Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính - COPD Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh

BỆNH PHỔI TẮC BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNHNGHẼN MẠN TÍNH

A.A. HÔ HẤP – THỞ HÔ HẤP – THỞ

B.B. BỘ MÁY HÔ HẤP BỘ MÁY HÔ HẤP

C.C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT) (BPTNMT)


ThởThở ( Breathing ) ( Breathing ) : là sự trao đổi không khí : là sự trao đổi không khí giữa cơ thể với môi trường ; hít vào (hít không giữa cơ thể với môi trường ; hít vào (hít không khí [Oxy, Okhí [Oxy, O22 ] vào phổi), thở ra(đưa thán khí ] vào phổi), thở ra(đưa thán khí

[Carbonic, CO[Carbonic, CO22] ra khỏi phổi),có thể kiểm soát ] ra khỏi phổi),có thể kiểm soát

được được

Hô hấpHô hấp ( Respiration): ( Respiration): chuyển O chuyển O22 từ phổi vào máu, từ phổi vào máu,

và lấy COvà lấy CO22 ra khỏi cơ thể, không kiểm soát được. ra khỏi cơ thể, không kiểm soát được.

- O2 chuyển thực phẩm ra năng lượng, cần thiết cho - O2 chuyển thực phẩm ra năng lượng, cần thiết cho hoạt động của cơ thể. hoạt động của cơ thể.

- CO- CO22 sinh ra do chuyển hóa tế bào trong cơ thể, CO sinh ra do chuyển hóa tế bào trong cơ thể, CO22

tích tụ không tốt cho cơ thể .tích tụ không tốt cho cơ thể .


Nhịp thở:Nhịp thở: 1 phút thở 15 lần 1 phút thở 15 lần Nhịp thở nhanh hay chậm tùy mức độ hoạt Nhịp thở nhanh hay chậm tùy mức độ hoạt

động và cảm xúc . động và cảm xúc . o Hân hoan, hớn hở , tức giận→ thở dồn dậpHân hoan, hớn hở , tức giận→ thở dồn dậpo Buồn rầu,chán nản → thở uể oải, kéo dài thườn Buồn rầu,chán nản → thở uể oải, kéo dài thườn

thượt thượt


B. BỘ MÁY HÔ HẤP B. BỘ MÁY HÔ HẤP

Hô hấp trênHô hấp trên : khoang mũi, khoang miệng, hầu : khoang mũi, khoang miệng, hầu họng, nắp thanh quản họng, nắp thanh quản

Hô hấp dướiHô hấp dưới : thanh quản, khí quản, phế : thanh quản, khí quản, phế quản , các tiểu phế quản , phổi .quản , các tiểu phế quản , phổi .


Thở có 3 động tác:Thở có 3 động tác:

1.1. Hít vào: chủ động, ngắn dài tùy ý, các cơ liên Hít vào: chủ động, ngắn dài tùy ý, các cơ liên sườn dãn ra, cơ hoành hạ xuống , lồng ngực sườn dãn ra, cơ hoành hạ xuống , lồng ngực rộng, phổi tăng dung tích để chứa tối đa không rộng, phổi tăng dung tích để chứa tối đa không khí .khí .

2.2. Nín thở ngắn để trao đổi không khí.Nín thở ngắn để trao đổi không khí.

3.3. Thở ra: thụ động, thải thán khí ra ngoài .Cơ Thở ra: thụ động, thải thán khí ra ngoài .Cơ hoành nâng lên, lồng ngực hẹp, không khí thoát hoành nâng lên, lồng ngực hẹp, không khí thoát ra ngoài ra ngoài


Phổi hoạt động như thế nào ?Phổi hoạt động như thế nào ? o Bình thường, khi hít vào Bình thường, khi hít vào

không khí từ mũi, miệng không khí từ mũi, miệng đường dẫn khí đường dẫn khí túi khí nhỏ túi khí nhỏ nhất của phổi, gọi là phế nang. nhất của phổi, gọi là phế nang.

o Trong những túi khí, OTrong những túi khí, O22 mà ta mà ta hít vào đi ngang qua thành của hít vào đi ngang qua thành của phế nang để vào dòng máu và phế nang để vào dòng máu và COCO22 đi theo chiều ngược lại , đi theo chiều ngược lại , ra khỏi dòng máu, trở lại phế ra khỏi dòng máu, trở lại phế nang và rồi thải trừ bằng thở nang và rồi thải trừ bằng thở ra, COra, CO22 là sản phẩm của sự là sản phẩm của sự chuyển hóa trong cơ thể và chuyển hóa trong cơ thể và phải được thải ra đều đặn.phải được thải ra đều đặn.


