View
214
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Arkusz IIDla poziomu rozszerzonego
Temat arkusza:
Źródła władzy monarszej od antyku
do XIX wieku
Średniowiecze
Źródło AUniwersał cesarza Fryderyka I Barbarossy (1 października 1157), cyt. za:
„Europa w okresie wypraw krzyżowych. Teksty źródłowe do nauki historii
w szkole średniej”, Kraków 1924, nr 9 b
„Gdy moc Boża, od której pochodzi każda władza na niebie i na ziemi,
nam, pomazańcowi Jego, powierzyła rządy w królestwie i cesarstwie i orę-
żowi cesarskiemu poruczyła czuwanie nad pokojem kościołów, z najwię-
kszym bólem serca musimy się użalić, że [...] legaci [...] jakby duchem
nieprawości przejęci, z niesłychaną pychą, z zuchwałą wzgardą, z prze-
klętą wyniosłością nadętego serca przedstawili nam swe poselstwo spisa-
ne w liście apostolskim, którego treść jest taka: że mamy sobie przypom-
nieć, iż pan papież udzielił nam odznaki cesarskiej korony [...]”.
Źródło BBulla papieża Innocentego III (1198 r.), cyt. za: M. Kamiński, G. Pańko, R.
Śniegocki, „Historia 1. Cz. 2. Średniowiecze. Podręcznik dla liceum i technikum”,
Nowa Era, Warszawa 2003, s. 81
Innocenty III – papież (1198-1216), kontynuator polityki Grzegorza
VII
„Podobnie jak Bóg, Stwórca wszechświata uczynił na firmamencie nie-
bieskim dwa wielkie światła: światło większe, aby rządziło dniem i świat-
ło mniejsze, aby rządziło nocą, tak dla umocnienia powszechnego Ko-
ścioła, który nazywają królestwem niebieskim, ustanowił dwie wielkie
godności, większą, aby jako dniami rządziła duszami i mniejszą, która by
jako nocą rządziła ciałami: to są powaga papieska i władza królewska.
A jak księżyc bierze światło swoje od słońca, ponieważ ustępuje mu pod
względem wielkości, jakości, położenia i skutków działania, podobnie
władza królewska od powagi papieskiej bierze blask dostojeństwa”.
Źródło C
Prowincje Francji w 1152 r.
(mapa: S. Kryciński),
cyt. za: W. Chybowski,
T. Elbanowski, „Historia.
Ćwiczenia dla liceum i technikum.
Zakres rozszerzony”, Nowa Era,
Warszawa 2004, s. 9
Źródło D
Drzewo genealogiczne władców Francji, Anglii i Niemiec w 2. poł. XII w., cyt. za:
W. Chybowski, T. Elbanowski, „Historia. Ćwiczenia dla liceum i technikum.
Zakres rozszerzony”, Nowa Era, Warszawa 2004, s. 8
Źródło E
Fragment całostronicowej iluminacji w ewangeliarzu Henryka Lwa z ok. 1188 r.
(Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel, fot. Andrzej Pieńkos)
Źródło FMagna Charta Libertatum (Wielka Karta Swobód, 1215 r.), cyt. za: M. Kamiński,
G. Pańko, R. Śniegocki, „Historia 1. Cz. 2. Średniowiecze. Podręcznik dla liceum
i technikum”, Nowa Era, Warszawa 2003, s. 97
„Żadne „tarczowe” lub „pomocne” nie będzie nałożone na królestwo
nasze inaczej jak tylko za zgodą wspólnej rady królestwa naszego [...]”.
Źródło GZłota Bulla Karola IV (1356 r.), cyt. za: „Europa w okresie schizmy i soborów.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole”, Kraków 1924, s. 2
23-09-2005_historia.qxd 2005-09-09 15:43 Page 11
Karol IV Luksemburski (1316-1378) – król niemiecki i czeski od
1346 r., cesarz od 1355 r., margrabia brandenburski od 1373 r.
„Powiedz pycho, w jaki sposób rządziłabyś w piekle, gdybyś nie mia-
ła ku pomocy niezgody? [...] wielokrotnie bowiem kładłaś niezgodę po-
między 7 elektorów świętego cesarstwa [...]. Słusznie więc z urzędu, któ-
rym z mocy godności cesarskiej władamy, powinniśmy zapobiegać na
przyszłość niebezpieczeństwom niezgód i różnic pomiędzy samymi elek-
torami, do liczby których jako król czeski, jak wiadomo, należymy [...].
