ โดยปกตใยธรรมชาตจะมรปรางหนาตดและ ขนาดไมสม าเสมอสงผลตอลกษณะผวใยภายนอกทไมสม า เสมอดวย เชน ฝาย เนองจาก เสนใยฝายมการบดเปนเกลยวคลายรบบน ในขณะทใยบางชนด เชน ใยแกว ใยไนลอนและพอลเอสเตอรทไมใสสารลดความเงามน และใยไหมทขจดกาวดแลว ผวใยจะเรยบใสและสม าเสมอ

เกลด ใยขนสตวเปนใยชนดเดยวทมรปลกษณะภ ายนอกมเกลดเรยงซอนกนเหมอน

เกลดปลา(โคง) เชน ขนแกะ หรอใยขนสตวบางชนดเกลดอาจแหลมหยกเหมอนฟนปลา หรอบางชนดมรอยแตกเปนทางยาว ท าใหผวภายนอกของใยดงกลาวสามาตรวจสอบดวยกลองจลทรรศนเพอพจารณาผวภายนอกทเปนเกลดได

ขอปลอง ใยธรรมชาตจากพชบางชนดโดยเฉพาะจากล าตนสามารถมองเหนรอยขด

ตามขวางของขอปลองผานกลองจลทรรศนได เชน แฟลกซ ปาน ปอ

รองเงาด า เนองจากรปรางหนาตดของใยบางชนด โดยเฉพาะใยทผลตขนมรปรางหนาตดทหยกโคง ท าใหเกดรองเวาทลกษณะ หนาตดซงเมอมองตามแนวยาวทผวของใยดวยกลองจลทรรศนแลวจะมองเหนเปนรองเงาด า



10

จดสด า ในการผลตใยประดษฐหรอใยสงเคราะห สามารถควบคมความลดความเงา

มนของเสนใยโดยใชสารไททาเนยมไดออกไซด (TiO2) ดงนนเมอมองตามแนวยาวทผวของใยดวยกลองจลทรรศนแลวจะมองเหนจดสด าทบแสงกระจายอยทวไป

2.5 ความกวางหรอเสนผาศนยกลางของใย (Diameter) เปนคาทบอกขนาดของใย ซงใยทเลกละเอยดจะมความนมบาง สวนเสนใยทใหญจะมความหยาบและแขงกระดาง ความกวางของเสนผาศนยกลางมหนวยเปนไมครอน (Micron)

เสนใยธรรมชาตมขนาดเสนผาศนยกลางแตกตางกนตามชนดใยดงน ไหม (9-

11ไมครอน ) ขนสตว (8-70ไมครอน ) ขนกระตายแองกอรา (13ไมครอน ) ฝาย(12-20ไมครอน ) แฟลกซ(15-18ไมครอน)

สวนใยทผลตขนสามารถก าหนดขนาดของเสนใยไดจากขนาดของ รแวนกด (Spinneret)

และการดงยดของเสนใยภายหลงการปนโดยสวนใหญขนาดของใยจากกระบวนการผลตนยมใชหนวยดปนดเนยร(Denier) คอน าหนกใยทเปนกรมตอความยาว9,000เมตร หรอเทกซ คอน าหนกใยทเปนกรมตอความยาว1,000เมตร

2.6 ความหยก (Crimp) ใยธรรมชาต จะมความหยงงอ หรออาจมการบดเกลยว ไมเปนเสนตรง เชน ขนสตวและฝาย เนองจาก โดยธรรมชาต ฝายมการบดตว (Convolution) สวนขนสตวจะหยกงอมากกวา สวนใยจากกระบวนการผลตสามารถผลตใหหยกงอหรอเหยยดตรงไดตามตองการ

2.7 ลกษณะสมผส(Hand) ลกษณะสมผสหรอผวสมผสของเสนใยคอความรสกทมตอใยนน ใยทมยาวกวาจะมสมผสทเรยบลนกวาใยสน ใยทมขนาดเลกกวาจะมลกษณะสมผสออนนมในขณะทใยทมขนาดใหญจะแขงกระดาง ใยทหยกงอจะออนนมและพองฟมากกวาใยทเรยบ