Trao đổi khí tại phế nangTrao đổi khí tại phế nang

C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)(BPTNMT)

COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) 1.1. BPTNMT là bệnh gì ? BPTNMT là bệnh gì ? Bệnh thuộc hệ thống đường hô hấp.Bệnh thuộc hệ thống đường hô hấp. Bệnh phổi thường gặp ở Việt Nam, ảnh hưởng đến Bệnh phổi thường gặp ở Việt Nam, ảnh hưởng đến

hằng triệu người trên thế giới.hằng triệu người trên thế giới. Nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 trên thế Nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 trên thế

giới và dự đoán đứng hàng thứ 3 vào năm 2020, sau giới và dự đoán đứng hàng thứ 3 vào năm 2020, sau bệnh tim thiếu máu cục bộ và tai biến mạch máu bệnh tim thiếu máu cục bộ và tai biến mạch máu não. Mỗi năm, căn bệnh này đã cướp đi mạng sống não. Mỗi năm, căn bệnh này đã cướp đi mạng sống hơn 3 triệu người trên toàn thế giới .hơn 3 triệu người trên toàn thế giới .


BPTNMT là bệnh thường gặp, có thể dự BPTNMT là bệnh thường gặp, có thể dự phòng và điều trị đượcphòng và điều trị được

Biểu hiện bằng tắc nghẽn luồn khí dai dẳng và Biểu hiện bằng tắc nghẽn luồn khí dai dẳng và thường tiến triển nặng dần, kết hợp với tăng thường tiến triển nặng dần, kết hợp với tăng đáp ứng viêm mạn tính tại đường thở và phổi đáp ứng viêm mạn tính tại đường thở và phổi với các hạt và khí độc hại đứng đầu là hút với các hạt và khí độc hại đứng đầu là hút thuốc lá, kế tiếp là tiếp xúc ô nhiễm môi thuốc lá, kế tiếp là tiếp xúc ô nhiễm môi trường trong nhà và nơi làm việc.trường trong nhà và nơi làm việc.


Hút thuốc láHút thuốc lá : yếu tố nguy cơ hàng đầu, hút thuốc lá : yếu tố nguy cơ hàng đầu, hút thuốc lá trong thời gian lâu dài là nguyên nhân của hầu hết các trong thời gian lâu dài là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp BPTNMT. 20-25% người hút thuốc lá sẽ trường hợp BPTNMT. 20-25% người hút thuốc lá sẽ xuất hiện triệu chứng BPTNMT trong tương lai .xuất hiện triệu chứng BPTNMT trong tương lai .o Tăng nhanh tốc độ suy giảm chức năng phổi Tăng nhanh tốc độ suy giảm chức năng phổi o Bệnh dễ vào đợt cấp Bệnh dễ vào đợt cấp o Đáp ứng với thuốc điều trị kémĐáp ứng với thuốc điều trị kém

Hút thuốc lá không phải là nguy cơ duy Hút thuốc lá không phải là nguy cơ duy nhất gây BPTNMT, nhiều bệnh nhân nhất gây BPTNMT, nhiều bệnh nhân không hút thuốc lá vẫn bị BPTNMT .không hút thuốc lá vẫn bị BPTNMT .


