finansijsko pravo 2010

1

FINANSIJSKO PRAVO

2

J A V N E F I N A N S I J E JAVNE FINANSIJE KAO FINANSIJSKA

DJELATNOST DRŽAVE I NAUČNA DISCIPLINA

FINANSIJSKA DJELATNOST ILI FINANSIJSKA PRIVREDA*PRIKUPLJANJE FINANSIJSKIH SREDSTAVA (porezi i državna imovina)

*RASPOPREĐIVANJE I TROŠENJE NA JAVNE RASHODE (podmirivanje javnih potreba, obezbjeđivanje javnih dobara )

3

FINANSIJE (u užem i širem smislu)

1.JAVNE FINANSIJE (države i drugih javnopravnih tijela) 2.POSLOVNE FINANSIJE (individualnih preduzetnika i preduzeća) 3.MONETARNE FINASIJE (centralne i poslovnih banaka i osiguravajućih društava)

4

OSNOVNE KARAKTERISTIKE JAVNIH FINANSIJA (FINANSIJSKE

PRIVREDE)

• PRENOŠEENJE SREDSTAVA NA JAVNE ORGANE : porezi (prinudnim putem ), zajmovi (dobrovoljnim putem)

• DVA SUBJEKTA FINANSIJSKE AKTIVNOSTI :

AKTIVNI I PASIVNI SUBJEKT -država i poreski obveznici (fizička i pravna lica)

5

OSNOVNE KARAKTERISTIKE JAVNIH FINANSIJA (NASTAVAK)

• JAVNE FINANSIJE KAO DIO JAVNE PRIVREDE I DIO NACIONALNE PRIVREDE

• PRINUDA

6

RAZLIKE IZMEĐU FINANSIJSKE PRIVREDE I PRIVATNE

PRIVREDE• MOTIV a) podmirivanje javnih

rashoda; b) dobit • NEPOSTOJANJE PRINCIPA

NEPOSREDNE PROTIVČINIDBE• OSTVARIVANJE JAVNOG

INTERESA I ZADOVOLJENJE JAVNIH POTREBA

7

RAZLIKE IZMEĐU FINANSIJSKE PRIVREDE I PRIVATNE PRIVREDE

• PRIKUPLJANJE FINANSIJSKIH SREDSTAVA PRINUDNIM PUTEM (POREZI I DRUGE DAŽBINE)

• ODLUČIVANJE a) Skupština

b) privatni preduzetnik

8

INSTITUCIJE JAVNIH FINANSIJA

1.JAVNI PRIHODI - DERIVATIVNI ( javnopravni) JAVNI PRIHODI - ORIGINARNI (privatnopravni) JAVNI PRIHODI

2.JAVNI RASHODI - OBEZBJEĐIVANJE JAVNIH DOBARA

a)ČISTA JAVNA DOBRA ( odbrana, policija, uprava)

- nekonkurentnost u potrošnji - neisključivost b) NEČISTA JAVNA DOBRA ( obrazovanje,

zdravstvena zašttita, putevi)

9

INSTITUCIJE JAVNIH FINANSIJA(NASTAVAK)

3.BUDŽET

4.FINANSIJSKO IZRAVNJAVANJE IZMEĐU RAZLIČITIH NIVOA DRŽAVNE VLASTI (centralni i lokalni organi ili federacija , članice federacije opštine)

10

FINANSIJSKO PRAVO

• NACIONALNO FINANSIJSKO PRAVO (Finansijsko pravo Crne Gore, Finansijsko pravo Francuske i sl.)

• MEĐUNARODNO FINANSIJSKO PRAVO• DEZINTEGRACIJA FINANSIJSKOG

PRAVA NA DVIJE NAUČNE DISCIPLINE I SAMOSTALNE GRANE PRAVA (dio javnog prava)– PORESKO PRAVO– BUDŽETSKO PRAVO

11

ODNOS NAUKE O FINANSIJAMA I FINANSIJSKOG PRAVA SA

DRUGIM NAUČNIM DISCIPLINAMA

• POLITIČKA EKONOMIJA (ekonomske kategorije, novac i finasije, istorija ekonomskih doktrina)

• EKONOMSKA POLITIKA (poreska i budžetska politika)

• BANKARSKO PRAVO• MONETARNO PRAVO (novac i novčani tokovi)• SOCIOLOGIJA I PSIHOLOGIJA (uticaj poreza

na ponašanje poreskih obveznika)• MATEMATIČKI I STATISTIČKI METODI

12

ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA SA DRUGIM GRANAMA PRAVA

• ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA I USTAVNOG PRAVA (subjektivno poresko i subjektivno budžetsko pravo skupštine zaštićeno ustavom)

• ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA I UPRAVNOG PRAVA (poreski upravni organi -utvrđivanje, naplata i kontrola naplate poreza) budžetska inicijativa, izrada i izvrš enje budžeta od upravnih organa)

13

ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA SA DRUGIM GRANAMA PRAVA

• ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA I MEĐUNARODNOG JAVNOG PRAVA- bilateralne i multilateralne konvencije,- Nadnacionalno poresko i budžetsko pravo Evropske Unije,-uredbe i direktive -Harmonizacija nacionalnih poreskih propisa

• ODNOS FINANSIJSKOG PRAVA I KRIVIČNOG PRAVA (krivična djela npr. poreska utaja, krijumčarenje i dr.)