2.8 ความเงามน(Luster) ความเงามนคอแสงทงหมดทสะทอนออกจากใย ไหมเปนใยธรรมชาตทมความเงา มนสง

ใยทผลตขนสามารถควบคมความเงามนไดโดยเตมไททาเนยมไดออกไซดเขาไปขณะเปนสารเสนใย หรอ



11

ผานกระบวนการตกแตงลดความเงามน รปรางหนาตดของใยมผลตอความเงามน รปรางหนาตดกลมและแบนจะเงามนดกวารปรางหนาตดอน และรปรางหนาตดสามเหลยม (Trilobal)จะมความเงามนดทสด ความเงามนของใยสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ความส าคญของการตรวจแยกชนดเสนใย การตรวจชนดเสนใยเปนวธการศกษาใ หทราบวาตวอยางนนเปนเสนใยชนดใด ถาตวอยางเปนเสนใยทดสอบตามวธการวาเปนเสนใยอะไรไดเลย แตถาตวอยางทตองการตรวจเปนผา หรอเสนดาย วธการตรวจจะตองเรมจากการแยกโครงสรางผา เสนดาย หรอหาค าตอบวาผาหรอเสนดายนนท าจากเสนใยชนดเดยวกนหรอไม แลวจงน าไปทดสอบวาเปนเสนใยชนดใด การตรวจแยกชนดเสนใยทนยมท าในหองปฏบตการเปนการตรวจแบบไมยงยาก ใชอปกรณ เครองมอ สารเคมทมราคาไมแพง หาไดงาย ใชไดงาย การตรวจชนดของเสนใยใหไดผล ผตรวจจะตองมประสบการณการตรวจวเคราะห และใชวธการตรวจสอบหลาย ๆ วธประกอบกน เมอไดผลจงสรปวาเปนเสนใยชนดใด วธการตรวจจ าแนกชนดของเสนใย วธตรวจจ าแนกชนดของเสนใยมหลายวธคอ 1. การตรวจจ าแนกโดยสมผส (Identification by touch) 2. การตรวจลกษณะดวยกลองจลทรรศน (Microscopic test) 3. การทดสอบดวยวธเผาไหม (Burning test) 4. การทดสอบการละลายดวยสารเคม (Solubility test) 5. การทดสอบหาความหนาแนน (Density test) 6. การทดสอบโดยวธยอมส (Staining test)



12

1. การตรวจจ าแนกโดยสมผส (Identification by touch) การตรวจโดยการสมผสเปนวธการตรวจทงายทสดทจะบอกไดคราว ๆ วาผาตวอยางนนมเสนใยชนดใดทเปนสวนประกอบของโครงสรางผา การสมผสโดยใชนวหวแมมอและนวชจะท าใหรสกถงความเยนหรออน ความเรยบหรอขรขระ ออนนมหรอกระดาง แหงหรอ เหนอะหนะ นอกจากนการดงหรอบบ ขย จะท าใหรวาผามความยดหยนหรอไม ยบหรอไมยบ อยางไรกตาม การบอกชนดจากความรสกกอาจคลาดเคลอนได เนองจากผามสารตกแตง หรอเนองจากลกษณะการทอทมผลตอลกษณะของผวผา ตวอยางในตาราง 3 เปนเสนใยบางชนดทพอจะสรปจากความรสกทสมผสผาทอเรยบวาเปนเสนใยชนดใด ตาราง 3 ลกษณะของเสนใยผาบางชนดทบอกไดจากการสมผส

ลกษณะ

ชนดเสนใย

เยน (1) อบอน

(2)

ยดหยน (1) ไมยดหยน

(2)

เรยบ (1) ขรขระ (2)

ออนนม (1)

กระดาง (2)

แหง (1) เหนอะหนะ

(2)

ยบ (1) ไมยบ

(2)

