ԱԶԳՈՒԹՅՈՒՆՍ՝ ԵԶԴԻ, ԼԵԶՈՒՍ՝ ԵԶԴԻԵՐԵՆ, ԿՐՈՆՍ՝ ՇԱՐՖԱԴԻՆ

Է Զ Դ Ի Խ Ա Ն Ա ԵԶԴԻՆԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՈՆԱԹԵՐԹ

2015Մայիս¹ 5 (129)

HOle, HOle, HOla, Silt'an ÿzîdê SOre

ÿzdîxanemiletê min-ÿzdî, zimanê min-ÿzdîkî, dînê min-þerfedîn

þerfedîn dînê meye

Երկրորդ Լալիշկառուցել է

Միրզե Չոլոն

–�� Վա�ղը� Մա�լա�կե� Տաու�սի� տո�նն� է:� Ի՞նչ� խոր�-հուրդ�ու�նի�այն�եզ�դի�նե�րի�հա�մար:

– Մա լա կե Տաու սը եզ դի ժո ղո վր դի ե րեք սր բու -թյուն նե րից մե կն է` մի ա ժա մա նակ գլ խա վո րը: Նրանհա ջոր դո ւմ են Ե զիդ աստ վա ծը եւ մա հից հե տո աստ -վա ծաց ված շեյխ Ա դին: Ա մե նա հի նը հա մար վո ւմ էՄա լա կե Տաու սը եւ հա մա ձայն ա վան դույ թի` չո րեք -շաբ թի օ րը նրա ծնն դյան օրն է, ո րը եզ դի նե րի հա մարա մե նա սո ւրբ եւ հար գե լի օրն է: Հե նց չո րեք շաբ թի էՄա լա կե Տաու սը իջ նո ւմ երկ րի վրա` իր սր բա գոր ծու -թյուն նե րն ի րա կա նաց նե լու հա մար: Ա րե ւային օ րա -ցույ ցով եզ դի նե րի հա մար Նոր տա րին սկս վո ւմ էգար նա նային օ րա հա վա սա րի ժա մա նակ, ո րը, որ պեսկա նոն, մեր այ սօր վա օ րա ցույ ցով ապ րի լի 13-ին հա -ջոր դող չո րեք շաբ թին է, ո րը ան վա նո ւմ են նաեւ«Կար միր չորեք շաբ թի» (Չար շա մա Սո ր): Փաս տորեն,այդ օ րը եզ դի նե րի հա մար սկս վո ւմ է Նոր տա րին:

–�Որ�քա�՞ն�է�պահ�պան�ված�այս�տո�նը�եւ�ինչ�պե�՞սեն�այն�նշո�ւմ�եզ�դի�նե�րը:

– Բա րե բախ տա բար, մեր ժո ղո վր դի տո նա ցույ ցովբո լոր ազ գային-կ րո նա կան տո նե րը պահ պան վածեն` այդ թվո ւմ եւ այս տո նը: Դրա նք հիմ նա կա նո ւմ ըն -տա նե կան, գեր դաս տա նային, հա մայն քային բնույթու նեն: Ա մեն մի ըն տա նիք ձգ տո ւմ է ա վե լի լավ նա -խա պատ րա ստ վել այդ տո նին: Ա մեն օ ջա խո ւմ սե ղանէ պատ րա ստ վո ւմ, մար դիկ այ ցե լո ւմ են մի մյա նց,շնոր հա վո րո ւմ: Եզ դի նե րը այդ օրն ան պայ ման լի նումեն գե րեզ ման նե րո ւմ` ի րե նց ան ցա վոր նե րին հի շե լուհա մար: Ի րե նց հետ տա նո ւմ են մր գեր, քա ղց րա վե -նիք, այլ ու տե ստ ներ: Այդ օ րը նաեւ հա շտ վո ւմ ենխռո ված նե րը, գժտ ված նե րը: Տո նը բա ցո ւմ է մա րդ -կա նց սր տե րը, տրա մադ րու թյո ւն նե րը:

–�Գի�տե�նք,�որ�ա�ռա�ջին�ան�գամ�Մա�լա�կե�Տաու�-սի� տո�նը� կնշ�վի� Ձեր� հիմ�նադ�րած� սր�բա�տե�ղի�ո�ւմ:Ի՞նչ�է�լի�նե�լու:

– Քա նի որ մին չեւ վեր ջե րս Հայաս տա նո ւմ մե նքչու նե ի նք մեր սր բա տե ղին, բնա կա նա բար, մե նք տո -նը նշո ւմ էի նք մի այն տա նը, ինչ պես վե րե ւո ւմ նշե ցի`ըն տա նիք նե րով, գեր դաս տան նե րով ու հա մայնք նե -րով: Հի մա հնա րա վո րու թյո ւն ու նե նք նշե լու ազ գո -վին: Ա ռա ջին ան գամ Հայաս տա նի եզ դի նե րը կգանմեր սր բա տե ղի, կա ղո թեն տա ճա րո ւմ եւ հե տո կմաս -նակ ցեն եւ ներ կա կլի նեն ժո ղո վր դա կան տո նա խմ -բու թյա նը, մեր ըն տա նի քի կող մից կազ մա կե րպ վե լիքհյու րա սի րու թյա նը:

Այդ օ րը հա մայն աշ խար հի եզ դի նե րի հո գե ւոր կե -նտ րո նո ւմ` Լա լը շո ւմ եւս տե ղի կու նե նան հո գե ւոր ծե -սեր, արա րո ղու թյո ւն ներ: Կու զե նայի, որ այդ ա մե նըտե ղա փոխ վեր նաեւ մեր սր բա տե ղի:

–�Այդ�օր�բա�րե�մաղ�թա�նք�նե�՞ր�են�հն�չո�ւմ:– Ի հար կե, մար դիկ նա խե ւա ռաջ շնոր հա վո րո ւմ

