ป ญหาการบาดเจ็บและเส ียชีวิต ......ป...

ปญหาการบาดเจบและเสยชวตญในพนทชายฝงทะเลไทย

ดวยสาเหตจากการสมผสแมงกะพรน

(Problems of Morbidity and Mortality in Coastal Region of Thailand from Jellyfish Injury)

รจนา วฒนรงสรรค สานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค พจมาน ศรอารยาภรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคพรรณราย สมตสวรรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคสมชย บศราวช องคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ศ ส ส ส ส ส ธนศ เสรมแกว สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล ลกขณา ไทยเครอ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Free Powerpoint Templates

ผบาดเจบรนแรงและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน

ชาย 25 ป ชาวออสเตรเลย เกาะพะงน จ สราษฎรธาน เกาะพะงน จ. สราษฎรธาน ตลาคม 2545 (เสยชวต)

ชาย 4 ป ชาวออสเตรเลย 2 0 หญง 11 ป ชาวสวเดน

เกาะลนตา จ. กระบ 2551 ( ส ช )

เกาะหมาก จ. ตราด ธนวาคม 2550

เมษายน 2551 (เสยชวต)

ตวอยางแมงกะพรนทเคยพบในพนท จ.สราษฎรธาน และจ.กระบ

เกาะพะงน จ.สราษฎรธาน ป 2545

พบทงแมงกะพรนชนดสายเดยว และหลายสายในแตละมม

เกาะลนตา จ กระบ ป 2551

แตยงไมพบชนดทมพษรนแรง

เกาะลนตา จ.กระบ ป 2551

ชนดของแมงกะพรนกลองแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนในแตละมม

(Multi-tentacle box jellyfish) ใ • การเสยชวตมกเกดภายในเวลา 2-10 นาท

– หวใจเตนผดจงหวะ หรอหยดเตนได– กลามเนอเกยวกบการหายใจเปนอมพาตและหยดหายใจ– พษทเขาสกระแสเลอดอาจทาใหเกดภาวะไตวายเฉยบพลน

• ในรายทไดรบพษจานวนมาก จะพบรอยสายหนวดแมงกะพรน ลกษณะเปนเสนสนาตาล บางสวนจะเปลยนเปนสขาว

แมงกะพรนกลองชนดหนวดเสนเดยวในแตละมม (Single tentacle box jellyfish)

(Frosted‐ladder pattern)

(Single-tentacle box jellyfish)•• ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา IrukandjiIrukandji syndromesyndrome

– อาจไมพบรอยสายหนวดแมงกะพรนมอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5 40 นาท– มอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5‐40 นาท

– ปวดหลงมาก คลนไส อาเจยน เหงอออกมาก เปนตะครว และกระตนใหจมนาไดงายขน

– อาจทาใหเกดภาวะความดนโลหตสงไดมาก จนอาจกระตนให เกดอาการเสนเลอดสมองแตก หรอหวใจวายได

ปญหาทพบในประเทศไทย

• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจาก• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจากแมงกะพรน

• ไมสามารถพสจนไดวามแมงกะพรนกลองชนดทมพษ ใ ป ศไ รายแรงในประเทศไทย

• ไมมมาตรการในการดาเนนการเฝาระวง และปองกนการบาดเจบในพนทเสยง

วตถประสงคการศกษา

• เพอศกษาสถานการณการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนในพนทชายฝงทะเลไทย

• เพอรวบรวมขอมลและองคความรเกยวกบแมงกะพรนในประเทศไทย ประเทศไทย

วธการศกษา

• ศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนาเพอบรรยายการกระจายตามบคคล เวลา และสถานท

ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรน– ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรนของสานกระบาดวทยา

– ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลทงจากภาครฐ และเอกชนในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต และสตล ตงแตป 2546-2552

• คนหาจากรหสการวนจฉยโรคทเกยวของ

– ทาการสมภาษณชาวประมงแบบรายบคคล และเปนกลมยอย

ผลการศกษาผลการศกษา

ผลการทบทวนรายงานจากสานกระบาดวทยา

ผมอาการรนแรง ผเสยชวต

2542 2545 25512550 2553

• 4 ช • พบผบาดเจบรนแรง 4 รายและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน 4 ราย

พบทงฝงอนดามนและอาวไทย

9

9

- พบทงฝงอนดามนและอาวไทย- เปนชาวตางชาตทงหมด 7 ราย ไทย 1 ราย- อาการและอาการแสดงเขาไดกบการบาดเจบจาก

ผเสยชวต

ผมอาการรนแรง แมงกะพรนกลอง

แมงกะพรนทเกบไดจากเกาะหมาก จ.ตราด 2553

ป ป ผลการปรกษาผเชยวชาญจากออสเตรเลย ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนทมพษทาใหเสยชวตได

ผลการทบทวนเวชระเบยน

• ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลได 33 แหง – แยกตามลกษณะของสถานพยาบาล

• โรงพยาบาล 26 แหง (รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)(รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)