ฝาย 1 2 1 1 1 1

ลนน 1 2 1 2 1 1

ไหม 2 2 1 2 1 1

ขนแกะ 2 1 2 1 2 2

อะครลก 1 1 1 1 1 2

ไนลอน 1 1 1 1 2 2

โพลเอสเตอร 1 1 1 1 2 2

ทมา: Smith, Betty F. and Ira Block,1982



13

2. การตรวจลกษณะดวยกลองจลทรรศน (Microscopic test) การตรวจดวยกลองจลทรรศนจะท าใหทราบลกษณะภายนอกและภาคตดขวางของเสนใย กอนการตรวจเสนใยดวยกลองจลทรรศน ควรตรวจสภาพตวอยางทว ๆ ไป เชน ความยาว ความสม าเสมอ ส เพอดวาตวอยางทจะตรวจเปนเสนใยทมความแตกตางกนหรอไม ใน ความยาว ความสม าเสมอของเสนใย ถาเปนผนผาจะตองเลาะเสนดายออกแลวแยกเปนเสนใย แลวจงน าไปตรวจดวยกลองจลทรรศน ซงมก าลงขยาย 100-500 เทา วธการเตรยมสไลดตวอยางทจะตรวจลกษณะภายนอกเสนใยและดานภาคตดขวางมรายละเอยดในภาคผนวก เมอตรวจดด วยกลองจลทรรศนจนเหนลกษณะภายนอก และภาคตดขวางแลวควรบนทกลกษณะทเหนพรอมทงก าลงขยายของกลอง น าผลเทยบกบลกษณะเสนใยชนดตาง ๆ เพอสรปวาตวอยางนนเปนเสนใยชนดใด การสงเกตลกษณะภายนอกเสนใยจะตองดลกษณะวาเปนเสนตรงสม าเสมอตลอดเสนหร อบดเกลยว มรอยขดตามขวางหรอตามยาวของเสนใยหรอไม มเกลดทผว หรอมจดเลก ๆ กระจายอยภายในตลอดเสนหรอไม ทางดานภาคตดขวางนอกจากดลกษณะรปรางแลวควรสงเกตวามชองตรงกลางหรอมจดเลกกระจายอยขางในหรอไม โดยทวไปเสนใยธรรมชาต เชน ขนส ตว ไหม ฝาย ลนน จะมลกษณะเฉพาะตวทตรวจดแลวบอกชนดไดเลย สวนเสนใยสงเคราะหหลายชนดจะมลกษณะใกลเคยงกนมาก จนบอกไมไดวาเปนชนดใดจะตองใชการทดสอบดวยวธการอน ๆ ตรวจวาตวอยางนน ๆ เปนเสนใยชนดใด ลกษณะของเสนใยชนดตาง ๆ ทตรวจดไดดวยกลองจลทรรศน สรปไวในตาราง 4



14

ตาราง 4 ลกษณะของเสนใยชนดตาง ๆ ทตรวจดไดดวยกลองจลทรรศน

ชนดเสนใย ลกษณะเสนใย* ตลอดเสน ตดขวาง

เสนใยธรรมชาต ฝาย ไมกลม คอนขางแบน บดตว บาง

ชวงเกลยวบดในทางทตางกน เปนหลอดทยบตวเวาขางใดขางหนง มชองตรงกลาง

ลนน ตรงคลายกระบอกไมไผ มรอยขดตามขวางมลกษณะคลายขอเปนระยะ

รปหลายเหลยม หรอกลม หรอร

ไหม เปนเสนตรงไมกลม ผวเรยบ มลายแตกตามยาว

สวนใหญรปคลายสามเหลยมมมโคงมน

ขนแกะ เสนหยกเปนคลน ผวไมเรยบมเกลดซอนกน

กลม หรอคอนขางกลม

เสนใยประดษฐ วสโคสเรยอน ชนดปรกต

เปนเสนตรงมรอยตามความยาวของเสน

ไมกลมขอบเปนหยกคลายฟนปลา

ชนดควแพรมโมเนยม เปนเสนตรงคลายแทงแกวผวเรยบ กลมหรอคอนขางกลม อะซเตท เปนเสนไมกลมมรอยตามยาวของเสน ไมกลมขอบหยกเปนคลน โมดะครลก เปนเสนไมกลมมรอยตามยาวของเสน คลายกระดกสนข อะครลก เปนเสนกลมผวเรยบ กลม หรอคอนขางกลม Creslan, Zefran Orlon

เปนเสนไมกลมมรอยตามยาวของเสน คลายกระดกสนข

ไนลอน 6 เปนเสนกลมตรง ผวเรยบ มจดเลก ๆ กระจาย

กลมหรอคอนขางกลม

ไนลอน 66 เปนเสนตรงไมกลม มรอยตามยาวของเสน

รปคลายสามเหลยมมมโคง

โพลเอสเตอร เปนเสนกลมตรงผวเรยบ กลมหรอคอนขางกลม สแปนเดกซ เปนเสนตรงทมความกวางมาก คลายกระดกสนข มรอยตามยาว แกว เปนเสนกลมตรงผวเรยบ กลม * รปรางของเสนใยดในภาคผนวก ข.