14

FINANSIJSKE TEORIJE

1. MERKANTILNA FINANSIJSKA TEORIJA ( XVI-XVII VIJEK)

Promet, razmjena , trgovina novac tj. plemeniti metali ( zlato i srebro) visoke uvozne carine- zabrana uvoza

2. FIZIOKRATSKA FINANSIJSKA TEORIJA (XVIII VIJEK)

-Višak vrijednosti u zeljoradnji -neposredni porezi ( porez na zemljoradnju) -posredni porezi (ostali porezi)

15

FINANSIJSKE TEORIJE(nastavak)

3. FINANSIJSKA TEORIJA U GRAĐANSKOJ KLASIČNOJ TEORIJI (A. SMIT,

D. RIKARDO)EKONOMSKE SLOBODE, LIČNA INICIJATIVA, PRIVATNO PREDUZETNIŠTTVO, NEMJEŠAANJE DRŽAVE U PRIVREDU

Poreski principi (opštosti, odredjenosti, ugodnosti, ekonomičnosti)

4. SAVREMENA GRAĐANSKA FINANSIJSKA TEORIJA - KEJNS

(DRŽAVNI INTERVENCIONIZAM)

16

FINANSIJSKI ODNOSI U SLOŽENIM DRŽAVAMA

• FISKALNI ODNOS ( DRŽAVA – PORESKI OBVEZNICI)• FINANSIJSKI ODNOS

(RAZLIČITI NIVOI DRŽAVNE VLASTI)

17

FINANSIJSKI ODNOSI U SLOŽENIM DRŽAVAMA

• OVLAŠĆENJE ZA USTANOVLJAVANJE JAVNIH PRIHODA

• OVLAŠĆENJE ZA UVOĐENJE JAVNIH PRIHODA

• OVLAŠĆENJE ZA UTVRĐIVANJE VISINE JAVNIH PRIHODA

18

FINANSIJSKI ODNOSI U SLOŽENIM DRŽAVAMA

• SISTEM ODVOJENIH PRIHODA slobodni sistem odvojenih prihoda (ovlašćenje na

ustanovljavanje izvora , vrste i oblika prihoda, uvođenje i utvrđivanje visine)

vezani sistem odvojenih prihoda ( samo pravo na utvrđivanje visine prihoda)

• SISTEM ZAJEDNIČKIH PRIHODA doznake (na pr. od federacije prema članicama) doprinosi (na pr.članice daju sredstva federaciji )• MJEŠOVITI SISTEM PRIHODA

19

FINANSIJSKI ODNOSI U SLOŽENIM DRŽAVAMA -nastavak

1. FISKALNI SUVERENITET– potpuni suverenitat – ograničeni suverenitet– originaran suverenitet – izvedeni suverenitet

2. FINANSIJSKI SUVERENITET

20

JAVNI PRIHODI

IZVORI JAVNIH PRIHODA

1. DOMENSKI PRIHODI 2. OBAVEZNA DAVANJA (POREZI I DRUGE DAŽBINE) 3. DOBROVOLJNA DAVANJA (JAVNI ZAJAM I POKLONI)

21

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

ROBOVLASNIČKE DRŽAVE (GRČKA, RIM):

1.TRIBUTI ( Na ličnost i imovinu- institut ratne odštete

2.TAKSE (sudske i pristanišne)

3.CARINE ( na uvoz, izvoz i tranzit robe, promet robe između provincija u Rimu tzv.

unutrašnje carine

4.LITURGIJE I TRIJERARHIJE

22

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

FEUDALNE DRŽAVE: 1. REGALI (lov , ribolov,

rudnici, kamenolomi, mlinovi, ciglane i dr.)

2. TAKSE ( putevi, mostovi, pristaniš ta , pijace i dr.)

3.TRIBUTI

23

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

4. POREZI -POREZI ZA USTUPLJENO

ZEMLJIŠTE cijena zakupa tj.zakupnina,

-LIČNI POREZ ZA STRANCE I POLUSLOBODNO STANOVNIŠTVO

- POREZI NA IMOVINU (neposredni porezi uz odobrenje Staleške skupštine)

24

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

5. AKCIZE I CARINE (posredni porezi koje je uvodio vladar bez ugovora sa Staleškom skupštinom

6.JAVNI ZAJAM -privatno-pravni karakter zajma

kratki rokovi i visoka kamata Lično obezbjeđenje i garancija za

vraćanje zajma (zalaganje dragocijenosti, ili pravo ubiranja carina i dr.)

25

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

STALEŠKA SKUPŠTINA

Poreske privilegije za plemstvo i sveštenstvo

Poreska obaveza za treći građanski stalež

26

ISTORIJSKI RAZVOJ DAŽBINA

SAVREMENE DRŽAVE: -POREZ KAO REDOVAN I

IZDAŠAN JAVNI PRIHOD

-POREZ OPŠTA OBAVEZA (Zakonom utvrđene poreska oslobađanja i olakšice)

27

KARAKTERISTIKE SREDNJOVJEKOVNIH DAŽBINA

• Sve dažbine su fiskalnog karaktera

• Nijesu imali obilježje opšte obaveze

• Nijesu predstavljali glavni prihod države već samo dopunski izvor finansiranja

• Obaveza plaćanja u naturi a tek kasnije u novcu

28

PODJELA JAVNIH PRIHODA

1. ORIGINERNI I DERIVATIVNI JAVNI PRIHODI

2. JAVNOPRAVNI I PRIVATNOPRAVNI JAVNI PRIHODI

29

PODJELA JAVNIH PRIHODA

3. REDOVNI I VANREDNI PRIHODI

4. PRIHODI OD STANOVNIŠTVA I PRIHODI OD PRAVNIH LICA

( obavezna davanja –porezi dobrovoljna davanja- javni zajam,

pokloni

30

PODJELA JAVNIH PRIHODA

5. POVRATNI I NEPOVRATNI PRIHODI

6. PRIHODI U NOVCU I U NATURI

31

PODJELA JAVNIH PRIHODA

7. NAMJENSKI I NENAMJENSKI PRIHODI (DESTINIRANI I NEDESTINIRANI)

8. PRIHODI RAZLIČITIH NIVOA DRŽAVNE VLASTI- PRIHODI CENTRALNIH ORGANA

-PRIHODI OPŠTINA

32

POJAM POREZA

1.DERIVATIVNOST POREZA

2.PRISILNOST (PRINUDNOST) POREZA

( prisilnost kod neplaćanja poreza –prinudna naplata)

33

POJAM POREZA

3.FINANSIRANJE JAVNIH RASHODA

4. ODSUSTVO NEPOSREDNE PROTIVNAKNADE

neposredna veza između plaćanja poreza i koristi od upotrebe javnog dobra ne postoji

