EKOLOŠKE KARAKTERISTIKE PLANINE TARE

Jelena Ivković 247-08Brankica Novitović 257-08

GEOGRAFSKI POLOŽAJ• NALAZI SE NA SAMOM ZAPADU SRBIJE. na zapadu suva granica sa Republikom Srpskom, počev

od Kozjeg rida, do ušća reke Dervente u Drinu severnu stranu obavija Drinska dolina , sa stranama

visokim i do 1000 m na jugu Tara se polako spušta ka Mokrogorskoj I

Kremanskoj kotlini na istoku njenu granicu predstavlja Solotuška reka I

reka Pilica

• 183 km². Dolina reke Dervente u donjem delu odvaja Taru i planinu Zvezdu

• PRIPADA DELU STAROVLAŠKIH PLANINA DINARSKOG SISTEMA

• PROSEČNA NADMORSKA VISINA JE 1150 m, SA NAJVIŠIM VRHOM KOZJI RID (1591 m)

NAJNIŽA KOTA JE JEZERO PERUĆAC NA 316 m NADMORSKE VISINE

RELJEF• OSNOVNU KARAKERISTIKU RELJEFA ČINE DVE POVRŠI: VIŠA I NIŽA

• VIŠA POVRŠ IMA NADMORSKU VISINU OKO 1200 m, BLAGO NAGNUTA PREMA S I SE

• NIŽA ZARAVLJENA POVRŠ IMA VISINU OKO 1000m,ZAUZIMA PROSTRANSTVO UGLAVNOM OKO KALUDJERSKIH BARA

• OBE POVRŠI PRESECAJU DOLINE REKA I POTOKA ( BELI RZAV, DERVENTA, RAČA, BRUSNIČKI POTOK, KONJSKA REKA…)

• KARAKTERIŠU JE MNOGOBROJNI GEOMORFOLOŠKI OBLICI; PEĆINE, VRTAČE, UVALE, KRAŠKA VRELA, VIDIKOVCI, KANJONI, KLISURE…

ZEMLJIŠTE

• ZNATNA GEOMORFOLOŠKA RAZNOVRSNOST• UGLAVNOM SASTAVLJENA IZ TERCIJARNIH I DELIMIČNO JURSKIH

KREČNJAKA, DOK JE JEDAN BROJ VISOVA I JUŽNIH STRANA OD SERPENTINITA

• RAZNOLIKOST GEOLOŠKOG SASTAVA, RELJEFA, DEJSTVO KLIME, VEGETACIJE KAO I ANTROPOGENI FAKTOR USLOVILI SU VELIKU RAZNOVRSNOST U PEDOLOŠKOM SMISLU

• KAMENJARI – U MALIM UVALAMA• KALUVIJUM- KALUVIJALNI NANOSI U PODNOŽJU PLANINA• KREČNJAČKA CRNICA(KALKOMELANOSOL) - NAGOMILANE HUMUSNE

MATERIJE U KREČNJAČKIM STENAMA ILI NJIHOVIM PUKOTINAMA. STANIŠTE PANČIĆEVE OMORIKE

• REDZINA- HUMUSNO-AKUMULACIONI SLOJ 20-30 cm. VEOMA PROPUSTLJIVO

• SMEĐE ZEMLJIŠTE(KALKOKABISOL)- TERRA FUSCA, SREDNJE DUBOKO, GLINOVITO ZEMLJIŠTE SA PRIMESAMA SILIKATNOG MATERIJALA, SPOSOBNOST ZADRŽAVANJA VODE

• ILIMERIZOVANO ZEMLJIŠTE(LUVISOL)- LESIVIRANA TERRA FUSCA, DVOSLOJNO ZEMLJIŠTE, SILIKATNI MATERIJAL NANET PREKO SMEĐEG ZEMLJIŠTA

• NA SERPENTINITIMA DVA TIPA ZEMLJIŠTA; humusno- silikatno eutrično smeđe zemljište

