Møte i Felles Kontaktutval for Breheimen-MørkridsdalenLom 18. Februar

Eivind Brendehaug,Vestlandsforsking

Korleis kombinere statleg vern oglokalt handlingsrom?

Disposisjon• Lokal forvaltningsforsøka• Er både heilskapleg forvaltning og lokal handlingsrom

mogleg?• Forvaltningsmodellar: både statleg, samforvaltning,

privat og lokalsamfunn forvaltning• Kva kan vi ta med frå verneplanprosessen?• Oppsummering

Lokal forvaltning, evaluering avNIBR• ”Hovedkonklusjonen er at lokale

forvaltningsmyndigheter i hovedsak ivaretar de formelle krav og oppgaver som ligger til en forvaltningsmyndighet. De behandler de saker de skal, de har forvaltningsplaner og de har gjennomført informasjonstiltak”.

• MEN: – mangel på sanksjonsmuligheiter overfor kommunar som bryt forskrift– interkommunalt samarbeid som rådgivande er ikkje sterkt nok til å

styre kommunal praksis – svake vilkår for heilskapleg forvaltning– deltaking frå ulike involverte partar– mekanismar for konflikthandsaming– kompetanse, rettleiing, dokumentasjon og kontroll

Evaluering av lokal forvaltning forsøka

• Kommunar som har forvalta verneområdet i samsvar med verneformål, retningsliner og forvaltningsplan opplever lite handlingsrom:

– Kommunen sin rolle: Effektuering av statleg vern

• Kommunar som har utøvd lokalt handlingsrom vert oppfatta å drive på kanten av statleg vernepolitikk:

– Kommunen sin rolle: Den autonome kommunen

Effektuerings-

kommunen

Den autonome kommunen

Statleg heilskapleg vern kontra lokalt handlingsrom

Kan det vere eit både og?

• Kan ein både ha ein statleg vernepolitikk og eit lokalt handlingsrom?– Eit pluss-sum spill, og ikkje nødvendigvis eit null-sum spill !

• Ja, men det er avhengig av:– Korleis det lokale handlingsrommet vert nytta– Korleis ein kombinerar vernepolitikk og anna politikk– Korleis samhandlinga mellom kommune og stat vert organisert

• Aurland/Nærøyfjorden: verneplanprosess • midt på 1990-talet• Kommunal handlingsplan for naturforvaltning:

– Revurdering av ”vårt forhold til staten”. – Aurland Naturverkstad foreslege oppretta:

• kompetanseorganisasjon for landskapsforvaltning

Nyskaping lokalt og i statleg politikk

• Aurland har utvikla sin kapasitet og kompetanse påforvaltning og verdiskaping basert på natur- og kulturarven:

– Aurland Natur- og Kulturarv oppretta i år 2000

– Mange studiebesøk til kontinentet

– Nærøyfjorden Verdsarvpark i 2008

– Aurland Næringshage: småskala næring

• Har dermed styrka det lokale handlingsrommet:

– Vi har gått frå konflikt til partnarskap!

• Endringar i statleg politikk:1. Riksantikvaren: VSP

Kulturminne2. Innovasjon Norge:

Geoturismeprosjekt3. KRD: Småsamfunnsatsinga4. Dir. Naturforvaltning: VSP

Naturarven 5. Tilskot til jordbruket i

Verdsarvområda

• Meir enn naturvernlov og verneforskrift

Heilskapleg vern og lokalt handlingsrom

Effektuerings-

kommunen

Den autonome kommunen

Nyskapings-

kommunen

Regionalparkmodell• Ein partnarskapsavtale mellom kommunar, bedrifter,

organisasjonar, fylke og stat etter modell frå dei franske regionalparkane:– Eit definert område/landskap– Eit avtale dokument (Charter) som viser kvalitetsprofilen– Tematiske lokale satsingar:

• Næringsutvikling basert på natur og kulturarven• Nettverk og identitetsbyggande tiltak• Profilering innad og utad