34

POJAM POREZA

5. POREZ JE NOVČANO DAVANJE

mjesni samodoprinos kao namjenski lokalni porez može se izvršiti i u naturi

6. POREZI SU NEDESTINIRANI PRIHODI

princip budžetske neefektacije

35

TEORIJE OPRAVDANJA POREZA

1. TEORIJA SILE2. TEORIJA CIJENE

(EKVIVALENCIJE) -TEORIJA OSIGURANJA - TEORIJA UŽIVANJA

36

TEORIJE OPRAVDANJA POREZA

3. TEORIJA ŽRTVE - APSOLUTNO JEDNAKA ŽRTVA

(Glavarina) - PROPORCIONALNO JEDNAKA

ŽRTVA Proporcionalne poreske

stope - MINIMALNA ŽRTVA Progresivne poreske stope

37

TEORIJA OPRAVDANJA POREZA

4. ORGANSKA TEORIJA Organska povezanost države i

građana Porez dužnost i interes građana 5. SOCIJALISTIČKA TEORIJA Porez kao građanska dužnost u cilju

podmirivanja tzv.opštedruštvenih i zajedničkih potreba

38

TEORIJE OPRAVDANJA POREZA

6. TEORIJA SUVERENITETA

(Vladajuća teorija opravdanja poreza)

Poreska sposobnost

39

CILJEVI OPOREZIVANJA

FISKALNI CILJ

EKSTRAFISKALNI CILJEVI1. EKONOMSKI CILJEVI

2. SOCIJALNI CILJEVI

3. POLITIČKI CILJEVI

4. OSTALI CILJEVI

40

EKONOMSKI CILJEVI

MIKROEKONOMSKE PRIRODE

MAKROEKONOMSKE PRIRODE

1) STABILNOST CIJENA 2) PUNA ZAPOSLENOST 3 URAVNOTEŽENI PLATNI BILANS

EKSPANZIVNA PORESKA POLITIKA

RESTRIKTIVNA PORESKA POLITIKA

41

CILJEVI OPOREZIVANJA

2. SOCIJALNI CILJEVI

3. POLITIČKI CILJEVI

42

OSTALI CILJEVI

(ZDRAVSTVENI, KULTURNI, DEMOGRAFSKI I DR.)

EKSTRAFISKALNI CILJEVI POREZA ILI BUDŽETSKE SUBVENCIJE

43

KLASIFIKACIJA POREZA

1. NEPOSREDNI I POSREDNI POREZI

- Fiziokratska teorija( Porezi na zemljoradnju kao neposredni porezi )

- J.S. Mil, A. Vagner, B. Moll (Prevaljivanje)

- Šefle ( Manifestacija poreske snage)

- F.Flora, B.Griziotti, E. Morselli ( Prije trošenja dohotka tj. na izvoru i pri trošenju dohotka)

44

KLASIFIKACIJA POREZA

POSREDNI POREZI Izdašnost i elastičnost Anonimni porezi Laka naplata Opštost Nedostatak : nepravični, nesocijalni

(regresivni efekat)

45

KLASIFIKACIJA POREZA

NEPOSREDNI POREZI

Relativno stabilni prihodi

Pravičnost

Nedostaci:

Nijesu elastični

Nijesu opšti

Psihološki nepovoljni

46

KLASIFIKACIJA POREZA

2.SUBJEKTNI I OBJEKTNI POREZI

3.SINTETIČKI I ANALITIČKI POREZI

4.FUNDIRANI I NEFUNDIRANI POREZI ( 1864. god Italija )

47

KLASIFIKACIJA POREZA

5. REDOVNI I VANREDNI POREZI ( Porez na dohodak i Porez na promet )

6. REPARTICIONI I KVOTNI

7.CENTRALNI I LOKALNI POREZI

48

KLASIFIKACIJA POREZA

8.OSNOVNI I DOPUNSKI POREZI

9.OPŠTI I NAMJENSKI POREZI

49

KLASIFIKACIJA POREZA-OECD-ORGANIZACIJA ZA

EKONOMSKU SARADNJU I RAZVOJ-KOMITET ZA FISKALNE POSLOVE

1000 POREZI NA DOHODAK2000 DOPRINOSI ZA SOCIJALNO

OSIGURANJE3000 POREZI NA PLATNI SPISAK I RADNU

SNAGU4000 POREZI NA IMOVINU5000 POREZI NA DOBRA I USLUGE6000 OSTALI POREZI

50

ELEMENTI OPOREZIVANJA

LIČNI ELEMENTI OPOREZIVANJA:

• PORESKI SUBJEKT - AKTIVNI PORESKI SUBJEKT

(DRŽAVA) - PASIVNI PORESKI SUBJEKT

(PORESKI OBVEZNIK)

51

LIČNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

- PORESKI DESTINATOR -PORESKI PLATAC -PORESKI JEMAC

52

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

1.PORESKI IZVOR

a)PRIHOD b) IMOVINA

BRUTO I NETO PRIHOD

DOHODAK KAO ZBIR NETO (ČISTIH PRIHODA) U GODINI DANA

53

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

2. PORESKI OBJEKT (STVARI, USLUGE ILI PRAVA)

- PORESKI OBJEKT IMOVINA, PORESKI IZVOR PRIHOD OD IMOVINE

3.PORESKA SPOSOBNOST

54

MATERIJALNI ELEMENTI

4.PORESKA OSNOVICA

5.PORESKA JEDINICA

55

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

6.PORESKA STOPA - PROPORCIONALNA

PORESKA STOPA - PROGRESIVNA PORESKA

STOPA - DEGRESIVNA PORESKA

STOPA

56

PROPORCIONALNE PORESKE STOPE

• PORESKI OBVEZNIK A-100 NOVČANIH JEDINICA

•PORESKI OBVEZNIK B- 200 NOVČANIH JEDINICA

•PORESKI OBVEZNIK C-300 NOVČANIH JEDINICASVI PLAĆAJU POREZ PO STOPI OD 10%

57

PROGRESIVNE PORESKE STOPE

• PORESKI OBVEZNIK A- 100 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 10%