Jest powszechnie i ogólnie wiadomo całemu światu, iż dostojni [pano-
wie] król czeski, palatyn reński, książę saski i margrabia brandenburski
z racji swego królestwa, względnie księstw, posiadają przy wyborze kró-
la rzymskiego a przyszłego cesarza wraz z elektorami duchownymi [...]
prawo, głos i miejsce i że wraz z nimi są uważani w istocie rzeczywisty-
mi i prawymi elektorami św. cesarstwa [...]. Skoro elektorzy [...] albo ich
posłowie złożą przysięgę wedle wspomnianej formuły i przepisu, win-
ni przeprowadzić wybór i nie oddalać się od wspomnianego wyżej mia-
sta Frankfurtu, dopóki większość z nich nie obierze świeckiej głowy pań-
stwa”.
Wiek XIX
Źródło HUstawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego (27 listopada 1815), cyt. za: M. Boruc-
ki, „Konstytucje polskie 1791-1997”, Warszawa 2002, s. 49, 55
„Korona Królestwa Polskiego jest dziedziczną w Osobie Naszej i Na-
szych Potomków, dziedziców i następców, podług porządku ustanowio-
nego dla Tronu Rosyjskiego. [...] Wszyscy nasi Następcy do Królestwa
Polskiego powinni się koronować jako królowie polscy w stolicy, według
obrządku, jaki ustanowimy, i wykonując następującą przysięgę: „Przy-
sięgam i przyrzekam przed Bogiem i na Ewangelię, iż Ustawę konstytu-
cyjną zachowywać i zachowanie jej wszelkimi siłami przestrzegać będę”.
[...]”.
Źródło IAkt detronizacji Mikołaja I (Warszawa, 25 stycznia 1831), cyt. za: „Diariusz Sejmu
z r. 1830–1831”, t. I, Kraków 1907, s. 243
„Długie cierpienia nasze znane światu całemu: przysięgą zaręczone
przez dwóch panujących, a pogwałcone tylekroć swobody nawzajem i na-
ród polski od wierności dziś panującemu uwalniają. [...] Naród zatem pol-
ski, na Sejm zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem i że ma pra-
wo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna, po którym z pew-
nością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzy-
siężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa”.
Źródło JModlitwa za Monarchę (1898 r.), cyt. za: „Wyborek, czyli krótki sposób nabożeń-
stwa codziennego dla rzymsko-katolików”, bmw 1898, s. 183-184
„Prosimy Cię wszechmogący Boże! aby sługa Twój Mikołaj II, Monar-
cha Nasz, który z łaski Twojej objął rządy Państwa nabył także wszyst-
kich cnót pomnożenia, którymi by wysoce ozdobiony i skazy grzechów
uniknął, i do Ciebie, który jesteś drogą, prawdą i życiem, pełen łaski
przyjść zasłużył”.
Źródło KOdpowiedź Fryderyka Wilhelma IV na orędzie Niemieckiego Zgromadzenia Naro-
dowego (1849 r.), cyt. za: „Od Wiosny Ludów do wojny francusko-pruskiej (1848-
1871). Teksty źródłowe do nauki historii w szkole”, Kraków 1924, s. 10-11
Fryderyk Wilhelm IV (1795-1861) – król pruski od 1840 r.
„Moi Panowie, orędzie, z którym jako wysłańcy przychodzicie do mnie,
wzruszyło mnie do głębi. [...] Wezwanie to daje mi uprawnienie, które-
go wartość oceniam należycie. [...] Jednakże, moi Panowie, zawiódłbym
wasze zaufanie, sprzeciwiłbym się duchowi ludu niemieckiego, nie przy-
czyniłbym się wcale do zjednoczenia Niemiec, gdybym naruszając świę-
te prawa wbrew memu dawniejszemu, uroczystemu przyrzeczeniu, bez
niewymuszonej zgody głów ukoronowanych, książąt udzielnych i wol-
nych państw Niemiec, powziął decyzję, mającą dla nich, oraz przez nich
rządzonych szczepów niemieckich, w skutkach swych doniosłe znacze-
nie. [...] Rzeczą tedy rządów poszczególnych państw niemieckich będzie
zbadanie drogą wspólnej narady, czy konstytucja odpowiada wszystkim
razem i każdemu z osobna, czy przekazane mi prawa dałyby mi możność
ujęcia silną dłonią, jak tego wymaga samo powołanie, steru losów wiel-
kiej niemieckiej ojczyzny, czy pozwoliłyby urzeczywistnić nadzieje, ży-
wione przez lud niemiecki”.