են մի մյա նց, ցան կա նո ւմ, որ դժ վա րու թյո ւն նե րն ան -ցած լի նեն եւ Նոր տա րին նոր հա ջո ղու թյո ւն ներ բե -րի: Ան ցած տար վա Մա լա կե Տաու սի տո նից հե տո`այս մեկ տար վա ըն թաց քո ւմ մեր ժո ղո վո ւրդն իրբնօր րա նո ւմ մեծ փոր ձու թյո ւն նե րի են թա րկ վեց:Փաս տո րեն, տե ղի ու նե ցավ եզ դի ժո ղո վր դի կո տո -րած, ե ղե ռն եւ այ սօր էլ մեր ժո ղո վր դի շատ զա վակ -ներ տե ղա հան ված են ի րե նց բնա կա վայ րե րից: Կու -զե նայի, որ այս սկս վող նոր տա րո ւմ նման ոտնձ գու -թյո ւն ներ չլի նե ին եւ մեր ժո ղո վո ւր դը վե րա դառ նարիր խա ղաղ կյան քին:

Նոր տա րին պե տք է բա րե մաղ թա նք նե րով սկս վի,եւ դրա նք որ քան շատ հն չեն տո նի ժա մա նակ, այն -քան տա րին հա ջո ղակ կլի նի:

Ակ նալ ճի մեր սր բա տե ղի ում տեղ են գտել եր կուժո ղո վո ւրդ նե րի բա րե կա մու թյան, նրա ար ժա նա վորզա վակ նե րի` Անդ րա նիկ Զո րա վա րի, Ու սո ւբ բե կի,Ջհան գիր ա ղայի հու շար ձան նե րը: Ան կաս կած, վա ղըմե նք ծա ղիկ ներ կդ նե նք այդ հու շար ձան նե րին եւ,իհար կե, Հայոց ցե ղաս պա նու թյան զո հե րի հու շա քա -րին: Մե նք եւս մեկ ան գամ կհա վաս տե նք մեր եր կուժո ղո վո ւրդ նե րի հա վեր ժա կան բա րե կա մու թյան մա -սին: Հե նց այս տեղ էլ տե ղի կու նե նան հան դի սու -թյուն նե րը: Կհն չեն խրո խտ հայ րե նա սի րա կան եր գեր:

–�Ով�քե�՞ր�կա�րող�են�մաս�նակ�ցել�Մա�լա�կե�Տաու�-սի�տո�նին:

– Բո լոր նրա նք, ով քեր ցան կու թյո ւն կու նե նանգալ մեր սր բա տե ղի` ինչ պես հայեր, այն պես էլ եզ դի -ներ, ան գամ զբո սա շր ջիկ ներ: Այս տո նը հնա րա վո -րու թյո ւն կտա ճա նա չե լու մեր ազ գի ան ցյա լն ու ներ -կան:

Հի շեց նե նք, որ մեր սր բա տե ղին գտն վո ւմ է Ար մա -վի րի մար զի Ակ նա լիճ գյու ղո ւմ:

Զ�րույ�ցը�վա�րեց�ԿԱ�ՐԻ�ՆԵ�ՏԻ�ՏԱՆՅԱ�ՆԸ�Ակ�նա�լիճ-Ե�րե�ւա�ն

միր զա Սլոյան.

«մա լա ԿԵ տաո ՒՍն ա ՎԵ տո Ւմ Է տա րԵՍ Կիզ Բը...»

15.04.2015թ. ավան դա կան ու տե ստ ներ, երգ ուպար. Ար մա վի րի մար զի Ակ նա լիճ հա մայն քո ւմ գտն -վող եզ դի ա կան հոգ ևոր կե նտ րո նո ւմ ի րե նց ազ -գային Նոր տա րին, ինչ պես ի րե նք են կո չո ւմ « Սըր -սալ» տոնն է ին նշո ւմ եզ դի նե րը: Նրանք ա մե նա մեծհա մայնքն են Հայաս տա նո ւմ: Ըստ եզ դի ա կան օ րա -ցույ ցի Ապ րիլ (Նի սան) ամս վա առա ջին չո րեք շաբ թիօ րը Աստ ված (Խո ւա դե) ա վար տեց աշ խար հաս տեղ -ծու մը: Հե նց այս օրն էլ եզ դի նե րը տա րես կի զբ ենհա մա րում (Չար շա մա Սըր սա լե): Տո նի ա ռի թով կազ -մա կե րպ վել էր մի ջո ցա ռո ւմ Միր զա Սլոյա նի հո վա -նա վոր չու թյա մբ կա ռո ւց ված Ակ նա լի ճո ւմ գտն վողեզ դի ա կան հոգ ևոր կե նտ րո նո ւմ: Մի ջո ցառ ման ըն -թաց քո ւմ ելույթ ու նե ցան Եզ դի նե րի ազ գային մի ու -թյան նա խա գահ Ա զիզ Թա մոյա նը, Լեզ վի պե տա -կան տես չու թյան պե տ՝ Սեր գո Ե րի ցյա նը, ՀՀ նա խա -գա հին կից ազ գային փոք րա մաս նու թյո ւն նե րի հա -մա կար գող խո րհր դի հա մա կար գո ղ՝ Նա րի նե Գու -լյա նը, ով ըն թեր ցեց ՀՀ Նա խա գա հի շնոր հա վո րա -կան ու ղեր ձը եզ դի ժո ղո վր դի ն՝ ի րե նց ազ գային Նորտար վա, Մա լա կե Տաու սի տո նի կա պակ ցու թյա մբ,վեր ջո ւմ ուղե րձն ան ձա մբ հա նձ նե լով Ա. Թա մոյա -նին: Եզ դի նե րն ի րե նց տո նը ա ռա ջին ան գամ եննշում այն տեղ: Չար շա մա Սըր սա լեն եզ դի նե րի հինտո նե րից է, սա կայն որ պես ազ գային և հա մայն քայինտոն վե րա կա նգն վել է տաս ներ կու տա րի ա ռաջԵզդի նե րի ազ գային մի ու թյան նա խա գահ Ա. Թա -մոյա նի նա խա ձեռ նու թյա մբ: Տո նը ու նի մի քա նի ան -վա նո ւմ ներ, այս պես, օ րի նա կ՝ Չար շա մա Սոր (կար -միր չո րեք շաբ թի, ըստ ո րոշ աղ բյո ւր նե րի սոր բա ռընշա նա կո ւմ է տոն, այ սի նքն հետ ևու թյո ւն, որ այն կա -րող է թարգման վել այս պե ս՝ չո րեք շաբ թի ի տոն),Չար շա մա Սը ր սա լե (տա րե սկզ բի չո րեք շաբ թի),