• PORESKI OBVEZNIK B-200 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 15%

• PORESKI OBVEZNIK C-300 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 20%

58

DEGRESIVNE PORESKE STOPE

• PORESKI OBVEZNIK A- 100 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 10%

• PORESKI OBVEZNIK B- 200 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 8 %

• PORESKI OBVEZNIK C-300 NOV. JEDINICA PLAĆA POREZ PO STOPI 6%

59

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

7. PORESKI KATASTAR Neposredni porezi

8.PORESKA TARIFA(carinska tarifa)

Poreske objekti , poreske jedinice i poreske stope

9.PORESKA LISTA

Imena poreskih obveznika i i visina poreskog duga

60

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

10. RAZREZ POREZA

11. PORESKA OPOMENA

61

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

12. OTPIS POREZA

13. POČEK POREZA 14. ZASTARELOST POREZAApsolutni (10 godina ) i relativni rok zastarelosti (5

godina)

62

MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

15.PORESKA OSLOBAĐANJA Izuzimanje od oporezivanja TRAJNA I PRIVREMENA

16. PORESKE OLAKŠICE ILI SMANJENJE POREZA

Umanjenje poreske osnovice ili umanjenje razrezanog poreza

63

EFEKTI OPOREZIVANJA

FINANSIJSKI EFEKAT

SOCIJALNO -POLITIČKI EFEKAT

EKONOMSKI EFEKAT 1.MIKROEKONOMSKI EFEKAT

2.MAKROEKONOMSKI EFEKAT

( EFEKTI TRAŽNJE)

64

EFEKTI OPOREZIVANJA

1. EFEKAT SUPSTITUCIJE (SIGNALNA DEJSTVA OPOREZIVANJA)

OPREDELJIVANJE ZA SUPSTITUT KOJI SE BLAŽE OPOREZUJE ILI JE NEOPOREZOVAN

65

EFEKAT SUPSTITUCIJE

ZAKONITA EVAZIJA POREZA

Korišćenje pravnih praznina

Promjena dijelatnosti

Promjena mjesta prebivališta

Smanjenje ili odustanak od potrošnje oporezovanih proizvoda

66

CJENOVNI EFEKAT

1. PERKUSIJA PORESKI OBVEZNIK I

PORESKA OBAVEZA

(ZAKONOM ILI RIJEŠENJEM PORESKOG ORGANA)

67

CJENOVNI EFEKAT

2.REPERKUSIJA UNAPRIJED, UNAZAD I

BOČNO PREVALJIVANJE NAMJERAVANO I

NENAMJERAVANO PREVALJIVANJE

3. INCIDENCA

68

EFEKTI POSLE INCIDENCE DIFUZIJA POREZA

EFEKTI DOHOTKA

EFEKTI STIMULACIJE

EFEKTI NA RADNI NAPOR

EFEKTI NA ŠTEDNJU

EFEKTI NA POTROŠNJU

69

IZBJEGAVANJE PLAĆANJA POREZA (EVAZIJA

POREZA) OTPOR PLAĆANJU POREZA 1.VISINA PORESKOG OPTEREĆENJA (Zakon opadajućeg prinosa) 2. NAMJENA TROŠENJA PORESKIH

SREDSTAVA (NEDESTINIRANI POREZI)

70

IZBJEGAVANJE PLAĆANJA POREZA (EVAZIJA

POREZA)

3. PORESKI OBLIK (Neposredni porezi)

4. PERCEPCIJA JAVNOSTI O PRAVIČNOSTI

PORESKOG SISTEMA

71

VRSTE PORESKE EVAZIJE

1.ZAKONITA PORESKA EVAZIJA

2. NEZAKONITA PORESKA EVAZIJA

72

VRSTE PORESKE EVAZIJE

ZAKONITA (DOPUŠTENA) PORESKA EVAZIJA

1.LEGITIMNO IZBJEGAVANJE (MINIMIZOVANJE ) PORESKE OBAVEZE

2.NEPRIHVATLJIVA ZAKONITA PORESKA EVAZIJA (NEPRIHVATLJIVO MINIMIZOVANJE PORESKE OBAVEZE) tzv.ZLOUPOTREBA PRAVA

73

NEPRIHVATLJIVA ZAKONITA PORESKA EVAZIJA

MJERE PROTIV NEPRIHVATLJIVE EVAZIJE

• TEST NAMJERE (SAVJESNI PORESKI OBVEZNIK)

• TEST POSTOJANJA ELEMENATA VJEŠTAČKOG

74

NEPRIHVATLJIVA ZAKONITA PORESKA EVAZIJA

• TEST PORESKE UŠTEDE

(neplaćanje poreza)

• TEST POSTOJANJA RIJEŠENJA NADLEŽNOG PORESKOG ORGANA

Zabrana transakcija i izjednačavanje sa nezakonitom evazijom

Neisplativost

75

VRSTE NEZAKONITE PORESKE EVAZIJE

1. POTPUNA EVAZIJA

2. DJELIMIČNA EVAZIJA

76

VRSTE NEZAKONITE PORESKE EVAZIJE

• DEFRAUDACIJA ( PORESKA UTAJA) - POREZI NA IMOVINU, POREZI

NA DOHODAK, DOPRINOSI ZA SOC.OSIGURANJE

• KONTRABANDA (KRIJUMČARENJE) - CARINE, POREZI NA PROMET,

AKCIZE

77

NEZAKONITA PORESKA EVAZIJA

PORESKI MORAL

AKTIVNO IZBJEGAVANJE PLAĆANJA POREZA

PASIVNO IZBJEGAVANJE POREZA

78

MJERE PROTIV NEZAKONITE PORESKE EVAZIJE

PREVENTIVNE MJERE

79

MJERE PROTIV NEZAKONITE PORESKE EVAZIJE

1. PREKRŠAJNE SANKCIJE - NOVČANE KAZNE

- ZAŠTITNE MJERE

2. KRIVIČNE SANKCIJE - NOVČANA KAZNA

- KAZNA ZATVORA

80

PRINCIPI OPOREZIVANJA

A.SMIT ( 1776 god.) četiru kanona oporezivanja

• Porez da se plaća srazmjerno dohotku

• Porez treba da je određen a ne proizvoljan

• Ugodnost plaćanja poreza

• Troškovi ubiranja poreza treba da budu što manji

81

PRINCIPI OPOREZIVANJA

• A. Vagner (XIX vijek)