Źródło LManifest Wilhelma I (1871 r.), cyt. za: „Zjednoczenie Niemiec i Włoch. Teksty źró-
dłowe do nauki historii w szkole”, Warszawa 1960, s. 17
Wilhelm I (1797-1888) – król pruski od 1861, cesarz niemiecki od 1871
„My, Wilhelm, z Bożej Łaski Król Pruski, wobec tego, że książęta nie-
mieccy i wolne miasta skierowali do Nas zgodne wezwanie, aby wraz
z przywróceniem Rzeszy Niemieckiej wznowić i przyjąć od przeszło 60
lat nie piastowaną godność cesarza niemieckiego i wobec tego, że zo-
stały przewidziane w Konstytucji Związku Niemieckiego odpowiednie
postanowienia, oznajmiamy, że uważamy za obowiązek wobec wspól-
nej ojczyzny pójść za tym wezwaniem sprzymierzonych książąt i miast
i przyjąć godność cesarza niemieckiego. Stosownie do tego, My i Nasi
Następcy Korony Pruskiej będziemy odtąd używać tytułu cesarza we
wszystkich naszych stosunkach i sprawach Rzeszy Niemieckiej i pokła-
damy w Bogu nadzieję, że będzie dane narodowi niemieckiemu, pod
znakiem jego starej świetności poprowadzić ojczyznę do szczęśliwej
przyszłości. My przyjmujemy godność cesarza, [...] w nadziei, że dane
będzie narodowi niemieckiemu zakosztować nagrody za jego gorące
i ofiarne walki, w trwałym pokoju i w obrębie tych granic, które gwa-
rantują ojczyźnie niezbędne od stuleci zabezpieczenie przeciwko wzno-
wionym atakom Francji [...]”.
Źródło ŁKonstytucja Japonii (1889 r.), cyt. za: D. Babiańska, D. Ostapowicz, S.
Suchodolski, „Historia 1. Dzieje państwa i prawa. Cz. 1. Podręcznik dla liceum
i technikum”, Nowa Era, Warszawa 2002, s. 130
„Cesarstwo Japonii jest rządzone przez Cesarza z dynastii jedynej
w wieczności. Tron cesarski przechodzi na następców Cesarza zgodnie
z prawami domu cesarskiego. Cesarz jest święty i nietykalny. Cesarz jest
głową państwa; posiada wszelkie prawa suwerennej władzy i sprawuje ją
zgodnie z postanowieniami konstytucji”.
Zadania – analiza źródeł
Na podstawie źródła A
36) Zacytuj określenie, którym posłużył się cesarz Fryderyk Barba-
rossa w odniesieniu do swojej osoby, i wyjaśnij pochodzenie tego sło-
wa. (2p)
Na podstawie źródeł A oraz B, a także wiedzy pozaźródłowej
37) Podaj nazwę systemu politycznego porządkującego relacje mię-
dzy cesarzem a papieżem po myśli Innocentego III i wyjaśnij tę ideę.
(2p)
Na podstawie źródeł C oraz D, a także wiedzy pozaźródłowej
38) Podaj najpoważniejsze następstwo rozwodu Alienor z Ludwikiem
VII dla jego relacji z największym lennikiem. (1p)
Na podstawie źródła D
39) Podaj nazwę ziemi będącej dziedzicznym władztwem Fryderyka II,
syna Henryka VI i Konstancji. (1p)
23-09-2005_historia.qxd 2005-09-09 15:43 Page 12
Na podstawie źródeł D oraz E
40) Wyjaśnij treść ideową iluminacji w ewangeliarzu księcia Henryka
Lwa, uwzględniając cztery widoczne w niej rozwiązania graficzne. (4p)
Na podstawie źródeł D oraz E
41) Wyjaśnij, w jaki sposób Welfowie zrealizowali swoje ambicje. (1p)
Na podstawie źródeł C, D oraz E
42) Wymień dwa podstawowe źródła posiadania przez średniowieczne
dynastie tytułów do sprawowania władzy monarszej nad terytoriami. (2p)
Na podstawie źródła F oraz wiedzy pozaźródłowej
43) Nazwij formę ustrojową zapoczątkowaną w Anglii przez wydanie
Wielkiej Karty Swobód i określ, które z praw króla ona ograniczyła. (2p)
Na podstawie źródeł D oraz F
44) Podaj, kto (imię i przydomek) wydał Wielką Kartę Swobód. (1p)
Na podstawie źródła G
45) Podaj minimalną liczbę głosów, które – nie licząc swoich – musiał
pozyskać Karol IV, by w 1376 r. przeprowadzić za życia wybór swojego