15

3. การทดสอบดวยวธเผาไหม (Burning test) การทดสอบดวยวธเผาไหมจะใหผลสรปไดวาเสนใยชนดนน ๆ เปนเสนใยเซลลโลส โปรตนหรอเสนใยสงเคราะห แตจะระบเฉพาะชนดลงไปไมไดจะตองอาศยผลการทดลอง วธอน ๆ ตรวจสอบเพอใหไดขอมลยนยนวาเปนเสนใยชนดใด นอกจากน ผลการทดสอบดวยวธเผาไหมยงอาจคลาดเคลอนได ถาตวอยางทน ามาทดสอบเปนเสนดายหรอผาทท าจากเสนใยผสมมากกวาหนงชนดขนไปหรอผานนไดรบการตกแตง หรอยอมส ผ ทจะวเคราะหผลการทดสอบจะตองมประสบการณเรองกลนเฉพาะตวของเสนใยทลกไหม จงจะสรปไดถกตอง การทดสอบดวยวธเผาไหมเปนวธทงาย แตกตองระมดระวงอนตรายทจะเกดขนขณะท าการทดลอง ขนตอนการทดสอบมดงตอไปน 1. ถาตวอยางทจะตรวจสอบเปนผาทอ ใหแ ยกดายยนออกจากดายพง แตถาเปนผาทไมทอกตดเปนชนเลก ๆ 2. คลายเกลยวเสนดายยน, ดายพง ใหเสนใยกระจายตว 3. ใชเหลกปากคบจบเสนดายพงหรอเสนดายยน หรอเศษผา เขาไปขาง ๆ เปลวไฟ สงเกตวาเสนใยตดไฟทนท หรอหดตวออกจากเปลวไฟ หรอหลอมตว 4. เลอนตวอยางเขาไปในเปลวไฟ 1 – 2 วนาท สงเกตวาเสนใยไหมไฟหรอไม เมอตดไฟแลวดงออกจากเปลวไฟ สงเกตวาลกไหมตอไปหรอคอย ๆ ดบเอง 5. ถาเสนใยหรอตวอยางลกไหมตอไป ใหเปาไฟใหดบ ดมกลนควน โดยวธใชมอโบกควนมาใกลจมกผทดสอบ อยาสดดมจากตวอยางโดยตรง 6. สงเกตสและลกษณะของเถาขณะเยนตวลงแลว 7. ทดสอบซ ากบเสนดายอกกลมทแยกไว น าผลทไดจากการทดสอบไปเปรยบเทยบกบตารางสรปผลทเกดจากการเผาไหมของเสนใยในตาราง 5