• Finansijsko -politička načela oporezivanja

• Ekonomsko- politička načela oporezivanja

• Socijalnopolitička načela oporezivanja

• Poresko-tehnička načela oporezivanja

82

FINANSIJSKI PORESKI PRINCIPI

1. PRINCIP IZDAŠNOSTI(dovoljnosti)

2. PRINCIP ELASTIČNOSTI( porez na dohodak fizičkih lica

83

EKONOMSKI PORESKI PRINCIPI

1. PRINCIP IZBORA PORESKOG IZVORA(dohodak i imovina)

2. PRINCIP IZBORA VRSTE POREZA (svrha oporezivanja)

84

SOCIJALNO-POLITIČKI PRINCIPI OPOREZIVANJA

PRAVEDNOST OPOREZIVANJA

1.PRINCIP OPŠTOSTI PORESKE OBAVEZE

2.PRINCIP RAVNOMJERNOSTI OPOREZIVANJA

85

PORESKO-TEHNIČKI PRINCIPI OPOREZIVANJA

1.PRINCIP ODREĐENOSTI POREZA Zakonom utvrđena poreska

obaveza,rok plaćanja, način plaćanja i iznos poreskog duga, (gdje , kada, kako i koliko treba da se plati na ime poreza)

86

PORESKO-TEHNIČKI PRINCIPI OPOREZIVANJA

2.PRINCIP UGODNOSTI PLAĆANJA POREZA

3.PRINCIP EKONOMIČNOSTI

87

PORESKOPRAVNI ODNOS• SUBJEKTIVNO PORESKO PRAVO

DRŽAVE - PORESKI ZAHTJEV U ŠIREM

SMISLU- PORESKI ZAHTJEV U UŽEM

SMISLU• PORESKA DUŽNOST (MATERIJALNA

I FORMALNA STRANA)• ZAKONSKI OPIS PORESKOG

ČINJENIČNOG STANJA

88

ZAKONSKI OPIS PORESKOG ČINJENIČNOG STANJA

• PORESKI POVJERILAC• PORESKI OBVEZNIK• PORESKI OBJEKAT• VEZA IZMEĐU PORESKOG OBVEZNIKA I

PORESKOG OBJEKTA• PORESKA OSNOVICA• PORESKA JEDINICA• PORESKA STOPA• PORESKA OLAKŠICA

89

PORESKOPRAVNI ODNOS• PORESKI IMOVINSKI ODNOS• PORESKI UPRAVNI ODNOS

-STRANKE U PORESKOPRAVNOM ODNOSU-PORESKI POVJERIOCI KAO AKTIVNI

PORESKI SUBJEKTI: 1. DRŽAVA, 2. AUTONOMNE (PARASTATALNE)

INSTITUCIE -SAMOSTALNOST -OBAVLJANJE JAVNE DJELATNOSTI U

INTERESU ZAJEDNICE LICA -OBAVLJANJE FUNKCIJE NA OSNOVU

ZAKONA

90

PORESKI DUŽNICIKAO PASIVNI PORESKI

SUBJEKT• FIZIČKA LICA• PORESKO PRAVNA SPOSOBNOST

KAO POSEBNA PRAVNA SPOSOBNOST

• STIČE SE RODJENJEM- PRESTAJE SMRĆU

• PRAVNO LICE( UPIS U SUDSKI REGISTAR)

91

DVOSTRUKO OPOREZIVANJE

• INDENTIČNOST PORESKOG OBVEZNIKA

• INDENTIČNOST PORESKOG OBJEKTA

• INDENTIČNOST POREZA

• INDENTIČNOST PERIODA

• VIŠE PORESKIH VLASTI ISTOG RANGA

92

FENOMENI SLIČNI DVOSTRUKOM OPOREZIVANJU

• NADOPOREZIVANJE– PORESKI POVJERIOCI RAZLIČITOG

RANGA

• KUMULIRANJE POREZA– VIŠE RAZLIČITIH POREZA IZ ISTOG

PORESKOG IZVORA

93

Vrste dvostrukog oporezivanja

1. MEĐUNARODNO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE kao sukob poreskih zakona između:

- dvije suverene države

- jedna međunarodna organizacija i jedna država

2.INTERNO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE dvije federalne jedinice ili

dvije opštine

94

VRSTE DVOSTRUKOG OPOREZIVANJA

• NAMJERNO I NENAMJERNO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE

• OBIČNO I MULTIPLIKOVANO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE

• STVARNO I POTENCIJALNO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE

• REALNO , LIČNO I MJEŠOVITO DVOSTRUKO OPOREZIVANJE

95

ODLUČUJUĆE ČINJENICE SUKOBA PORESKIH ZAKONA

• DRŽAVLJANSTVO (SAD I FILIPINI)• REZIDENSTVO KAO STALNO ILI

PRIVREMENO FIZIČKO PRISUSTVO LICA NA ODREĐENOJ TERITORIJI. (većina savremenih država i sve zemlje članice OECD kombinuju rezidenstvo i izvor).

• IZVOR (ZEMLJE LATINSKE AMERIKE VENECUELA,PANAMA, KOSTARIKA,BOLIVIJA)

96

METODI ZA SPRIJEČAVANJE DVOSTRUKOG OPOREZIVANJA

• METOD IZUZIMANJA• METOD KREDITA• BILATERALNE I MULTILATERALNE

KONVENCIJE O IZBJEGAVANJU DVOSTRUKOG OPOREZIVANJAPrvi opšti ugovor o izbjegavanju dvostukog oporezivanja dohotka izmedju Pruske i Austrougarske potpisan je 1899.godine.