ԵզդինԵրի ազգային նոր տարինՉարշամա ՍըրՍալԵ

Մեր� հար�ցե�րին� պա�տաս�խա�նո�ւմ� է� Ար�մա�վի�րիմար�զի�Ակ�նալ�ճի�սր�բա�տե�ղի�ի�հիմ�նա�դիր-հո�վա�նա�-վոր,�մոսկվաբ�նակ�գոր�ծա�րար�ՄԻՐ�ԶԱ�ՍԼՈՅԱ�ՆԸ:

Շարունակությունը՝ էջ 2

2

Ակ նալ ճի եզ դի ա կան սր բա վայ րո ւմ (զի ա րա տո ւմ)գտն վող « Հայ-եզ դի ա կան բա րե կա մու թյան» հու շա -հա մա լի րո ւմ իր ու րույն տե ղն ու նի 1915 թ. Հայոցեղեռ նի զո հե րի (այդ թվո ւմ նաև 500.000 եզ դի նե րի)հի շա տա կին նվիր ված «Ո գե կո չո ւմ» ան վա նու մովհու շա քա րը, ո րը խո րհր դան շո ւմ է նաև եղ բայ րա կանժո ղո վո ւրդ նե րի պատ մու թյան մի աս նա կան դր վագ -նե րը:

Այն կա նգ նեց վել է նույն հու շա հա մա լի րո ւմ տե ղա -դր ված եզ դի ժո ղո վր դի զա վակ ներ Ու սո ւբ բե կի,Ջհան գիր ա ղայի, նրա նց զի նա կից ու լա վա գույն բա -րե կամ Անդ րա նիկ զո րա վա րի, « Բա րե կա մու թյան ևեղ բայ րու թյան» հու շար ձան նե րի կող քին:

Ապ րի լի 22-ին տե ղի ու նե ցավ ինչ պես եզ դի նե րիկող մից Հայոց ցե ղաս պա նու թյու նը դա տա պար տողմի ջո ցա ռու մը, այլև Սար դա րա պա տի ճա կա տա մար -տի եզ դի հե րոս Ջհան գիր ա ղայի մա սո ւնք նե րի վեր -հու ղար կա վոր ման ա րա րո ղու թյու նը:

Մի ջո ցառ մա նը ներ կա է ին հայ և եզ դի բա րձ րաս -տի ճան պաշ տո նյան ներ, այդ թվո ւմ նաև Հյու սի սայինԻ րա քից Հայաս տան ժա մա նած եզ դի նե րի բա րձ րա -գույն հոգևոր դա սի ներ կայա ցու ցիչ նե ր՝ Միր Թահ -սին բե կի գլխա վո րու թյամբ:

Հու շա քա րի բաց ման զին վո րա կան ա րա րո ղա -կար գի պաշ տո նա կան ղե կա վար, ՀՀ Պա շտ պա նու -թյան նա խա րար Սեյ րան Օ հա նյա նն իր ե լույ թո ւմ նշեց,որ 1915 թվա կա նին Օս մա նյան կայս րու թյու նո ւմ հայե -րի նկատ մա մբ իրա կա նաց ված ցե ղաս պա նու թյա նըզոհ է գնա ցել նաև եզ դի ժո ղո վո ւր դը, հետ ևա բարայդ ող բեր գու թյու նը և՛ հայե րին է, և՛ եզ դի նե րի նը:

« Մե նք մեր ե րախ տա գի տու թյան խո սքն ենք ա սո ւմայն պե տու թյո ւն նե րին և ա ռա ջա դեմ ազ գե րին, ո րո նքճա նա չել և դա տա պար տել են հայոց ցե ղաս պա նու -թյու նը, և այդ պի սի մի ո գե կոչ ման և դա տա պա րտ մանա րա րո ղու թյո ւն է մեր եզ դի եղ բայր նե րի և քույ րե րիկող մից կազ մա կե րպ ված այ սօր վա մի ջո ցա ռու մը»,-ա սաց նա խա րա րը` հա վե լե լով, որ եզ դի ազ գը գտն -վել է հայ ժո ղո վր դի կող քին ուրախ և տխո ւր պա հե -րին և այ սօր էլ եզ դի ե րի տա սա րդ նե րը հպա րտ ծա -ռայո ւմ են ՀՀ Զին ված Ու ժե րո ւմ:

Ե լույ թից հե տո Սեյ րան Օ հա նյա նը հու շա քա րիբաց ման հո վա նա վոր Միր զա Սլոյա նի կող մից պա րգ -ևա տր վեց Ջհան գիր ա ղայի ան վան հու շա մե դա լով:

Նույն հու շա մե դա լով պա րգ ևա տր վե ցին նաև«Երկ րա պահ կա մա վո րա կան մի ու թյան» նա խա գահ,գե նե րալ-լեյ տե նա նտ, Ման վել Գրի գո րյա նը և գե նե -րալ-մայոր Սեյ րան Սա րոյա նը:

Մ. Գրի գո րյա նը իր ու ղեր ձով ող ջու նեց հայ-եզ դի -ա կան բա րե կա մու թյան հու շա հա մա լի րի հար ևա նու -թյա մբ Հայոց ցե ղաս պա նու թյան 100-ա մյա տա րե լի -ցին նվիր ված մի ջո ցառ ման ան ցկա ցու մը: « Հայ ևեզդի ժո ղո վո ւրդ նե րի բա րե կա մու թյու նը գա լիս է դա -րե րի խոր քից, մե նք մի աս նա բար լո ւրջ ճա նա պա րհենք ան ցել հայ ժո ղո վր դի հա մար բախ տո րոշ ժա մա -նա կա հատ վա ծո ւմ, մեր ժո ղո վո ւրդ նե րի ճա կա տագ -րե րը ընդ հան րա կան են նաև այն տե սան կյու նից, որեր կու ժո ղո վո ւրդ նե րն էլ ցե ղաս պա նու թյան են են թա -րկ վել նույն վայ րի ցե ղա խմ բե րի կող մից»,- աս ված էու ղեր ձո ւմ:

Ման վել Գրի գո րյա նի հրա մա նով հայ և եզ դի ժո -ղո վուրդ նե րի ազ գային-ա զա տագ րա կան պայ քա րո ւմ

հսկայա կան, ա նու րա նա լի ա վան դի հա մար ԵԿՄ-Հայաս տան 5-րդ բրի գադ հու շա մե դա լով հետ մա հուպա րգ ևատ վեց Ջհան գիր աղան, ում պա րգ ևը ստա -ցավ նրա թո ռը:

Հայաս տա նի եզ դի նե րի ա ռաջ նո րդ Ա զիզ Թա -մոյա նը ևս շնոր հա կա լու թյո ւն հայտ նեց մի ջո ցառ մա -նը ներ կա գտն վող բո լոր հյու րե րին` նշե լով, որ ներ կագտն վող նե րը ևս մեկ ան գամ ա պա ցու ցո ւմ են հայ ևեզ դի ժո ղո վո ւրդ նե րի մի ջև գոյու թյո ւն ու նե ցող պատ -մա կան մի աս նու թյու նը:

«Այ սօր եզ դի ժո ղո վո ւր դը դա տա պար տո ւմ է 1915թվա կա նի Օս մա նյան կայս րու թյու նո ւմ ի րա կա նաց վածհայե րի ցե ղաս պա նու թյու նը, դա տա պար տե լի է, քա նիոր Թո ւր քի ան ներ կայո ւմս շա րու նա կո ւմ է ժխ տո ղա -կան քա ղա քա կա նու թյու նը»,- նշեց Ա. Թա մոյա նը:

Պա րգ ևատ րո ւմ նե րի և ե լույթ նե րի հան դի սա վորա րա րո ղու թյո ւն նե րից հե տո Հայաս տան ժա մա նածաշ խար հի եզ դի նե րի հոգ ևոր ա ռաջ նո րդ Մի րե Մի րաԹախ սին Սաիդ Ա լի բե կը հա տո ւկ շնոր հա կա լու թյո ւնհայտ նեց հայոց պե տա կա նու թյա նը Հյու սի ա սայինԻրա քո ւմ ցե ղաս պա նու թյան են թա րկ ված եզ դի նե րիննյու թա կան ա ջակ ցու թյո ւն ցու ցա բե րե լու հա մար:

« Հայե րը և եզ դի նե րը մշ տա պես պայ քա րել եննույն թշնա մու դեմ, և այ սօր տար բեր երկր նե րո ւմ ապ -րող եզ դի նե րը շա րու նա կո ւմ են ի րե նց եղ բայ րա կան ևբա րե կա մա կան հա րա բե րու թյո ւն նե րը հայե րի հետ,մե նք ու ժեղ ենք, երբ մի ա սին ենք»,- ա սաց եզ դի նե րիհոգ ևոր ա ռաջ նոր դը:

Նա մի խո ւմբ եզ դի հոգ ևո րա կան նե րի հետ այ ցե -լեց սր բա վայ րի տա րած քո ւմ գտն վող Էզ դի դի տա -ճար, ա պա կա տար վեց եզ դի նե րի գլ խա վոր հրեշ տա -կա պետ Մա լա կե Տաու սի ան վան նոր կա ռո ւց վե լիքտա ճա րի հիմ նար կե քի ա րա րո ղա կար գը:

Հա տո ւկ ա րա րո ղու թյո ւն նե րի ա վար տից հե տո բո -լոր եզ դի նե րը հնա րա վո րու թյո ւն ու նե ցան ծա ղիկ ներև ծաղ կեպ սակ ներ դնել հու շար ձան նե րի մոտ:

Է�լի�զա�Զա�խա�րյան,�«�Նոյյան�տա�պան»

միջոցառոՒմ ԵզդիաԿան հոգԵՎոր ԿԵնտրոնոՒմ

Հայաս տա նո ւմ եզ դի ժո ղո վո ւր դի հա մարստե ղծ ված են բազ մա պի սի հնա րա վո րու թյո ւն -ներ ազ գային և այլ մշա կու թային մի ջո ցա ռո ւմ -ներ կազ մա կեր պե լու հա մար: Եզ դի նե րի ազ -գային մի ու թյան ջան քե րով 2002 թ. մայի սի 1-ինեզ դի նե րը էթ նի կա պես ճա նաչ վե ցին՝ հան ձի նսի րե նց եզ դի ե րեն (էզ դի կի) լե զվի: 2005 թվակա -նից սկսած Հայաստանի Հանրապետությանպետա կան աջակցությամբ Եզդիների ազգայինմիության կողմից տպագրվում են եզդիերենլեզվի և գրականության 1-11-րդ դասարանիդպրո ցական դասագրքերը, որոնցով այսօրՀայաս տանի երեք տասնյակից ավելի եզդիա -բնակ համայնքներում եզդի երեխաները ուսու -ցա նում են իրենց մայրենի էզդիկի լեզուն։ Եվայդ առն չու թյա մբ 2013 թ. Եզ դի նե րի ազ գայինմի ու թյան ո րոշ մա մբ մայի սի 1-ը հռ չակ վեց որ -