KLIMA• UMERENOKONTINENTALNI

KLIMATSKI POJAS. KLIMA MODIFIKOVANA ZBOG UTICAJA PLANINE I VEĆEG STEPENA VLAŽNOSTI

• IZNAD TARE SE SUKOBLJAVAJU TOPLE VAZDUŠNE STRUJE SA JUGA I HLADNE SA SEVERA

• TEMPERATURNA KOLEBANJA VAZDUHA NISU VELIKA

januar do -10 °C jul I avgust do 35 °• 86 maglovitih dana prosečna godišnja suma padavina

od 977,3 mm relativna vlažnost vazduha oko

83%

HIDROGRAFIJA• ZBOG PRETEŽNO KREČNJAČKOG SASTAVA SIROMAŠNA POVRŠINSKIM

TOKOVIMA• PREDELI SA SERPENTINSKIM PODLOGAMA BOGATIJI IZVORIMA• PODZEMNE VODE U VIDU BISTRIH I HLADNIH IZVORA I VRELA,

FORMIRAJUĆI BRZE, BISTRE I HLADNE PLANINSKE REKE I POTOKE 3 VRSTE HIDROGRAFSKIH OBJEKATA; IZVORI I VRELA (PERUĆAČKO VRELO, JOKIĆA VRELO…) REKE I PLANINSKI POTOCI JEZERA (AKUMULACIJE)

BELI RZAVREKA RAČA

REKA DERVENTA

• AKUMULACIONA JEZERA

PERUĆAC

ZAOVINE

JEZERO SPAJIĆI

KALUĐERSKE BARE•16 km OD BAJINE BAŠTE, JUGOISTOČNI DEO TARE I NAJPOZNATIJI TURISTIČKI CENTAR (1059m)•NA KREČNJAČKOJ PODLOZI RASTU PRELEPE ŠUME CRNOG, BELOG BORA, JELE, SMRČE..•HOTELI “OMORIKA”, “BELI BOR”, “JAVOR”

ZAOVINE•NALAZE SE U JUŽNOM DELU PARKA, U CELINI POZNATOJ KAO “RAVNA TARA”•U GEOMORFOLOŠKOM SMISLU PREDSTAVLJA SPONU TARE SA ZLATIBORSKIM MASIVOM I MOKROGORSKOM KOTLINOM•POZNATE SU KAO MESTO GDE JE PRONAĐENA PANČIĆEVA OMORIKA•GEOMORFOLOŠKE ATRAKCIJE: GRAD, SREDNJEVEKOVNO UTVRĐENJE U DOLINI BELOG RZAVAMESTO CRKVINE I OSTACI CRKVE BAZILIKEIZLETNIĆKI VIDIKOVCI (ZMAJEVAC, BELA VODA I GAVRAN)

CRNI VRH

•POKRIVA JUGOZAPADNE PREDELE NACIONALNOG PARKA, I DEO GRANICE IZMEĐU SRBIJE I REPUBLIKE SRPSKE

•U MEŠOVITIM ŠUMAMA JELE, SMRČE, BORA, BUKVE, PANČIĆEVE OMORIKE, JASIKE, BREZE SU REZERVATI “CRVENE STENE”“BILO”“LJUTI BREG” SA 24 VRSTA ŽBUNOVA I 33 VRSTA ZELJASTIH BILJAKA•MREŽA ŠUMSKIH PUTEVA POGODUJE PLANINSKIM BICIKLISTIMA

ZVEZDA PLANINA

• KRUNA NACIONALNOG PARKA U SEVEROZAPADNOM DELU MASIVA TARE

• U ISTOIMENOM REZERVATU I REZERVATIMA

“BRUSNICA” “KARAULA ŠTULA”, NALAZE

SE JEDNA OD POSLEDNJIH STANIŠTA TERCIJARNIH BILJNIH VRSTA, RETKIH I VREDNIH ŽIVOTINJA I PTICA

• TAKOĐE OVDE SE DOLAZI NA VIDIKOVAC SA POGLEDOM NA BOSNU I JEZERO “PERUĆAC”