16

ตาราง 5 ผลทเกดจากการเผาไหมเสนใย

ชนดเสนใย เมอใกล เปลวไฟ

เมออยในเปลวไฟ

เมอออกจากเปลวไฟ

กลน เถา

เซลลโลสธรรมชาต ฝายและลนน ไมหดตวหนไฟ

เมอถกไฟลกทนท ลกไหมรวดเรว ลกไหมตอไป กลนคลาย

กระดาษไหม เบานมมสเทา

เซลลโลสประดษฐ เรยอน ไมหดตวหนไฟ

เมอถกไฟลกทนท ลกไหมตอไป กลนคลาย

กระดาษไหม เบาเปนปยมจ านวนนอย

อะซเตท หลอมละลาย หดตวหนไฟ ตดไฟอยางรวดเรว

ลกไหมรวดเรว ลกไหมตอไปอยางรวดเรว

กลนฉนคลายน าสมสายช

เปนเมดขนาดตาง ๆ สด า แขง

โปรตนธรรมชาต ขนสตว มวนหดตวหนไฟได

เอง ลกไหมชา ๆ เปลวไฟมอด

ดบไดเอง คลายผมไหม เปนเมดแขงส

ด าบบแตกได ไหม มวนหดตวหนไฟ ลกไหมชา ๆ

เปลวแตกประท

เปลวไฟมอดดบไดเอง

คลายผมไหม เมดกลมด าบบแตกไดถาไหมเพมน าหนกเถาจะคงรป

แรธรรมชาต ใยหน ไมหลอมตว คแดงถาถก

ความรอนสง กลบคนสสภาพเดม

ไมมกลน รปรางไมเปลยนแปลง

แรประดษฐ แกว ไมไหมไฟ ออนตวรอน

แดงหรอมสสม แขงตว ไมมกลน เมดสขาว

แขงตว



17

ชนดเสนใย เมอใกล เปลวไฟ

เมออยในเปลวไฟ

เมอออกจากเปลวไฟ

กลน เถา

สงเคราะห อะครลก หลอมละลายหด

ตวจากไฟและตดไฟ

ลกไหมรวดเรวเปลวไฟแตกประท

ลกไหมตอไป หลอมละลายและหยดขณะลกไหม

กลนฉน เมดแขงสด าขนาดไมเทากน

โมดะครลก หดตวจากไฟ ลกไหมชา ๆ ไมคอยมเปลว


กลนฉนของสารเคม

เมดแขงสด า

ไนลอน หลอมละลายหดตวจากเปลวไฟ

ลกไหมชา ๆ หลอมละลายหยดเปนเมดเลก ๆ


กลนคลายผกคนไฉ (Celery)

เมดกลมแขงสเทาหรอสน าตาล

โพลเอสเตอร หลอมละลายหดตวจากเปลวไฟ

ลกไหมชา ๆ หลอมละลายหยดเปนเมดเลก ๆ


กลนสารเคม เมดกลมแขงสเทาหรอสน าตาล

สแปนเดกซ หลอมละลายหดตวจากเปลวไฟ

ลกไหมและหลอมละลาย

ลกไหมและหลอมละลาย

กลนสารเคม ออนตว เหนยวหนด

ยาง หดตวจากเปลวไฟ ลกไหมรวดเรวและหลอมละลาย

ลกไหมตอไป กลนก ามะถนหรอสารเคม

ออนตว สด า

ทมา: Joseph, Mayory L,et al., 1992



18

4. การทดสอบการละลายดวยสารเคม (Solubility test) การละลายของเสนใยเกดขนเนองจากการกระจายตวของโมเลกลในตวท าละลายเฉพาะชนด เมอมความเขมขนและอณหภมเหมาะสม จงสามารถใชสมบตของการละ ลายมาทดสอบหาชนดเสนใยจากตวอยางทเปนเสนใยชนดเดยว หรอเสนใยผสม ความรเกยวกบการละลายของเสนใยมประโยชนตอผใช เชน ใชพจารณาการใชสารก าจดรอยเปอน ผงซกฟอก สารซกฟอกอน ๆ หรอสารเคมทใชในบาน ในการทดสอบจะตองมตวท าละลายเสนใยทมค วามเขมขนเฉพาะทจะละลายได และตองท าในสถานทและใชอปกรณทชวยใหเกดความปลอดภยแกผทดสอบ เชน ตควน ถงมอ ผากนเปอน และแวนตา (goggles) ส าหรบการละลายทอณหภม 20°C ใหวางตวอยางทดสอบบนกระจกนาฬกา หลอดแกวทดลอง หรอบคเกอร 50 มลลล ตร แลวเทตวท าละลายใหทวมตวอยางโดยใชสารเคม 1 มลลลตรตอตวอยาง 10 มลลกรม การทดสอบทจดเดอดของตวท าละลายตองตมตวท าละลายใหเดอดบนเตาไฟฟาชนดเปนเหลกในตควน ใสตวอยางลงในตวท าละลายทเดอดถาตองการทดสอบทอณหภมใดอณหภมหนง ใหน าหลอดแกวทดลองบรรจตวอยางพรอมตวท าละลายตมในบคเกอรทบรรจน าตมควบคมอณหภมตามตองการ สงเกตผลการละลายวาตวอยางททดสอบละลาย หรอไมละลายในสารเคมชนดใด ถาละลายสงเกตวาหมดชนตวอยางหรอไม ถาละลายไมหมด ใหน าชนตวอยางทเหลอลางน า ใหสะอาดแลวน าไปละลายในสารเคมชนดอนตอไป นอกจากนควรสงเกตลกษณะของตวอยางทไมละลายวาคงสภาพเดมหรอพองตว หรอออนตวคลายพลาสตกทหลอมตว บนทกผลเปรยบเทยบกบตารางแสดงสมบตการละลายของเสนใยชนดตาง ๆ ในตาราง 6