Ô nhiễm không khí trong nhà : đun nấu bằng củi, than Ô nhiễm không khí trong nhà : đun nấu bằng củi, than và các chất đốt sinh khói được xem là yếu tố nguy cơ và các chất đốt sinh khói được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng gây BPTNMT, đặc biệt ở nữ. Phụ nữ quan trọng gây BPTNMT, đặc biệt ở nữ. Phụ nữ Trung Quốc hút thuốc lá ít nhưng tỉ lệ BPTNMT khá Trung Quốc hút thuốc lá ít nhưng tỉ lệ BPTNMT khá cao, hơn cả nam giới, có thể do tiếp xúc với khói cao, hơn cả nam giới, có thể do tiếp xúc với khói trong nhà từ đun bếp quá nhiều. trong nhà từ đun bếp quá nhiều.

Ô nhiễm môi trường làm việc : bụi vô cơ, Ô nhiễm môi trường làm việc : bụi vô cơ, hữu cơ, hóa chất và khói từ sản xuất công hữu cơ, hóa chất và khói từ sản xuất công nghiệp chiếm 10 -20% nguyên nhân gây nghiệp chiếm 10 -20% nguyên nhân gây triệu chứng lâm sàng trong BPTNMT triệu chứng lâm sàng trong BPTNMT


Khi bị BPTNMT, thành của các Khi bị BPTNMT, thành của các đường dẫn khí bị dày lên , phù đường dẫn khí bị dày lên , phù nề, tăng tiết chất nhày, cơ bao nề, tăng tiết chất nhày, cơ bao quanh đường dẫn khí co thắt làm quanh đường dẫn khí co thắt làm đường dẫn khí hẹp lại, không khí đường dẫn khí hẹp lại, không khí khó đi vào phổi, các phế nang bị khó đi vào phổi, các phế nang bị phá hủy phá hủy tăng tình trạng ứ khí tăng tình trạng ứ khí và giảm khả năng trao đổi khí ở và giảm khả năng trao đổi khí ở phổi, các đường dẫn khí dễ bị phổi, các đường dẫn khí dễ bị nhiễm trùng vì người bệnh khó nhiễm trùng vì người bệnh khó khạc ra hết được các chất nhày .khạc ra hết được các chất nhày .


BPTNMT là bệnh mạn tính, nặng dần theo BPTNMT là bệnh mạn tính, nặng dần theo thời gian, chi phí điều trị ngày càng nhiều theo thời gian, chi phí điều trị ngày càng nhiều theo mức độ nặng dần của bệnh nhất là những đợt mức độ nặng dần của bệnh nhất là những đợt cấp tính cấp tính

Đáp ứng viêm bất thường trên toàn thân là lí Đáp ứng viêm bất thường trên toàn thân là lí do giải thích các bệnh đồng mắc trên người do giải thích các bệnh đồng mắc trên người BPTNMT, bao gồm: suy kiệt, teo cơ, bệnh lý BPTNMT, bao gồm: suy kiệt, teo cơ, bệnh lý tim mạch, thiếu máu , loãng xương, trầm cảm.tim mạch, thiếu máu , loãng xương, trầm cảm.


2.2. Triệu chứng lâm sàng BPTNMTTriệu chứng lâm sàng BPTNMT : :a.a. Triệu chứng điển hình : Triệu chứng điển hình : Ho, khạc đàm nhày, khó thở, nặng ngực là triệu Ho, khạc đàm nhày, khó thở, nặng ngực là triệu

chứng thường gặp của BPTNMT.chứng thường gặp của BPTNMT.o Ho xuất hiện nhiều năm trước khi giới hạn thông khí được Ho xuất hiện nhiều năm trước khi giới hạn thông khí được

phát hiện, thường người bệnh không lưu ý vì nghĩ rằng ho phát hiện, thường người bệnh không lưu ý vì nghĩ rằng ho do thuốc lá, thường ho về sáng khi thức dậy và có đàm, do thuốc lá, thường ho về sáng khi thức dậy và có đàm, ho nặng lên về mùa lạnh và trong các đợt nhiễm trùng ho nặng lên về mùa lạnh và trong các đợt nhiễm trùng đường hô hấp .đường hô hấp .

o Ho sẽ tăng dần theo thời gian, liên tục trong ngày, ít khi Ho sẽ tăng dần theo thời gian, liên tục trong ngày, ít khi chỉ ho về đêm .chỉ ho về đêm .

o Khạc đàm lúc đầu dịch nhày, lượng ít; đàm đục có trong Khạc đàm lúc đầu dịch nhày, lượng ít; đàm đục có trong các đợt cấp, về sau khạc đàm thường xuyên hơn.các đợt cấp, về sau khạc đàm thường xuyên hơn.