97

JAVNI ZAJAM

1. ZAJMODAVCI - FIZIČKA I PRAVNA LICA

2. ZAJMOPRIMAC - DRŽAVA

UZROCI :– Vanredni rashodi– Vremensko i materijalno nepoklapanje

javnih prihoda i javnih rashoda i – Intervencija države u privredi

98

JAVNI ZAJAM

USLOVI ZA USPJEH JAVNOG ZAJMA:

– OBILJE KAPITALA NA TRŽIŠTU– NEPOLJULJANI RENOME I UGLED

DRŽAVE KAO ZAJMOPRIMCA

99

OSNOVNE KARAKTERISTIKE JAVNOG ZAJMA

1. POSTOJANJE ELEMENTA PRIHODA I RASHODA

2. POVRATNOST3. KAMATA4. DOBROVOLJNOST5. VRAĆA SE IZ BUDŽETSKIH

(DAŽBINSKIH I DOMENSKIH) JAVNIH PRIHODA

100

VRSTE JAVNIH ZAJMOVA

1. UNUTRAŠNJI I INOSTRANI JAVNI ZAJAM

2. DOBROVOLJNI, PRINUDNI I PATRIOTSKI ZAJMOVI

101

PRIVATNI I JAVNI ZAJAM (RAZLIKE)

1.JAVNI ZAJAM JE PERSONALAN

2.NEMOGUĆNOST NAPLATE DUGA PRINUDNIM PUTEM

3.MOŽE SE ZAKLJUČITI NA NEODREĐENO VRIJEME I MOGU SE JEDNOSTRANO MJENJATI USLOVE UGOVORA

102

PRIVATNI I JAVNI ZAJAM (RAZLIKE)

4.VEZANI ZA DUGOROČNU EGZISTENCIJU DRŽAVE

5. ZAJMODAVCI ( STANOVNIŠTVO, BANKE, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE I DRŽAVE)

103

VRSTE JAVNIH ZAJMOVA

3.KRATKOROČNI, SREDNJOROČNI I DUGOROČNI ZAJMOVI– KRATKOROČNI ZAJAM- ROK VRAĆANJA

DO 3 GODINE

– SREDNJOROČNI ZAJAM- ROK VRAĆANJA DO 10 GODINA

– DUGOROČNI ZAJAM- ROK VRAĆANJA PREKO10 GODINA

104

VRSTE JAVNIH ZAJMOVA

4. LETEĆI I KONSOLIDOVANI JAVNI ZAJAM– KONSOLIDOVANI ZAJAM

• ZAJAM SA ROKOM (OTPLATNI ZAJAM)

• RENTNI ZAJAM (VJEČITA RENTA)

105

VRSTE JAVNIH ZAMOVA

5.ZAJMOVI ŠIRIH I UŽIH POLITIČKO-TERITORIJALNIH JEDINICA

6. NOVČANI I ROBNI ZAJMOVI

106

VRSTE JAVNIH ZAJMOVA

7. ZAJMOVI GDJE SE KAO POVJERIOCI JAVLJAJU BANKE, STANOVNIŠTVO, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE, DRŽAVE

8. PRODUKTIVNI I NEPRODUKTIVNI ZAJMOVI

107

TEHNIKA JAVNOG ZAJMA

1. EMISIJA JAVNOG ZAJMA

2. OTPLATA JAVNOG ZAJMA

3. KONVERZIJA I KONSOLIDACIJA JAVNOG ZAJMA

108

EMISIJA JAVNOG ZAJMA

• EMISIJA JAVNOG ZAJMA S JAVNIM UPISOM

• EMISIJA JAVNOG ZAJMA POSREDOVANJEM BANAKA

• PRODAJA OBVEZNICA NA BERZI

109

OTPLATA JAVNOG ZAJMA

1. OTPLATA JAVNOG ZAJMA U JEDNAKIM ANUITETIMA (DIO GLAVNICE I I KAMATE)

2. OTPLATA JAVNOG ZAJMA U JEDNAKIM GODIŠNJIM IZNOSIMA (SMANJENJEM GLAVNICE SMANJUJE SE I IZNOS KAMATE)

3. OTPLATA JAVNOG ZAJMA U CIJELINI

110

KONVERZIJA I KONSOLIDACIJA

KONSOLIDACIJA JAVNOG ZAJMA (LETEĆI ZAJAM U ZAJAM SA ROKOM I SL.)

KONVERZIJA JAVNOG ZAJMA (SMANJENJE KAMATE)

DOBROVOLJNA I PRINUDNA KONVERZIJA

111

JAVNI ZAJAM

UGOVOR U MAASTRICHTU 1992. godine

• BUDŽETSKA DISCIPLINA USLOV ZA ULAZAK U EVROSKU UNIJU;

• DA GODIŠNJI BUDŽETSKI DEFICIT NE IZNOSI VIŠE OD 3% BDP ČLANICE EU;

• DA UKUPNO ZADUŽENJE ČLANICE EU NE IZNOSI VIŠE OD 60% NJENOG BDP;

112

JAVNI RASHODI

• IZDACI DRŽAVE

• U CILJU ZADOVOLJENJE JAVNIH POTREBA

• VRŠE SE U NOVCU

113

NAČELA JAVNIH RASHODA

1. NAČELO OPŠTEG INTERESA

2.NAČELO UMJERENOSTI 3. NAČELO ŠTEDNJE Načelo vremenskog raspoređivanja

javnih rashoda Načelo podmirenja po prioritetu

114

UZROCI PORASTA JAVNIH RASHODA

• Wagner ¨Zakon porasta javnih rashoda¨ Gaston Žez• PRIVIDNI UZROCI JAVNIH RASHODA 1. SMANJENJE KUPOVNE SNAGE