19

ตาราง 6 การละลายของเสนใยในตวท าละลายชนดตาง ๆ

กรออะซตก

อะซโตน

โซเดยมไฮไปรคลอไรท

กรดไฮโรคลอรก

กรดฟ

อรมก

1-4 ไดออกเซน

เมตาไซลน

โซโคลเฮกซะโนน

ไดเมธลฟอรมามน

กรดซลฟรก

กรดซลฟรก

เมตาครซอล

กรดไฮโดรฟลออรก

ความเขมขน (%)

100 100 5 20 85 100 100 100 100 59.5 70 100 50

อณหภม (C) 20 20 20 20 20 101 139 156 90 20 38 139 20 เวลา (นาท) 5 5 20 10 5 5 5 5 10 20 20 5 20 ชนดเสนใย เสนใยธรรมชาต เซลลโลส ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ล ม ม ไหม ม ม ล ม ม ม ม ม ม ล ล ม ขนแกะ ม ม ล ม ม ม ม ม ม ม ม ม เสนใยประดษฐ เรยอน ม ม ม ม ม ม ม ม ม ล ล ม อะซเตท ล ล ม ม ล ล ม ล ล ล ล ล อะครลก ม ม ม ม ม ม ม ม ล ม ม อ ม โมดะครลก ม ลย ม ม ม ลอ ม ล ลอ* ม ม อ ไนลอน ม ม ม ล ล ม ม ม น ล ล ล ไนทรล ม ม ม ม ม ม ม ล ล ม ม ลอ โอเลฟน ม ม ม ม ม ม ล ล ม ม ม ม โพลเอสเตอร ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ล ม ซาราน ม ม ม ม ม ล ล ล ล ม ม ม วนยอน ม ล ม ม ม ล ล ล ล ม ม ล สแปนเดกซ ม ม ม ม ม ม ม ม ล ลอ ลอ ลอ แกว ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ล ล = ละลาย ม = ไมละลาย อ = ออนตว ลย = ละลายยกเวนโมดะครลกชนดหนงซงไมคอยตดไฟ และมองเหนหยดของเหลว (Liquid inclusions) ในภาคตดขวาง ลอ = ละลายหรอออนตว น = ไนลอน 6, ละลาย, ไนลอน 6-6 ไมละลาย * = ละลายท 20°C โดยไมออนตว ทมา: มาตรฐานการผลตภณฑอตสาหกรรมวธทดสอบสงทอ ชนดเสนใย. 2524