syna, Wacława IV, na króla niemieckiego. Uzasadnij odpowiedź. (2p)
Na podstawie źródeł A, B oraz G
46) Określ, jaki z XIV-wiecznej perspektywy był finał starań papiestwa
o zwierzchność nad średniowiecznym cesarstwem rzymskim. (1p)
Na podstawie źródeł H oraz I
47) Podaj przyczynę detronizacji Mikołaja I jako króla polskiego. (1p)
Na podstawie źródeł H oraz J
48) Wyjaśnij zasadniczą różnicę między źródłami władzy monarszej
Mikołaja I (przed detronizacją) i Mikołaja II jako królów polskich. (1p)
Na podstawie źródła K
49) Określ, o co Niemieckie Zgromadzenie Narodowe poprosiło króla
pruskiego Fryderyka Wilhelma IV, i ustal, czy spełnił on tę prośbę. (2p)
Na podstawie źródła K
50) Wyjaśnij powód decyzji Fryderyka Wilhelma IV podanej w jego
odpowiedzi na orędzie Niemieckiego Zgromadzenia Narodowego. (1p)
Na podstawie źródeł G oraz K, a także wiedzy pozaźródłowej
51) Podaj nazwę miasta, w którym w latach 1848-1849 obradowało
Niemieckie Zgromadzenie Narodowe, nawiązując do starej tradycji. (1p)
Na podstawie źródła L oraz wiedzy pozaźródłowej
52) Wyjaśnij przyczynę wybrania Wersalu na miejsce proklamowania
Cesarstwa Niemieckiego przez Wilhelma I. (1p)
Na podstawie źródeł H, L oraz Ł
53) We wszystkich trzech tekstach znalazły się dwie podobne zasady,
na których miała się być oparta władza monarsza w Królestwie Polskim,
Cesarstwie Niemieckim i Cesarstwie Japonii. Sformułuj te zasady. (2p)
Na podstawie źródeł H, L oraz Ł
54) Określ, co przede wszystkim odróżniało pozycję cesarza Japonii
wobec poddanych od pozycji Romanowów i Hohenzollernów. (1p)
Na podstawie źródeł A, B, E, J, L oraz Ł
55) We wskazanych źródłach kryje się podobna zasada. Określ ją. (1p)
Zadanie rozszerzonej odpowiedzi
Zadanie zawiera 2 tematy. Wybierz do opracowania jeden z nich. (20p)
TEMAT 1
Scharakteryzuj podstawy władzy cesarzy rzymskich w starożytno-
ści.
Poniższy tekst może stanowić inspirację dla Twojej wypowiedzi.
A. Krawczuk, „Poczet cesarzy rzymskich” (czasy Dioklecjana), cyt. za: L. Mroze-
wicz, R. Śniegocki, „Historia 1. Cz. 1. Dzieje starożytne. Podręcznik dla liceum
i technikum”, Nowa Era, Warszawa 2002, s. 182
„Władca występował w szacie purpurowej, błyszczącej złotem i drogi-
mi kamieniami. Przed jego oblicze dopuszczano tylko najwyższych do-
stojników, w sali zaś czuwali nad porządkiem i ciszą specjalni urzędni-
cy; inni unosili w stosownym momencie zasłonę, za którą się znajdował.
Wszyscy, nawet członkowie najbliższej rodziny, padali wówczas na ko-
lana i kornie całowali rąbek jego szaty”.
TEMAT 2
Scharakteryzuj źródła władzy polskich królów w epoce nowożytnej.
Poniższy tekst może stanowić inspirację dla Twojej wypowiedzi.
J. Tazbir, „Polska na zakrętach dziejów”, cyt. za: M. Kamiński, R. Śniegocki, „Hi-
storia 2. Cz. 1. Od renesansu do czasów napoleońskich. Podręcznik dla liceum
i technikum”, Nowa Era, Warszawa 2003, s. 90
„Nieznany w żadnym innym kraju Europy system wyborczy oddalał nas
coraz bardziej od Zachodu nie przez to, iż uznawał elekcję panującego.
Stosowało ją przecież państwo weneckie, republika holenderska, w pew-
nych okresach Czechy, Węgry, Dania czy cesarstwo. Wszędzie jednak
grono elektorów było stosunkowo niewielkie: dotyczyło to zarówno we-
neckiej wielkiej rady, jak holenderskich stanów generalnych czy elekto-
rów Rzeszy. Jedynie w Rzeczypospolitej o losach korony miał decydo-
wać cały naród szlachecki”.
23-09-2005_historia.qxd 2005-09-09 15:43 Page 13
Recommended