NOVCA 2. PROMJENE U TEHNICI

SASTAVLJANJA BUDŽETA 3.PROMJENA U VELIČINI DRŽAVNE

TERITORIJE I BROJA STANOVNIKA

115

UZROCI PORASTA JAVNIH RASHODA

STVARNI UZROCI PORASTA JAVNIH RASHODA

1. POLITIČKI UZROCI ( RASHODI ZA VOJSKU)

2. EKONOMSKI UZROCI (INTERVENCIJA DRŽAVE)

3. FINANSIJSKI UZROCI ( OTPLATA ZAJMA)

116

PODJELA JAVNIH RASHODA

1.REDOVNI I VANREDNI JAVNI RASHODI

2.PRODUKTIVNI I NEPRODUKTIVNI JAVNI RASHODI

3.INVESTICIONI I TRANSFERNI JAVNI RASHODI

117

PODJELA JAVNIH RASHODA

4.LIČNI I MATERIJALNI JAVNI RASHODI

5.ODGODIVI I NEODGODIVI JAVNI RASHODI

6.RASHODI CENTRALNIH I LOKALNIH ORGANA

7. NOVČANI I NATURALNI JAVNI RASHODI

118

STRUKTURA JAVNIH RASHODA

• VOJNI RASHODI• RASHODI SOCIJALNOG

OSIGURANJA ( ZDRAVSTVENA ZAŠTITA, PENZIJE,DJEČIJI DODATAK, NAKNADE ZA VRIJEME PRIVREMENE NEZAPOSLENOSTI)

• RASHODI ZA OBRAZOVANJE

119

STRUKTURA JAVNIH RASHODA

• RASHODI DRŽAVNE UPRAVE I SUDSTVA

• RASHODI NEPOSREDNE I POSEDNE INTERVENCIJE DRŽAVE U PRIVREDI)

• RASHODI ZA NAUČNIISTRAŽIVAČKI RAD

• RASHODI NAMJENJENI ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE

120

STRUKTURA JAVNIH RASHODA

• RASHODI U OBLASTI KULTURE

• RASHODI U OBLASTI SPORTA

• RASHODI ZA OTPLATU JAVNOG ZAJMARAZNI OBLICI SOCIJALNE POMOĆI

121

POKRIĆE JAVNIH RASHODA

* KLASIČNA TEORIJA

REDOVNE RASHODE PODMIRITI REDOVNIM PRIHODIMA

PRAVE VANREDNE RASHODE ( KOJI NE DAJU PRIHODE) PODMIRITI DAŽBINAMA

122

POKRIĆE JAVNIH RASHODA

NEPRAVE VANREDNE RASHODE KOJI DAJU PRIHODE (NA PR. INVESTICIJE) PODMIRITI ZAJMOVIMA

* SAVREMENA TEORIJA POKRIĆA

JAVNIH RASHODA

123

BUDŽET KAO INSTRUMENT FINANSIRANJA JAVNIH

RASHODA

• Plan javnih prihoda i rashoda.• Računsko-pravni akt za

vremenski period od godine dana.

• Donosi ga javnopravno tijelo (skupština, parlament).

• Ustavom i zakonom utvrđen postupak za donošenje budžeta.

124

POLITIČKO OBILJEŽJE BUDŽETA

• Budžet je politički dokument •Budžet je instrument

kontrole rada izvršne vlasti ( vlade),

•Budžet je funkcionalna veza između parlamenta i vlade,

• Budžet je zakon sui generis.

125

BUDŽETSKO PRAVO

• BUDŽETSKO PRAVO KAO SAMOSTALNA NAUČNA DISCIPLINA I POSEBNI NASTAVNI PREDMET NA UNIVERZITETIMA U SVIJETU

• BUDŽETSKO PRAVO KAO SKUP OVLAŠĆENJA SKUPŠTINE

ENGLESKA ( XVII VIJEK )

126

BUDŽETSKO PRAVO• ENGLESKA 1628. godine “PETICIJA O PRAVU”

(neposredni porezi),• 1688. godine “ZAKON O PRAVIMA” (pravo

parlamenta da odobrava sve javne dažbine)• 1665. godine, finansiranje rata protiv Holandije,• “APROPRIJACIJSKE KLAUZULE” (pravo odlučivanja

o javnim rashodima)• 1689. godine BUDŽETSKO PRAVO U ENGLESKOJ• FRANCUSKA , 1789. godine ” Deklaracija prava” (pravo

Skupštine da odlučuje o uvođenju poreza.• Ustav iz 1791. godine, predviđa pravo Skupštine da

odlučuje o svim prihodima i rashodima države

127

BUDŽETSKO PRAVO SKUPŠTINE

• SUBJEKTIVNO BUDŽETSKO PRAVO Pravo sastavljanja,donošenja budžeta ,

izvršenja budžeta i kontrole trošenja budžetskih sredstava

• APSOLUTNO I RELATIVNO BUDŽETSKO PRAVO

• POTPUNO I NEPOTPUNO BUDŽETSKO PRAVO

• OBJEKTIVNO BUDŽETSKO PRAVO (propisi kojim se regulišu tehnička pitanja)

128

BUDŽETSKI PRINCIPI

STATIČKI PRINCIPI:•PRINCIP POTPUNOSTI

(UNIVERZALNOSTI)– BRUTO METOD PRIKAZIVANJA

JAVNIH PRIHODA I RASHODA– NETO METOD (PREBIJANJE

PRIHODA I RASHODA)

129

PRINCIP BUDŽETSKOG JEDINSTVA

• Preglednost, bolja kontrola, podmirenje po prioritetu

• DVOJNI BUDŽETI (DANSKA I ŠVEDSKA)• REDOVNI ( TEKUĆI ) BUDŽET• KAPITALNI (INVESTICIONI) BUDŽET• ANEKSNI BUDŽET (državni putevi, pošta,

željeznica, telegraf, telefon)• AUTONOMNI BUDŽET (ustanove socijalnog

osiguranja)