20

5. การทดสอบหาความหนาแนน (Density test) การหาความหนาแนนเปนอกวธทใชทดสอบเพอแยกชนดเสนใย และใชยนยนผลการทดสอบทไดจากชวธอน ๆ (วธทดสอบสงทอ- ชนดเสนใย , 2524: 12) การทดสอบเพอหาความหนาแนนจะตองเตรยมหลอดแกวกนตนส าหรบหาความหนาแนนชนดตาง ๆ (Density gradient column) เทเตตระคลอโรเอทลน 25 ลกบาศกเซนตเมตร ลงไปในหลอดแกว แลวเตรยมสารผสมของเตตระคลอโรเอทลนกบไซลน เรยงล าดบรอยละของสวนผสมโดยปรมาตรทงสองชนดคอ 90/10, 80/20, 70/30, 60/40, 50/50, 40/60, 30/70, 20/80 และ 10/90 เตมสวนผสมดงกลาวแตละชนดอยางละ 25 ลกบาศกเซนตเมตร เทลงขาง ๆ หลอดหาความหนาแนนตามล าดบ สดทายเตมไซลน 25 ลกบาศกเซนตเมตรลงไป ของเหลวทอยในหลอดแตละชนของหลอดแกวจะมความหนาแนนตาง ๆ กน น าเ สนใยชนดตาง ๆ ททราบความหนาแนนแลวไปยอมสตาง ๆ กน แลวน าเสนใยแตละชนดชวงสน ๆ ผกเปนปมแลวน าเสนใยไปตมในไซลน 2 นาท เพอไลอากาศ ความชน หยอนปมเสนใยทงหมดทเตรยมไวลงในหลอดหาความหนาแนน ประมาณครงชวโมงปมแตละปมจะเคลอนไปอยทระดบของเหลวทมความหนาแนนเทากบกบเสนใยนน ๆ ท าเครองหมายต าแหนงความหนาแนนตาง ๆ ทหลอดแกว เตรยมตวอยางเสนใยทตองการทราบชนดตามวธการเดมใสลงในหลอดหาความหนาแนน หลงจากครงชวโมงแลวสงเกตวาปมเสนใยนนลอยอยทของเหลวทมความหนาแนนระดบใดเทยบหาชนดขอ งเสนในตาราง 7 ซงรวบรวมความหนาแนนของเสนใยชนดตาง ๆ



21

ตาราง 3-7 ความหนาแนนของเสนใยชนดตาง ๆ

ชนดเสนใย ความหนาแนน

กรม/ ลกบาศกเซนตเมตร เสนใยธรรมชาต

เซลลโลส 1.51 ไหม 1.32 – 1.34 ขนแกะ 1.15 – 1.30 ใยหน 2.1 – 2.8

เสนใยประดษฐ เรยอน 1.51 อะซเตท 1.32 อะครลก 1.12 – 1.19 โมดะครลก 1.30 หรอ 1.36 ไนลอน 6, ไนลอน 66 1.12 – 1.15 โพลเอสเตอร 1.38 หรอ 1.23 ยาง 0.96 – 1.06 แกว 2.4 – 2.6

ทมา: AATCC Technical Manual, 2005



22

3.6 การทดสอบโดยวธยอมส (Staining test) ผลการทดสอบดวยวธการยอมสนนใชยนยนผลการทดสอบดวยวธอน ๆ เพอสรปวาตวอยางทตรวจสอบเปนเสนใยอะไร การตรวจสอบดวยวธนใชไดกบเสนใยทยงไมไดยอมสหรอมสออนมาก ควรเปนเสนใยชนดเดยว เพร าะการวเคราะหดายหรอผาทท าจากเสนใยผสมดวยการยอมสท าไดยากเนองจากเมอยอมแลวตวอยางทเปนเสนใยตางชนดจะตดสใกลเคยงกนท าใหตรวจดไดยาก สยอมทใชในการตรวจสอบมหลายชนด แตละชนดจะมวธการปละผลของสทยอมตดเสนใยตาง ๆ ก าหนดมาให ก ารทดสอบเสนใยแตละตวอยางดวยการยอมสหลาย ๆ ชนดแลวน าผลมาเปรยบเทยบเพอใหไดผลทแนนอนวาเปนเสนใยอะไร เชน การตรวจสอบเสนใยธรรมชาตชนดหนงดวยการยอมดวยสารละลายซงคคลอโรไอโอไดดบนแผนสไลดแลวปดดวยแผนแกวน าไปตรวจสดวยกลองจลทรรศน เสนใยปานเฮมม รามและฝายจะตดเปนสมวง ปานลนนจะเปนสมวงอมสน าตาล ไหมและเสนใยอน ๆ สวนมากจะเปนสเหลองหรอน าตาลหรอน าไปทดสอบดวยการยอมสมาตรฐานส าหรบตรวจสอบชนดของเสนใยของดปองทหมายเลข 4 (Du Pont Fiber Identification Stain No. 4) 0.1% ยอมโดยใชสดสวนของส : เสนใย 20 : 1 โดยน าหนกนาน 1 นาท ลางสทเกนใหหมด น าตวอยางทยอมแลวไปเปรยบเทยบวาเปนเสนใยชนดใดกบตวอยางชนดตาง ๆ ทยอมดวยสมาตรฐานนน

Documents

ดร ชัยยุทธ 2