• คลนก 5 แหง• สถานอนามย 2 แหง

– แยกตามจงหวด 4 จงหวด พบผปวยทงสน 381 ราย• สราษฎรธาน 15 แหง จานวน 91 ราย ฎ• กระบ 7 แหง จานวน 119 ราย• ภเกต 6 แหง จานวน 140 ราย• สตล 5 แหง จานวน 31 ราย

ขอมลทวไปของผปวยไดรบการวนจฉยสงสยสมผสแมงกะพรนป 2546-2552 (จานวน 381 ราย)

• อตราสวนผปวยชาย:หญง เปน 1.2:1

• เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)

• นอนรกษาตวในรพ. 62 ราย (16%)

• ตองสงตวไปรกษาตอทรพ.อน 3 ราย

อายของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 379 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 379 ราย)

140

120Foreigner Thai

ปวย

(ราย)

80

100Median age = 28 years 

(IQR: 19, 38)

จานว

นผป

40

60

0

20

ชวงอาย (ป)

0

1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-8013ชวงอาย (ป)

อาชพของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 381 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 381 ราย)

100%

Percentage ไทย7%

80%

90%

100%

Attack rate among tourist = 3.88/1 million tourist

7%

55%60%

70%

ตางชาต

30%

40%

50% ตางชาต93%

13% 10% 8%3% 2% 1% 1% 4.00%10%

20%

0%

Tourist Student Employee Fishery Housewife Gardener No occp Merchant Others

occupation14

occupation

การวนจฉยในผปวยทนอนรพ. (จานวน 62 ราย)

Axonal neuropathy, 2% Irukandji syndrome, 2% Pulmonary edema 2%

Allergy 6%

Anaphylaxis , 3%

Wound infection, 3%edema , 2%

Allergy, 6%

Toxic effect of contct marine 

animals/jellyfish, 82%

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอนดามน และอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 353 ราย)อาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 353 ราย)

าย)

60

70

อนดามน

าดเจบ

(รา

40

50อาวไทย

จานว

นผบา

20

30

จ

0

10

20

0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

16

ปทไดรบบาดเจบ

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามเดอนทไดรบบาดเจบ ฝงท เลอนดามน จงหวดกร บ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 263 ราย)ฝงทะเลอนดามน จงหวดกระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 263 ราย)

ราย) 25

30ไมใชนกทองเทยวนกทองเทยว

บาดเจบ

(ร

20

นกทองเทยว

จานว

นผบ

10

15

จ

5

10

0

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

เดอนทไดรบบาดเจบ

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน 2546‐2552 (จานวน 90 ราย)

ย)

14

16นกทองเทยวไมใชนกทองเทยว

ดเจบ

(ราย

10

12ไมใชนกทองเทยว

นวนผ

บาด

6

8

จาน

0

2

4

เดอนทไดรบบาดเจบ

0

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

18

เดอนทไดรบบาดเจบ

ผลการสมภาษณชาวประมง และผทอาจพบเจอแมงกะพรน

• ช ป 75 • ชาวประมงรอยละ 75 เคยพบแมงกะพรนกลองมากอน แตพบไมบอยเทาแมงกะพรนชนดอน และเจอ

มานานแลวตงแตเดก• กลมชาวประมงทพบแมงกะพรนกลองบอย ไดแก

กลมททาอวนกง• บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา

สายยาวไดหลายเมตร และพษอยทสาย ทตวจะไมมพษพษ

ผลการสมภาษณชาวประมง: ชวงเวลาทพบ อาการและความรนแรงของแมงกะพรนกลอง ความรนแรงของแมงกะพรนกลอง

• สามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดกสามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดก• มกเจอแมงกะพรนกลองบอย ชวงหลงฝนตก หรอหลงจากมพาย

ไป เพราะแมงกะพรนมกจะไปตามสายนา หรอเกลยวนา • ชาวประมงบางสวนทราบวาเปนอนตรายและทาใหเสยชวตได• คนทสงสยเคยบาดเจบจากแมงกะพรนกลองจะบอกวา มอาการเจบท

หวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทหวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทตาแหนงอนกตาม

ป • แผลจากแมงกะพรนกลองจะลกกวา และเปนเสน ๆ แตกตางจากแมงกะพรนไฟทจะเปนผน เปนปน ๆ

ผลการสมภาษณชาวประมง: คนไทยทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนทไมไดมการบนทกไว

• มคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตวมคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตว– คนท 1 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 50 ปกอน

ป ป ป – คนท 2 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 60 ปกอน– คนท 3 จงหวดสตล เปนเดกอายประมาณ 7‐8 ป เสยชวตเมอประมาณ

10‐20 ปกอนขณะเลนนาชายหาด

ขอจากดในการศกษา (Limitations)

• จานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาจานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาความเปนจรงเนองจาก

ใชขอมลจากขอมลเวชร เบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – ใชขอมลจากขอมลเวชระเบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – อาจมอคตจากการลงรหสผด ไมลงรหส หรอไมวนจฉย อกเปนจานวนมาก

ป ไ ไ – ผปวยทอาการไมรนแรงจานวนมากทไมมารบการรกษาทสถานพยาบาล• ไมสามารถระบชนดของแมงกะพรนทเปนสาเหตจากการทบทวนเวช

ระเบยนได• ชาวประมงมประสบการณทแตกตางกนในการสมผสกบแมงกะพรนม ม ส ณ น น สม ส ม น

ทงชนดของแมงกะพรน ฤดกาล และสถานททพบ

สรปและอภปรายผลการศกษา

• การไดรบบาดเจบและเสยชวตจากการสมผสแมงกะพรนเปนปญหาทาง ป ฝ ไสาธารณสขทสาคญปญหาหนง สาหรบพนทชายฝงทะเลของไทย

– มผไดรบบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนอยจรง ไ • อาการและอาการแสดงของผบาดเจบเขาไดกบการบาดเจบจากแมงกะพรน

• สามารถเกบตวอยางแมงกะพรนกลองไดในพนททพบผปวย• ผลการระบสายพนธของผเชยวชาญ ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองทมพษรนแรงทาให ญ

เสยชวตได– ผไดรบบาดเจบและเสยชวตมทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ทกปอยาง

ตอเนองตอเนอง• ขอมลจากการทบทวนเวชระเบยน• ขอมลจากการสมภาษณชาวประมง

– สงผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว เศรษฐกจและภาพลกษณของประเทศ

ขอเสนอแนะ

• ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ฤดกาล พนททพบ

• สงเสรมและเผยแพรความรเกยวกบการบาดเจบจากแมงกะพรน เชน อาการ อาการแสดง และการรกษาการบาดเจบเบองตนสาหรบประชาชน และนกทองเทยว

• การพฒนาระบบเฝาระวงจะชวยใหระบพนททเสยง เวลาทควรระมดระวงเปนพเศษ และดาเนนมาตรการปองกนไดอยางเหมาะสม ไปตอไป

• ควรมการเสรมสรางความรวมมอระหวางหนวยงานและการมสวนรวมของคนในพนท ในการดา นนการปองกนการบาด จบ ล สยชวตของคนในพนท ในการดาเนนการปองกนการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรน เพอลดปญหาทจะเกดจากตามมาในอนาคต

Acknowledgements g

• สานกงานสาธารณสขจงหวดกระบสานกงานสาธารณสขจงหวดกระบ• สานกงานสาธารณสขจงหวดตราด• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล

• สานกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน• โรงพยาบาลเอกชน และคลนก ทกแหงในจงหวดกระบ ตราด ภเกต สตล

และสราษฎรธาน• สานกระบาดวทยา

• สานกงานการทองเทยวจงหวดภเกต• พพธภณฑสตวนาจงหวดภเกต

ชนดของแมงกะพรน •• Phylum Phylum CnidariaCnidaria: : 4 4 classesclasses

ScyphozoaCubozoa: box jellyfish

Anthozoa: soft corals and seaHydrozoa: Portuguese man‐of‐war

Anthozoa: soft corals and sea anemones

พษจากแมงกะพรนกลอง

• ใ Nematocysts ซ ไป • พษบรรจอยในถงพษทเรยกวา Nematocysts ซงกระจายอยทวไป โดยเฉพาะบรเวณหนวด• หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5 000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดย หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5,000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดยสารเคมทเคลอบบนผวของสตวทเปนเหยอ และการกระเทอน

การชวยเหลอเบองตนการชวยเหลอเบองตน• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• เรยกใหคนชวย โดยไมทงใหผถกพษอยตามลาพงเนองจากอาการสามารถ

แยลงอยางรวดเรว• แนะนาใหผปวยอยนงๆ และหามไมใหผอนสมผสหรอขดถบรเวณทโดน

แมงกะพรน เพราะกระตนการยงเขมพษ• เมอผถกพษหมดสต ใหทาการชวยฟนคนชพเบองตนทนท • ราดบรเวณทไดรบพษดวยนาสมสายช อยางนอย 30 วนาท (ความเขมขน

2-10%)2 10%)• กรณทสงสย irukandji ควรราดนาสมสายชทนท และสงเกตอาการอยาง

นอย 40 นาทนอย 40 นาท

การปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษการปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษสวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช สวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช

ใชตาขายกน(Stinger net)(Stinger net)

อาการของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 381 ราย)2546 2552 (จานวน 381 ราย)

อาการ

45%

58%

ปวดแสบปวดรอน

ปวด

10%

13%

15%

ปวดทองแนนหนาอก

คน

5%

9%

10%

หายใจลาบากปวดกลามเนอ

ปวดทอง

3%

4%

คลนไสชาตามตว

2%

2%

อาเจยนปวดหลง

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%รอยละ

0          10 20 30      40          50 60           70       80        90         100