Lecznicze rośliny Peru

Iwona Wawer, Warszawski Uniwersytet Medyczny

We wrześniu 2012 r w Limie (Peru) odbyła się VIII Konferencja Naturalnej Medycyny.

Polską grupę zaproszono do odwiedzenia uniwersytetów w Limie oraz w Pucallpa. Pojechaliśmy więc przez Andy do Amazonii

„Badania ekstraktów roślinnych,w tym alkaloidów pnącza Uncaria”.

Zainteresowanie tą rośliną w Europie to wynik działalności zakonnika, o. Edmunda Szeligi; jego dokonania w Peru przypomnieli M. Lubiński (Uncaria) oraz prof. Z. Ryn (UJ)

PeruMa 3 krainy geograficzne:• Costa (wybrzeże) • Sierra (góry) • Selva (dżungla), ale aż 78 klimatów

• odkrytych ponad 60 tys. gatunków roślin

• sklasyfikowanych 6 tys., ale zbadanych niespełna 800

• ponad 80% roślin w Andach i Amazonii ma właściwości lecznicze.

„Apteka” Peru

Universidad Nacional Mayor de San Marcos w Limie, Wydział Farmacji i Biochemii. Motto „Farmacia es la profesion

del medicamento, del alimento y del toxico”.

W Europie nie doceniamy znaczenia czynnika żywieniowego dla zdrowia człowieka. Za bardzo koncentrujemy się na lekach syntetycznych, nie wykorzystując potencjału leków roślinnych.

Aby przejechać z Limy do amazońskiej dżungli, trzeba pokonać barierę Andów. Droga transandyjska prowadzi przez przełęcz na

wysokości 4800 m.

Większość towarów transportują teraz ciężarówki. Działa jeszcze kolej zbudowana przez polskiego inżyniera Ernesta

Malinowskiego w XIX w. Postawiono mu pomnik na przełęczy.

Lokalni mieszkańcy są przystosowani do życia na dużej wysokości. Innym zagraża choroba wysokościowa.

Pomaga żucie liści koki.

Medycyna wysokościowa

• Lokalni mieszkańcy mają większą objętość płuc oraz 10-12 milionów czerwonych krwinek, co umożliwia im pracę na wys. 3-3,5 tys. m npm.

• Osobom, które nie mają czasu na powolną adaptację zagraża choroba wysokościowa. Zespół objawów: zawroty i bóle głowy, nudności, osłabienie, przyspieszona praca serca, pojawia się powyżej 2500 m npm, ale w ostrej postaci może doprowadzić do obrzęku płuc lub mózgu.

• Medycyna wysokościowa zebrała dużo cennych informacji , ale jej ustalenia są dedykowane głównie uczestnikom wypraw wysokogórskich lub sportowcom wyczynowym.

Niegościnny płaskowyż na wysokości 3000-3500 m npm –

zimno, silne wiatry, intensywne promieniowanie UV.

Maca (Lepidium meyenii)

• Maca rośnie w peruwiańskich Andach na płaskowyżu Junin na wysokości 3500-4400 m npm. Rośliny żyjące w tak trudnych warunkach zazwyczaj gromadzą wtórne metabolity pozwalające im na przetrwanie. Te związki bardzo przydają się ludziom i zwierzętom hodowlanym.

• Maca przypomina rzodkiewkę, należy do tej samej rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Bulwy są kremowe, żółte, różowe, fioletowe lub prawie czarne.

Maca dostarcza właśnie tych składników, których potrzebuje organizm zmuszany do dużego wysiłku i przetrwania w trudnych warunkach.

• Ma 59% węglowodanów, 12-18% białka, tłuszcze, błonnik, sterole (sitosterol, kampesterol), witaminy (B1, B2, B3, C).

• Jest bogata w składniki mineralne: potas, wapń, żelazo, cynk, miedź, krzem, selen.

• Bioaktywnymi związkami są makamidy i glukozynolaty. Pochodne zawierające siarkę (izotiocyjaniany) mogą działać przeciwnowotworowo.

• Białko ma niezbędne aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA): leucynę, izoleucynę i walinę, które poleca się sportowcom. Fenyloalanina, alanina, metionina, glutamina, są potrzebne do odbudowy mięśni po treningu. Arginina (NO) wpływa na pracę układu krążenia, wydzielanie hormonów przez przysadkę, na erekcję, ale również na redukcję tkanki tłuszczowej.

• Maka poprawia funkcje seksualne mężczyzn (jakość spermy) oraz kobiet w okolicach menopauzy.

• Czerwona maka stała się popularna po doniesieniach, że zmniejsza rozmiar prostaty (u szczurów).

• Badania populacji ludzi systematycznie konsumujących makę pokazały, że mają oni lepszą zdolność adaptacji, niższe ciśnienie krwi, mniejszą masę ciała, korzystniejszy profil lipidów, lepsze wskaźniki funkcji wątroby i nerek.

• Maka jest jadana jako warzywo; suszona i zmielona jest dodatkiem do placków, sosów, koktajli.

• Makę można uznać za bezpieczny składnik żywności, potrzebny nie tylko w warunkach wysokogórskich.

• Może być przydatna ludziom intensywnie żyjącym i ciężko pracującym na całym świecie.

Zjeżdżamy z płaskowyżu w dół, na zboczach gór jest coraz więcej roślinności

Koniec gór - w dole zielona, wilgotna i gorąca Amazonia

Asfaltowa szosa kończy się w Pucallpa, na brzegu Ucayali. Do indiańskich wiosek można płynąć łodzią.

Universidad Nacional Intercultural de la Amazonia w Pucallpa, sale wykładowe

Uniwersytet Amazonii w Pucallpa

• Jego misją jest połączenie nauk technicznych, rolnictwa i leśnictwa oraz nauk humanistycznych, aktywizacja różnych grup etnicznych mieszkających w Amazonii.

• Prace badawcze mają na celu rozpoznanie naturalnych zasobów Amazonii i zachowanie bioróżnorodności tego obszaru.

• Tworzenie plantacji roślin użytkowych (odżywczych i medycznych)

• Prace nad zalesianiem, przygotowywanie sadzonek drzew mogących utworzyć najwyższe piętro lasu, przeciwdziałanie wypalaniu dżungli

Unâ de Gato czyli Vilcacora (Uncaria tomentosa), to pnącze osiągające nawet 30 metrów, o długiej tradycji zastosowań

medycznych.

Ekstrakt z kory działa na układ immunologiczny, powodując zwiększenie odporności organizmu. Bioaktywne związki to alkaloidy oksaindolowe.

Vilcacora: przygotowanie do produkcji sadzonek na plantację

Z kory i liści produkuje się herbatki ziołowe, ekstrakt jest składnikiem suplementów diety.

Zastosowanie VilacacoryTradycja zastosowań medycznych sięga 2 tys. lat. Od czasów imperium Inków uważana jest za świętą roślinę. Plemię Ashaninka używa U. tomentosa w leczeniu: astmy reumatyzmu wrzodów żołądka infekcjach i stanach zapalnych gojeniu głębokich ran leczeniu nowotworów

Badanie wpływu alkaloidów na: apoptozę

Przewidywane mechanizmy działania:

hamowanie aktywności kinaz tyrozynowych,

hamowanie szlaku Wnt,

aktywowanie kaspazy 3.

oddziaływanie z reduktazą kwasu

dihydrofoliowego

Kompleks mitrafiliny z reduktazą kwasu dihydrofoliowego (pdb id: 1dhf)

Interakcje z reduktazą kwasu dihydrofoliowego, PKC α mogą odpowiadać za działanie biologiczne pentacyklicznych alkaloidów oksoindolowych. Najbardziej aktywnym biologicznie alkaloidem jest mitrafilina.Nasze wyniki nie potwierdzają, że alkaloidy działają przez wpływ na białkowe kinazy tyrozynowe.

Test DPPH-EPR

00.20.40.60.8

11.21.41.6

TEAC

[mm

ol T

E/10

0 m

l]

Ayahuasca (Banisteriopsis caapi)

Ayahuasca (ang. wine soul)

Wywar z kory z dodatkiem liści P. viridis ma działanie halucynogenne. Zawiera alkaloidy (pochodne harminy) i DMT. Jest używany w ceremoniach religijnych. Bardzo interesuje naukowców i twórców. „Pharmahuasca” w medycynie?

Sangre de grado (Croton draco, Croton lechleri)

Sangre de grado to wysokie drzewo. Jego nacięty pień wydziela czerwoną żywicę (smocza krew) zastygającą na powietrzu. Jest to opatrunek i zarazem naturalny antybiotyk. Stosowana również wewnętrznie w leczeniu biegunki, infekcji wirusowych i bakteryjnych. W USA zaakceptowana przez FDA (2012) do leczenia biegunek.

Manayupa (Desmodium adscendens) • Ziele Desmodium (liście,

łodygi, kwiaty) jest stosowane w postaci naparu/wywaru lub nalewki na rumie, jako środek pomagający zlikwidować nerwowość, napięcia mięśni, reakcje alergiczne, do oczyszczania organizmu z toksyn, na choroby układu moczowego i nerek (działanie moczopędne).

• Zawiera związki polifenolowe: flawonoidy (glukozyd kwercytyny, rutyna, astragalin), antocyjaniny, kwasy fenolowe (galusowy, cynamonowy) oraz taniny.

• Herbatka z liści, suszone ziele – w supermarketach

Mieszkańcy Peru leczą się ziołami, które w wielkim wyborze można kupić na targu.

Świeże zioła na targu

Na stan zdrowia Peruwiańczyków korzystny wpływ ma dieta bogata w owoce, warzywa i ryby.

Popularne są sklepy „Medicina Natural”, gdzie można kupić suszone zioła, suplementy diety, odżywki, syropy, nalewki oraz różne

herbatki ziołowo-owocowe.

Peruwiańskie apteki wyglądają podobnie jak europejskie

Peruwiańskie suplementy diety

Można je kupić w supermarketach, sklepach „Medicina Natural” i w aptekach

Z Peru do Polski

• Kilka wieków temu dostaliśmy: pomidory, ziemniaki, paprykę, kukurydzę

• Teraz możemy importować: makę, kawę, yerba mate, trawę cytrynową

• Surowce ziołowe do produkcji leków i suplementów diety: Vilcacora, Sangre de grado, Manayupa (Desmodium)…