Khó thở : âm thầm và nặng dần theo thời gian, BN có cảm Khó thở : âm thầm và nặng dần theo thời gian, BN có cảm giác thiếu không khí, thở nặng, phải cố gắng để hít thở. Đầu giác thiếu không khí, thở nặng, phải cố gắng để hít thở. Đầu tiên,khó thở khi BN đi lên cầu thang, khi đi nhanh trên đường tiên,khó thở khi BN đi lên cầu thang, khi đi nhanh trên đường bằng, sau đó đi chậm hơn so với người cùng tuổi. Ngay cả khi bằng, sau đó đi chậm hơn so với người cùng tuổi. Ngay cả khi xuất hiện khó thở khi gắng sức cũng nghĩ rằng do tuổi già và xuất hiện khó thở khi gắng sức cũng nghĩ rằng do tuổi già và khi BN đến khám bệnh thì thường CN hô hấp giảm rất nhiều .khi BN đến khám bệnh thì thường CN hô hấp giảm rất nhiều .

Khó thở tiến triển dần theo thời gian, tồn tại liên tục, khó thở Khó thở tiến triển dần theo thời gian, tồn tại liên tục, khó thở tăng lên khi gắng sức và sau mỗi đợt nhiễm trùng đường hô tăng lên khi gắng sức và sau mỗi đợt nhiễm trùng đường hô hấp, khó thở là lý do thông thường khiến BN đi khám bệnh.hấp, khó thở là lý do thông thường khiến BN đi khám bệnh.

- Không phải ai ho và khạc đàm cũng là BPTNMT và cũng - Không phải ai ho và khạc đàm cũng là BPTNMT và cũng không phải BPTNMT là có ho. không phải BPTNMT là có ho.


Triệu chứng của BPTNMT đôi lúc giống như hen Triệu chứng của BPTNMT đôi lúc giống như hen suyển. Hen suyển cũng gây khó thở, thường xảy ra suyển. Hen suyển cũng gây khó thở, thường xảy ra ban đêm hoặc khi thời tiết thay đổi hay gặp dị ban đêm hoặc khi thời tiết thay đổi hay gặp dị nguyên: phấn hoa, ăn thức ăn như tôm cua ,… và nguyên: phấn hoa, ăn thức ăn như tôm cua ,… và thường có tiền sử hen từ nhỏ hoặc trong gia đình thường có tiền sử hen từ nhỏ hoặc trong gia đình ( hen hay bệnh dị ứng: mề đay, chàm , viêm mũi dị ( hen hay bệnh dị ứng: mề đay, chàm , viêm mũi dị ứng). ứng).

- Đo CN hô hấp để chẩn đoán BPTNMT và giúp phân - Đo CN hô hấp để chẩn đoán BPTNMT và giúp phân biệt BPTNMT với bệnh hen suyền, xơ phồi . biệt BPTNMT với bệnh hen suyền, xơ phồi .

→→ khi ho kéo dài hoặc khó thở phải nhanh chóng đi khi ho kéo dài hoặc khó thở phải nhanh chóng đi khám BS chuyên khoa hô hấp để chẩn đoán xác định khám BS chuyên khoa hô hấp để chẩn đoán xác định và điều trị hiệu quả .và điều trị hiệu quả .