PERUĆAC

•TURISTIČKO NASELJE NA DESNOJ OBALI DRINE, 13 km OD BAJINE BAŠTE•NAJPOZNATIJE JE PO HE, ODNOSNO PO JEZERU KOJE JE NAPRAVLJENO ZARAD OVE HIDROELEKTRANE•U NASELJU POSTOJI NEKOLIKO RESTORANA, KAFIĆA, VILA “PERUĆAC” I RESTORAN “VRELO”

ISTORIJAT NACIONALNOG PARKA

• NACIONALNI PARK JE PROGLAŠEN TEK 1981. GODINE

• 19 200 ha• NAZIV PLANINE UPUĆUJE NA

ILIRSKO PLEME AUTARIJATA• PARK OBILUJE ARHEONOŠKIM

NALAZIŠTIMA KOJA DATIRAJU OD NEOLITA DO SREDNJEG POZNOG DOBA

• SREDNJEVEKOVNO UTVRĐENJE SOLOTINIK I MANASTIR RAČA ZADUŽBINA KRALJA DRAGUTINA NEMANJIĆA

FLORA NACONALNOG PARKA

• OČUVANA OAZA PRIRODE SA 1/3 FLORE SRBIJE. OKO 1100 VRSTA 30 endemičnih taksona i još 21 vrsta koje su zbog svoje retkosti stavljene

pod zaštitu• 80% OD SVIH ŠUMSKIH POVRŠINA SU MEŠOVITE ZAJEDNICE SA SMRČOM,

JELOM I BUKVOM 40 različitih fitocenoza lišćarskog, lišćarsko-četinarskog i četinarskog tipa

• LIŠĆARSKE ŠUMSKE ZAJEDNICE: reliktne šume crnog jasena i crnog graba (Orno-Ostryetum

carpinifoliae)

Fraxinus ornusOstrya caprinifolia

• šume crnog graba i crnog bora (Ostryo-Pinetum nigrae)

• šume cera (Quercetum cerris)

Pinus nigra

• šume sladuna i cera (Quercetum frainetto-cerris)

• orahove šume (Querco-Juglandetum)

Quercus frainetto

Juglans regia

• Različiti tipovi bukovih šuma (Fagetum submontanum, Fagetum montanum, Aceri-Ostryo-Fagetum

Fagus sylvatica

• LIŠĆARSKO- ČETINARSKE ŠUME reliktna šuma bukve, jele i smrče (Piceo-Abieti-

Fagetum)

Abies alba

Picea abies

• NAJVEĆU VREDNOST I SPECIFIČNOST IMAJU ŠUME U KOJIMA JE JEDAN OD GRADITELJA PANČIĆEVA OMORIKA (Picea omorika)

RAZVIJA SE NA EKOLOŠKI VRLO RAZLIČITIM STANIŠTAMA, MEŠAJUĆI SE SA POTPUNO RAZLIČITIM VRSTAMA LIŠĆARA I ČETINARAINTERESANTNO STANIŠTE NA CRVENOM POTOKU GDE GRADI ZAJEDNICU Alno-Piceetum omorikae SA CRNOM JOHOM

Alnus glutinosa

• OD ČISTIH ČETINARSKIH ŠUMA ZASTUPLJENE SU šume crnog bora na serpentinitima (Erico-Pinetum

nigrae serpentiniticum) šume belog bora na serpentinitima (Erico-Pinetum

sylvestris serpentinicum) mešovite beloborovo-crnoborove šume (Pinetum

sylvestris-nigrae serpentinicum)

• Čiste zajednice smrče(Piceetum abietis montanum i Piceetum abietis serpentiniticum).

•  

• OD ZNAČAJNIH RELIKTNIH VRSTA DRVEĆA I ŽBUNOVA TU SU JOŠ I:

Tisa (Taxus baccata)

HILJADU GODIŠNJE DRVO ČIJA POJEDINAČNA I RETKA STABLA DOSTIŽU VISINU I DO 25 METARA

Ilex aquifomium

Zelenika (božikovina) zimzeleni žbun ili do 10 m nisko drvo mediteranskog i atlanskog rasprostranjenja. Moguce ga je naci na prelazima izmedu potiske subalpske klime od 850 do 900 m nadmorske visine na severoistocnoj strani masiva Tara. Takode tercijarni relikt zakonom zašticena vrsta. 