պես եզ դի նե րի մի աս նու թյան տոն: 2015 թ. մայի -սի 1-ին Կո տայ քի մար զի Քա նա քե ռա վան հա -մայն քո ւմ տե ղի ու նե ցած եզ դի նե րի մի աս նու -թյան տո նի ժա մա նակ ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գայինմի ու թյան նա խա գահ Ա զիզ Թա մոյա նի հրա մա -նով եզ դի ա կան հա մայն քին ա ջակ ցե լու և հայե -րի ու եզ դի նե րի հա րա բե րու թյո ւն նե րն ա վե լիամ րա պն դե լու ակ տիվ գոր ծու նե ու թյան հա մարՀՀ նա խա գա հին կից ազ գային փոք րա մաս նու -թյո ւն նե րի հա մա կար գող խո րհր դի հա մա կար -գող Նա րի նե Գու լյա նը պա րգ ևա տր վեց Եզ դի -նե րի ազ գային մի ու թյան «եզ դի նե րի ազ գայինհե րոս» պատ վա վոր մե դա լով:

Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյու նը՝ ի դե մս նա -խա գահ Ա. Թա մոյա նի շնոր հա վո րո ւմ է Ն. Գու -լյա նին այդ պատ վա վոր և պա տաս խա նա տուկոչ ման առնչությամբ:

ՊարգԵՎատրոՒմ

Այդա Սըրսա լե (տա րե սկզ բի տոն), Այ դա Տաու սի Մա -լակ (Մալա կե Տաու սի տոն): Տո նի ըն թաց քո ւմ պար -տա դիր կեր պով պե տք է լի նի նե րկ ված հավ կիթ նե րը.դրա նք հիմ նա կա նո ւմ չո րս գույ նե րով են նե րկ վո ւմ`սպի տակ, դե ղին, կա նաչ և կար միր: Ձո ւն երկ րա գո -ւնդն է, սպի տա կը` նրա սկիզ բը, այ սի նքն ի սկզ բա նեա մեն ինչ սպի տակ է ե ղել, կա նա չն ու կար մի րը խո -

րհր դան շո ւմ են բնու թյու նը, այ սի նքն երբ աշ խար հաս -տեղ ծո ւմն ավա րտ վո ւմ է Մա լա կե Տաո ւստ ա ռա ջինան գամ իջնո ւմ է եր կիր և բնու թյու նը զար դար վո ւմ էծա ղիկ նե րով, իսկ դե ղի նը` ար ևը: Տո նի ըն թաց քո ւմ,ա ռա վո տյան արթ նա նա լիս եզ դի նե րը պե տք է ի րե նցտան դռ նե րը զար դա րեն կար միր գույ նի ծա ղիկ նե -րով, իբրև Մա լա կե Տաու սի նշան, այ նու հե տև այ ցե լենգե րեզ մա նոց մա հա ցած նե րին ևս շնոր հա վո րե լու:Իրա քո ւմ եզ դի ա կան հա մայն քի շր ջա նո ւմ նաև այդ

օրը եզ դի նե րը հավ կի թի փշո ւր նե րը ի րե նց բեր քի վրաեն շաղ տա լիս, որ պես զի բե րքն ա վե լի ա ռատ լի նի:Այդ օ րը նաև եզ դի նե րի գլ խա վոր սր բա վայր Լա լը շիցդուրս է բեր վո ւմ Մա լա կե Տաու սի սո ւրբ սին ջա կը,որով շր ջո ւմ են հա մայնք նե րո ւմ, որ պես զի ժո ղո -վուրդը խո նա րհ վի: Ե րե կոյան ժա մին բո լո րը մի ա հա -մո ւռ կեր պով վա ռո ւմ են ձե թի մեջ շա ղախ ված բամ -բա կի ճրագ ներ, ո րը մա րմ նա վո րո ւմ է երկ րի լու սա վո -րու թյու նը և յու րա քան չյու րը պա հո ւմ է ե րա զա նք:

Սկիզբը՝ էջ 1

3

Война. Всего одно слово. Но несет оно боль, слезы,

горесть утрат и ужас. Современный западный человек не

понимает полного значения этого грозного слова. Война

страшна не только тем, что уносит тысячи жизней. Она

калечит выживших, ломает их психику. Переломанные кости,

раздробленные суставы болят к непогоде, но все же

срастаются, залечиваются. Как залечить искалеченную душу,

облегчить сердце, до краев наполненное ужасом, кровью,

пропитанное чужой и своей нестерпимой болью?

1941 год. Никто даже не подозревал, что начнется война.

Но 22 июня она пришла тихо, как приходит осень. С первых

дней война против гитлеровской Германии была священной,

освободительной, всенародной. В боях с захватчиками

советские воины проявили чудеса героизма, их жены, матери

и дети, заменив ушедших на фронт, самоотверженно

трудились в тылу. Страна напрягла все силы, сплотилась

одной мыслью: «Все для фронта – все для победы!». Люди не

жалели себя и отдавали самое ценное, что они имели – свою

жизнь. Появлялись многочисленные герои, память о подвигах

которых жива до сих пор. Среди них были и езиды.

Согласно переписи населения 1926 г., когда езиды

рассматривались отдельно от курдов, их численность в СССР

составляла 14 523 человека. Несмотря на малочисленность,

они также внесли вклад в общую победу над Гитлером.

Езидские воины принимали участие в обороне Москвы, в

освобождении Ленинграда, Сталинграда, Кавказа, Крыма,

Варшавы, Будапешта, Вены, в форсировании Одера и в битве

за Берлин. Впоследствии из их числа выросла целая плеяда

интеллигентов, которыми гордятся все езиды. Среди них был

Канат К., ставший потом выдающимся ученым. Принимал

участие в Великой Отечественной Войне и Мурадов Хачик

Шабабович (Качахе Мурад), который после войны стал

известным поэтом. Мужество и отвага, проявленные

Мурадовым. отмечены двумя орденами Красной Звезды,

многими медалями, в том числе «За боевые заслуги», «За

взятие Кенигсберга», «За победу над Германией».