• Føremål: Forplikte staten saman med kommune, fylkeskommune og lokalt/regionalt næringsliv og friviljug sektor

Forvaltningsmodellar• Dei store historiske liner i forvaltninga av areal:• 1. Lokal forvaltning• 2. Statleg naturvern periode frå 1962• 3. I løpet av 1990-talet: erkjenning av at:

– ”Staten klarer ikkje dette aleine – staten er avhengig av både andre statlege organ, kommunar og andre lokale for å sikre verneverdiane”

• ”Ein av dei største nyskapingane i styring av verna område er erkjenninga av sosiale aktørar si rolle, verdifulle kapasitet og relative fordel i forhold til statlege styresmakter” ( A. Kothari, medlem i World Commission on Protected Areas)

• Samarbeidsforvaltning definert som: ”…..offentleg oppretta verneområdar kor avgjerdsmynde er delt mellom statlege aktørar og andre partnarar, inkludert urbefolkning og lokalsamfunn, og/eller NGO og individuelle og privat sektor organisasjonar” (Boka Managing Protected Areas)

Forvaltningsmodeller og underkategorier

Eksempel: Cairngorms National Park, Skottland• Ligg i norduastre Skottland - etablert 2003• Største nasjonalparken i GB, 3.800 km2 (litt

større enn den største nasjonalparken vår, Hardangervidda)

• Inneheld landsby (Aviemore, 2.400 innb.) ognæringsverksemd (landbruk, turisme)

Nasjonalpark styret:

10 nasjonale medlemmer

10 medlemmer foreslått av lokale styresmakter

5 valgte medlemmer av stemmeberettiget lokalt

Verneplanprosessen i Breheimen• Korleis har dialogen bidrege til å skape løysingar?

• God dialog og prosess bidrege til:– Informasjon og kunnskap om lokale forhold avgjerande for å utforme

verneplanen– Handlingsrom for tilpassing av vernet til lokale behov og interesser

• Resultatet av prosessen, verneplanen, gir dykk ein god posisjon ifht. DN/MD

Kjenneteikn ved samarbeidsforvaltning• Deltakarane med ulik kompetanse, perspektiv

og interesser der alle har ei rolle• Deler visse interesser/mål og strategiar• Sosialt engasjement, møteplassar og

eksperimentering kor sosial læring og endring går føre seg – ikkje statisk

• Organisering har til oppgåve å sørgje for at mangfaldet og ulikskapen vert ein styrke, og

• Avgjersle vert teken ut frå ein dialog/samtale, men likevel på ein regelstyrt måte (gjennomsiktleg demokratisk)

Møte og kommunikasjonsform

Fritt etter: S. Bryn, Nansenskolen

Andre røynsler• Skjåk bygdealmenning• Lokal forvaltning av Reinheimen• Lom og Luster sin forvaltning av fjella før vern• Kommunane sin forvaltning av mindre verneområde• Statleg forvaltning med lokal deltaking i Jostedalsbreen

og Jotunheimen

Drøft meir enn forvaltningsmodell1. Tilpassing/tilrettelegging av anna statleg politikk for å

stimulere til lokal bruk av områda

2. Lokal mobilisering, kompetanseutvikling og kapasitet for ivaretaking av natur- og kulturverdiane

3. Forvaltningsmodell:– korleis skape heilskapleg forvaltning – korleis unngå sårbare små

kompetansemiljø?– korleis stimulere til lokalt eigarskap, deltaking og lokalt

handlingsrom

• Forslag til strategi:– Synleggjere kompetanse, erfaring og praksis som ledd i ei

kvalifisering til lokal forvaltning – Eitt forslag til forvaltningsmodell vil gjere det vanskeleg for DN/MD

å gå imot dette – kan regionalparkmodellen gi bidrag?– Kommunar kan invitere med staten og evt. fylke i lokal forvaltning?