Cotynus coggigria ruj

Daphne blagayana

Jeremičak- je takođe endemična vrsta, opojnog mirisa, stavljena pod zaštitu države. Moguće ga je pronaći u svim borovim zajednicama, crnog, belog bora i crnjuši. Predstavlja tercijarni relikt.

Gentiana lutea

Žuta lincura vrlo retka gotovo iscrpljena vrsta na ovom podrucju. Kao omiljeni narodni lek masovno je vaden koren tako da je blizu potpunog išcezavanja zbog cega je stavljen pod strogu žastitu.

LEKOVITE BILJKE NA TARI

Allium ursinum

ČISTI ŽELUDAC, CREVA I KRV.ESENCIJA POBOLJŠAVA PAMĆENJE, KOD NESANICE I SRČANIH SMETNJI.VINO DOBRO ZA STARIJE LJUDE

Solidago virga-aurea

ZA CREVNA OBOLJENJA I YA OBOLJENJA BUBREGA.DOBRA KOD STRESA I DUŠEVNOG NEMIRA

Oxalis acetosella

SMETNJE USLED ŽELUDAČNE KISELINE.POREMEĆAJI KOD VARENJA.KOD ŽUTICE, UPALE BUBREGA, OSIPA NA KOŽI, ALI I KOD UNUTRAŠNJIH I SPOLJAŠNJIH TUMORA

Hypericum perforatum

DELUJE UMIRUJUĆE, ANTISEPTIČKI.ZA BOLESTI JETRE I BUBREGA. LEČI GOVORNE SMETNJE, NEMIRAN SAN, NAPADE, HISTERIJE, MESEČARENJE.ZA LEČENJE RANA, KRASTI, OSIPA U OBLIKU ULJA.GREJE I REGENERIŠE KOŽU

SMRČAK- U RANO PPOLEČE U

PTROREĐENIM ŠUMAMA

REDUŠA-DO KRAJA MAJA, PO IVICAMA

ŠUMA

VRGANJ-U LETO I JESEN PO

LIŠĆARSKIM I ĆETINARSKIM

ŠUMAMA

LISIČARKA KOJA RASTE U GRUPAMA PO TRAVI,

MAHOM PO BOROVIM I ČETINARSKIM

FAUNA NACIONALNOG PARKA• U SLOŽENIM ZAJEDNICAMA FAUNA NACIONALNOG PARKA JE VEOMA

BOGATA SA 56 VRSTA SISARA I 153 VRSTA PTICA• U NE TAKO DAVNOJ PROSLOSTI ČOVEK JE SVOJEM DELOVANJEM

BITNO IZMENIO KRAKTER NJIHOVIH ZAJEDNICA, ŠTO JE UTICALA NA SMANJENJE BROJNOSTI, ILI ČAK POTPUNO IŠČEZAVANJE POJEDINIH VRSTA DIVLJAČI

• ZBOG TOGA SU NEKE VRSTE POSEBNO ZAŠTIĆENE KAO ŠTO SU

• LOVNE VRSTE:

Suri orao koji je mestimicno ili sasvim istrebljen ,i ovde ga ima u manjem broju nego ranije

Sivi soko se u našoj zemlji gnezdi na vrlo malo mesta. Na Tari je takode proreden.Pojedini primerci zastupljeni su na Sokolini u kanjonu Race

Veliki tetreb koji je prakticno potpuno potisnut sa Tare gde je u prošlom veku živeo u velikombroju.

Šumska šljuka nekad na ovim prostorima doletala na Taru na tresetište Crveni potok kod Mitrovcagde je i sada prisutna

 • Tara, boginja među planinama, jedan je od najlepših nacionalnih

parkova u Evropi. • Stara legenda kaže da je zbog neponovljive lepote bog Tar izabrao

planinu Taru da na njoj provede svoj božanski život, po kome planina i dobi ime.

• Iako je nacionalni park  tek od 1981. godine, na sreću, urbanizcija je zaobišla ovu zelenu lepoticu. Treba doći i uveriti se u jedinstvene priroden lepote ove planine.

HVALA NA PAŽNJI!!!