В боях за освобождение Литовской ССР 22 июля 1944

года под местечком Каварскас, когда выбыли из строя

командиры двух рот, езидский воин Османов Сабри Матоевич

принял на себя командование 2-й и 3-й ротами и смело повел

их в атаку на врага. Противник перешел в контрнаступление,

однако роты, умело руководимые Османовым, отбили

контратаку. В этом бою было уничтожено 8 станковых и 5

ручных пулеметов, свыше 60 гитлеровцев и захвачено 4

станковых и 4 ручных пулемета противника.

За отвагу и мужество гвардии майор С. М. Османов

приказом по войскам 2-й гвардейской армии от 3 ноября

1944 года был награжден орденом Отечественной войны I

степени.

Жизнь Аджоева Джалила Шакроевича, как и судьба

многих сархадских езидов, складывалась не просто. В 1915-

1918 годах в результате геноцида езидов со стороны турецких

сил и многих курдских племен, его родители вынуждены

были покинуть родные края в Турции и бежать в Тбилиси, где

и нашли убежище. Лишенные крова и всех сбережений,

многие езиды в тот период погибали от голода и холода.

Однако семья Аджоевых смогла выдержать все невзгоды и

трудности тех лет. В 1924 году, в возрасте 15 лет, Джалил

Шакроевич поступает рабочим в типографию. В 1929 г. его

семья переехала на постоянное жительство в село Дузкенд

Апаранского района Армянской ССР. И когда в 1931 г. из села

его призвали в ряды Красной Армии, он твердо решил

остаться в армии и посвятить себя делу защиты обретенной

Родины, которая защитила и приютила его народ. С этой

целью он неустанно трудился над приобретением военных

знаний и повышением своего общеобразовательного уровня.

Еще задолго до Великой Отечественной войны, будучи

старшиной роты в Ленинакане, за высокие показатели боевой

и политической подготовки он вместе с передовиками

Армянской ССР был принят в 1935 году в Москве

руководителями партии и правительства и награжден

орденом «Знак почета».

Джалил Шакроевич Аджоев более 24 лет служил в рядах

Советской Армии. От рядового солдата он дослужился до

гвардии подполковника. Его грудь украшали пять орденов и

много медалей. Каждая награда была связана с его боевыми

подвигами.

В декабре 1944 года, когда 186-я танковая бригада в

составе войск 2-го Прибалтийского фронта вела бои за

освобождение Латвийской ССР, заместитель командира 2-го

танкового батальона по политической части майор Джалил

Аджоев в боях за населенный пункт Турна все время

находился в боевых порядках наступавших танков и лично

руководил наступлением 2-й роты. Не щадя своей жизни, под

сильным артиллерийским и минометным огнем противника,

он ставил дополнительные задачи подразделениям, которые

успешно выполняли их и этим обеспечивали продвижение

частей бригады вперед. Когда в боях за населенный пункт

Бука был ранен командир батальона, Аджоев взял на себя

командование батальоном и успешно выполнил эту задачу.

При освобождении Бука было уничтожено более ста солдат и

офицеров, две батареи противника. Эти успехи были

достигнуты также благодаря образцово организованной им

воспитательной работе среди личного состава батальона.

25 декабря 1944 года майор Джалил Шакроевич за

совершенные подвиги в боях по освобождению Турна и Бука

был награжден орденом Отечественной войны I степени.

Вторым орденом Отечественной войны I степени Джалил

Аджоев был награжден приказом по войскам 53-й армии за

подвиг, совершенный при преодолении Хинганского хребта

520 гвардейским отдельным артиллерийским дивизионом. Во

время болезни командира дивизиона он взял на себя

командование дивизионом.

Многие езиды также воевали в партизанских отрядах.

Среди них самые известные: Джамал Джангоян (воевал на

Украине) и Усуб Таярович Нгоян (воевал во Франции).

Мл. сержант Сивик Алиевич Слоян в рядах бойцов 89-й

Армянской стрелковой дивизии участвовал в освобождении

многих городов и населенных пунктов Северного Кавказа. В

рядах бойцов этой дивизии отличились Чачо Тамоевич

Кочоян (из с. Калакут Талинского района), Карам Калашевич

Асадян (из с. Мирак Апаранского района Армении) и многие

др. К. К. Асадян, боец 7-й стрелковой роты 400-го

стрелкового полка лишь за период с 1 сентября по 4 октября

1943 г. уничтожил 27 гитлеровских солдат и офицеров.

Амоев Резо Романович (Рзае Амо Мандеки) родился в 1905

году в Ванском вилайете Османской империи. В 9-летнем

возрасте Рзае Амо вместе со своими старшими братьями Адо,

Рашо, и сестрами Хазал и Нане в составе конфедерации

племен «зукри» во главе с Джангир-агой бежали от геноцида

в Российскую империю. Сначала они обосновались в Армении.

После достижения совершеннолетия Рзае Амо переехал в

Тбилиси и устроился на работу. В 1932 году он женился на

Теджоевой Балгизар. Они создают прекрасный семейный очаг.

Балгизар всю жизнь была предана своему супругу. В 1938 году

Рзае Амо призвали в армию, а через год началась советско-

финская война, в которой он принимал участие. Балгизар очень

переживала за своего супруга и ежедневно молилась, чтобы он

остался жив…

В 1941 году, когда началась Великая Отечественная война,

Рзае Амо пошел на фронт и воевал на керченском

направлении. За доблестное участие в военных действиях

вскоре был назначен командиром зенитной установки. В 1942

году был тяжело ранен в бедро и направлен в военный

госпиталь в г.Кировобад (Гянджа). После выздоровления был

признан непригодным для участия в фронтовых операциях и

был направлен в тыл в г. Тбилиси на военный завод им. С.

Орджоникидзе – на ремонт военной техники. После

окончания войны Рзае Амо работал дворником в октябрьском

районе г. Тбилиси. За хорошую работу был избран сначала

депутатом в районный совет, а затем в 1965 – 1972 гг. –

депутатом городского совета. Рзае Амо награжден многими

медалями и орденами.