130

PRINCIP NEEFEKTACIJE

• SVEUKUPNO POKRIĆE•SVI PRIHODI SLUŽE ZA FINANSIRANJE SVIH JAVNIH RASHODA

•NEDESTINIRANOST JAVNIH PRIHODA

131

PRINCIP JASNOĆE I BUDŽETSKE

PREGLEDNOSTI• JASNOST I PREGLEDNOST

JAVNIH PRIHODA I JAVNIH RASHODA

• PRIHODI PO IZVORIMA, VRSTAMA , OBLICIMA, PODOBLICIMA

• RASHODI PO NOSIOCIMA I NAMJENAMA

132

DINAMIČKI BUDŽETSKI PRINCIPI

1. PRINCIP REALNOSTI • DIREKTNI METOD PLANIRANJA

-SLOBODNA PROCJENA-• INDIREKTNI METOD PLANIRANJA

-PRIHODI OD POREZA I DBP-DEFP, FINANSIJSKI ZAKON, VIŠEGOIŠNJI BUDŽET SU FINANSIJSKI DOKUMENTI KOJE DONOSI PARLAMENT ITALIJE

133

PRINCIP BUDŽETSKE RAVNOTEŽE

PRIHODI I RASHODI U BUDŽETU MORAJU BITI URAVNOTEŽENI

-BUDŽETSKI DEFICIT

-BUDŽETSKI SFICIT

ZLATNO PRAVILO U KLASIČNIM FINANSIJAMA

BUDŽETSKI DEFICIT U FUNKCIJI OŽIVLJAVANJA PRIVREDE- ekonomska ravnoteža

134

PRINCIP JAVNOSTI

BUDŽET JE JAVNI AKT SASTAVLJANJE, DONOŠENJE,

IZVRŠENJE I KONTROLU BUDŽETA PRATI JAVNOST

SKUPŠTINSKA BUDŽETSKA DEBATA JE JAVNA

JAVNO OBJAVLJIVANJE BUDŽETA I ZAVRŠNOG RAČUNA BUDŽETA

135

PRINCIP PREDHODNOG ODOBRENJA

ODOBRENJE OD STRANE SKUPŠTINE PREDHODI IZVRŠENJU BUDŽETA

1. PRIVREMENO FINANSIRANJE

BUDŽETSKE DVANAESTINE

SKUPŠTINA ODOBRAVA VLADI TROŠENJE NAJVIŠE 1/12 SREDSTAVA

TRI DO ČETIRI MJESECA

2.AVANSIRANJE U VELIKOJ BRITANIJI

136

PRINCIP JEDNOGODIŠNJOSTI

BUDŽETSKA GODINA SE POKLAPA SA KALENDARSKOM GODINOM (FRANCUSKA; ITALIJA,NJEMAČKA...)

1. APRIL VELIKA BRITANIJA

1. JUL SAD

137

POSTUPAK SASTAVLJANJA BUDŽETA

1.BUDŽETSKA INICIJATIVA ORGANA UPRAVE

2.MINISTAR FINANSIJA DONOSI OPŠTA UPUTSTVA ZA IZRADU NACRTA BUDŽETA

3.NACRT BUDŽETA UTVRĐUJE MINISTARSTVO FINANSIJA

4.PRIJEDLOG BUDŽETA UTVRĐUJE VLADA

138

POSTUPAK DONOŠENJA BUDŽETA

5. ODBORI, KOMITETI ILI KOMISIJE SKUPŠTINE RASPRAVLJAJU O PRIJEDLOGU BUDŽETA

6. RASPRAVA O BUDŽETU U PLENUMU SKUPŠTINE

139

POSTUPAK DONOŠENJA BUDŽETA U SKUPŠTINI

• BUDŽETSKI EKSPOZE MINISTRA FINANSIJA

• SKUPŠTINSKA RASPRAVA O BUDŽETU U NAČELU I POJEDINOSTIMA

• AMANDMANI (IZMJENE I DOPUNE PRIJEDLOGA BUDŽETA)

140

IZVRŠENJE BUDŽETA

PRIKUPLJANJE JAVNIH PRIHODA

RASPOREĐIVANJE JAVNIH PRIHODA NA KORISNIKE I TROŠENJE ZA UTVRĐENE NAMJENE

1.NAREDBODAVCI 2.RAČUNOPOLAGAČI

141

IZVRŠENJE BUDŽETA

1. NAREDBODAVCI

-ANGAŽOVANJE BUDŽETSKOG KREDITA

-KONSTATOVANJE OPRAVDANOSTI ISPLATE

-IZDAVANJE NALOGA ZA ISPLATU

2.RAČUNOPOLAGAČI

142

BUDŽETSKA KONTROLA

1. DOKUMENTARNA I TERENSKA KONTROLA

2.KONTROLA NAD NAREDBODAVCIMA I KONTROLA NAD RAČUNOPOLAGAČIMA

143

BUDŽETSKA KONTROLA

3.PREVENTIVNA I NAKNADNA BUDŽETSKA KONTROLA

-GENERALNO RAČUNOVOSTVO DRŽAVE ITALIJE

-FINANSIJSKI KONTROLORI U EVROPSKOJ UNIJI

144

BUDŽETSKA KONTROLA

• GENERALNA INSPEKCIJA U FRANCUSKOJ ( NAKNADNA KONTROLA RAČUNOPOLAGAČA)

• KONTROLA ANGAŽOVANIH RASHODA ( PREDHODNA KONTROLA PREKO KONTROLORA U SVIM DRŽAVNIM ORGANIMA)

145

BUDŽETSKA KONTROLA

4.UPRAVNA KONTROLA IZVRŠENJA BUDŽETA

5.INSTITUCIONALNA, EKSTERNA, STRUČNA, OBJEKTIVNA, NEZAVISNA BUDŽETSKA KONTROLA

6.SKUPŠTINSKA (POLITIČKA) BUDŽETSKA KONTROLA

146

BUDŽETSKA KONTROLA

INSTITUCIONALNA, EKSTERNA, STRUČNA, OBJEKTIVNA, NEZAVISNA BUDŽETSKA KONTROLA

GENERALNI REVIZOR JAVNIH RASHODA ILI RAČUNOVODSTVENI SUD (ANGLOSAKSONSKO ILI ROMANSKO-GERMANSKO PRAVNO SHVATANJE I PRAKSA