Đợt cấp BPTNMT: khó thở nhiều hơn , khạc Đợt cấp BPTNMT: khó thở nhiều hơn , khạc đàm nhiều hơn, đàm đổi màu. Những đợt cấp đàm nhiều hơn, đàm đổi màu. Những đợt cấp ngày càng nhiều hơn , gần nhau hơn và thời ngày càng nhiều hơn , gần nhau hơn và thời gian mỗi đợt dài hơn gian mỗi đợt dài hơn


Triệu chứng toàn thânTriệu chứng toàn thân : dần dần xuất hiện : dần dần xuất hiện khi BPTNMT nặng hơn .khi BPTNMT nặng hơn . Suy dinh dưỡng: do khó thở, mệt gây cản trở việc Suy dinh dưỡng: do khó thở, mệt gây cản trở việc

ăn uống, hấp thu thức ăn kém, lo lắng về bệnh ăn uống, hấp thu thức ăn kém, lo lắng về bệnh tật… hoặc do tác dụng phụ của các thuốc điều trị tật… hoặc do tác dụng phụ của các thuốc điều trị Suy dinh dưỡng Suy dinh dưỡng →→ suy giảm khả năng miễn dịch, suy giảm khả năng miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm khuẩn và dẫn tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm khuẩn và dẫn đến các đợt cấp. Gầy sút, sụt cân, suy kiệt do mất đến các đợt cấp. Gầy sút, sụt cân, suy kiệt do mất khối nạc trong cơ thể .khối nạc trong cơ thể .


Triệu chứng toàn thânTriệu chứng toàn thân : dần dần xuất hiện khi : dần dần xuất hiện khi BPTNMT nặng hơn .BPTNMT nặng hơn . Teo cơ : hiện tượng tự tiêu hủy tế bào, ít cử động góp phần Teo cơ : hiện tượng tự tiêu hủy tế bào, ít cử động góp phần

nặng thêm tình trạng khó thở của BNnặng thêm tình trạng khó thở của BN Loãng xương: viêm nhiễm toàn thân, dùng Corticoid kéo Loãng xương: viêm nhiễm toàn thân, dùng Corticoid kéo

dài dài Trầm cảmTrầm cảm Thiếu máu hồng cầu nhỏ đẳng sắc, đẳng bào do viêm . Thiếu máu hồng cầu nhỏ đẳng sắc, đẳng bào do viêm . Tăng nguy cơ bị các bệnh tim mạch : thiếu máu cơ tim, Tăng nguy cơ bị các bệnh tim mạch : thiếu máu cơ tim,

nhồi máu cơ tim nhồi máu cơ tim


Triệu chứng lâm sàng của BPTNMT rất đa dạng và Triệu chứng lâm sàng của BPTNMT rất đa dạng và diễn biến âm thầm, BN thường đến khám bệnh khi diễn biến âm thầm, BN thường đến khám bệnh khi bệnh đã nặng, CN hô hấp đã giảm nhiều, nên GOLD bệnh đã nặng, CN hô hấp đã giảm nhiều, nên GOLD (tổ chức quản lý BPTNMT toàn cầu) đưa ra các triệu (tổ chức quản lý BPTNMT toàn cầu) đưa ra các triệu chứng gợi ý BPTNMT và khuyến cáo mọi người khi chứng gợi ý BPTNMT và khuyến cáo mọi người khi có các triệu chứng này phải đi khám bệnh và đo CN có các triệu chứng này phải đi khám bệnh và đo CN hô hấp hô hấp Đang hay đã từng hút thuốc lá Đang hay đã từng hút thuốc lá Tuổi > 40 Tuổi > 40 Ho kéo dài Ho kéo dài Khạc đàm kéo dài Khạc đàm kéo dài Khó thở hơn người cùng tuổi Khó thở hơn người cùng tuổi


3.3. Triệu chứng cận lâm sàngTriệu chứng cận lâm sàng o X quang tim phổi : có thể thấy hình ảnh khí phế X quang tim phổi : có thể thấy hình ảnh khí phế

thủng; loại trừ lao. ung thư .thủng; loại trừ lao. ung thư .o Khí máu động mạch: giảm OKhí máu động mạch: giảm O22 máu , tăng CO máu , tăng CO22

trong trường hợp nặng trong trường hợp nặng o Đo CN hô hấp : tình trạng tắc nghẽn đường thở Đo CN hô hấp : tình trạng tắc nghẽn đường thở

phục hồi không hoàn toàn sau nghiệm pháp dãn phục hồi không hoàn toàn sau nghiệm pháp dãn phế quản phế quản