Самым знаменитым езидом на полях Великой

Отечественной Войны был, безусловно, Сиабандов Саманд

Алиевич. Родился 20 ноября 1909 года в селе Асанджан

(Хасанджано) Карской области (Российская империя) в семье

крестьянина. Образование высшее – окончил Ленинградский

институт советского востоковедения. Член ВКП(б) с 1931

года.

Был первым секретарём Алавердского райкома компартии

Армении. В 1941 году – слушатель Ленинских курсов при ЦК

ВКП(б).

В Красной Армии — с июня 1941 года. Был инструктором

политотдела стрелковой дивизии, военным комиссаром

стрелкового полка, заместителем командира стрелкового

полка по политчасти, начальником политотдела дивизии.

Воевал на Западном, Брянском, Белорусском, 1-м, 2-м, и 3-м

Белорусских фронтах. В боях дважды ранен. Заместитель

командира 755-го стрелкового полка по политчасти

подполковник Сиабандов отличился при форсировании реки

Нарев. 7 сентября 1944 года в боях за плацдарм на левом

берегу в районе деревни Дзебендыз (Польша) руководил

отражением контратак противника, приняв на себя

командование сводной группировкой.

Указом Президиума Верховного Совета СССР от 24 марта

1945 года за образцовое выполнение боевых заданий

командования на фронте борьбы с немецко-фашистскими

захватчиками и проявленные при этом мужество и героизм

подполковнику Сиабандову Саманду Алиевичу присвоено

звание Героя Советского Союза с вручением ордена Ленина и

медали «Золотая Звезда» (№ 5980).

К сожалению, с войны вернулись не все езиды. Многие из

них отдали свои жизни за мирное небо над нашей головой и

за свое отечество. Именно в СССР езиды впервые ощутили

это теплое чувство Родины. Именно в этой стране они

почувствовали, что к ним относятся как к своим братьям. И

именно за такое государство они отдали свои жизни.

Проходит время, годы, десятилетия, но нельзя забыть

подвиг людей, защитивших все человечество.

Война унесла жизни 30 млн. советских граждан. За

спасение человечества пролита и езидская кровь.

В день Великой Победы мы склоняем головы перед

светлой памятью не вернувшихся с войны сыновей, дочерей,

отцов, матерей, дедов, мужей, жен, братьев, сестер,

однополчан, родных, друзей.

Вечная память им! Никто не забыт, ничто не забыто.

Материал подготовил Рустам Рзгоян

Езиды в вЕликой отЕчЕствЕнной войнЕ

Гӧлaн мәhәкә aлт’ьндaриeйә, лe бәлe, 9-e гӧлaнe

р’oжa aлт’ьндaрийa дӧбaрәйә. Ирo тe дәрбaзкьрьнә

ә’йдa 70-сaлийa aлт’ьндaрийa кaл у бaвe мә,

к’ижaнa hьмбәри фaшист Гeрмaн шәр’ дьбьрьн у

ьсaжи 23-сaлийa aлт’ьндaрийa aзaдкьрьнa шәhәрe

Шушиe. Әмәкe әwләдe щьмә’тa мә эздийa ьсaжи дь

waн h’әрдӧ aлт’ьндaриaдa гәлә мәзьнә. Waн

шәр’aдa xwәшмeрe мьләтe мә бь мeрxaси у wәк

шeрa шәр’ бьрьнә hьмбәри фaшист Гeрмaн у ьсaжи

ә’щәмa, пaшwәxтийa к’ижaнe бь мeдaлe мeрxaсийe

haтьнә р’әwaкьрьнe. Бoнa вaн h’әрдӧ aлт’ьндaрийa

ль Щьмhoрийәтa Әрмәнистaнeдa ә’йдәкә п’ьр’

мәзьн haтьбу дәрбaзкьрьнe. Р’әwaнeдa, бәр hәйкәлe

бирaнинa шәhидe шәр’e Дәwләтa Шewрe hьмбәри

фaшист Гeрмaн гәлә щьмә’т hәбу у ль we дәрe

ьсaжи haзьрбун әндaмe T’ьфaqa Эздиaйә

Мьләтийe- бь сәрк’aрийa сәдьрe T‘ьфaqe Ә’зизe

Әмәр.

Xьдьр Һ’әщoйaн

4

-1-

Hay, delal, hay delal, ha-hay delal, e’dûlê divê:

“Herê, delalo, qörba, bir’e siyarê me siyarbûne,

germe, germa vê havînê, Pêþîya selefê siyara xwe

daye ç’iyayê e’vdile’zîmê, nîvê siyara maye ger’a

leylanê, gola Xatûnê, Paþîya siyara maye Qir’êca

mêrdînê”.

e’dûlê digo: “Herê, gelî kîkano, gelî milano,

h’erç’î kesê cawa dewrêþê e’vdî, siyarê Ö’t’banê,

lawkê ÿzdî, delalîê malê, xama binê ber’îyê nava h’ezar

h’evsid siyarê gêsîya ji minr’a bîne, ezê bidimê çar

aþê mala bavê xwe- ber ç’emê misrînê, heger h’eçar aþa

qayîlnebûye, deh ce’nîê bavê min hene, ezê bidime bi

mizgînê.

Heger qayîlnebûne, çar qesir-qonaxê bavê min hene,

ji bajar’ê misrînê, ezê bidime bi r’ih’înê, Heger

h’erçar qonaxa qayîlnebûne, ezê serda bidim sedpêncî

zêr’ê osmanîê- bi xezînê”.

de, bajo- de, bajo, r’êdûro, de, bajo, H’espê te

betilîyo, ji hevala mao, de, bajo, k’îskê te qölbyo,

t’itûna te r’ijîya, de, bajo, e’va serê te sê t’exto te

bûye bela, de, tö bajo, malê me wane ser çît-p’erdê zor

t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng-berê min ter’a mêrg-

çîmane, delalo, bajo, mêvano, bajo.

-2-

Hay, lo, delal, ber’îya H’amûdîê ber’îke r’aste,

çiqasî dûze, dewrêþê e’vdî Pozê kela mêrdînê serda

xare, serda xûze, e’dûlê gazî dikir: “Gelek kîkano,

gelek milano, h’erç’î kesê caweke xêrê ji alîê

dewrêþê e’vdî, lawkê ÿzdî nava h’ezar hevsid siyarê

gêsîya ji minr’a bîne, ezê bidimê malê dinê, h’ezar

pênsid zêr’ê- bi alt’ûze”.

de, bajo, de, bajo, r’êdûro, de, bajo, H’espê te

betilîyo, ji hevala mao, de, bajo, k’îskê te qölbyo,

t’itûna te r’ijîya, de, bajo, e’va serê te sê t’exto te

bûye bela, de, tö bajo, malê me wane ser çît-p’erdê zor

t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng-berê min ter’a mêrg-

çîmane, delalo, bajo, mêvano, bajo.

-3-

Herê, lolo, delal, herê, lo, delal, me derk’etîye

steyra sivê, steyra r’ecilxêre, delalê malê- dewrêþê

e’vdî, lawkê ÿzdî, siyarê Ut’banî nêre, H’eta devê derê

konê zor t’emir ag’ayê milî, minê nigê xwe lêdaye þimik,

masê zêr’e, Bi meþa kevotkê ezê hêdî-hêdî çûme pêþîyê

minê destê xwe avîte h’evsarê H’emdanî nêre, min go:

“lolo, delalo, ezê nizanim te li þer’e, yanê xêre, delalê

dilê min xeyîdîye, minr’a xevernade, serê bi zimêne”.

min go: “lolo, delalo, ezê te nadme bi h’emayê bi kinê, bi

h’erdö fêriz, p’elewanê xama binê ber’îyê, ji köþtinê,

ji malê a’lemê, navne t’êre, ezê te nadme kör’ê Birahîm

P’aþa- ji maleke zengû zêr’e, ezê te nadme kör’ê Bedirxan

begê mîrê bota, delû, t’êre”.

min go: “lolo, delalo, qörba, ez te nadme Sölt’an

ÿzîdê ÿzdîxanê, kö li Ç’iyayê þengalê îsal h’ezar pênsid

sale wana qedyaye, qöriþekî wana ne gihîþtîye destê

dewletê, ne hatye kasa xendk’êre, nizam çima delalê dilê

min xeyîdîye, minr’a xevernade serê bi zimêne. min go:

“lolo, delalao, teyê goþtê min h’elandîye, teyê h’estîê

min r’izandîye, bala xwe bide- t’ilî-pêç’îyê mine zêr’e,

zeytûanî mînanî mom û þimayê dih’elin, bi e’nîþka

milê miva bû bizmare.

min go: “lolo, delalao, bona t’ilî-pêç’îê min teyra

serê xwe derxistîye ji hêlînê, me’ra serê xwe derxistine

ji qöla dîwêre”, ez me’rima Xwedê ezê r’avim, xirxalê

xwe biþkênim, ji H’emdanî nêrr’a bikime cotek sole,

ezê xizêma pozê xwe derxim, jêr’a bikim hûr bizmare, ezê

kezîya serê xwe bibir’im, jêr’a tême r’îþî, bi hevsare,

Ji hada bira têk’eve binê ber’îê- nava h’ezar h’evsid

siyarê gêsî, bira xelq bêje: “ne siyarekî bêp’ergale,

Siyarekî jê delale, jê þemale”.

Herê, delal, herê, delal, de, bajo, r’ûdûro, de, tö bajo,

H’espê te betilîyo, ji hevala mao, de, tö bajo, k’îskê te

qöl bûyo, t’itûna te r’ijyayo, de, bajo, e’va serê te sê

t’exto, te bûye bela, de, tö bajo, malê me ser çît-berçît,

p’erdê konê zor t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng i berê

min ter’a mêrg, çîmane, de, bajo, delalê dilê min, de,

bajo, mêvano, bajo.

deWrêþê e’Vdî

Ширьне Т’емур Худойан, бонахәватк’ари у кьрьне хwәйә мерхасисава хwәйкьрьна наве мьләте эзди, ьжалийе сәдьре Т’ьфаqа ЭздиайәМьләтийе Ә’зизе Ә’мәр һатийәр’әwакьрьне бь медала «мерхасеЭздиа».

һәвале Ширьне Т’емур Худойаньсажи әндаме Т’ьфаqа ЭздиайәМьләтиейә у ль wьрдажи т’ьм к’ар дькәбона хwәй кьрьна наве мьләте эзди,хәвата wи йа пирозә, чьмьк әw бонарастнишанийа наве мьләте мә Эздийә.Хwәде бькә мерхасе ӧса нав мьләтемәда т’ӧщар кем нәвьн.

www.facebook.com/YezidiNationalUnion

E-mail khdr.yezid@gmail.com

www.yezdistan.blogspot.com

ՀԻՄՆԱԴԻՐ ԵՎ ՀՐԱՏԱՐԱԿԻՉ`

ԵԶԴԻՆԵՐԻ ՁԱՅՆ ՍՊԸ

ՏՆՕՐԵՆ` ԱԶԻԶ ԹԱՄՈՅԱՆ

ԽՄԲԱԳԻՐ` ԽԴՐ ՀԱՋՈՅԱՆ

Թերթը հրատարակվում է պետական

աջակցությամբ:

Մեր հասցեն` Երևան 23, Արշակունյաց 2, 12-րդ

հարկ, 7-րդ սենյակ, բջջ.` 094 55 87 18

Գրանցման թիվը` 1164 տպագրական մամուլ,

տպաքանակը` 500, գինը` պայմանագրային:

Թերթը տպագրվում է ՙՍամարկ՚ ՍՊԸ

տպարանում

ք. Երևան, Կ. Ուլնեցու 57, հեռ.` 24-75-50

þîrinê t'êmÛr XÛdOyan

9-e Гӧлaнe. Р’OЖa aлT’ЬнДaРИЙe