4.4. Cần làm gì khi bị BPTNMT : Cần làm gì khi bị BPTNMT : BPTNMT : gánh nặng cho bản thân, gia đình, xã BPTNMT : gánh nặng cho bản thân, gia đình, xã

hội hội o Khi nghi ngờ BPTNMT → khám bệnh sớm Khi nghi ngờ BPTNMT → khám bệnh sớm o Khi xác định có BPTNMT → xây dựng mối quan hệ Khi xác định có BPTNMT → xây dựng mối quan hệ

đồng hành với BS để cùng tiến hành điều trị đồng hành với BS để cùng tiến hành điều trị o Tuân thủ các chế độ điều trị về thuốc men, tập luyện và Tuân thủ các chế độ điều trị về thuốc men, tập luyện và

dinh dưỡng dinh dưỡng o Tái khám đều đặn , đúng hẹn .Tái khám đều đặn , đúng hẹn .


4.4. Cần làm gì khi bị BPTNMT :Cần làm gì khi bị BPTNMT : Phòng tránh các yếu tố nguy cơ : việc làm đầu Phòng tránh các yếu tố nguy cơ : việc làm đầu

tiên để điều trị BPTNMT tiên để điều trị BPTNMT Ngưng hút thuốc lá(cai thuốc lá): chậm diễn biến Ngưng hút thuốc lá(cai thuốc lá): chậm diễn biến

nặng lên, bệnh ổn định, ít vào đợt cấp nặng lên, bệnh ổn định, ít vào đợt cấp Nơi làm việc : thông gió tốt, giảm thiểu tiếp xúc chất Nơi làm việc : thông gió tốt, giảm thiểu tiếp xúc chất

độc hại từ mt sống , làm việc.độc hại từ mt sống , làm việc. Tiêm ngừa :Tiêm ngừa :

Cúm 1 lần/ năm Cúm 1 lần/ năm Viêm phổi do phế cầu , mỗi 3 năm / 1 lần Viêm phổi do phế cầu , mỗi 3 năm / 1 lần

Phục hồi CN HH : cải thiện chất lượng sống , nâng Phục hồi CN HH : cải thiện chất lượng sống , nâng cao khả năng gắng sức . cao khả năng gắng sức .


5.5. Điều trị: Thuốc là nền tảng trong điều trịĐiều trị: Thuốc là nền tảng trong điều trị Thuốc dãn phế quản đường hít : Thuốc dãn phế quản đường hít :

BS chọn lựa các thuốc dãn phế quản phù hợp BS chọn lựa các thuốc dãn phế quản phù hợp tình trạng từng bệnh. tình trạng từng bệnh.

BN nên tuân thủ về liều lượng, cách dùng BN nên tuân thủ về liều lượng, cách dùng dụng cụ xịtdụng cụ xịt


5.5. Điều trị: Thuốc là nền tảng Điều trị: Thuốc là nền tảng Thuốc Corticoid dạng hít: Thuốc Corticoid dạng hít:

Được chỉ định khi BN bị BPTNMT từ vừa đến Được chỉ định khi BN bị BPTNMT từ vừa đến nặng ( FEV 1 < 60%) và có những đợt cấp nặng ( FEV 1 < 60%) và có những đợt cấp thường xuyên ( > 3 lần/ 1 năm ) thường xuyên ( > 3 lần/ 1 năm )

Oxy dài hạn khi có suy hô hấp mạn, có giảm Oxy dài hạn khi có suy hô hấp mạn, có giảm oxy . oxy .


Trường hợp ứ khí phế nang nặng→ cắt bỏ Trường hợp ứ khí phế nang nặng→ cắt bỏ bóng khí ,giảm thể tích phổibóng khí ,giảm thể tích phổi

Khi có đợt cấp → khám bệnh ngay, dùng Khi có đợt cấp → khám bệnh ngay, dùng Corticoid toàn thân và kháng sinh Corticoid toàn thân và kháng sinh

Health & Medicine

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính - COPD Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh