ANADOLU'DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

Alparslan’ın komutanı olan Ali Ebul Kasım tarafından Erzurum’da kuruldu. Gürcülerle savaşarak Kars ve Bayburt’a kadar yayıldılar. 1092’de bağımsız oldular. Danişmentlilere Haçlı saldırıları karşısında yardım ettiler. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Rükneddin Süleyman Şah tarafından ortadan kaldırıldı.

Saltuklular (1072 — 1202)

Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği yöresinde kuruldu. Kuruldukları bölgeyi ticaret ve kültür merkezi haline getirdiler. Gürcü ve Rumlarla savaştılar. Anadolu Selçukluları tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Mengücekliler (1072 — 1227)

Danişmentliler (1072 — 1178)

Melik Ahmet Danışiment Gazi tarafından Sivas, Kayseri, Tokat çevresinde kuruldu. Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından yararlanarak Orta Anadolu’ya hakim oldular. Anadolu Selçuklu sultanı II. Kılıçaslan, siyasi egemenliklerine son vermiştir.

Mardin, Diyarbakır, Halep yöresinde Artukoğulları tarafından kuruldular. Haçlılara karşı başarılı mücadeleler verdiler. Zayıflayınca bazen Eyyubilere bazen de Anadolu Selçuklularına bağlı olarak varlıklarını devam ettirdiler

Artuklular (1102 — 1409)

Bizans’ta esir bulunduğu süre içinde denizcilik hakkında çok şey öğrenen Çaka Bey, Bizans’ın elinden kaçarak İzmir’de bağımsız bir siyasi güç oldu. Güçlü bir donanma oluşturan Şaka Bey, Bizans’ı mağlup ederek Ege kıyılarını ve bazı Ege adalarına ele geçirdi. Bizans’ı ele geçirmek isteyen Şaka Bey, 1. Kılıçaslan ve Balkanlarda yaşayan Peçeneklerle ittifak kurdu. Kızını da Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Kılıçaslan ile evlendirdi. Ancak Bizans’ın entrikalarına aldanan 1. Kılıç Arslan, İznik’e davet ettiği Çaka Bey’i öldürttü. Böylece beylik tarihe karıştı ve toprakları Bizans’ın eline geçmiştir.

Çaka Beyliği (1081 — 1093)

• Malazgirt Savaşı’ndan sonra kuruldular.• Bulundukları bölgenin Türkleşmesini ve

İslamlaşmasını sağladılar.• Haçlılara karşı mücadele ettiler.• Anadolu’da Türk-İslam kültür ve

uygarlığının gelişmesine katkı sağladılar.• Anadolu Selçuklu Devleti’nin

egemenliğine girdiler.

Anadolu’da kurulan ilk Türk- İslam Devletleri’nin ortak özellikleri

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ(1077-1308)

Türkiye Selçukluları’nın Önemli Özellikleri • Anadolu’yu Türk yurdu haline getirdiler. • Anadolu’yu bir ticaret merkezi yaptılar. • Haçlılarla mücadele ettiler. • Kesintisiz günümüze kadar gelen Türk

denizciliğini başlattılar (1207). • Baba İshak isyanı (1240) ve Kösedağ

Savaşı’ndan sonra (1243) İran’da bulunan Moğolların (ilhanlı) egemenliğine girdiler (1243).

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ KRONOLOJİSİ

(1077-1308)

Süleyman Şah -Devleti kurdu (1077) İznik -B.Selçukluya karşı giriştiği mücadele de yaşamını yitirdi.

I. Kılıç Arşları -B. Selçukluya karşı bağımsızlığını ilan etti. -I. Haçlı seferi nedeniyle merkezini Konya'ya taşıdı. -B.Selçukluya karşı başarılı olamadı, yaşamını kaybetti.

I. Mesut II. Haçlı seferlerine karşı başarılı bir mücadele verdi. Adına ilk bakır parayı bastırdı.

Anadolu Selçukluların kuruluş döneminin uzun sürmesinin nedenleri -Haçlı seferleri -B.Selçukluya karşı girdikleri mücadeleden yenik çıkmış olmalarıdır. -Haçlı seferleri sona erdikten ve B. Selçuklu zayıfladıktan sonra güçlenmişlerdir.

II. Kılıç Arslan Anadolu'da Türk siyasal birliğini sağlamaya çalıştı. -MİRYOKEFALON (1176) savaşında Bizans'ı yendi. Bu zaferle -Bizans'ın Türkleri Anadolu'dan atma umutları sona erdi. -Türklerin Anadolu'da kalmaları kesinleşti. -Adına gümüş para bastırdı.

I. Gıyaseddin Keyhüsrev -Antalya'yı aldı -Venedik ile bir ticaret antlaşması imzaladı. -Ticareti geliştirme devlet politikası olmaya başladı.

I. İzzeddin Keykavus -Sinop'u aldı. İlk tersaneyi kurdu. -Kıbrıs ile ticaret antlaşması yaptı. -Kervansaray yapımına hız verildi.

I. Alaaddin Keykubat -Devletin en gelişmiş dönemidir. -Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlandı. -Alanya'yı alarak burada bir tersane kurdu.-İlk defa deniz aşırı bir sefer yapılarak Kırım'ın

Soğdak limanı alındı. -Kervansaraylar yaptırıldı. -Yabancı tüccara ayrıcalıklar tanındı. -Moğollardan kaçan Oğuz boylarını ülkenin batı sınırına yerleştirdi. -Moğol kaçkını Harzemşahları Yassıçemende (1230) yendi. -Moğollara karşı İslam dünyasında ittifaklar aradı. -Bir yemekte zehirlenerek ölünce devletin gelişme çağı da sona erdi.

II. Gıyaseddin Keyhüsrev1306 veya 1310 da Moğol valisi bütün Selçuklu erkeklerini ortadan kaldırdı.

Baba Ishak isyanı çıktı. 1243 Kösedağ savaşında Moğollara yenilince Anadolu'da Moğol Hakimiyeti dönemi başladı. -Anadolu Türk birliği dağıldı. -Siyasi ve ekonomik istikrar bozuldu. -Anadolu Selçuklu beylikleri ortaya çıktı -Moğol'un önünden kaçan büyük bir Türk nüfusun Anadolu'ya gelmesi demografik açıdan Türklerin avantajlı duruma gelmesine yol açtı. Türkleşme süreci hızlandı.

KÜLTÜR VE UYGARLIK

Devlet Yönetimi Merkez Yönetimi . Ülke hanedanın malı kabul edilmekteydi. Bu

nedenle sık sık taht mücadeleleri yaşanmaktaydı. Ülkeyi yönetecek olan şehzadeye melik denirdi. Melikler, atabey adı verilen tecrübeli devlet adamları gözetiminde eğitilir, adına para bastırır ve hutbe okuturdu. Türkiye Selçuklu Devleti'nin başına geçen hükümdara halifeden hükümdarlık beratı ve hediyeler gelmesi adetti.

Beyliklerde tahta bey ailesinin en yaşlı üyesinin geçmesi gelenekselleşmişti.

Beylere emir - i Azam veya Sultan-ı Azam unvanları verilirdi.

Türkiye Selçuklularında merkezi teşkilatın en önemli kurumlarından birisi Büyük Divan'dı(Divan-ı Ala). Türk - İslam devletlerindeki Divan - i Saltanat'a benzeye Büyük Divan, ülkenin en üst düzey yönetim organıydı. Divanın başkanı hükümdar olsa da çoğunlukla vezir toplantılara başkanlık etmekteydi. Divana Büyük Divan'ın altında çalışan diğer divanların başkanları ile pervane gibi görevliler bakardı. Divan kararları yazılarak kayıt altına alınırdı. Bu divanın dışında aşağıdaki divanlar da bulunurdu.

Divanın güvenliğini Emir-i Şimşir sağlardı.

Niyabet-i Saltanat Divanı: Güvenilir komutan ve devlet adamlarından oluşurdu. Hükümdar başkentte olmadığında devlet işlerini yürütürdü.

İstifa Divanı : Mali işleri yürütürdü.Başında Müstevfi bulunurdu.

Pervanecilik : Has ve dirlikler ile ilgili kararları düzenlerdi.

Divan - Arz : Hassa askerlerinin maas ve teçhizat gibi giderlerini kontrol ederdi.

Divan-ı Tuğra (Divan - i inşa) : Devletin yazışmalarını yapardı.

Divan -ı lşraf : Mali işleri denetleyen kurumdu.

SARAY TEŞKİLATI Hacip: Devlet adamları ve halkın hükümdarla

görüşmesini sağlar. Kapucubaşı: Sarayın günlük işlerinden sorumludur. Hazinedar (Müstevfi): Mali işlerden sorumludur.

Silahtar: Silahlardan sorumludur. Alemdar: Bayrak ve sancaklardan sorumludur.

Aşçıbaşı: Yemeklerden sorumludur. İçkicibaşı: İçeceklerden sorumludur. Camedar (Terzi): Elbiselerden sorumludur. Candar: Sarayın güvenliğinden sorumludur.

Taşra Teşkilatı

Bölge ve eyaletlerin başına Melik İsmi verilen şehzadeler gönderilir.

Meliklerin yanlarında eğitim vermeleri amacıyla Atabey görevlendirilir.

NOT: Selçuklularda Atabey'Iere çok geniş yetkiler verilir di. Bu durum

merkezi otoriteyi zayıflatmıştır. Şehirlerde Şıhne ismi verilen valiler bulunur. Belediye işlerinde sorumlu olan kişiye Muhtesip denir. Güvenlik işlerinden sorumlu olan kişi Subaşı'dır. Yargı

işlerinden sorumlu olan kişi Kadı'dır. Haberleşme işlerini yerine getiren görevliler Ulak ve

Eşkinci'dir.

* Türkiye Selçukluları'nın beyliklerin askeri teşkilatı Büyük Selçuklulara, Akkoyunlu ve Karakoyunluların ki Moğol ve Timurlulara, Dulkadiroğulları'yla Ramazanoğullarının ki ise Memlüklere benzerdi.

* Selçuklu ordusu, değişik milletlerden küçük yaşta satın alınan veya toplanan gulaman - i saray, hükümdarı korumakla görevli hassa ordusu, kendilerine maaş yerine ikta verilen atlı askerlerden (sipahiler) oluşan ikta askerleri, Türkmen birlikleri, ücretli askerler ile bağlı beylik ve hükümetlerin askerlerinden oluşmuştur.

* Anadolu üç tarafı denizlilerle çevrili olduğu için Türkiye Selçukluları ve kıyı şeridinde kurulan beylikler denizciliğe önem vermiş donanmalar ve tersaneler kurmuşlardır.

Ordu ve Donanma

* Hukuk sistemi diğer Türk-islam devletlerinde olduğu gibi Türkiye Selçuklu Devleti'nde de Şer'i ve Örf'i olarak ikiye ayrılıyordu.

* Örf'i hukuk sisteminde asayişi bozan ve yasaları çiğneyenlerle ilgili davalara bakan görevliye emir-dad denirdi. Emir-i Dat, vezir ve divan üyelerini yargılama gibi davalara bakan kimselere denirdi.

Askeri davalara Kadı’ i Leşker bakardı. Şer’ i hukuk: Kadıların başında Kadi'l kudat adı verilen

bir idareci bulunurdu. Kadıları vezir veya hükümdar atardı. Kadı kararlarında

özgürdü. Adaletsiz kararlar diğer kadılar tarafından incelenebilirdi.

Hukuk Sistemi

* Anadolu'da kurulan Türk ~ İslam devletleri ve' . beylikler İslami yetin yayılması için büyük çaba harcamış, İslamiyet’i halka öğretmek amacıyla birçok di adamını görevlendirmişler, Hristiyan ve Musevilerin inançlarına ve dini törenlerine karışılmamıştır.

* Moğol istilasından sonraki dönemde pir, baba, dede ve elperen -adı verilen kişilerin başında bulunduğu Babailik, Bektaşilik, Ekberilik ve Mevlevilik gibi tarikatlar ortaya çıkmıştır.

Din ve İnanış

Tarikatlar

Anadolu Selçuklu Devletinde toprağın büyük bir kısmının mülkiyeti devlete aittir. Toprağı işleyen çiftçiler, ekip biçtikleri sürece kullanırlardı. Anadolu Selçuklarında toprak dört kısma ayrılırdı.

Has araziler * Mülkiyeti ve vergi gelirleri hükümdara ait olan topraklardır. Hükümdar istediği şekilde değerlendirirdi.

Ikta araziler * Görevleri karşılığında ordu mensupları ve memurlara maaşları karşılığı verilen topraklardır. ikta sahipleri devletten maaş almazlardı. • Kanunlarla belirlenen vergiler dışında fazla vergi toplayan, toprağı üç yıl üst üste boş bırakan ve köylüye kötü davrananların elinden iktaları alınırdı. Görevden el çektirilirdi.

* ikta sahipleri gelirlerinin bir kısmı ile sipahi denilen atlı asker beslemek zorundaydı.

Mülk araziler * Başarılı hizmeti görülen devlet adamlarına başarılarından dolayı verilen topraklardır. Toprağını satma, devretme, hibe etme, vakfetme satma hakkına sahiptirler. Öldüklerinde çocuklarına kalırdı

Toprak yönetimi

* Anadolu Selçuklularının kurulduğu bölge Bizans'la Emeviler ve Abbasiler arasında yüzyıllarca devam eden savaşlar yüzünden ekonomik ve sosyal yönden olumsuz etkilenmişti. Yerli halkın büyük bir kısmı batıya, sahillere ve adalar göçmüşlerdi. Anadolu'ya gelen Türkler bomboş olmuş bir yurt bulmuşlardı. Türkler önce kırsal kesime yerleştiler. Bir çok yeni köyler kurdular. Daha sonra şehirlere yerleşmeye başladılar. Tahrip edilen şehirleri yeniden imar ettiler. Türkler din ve mezhep ayrımı yapmadan herkesi himaye ettiler. Süryaniler, Ermeniler ve Rumlar Türk yönetiminde uyum içinde yaşadılar. Halk yaşam şekline göre gruplara ayrılmıştı. Köylüler: tarımla uğraşılardı. Toprak devletin olduğu için işletmeciliğini yapar ve ikta sahibine vergisini verirdi. Köyün yöneticisi köy kethüdası idi. Konar göçerler: Boy beyinin liderliğinde genellikle uç bölgelerinde yaşarlardı. Geçimlerini hayvancılıkla sağlarlardı.

Şehirliler: Daha çok esnaf ve zanatkarlar, devlet memurları, bilim ve din adamları, tacirler yaşarlardı. Esnaf örgütleri Ahilik adı verilen örgütleme içinde idiler. Ahilik taşkilatı Şeyh Nasırüddini Ahi Evran ~ (1175 - 1262)'ln kurduğu dini ve ekonomik yapısı olan sosyal bir kuruluştur. Bu teşkilatta ustalık, kalfalık ve çıraklık geleneği uygulanırdı. Müslüman olmayan esnaf bu teşkilata giremezdi.

Sosyal ve İktisadi Hayat Sosyal hayat

* Türkiye transit ticaret yolları üzerinde idi. Selçuklular bu sayede ticaret'e büyük önem veriyorlardı. Kara ticaretini deniz ticaretine bağlamışlardı. Latinlerle (Venedik - Ceneviz) ticaret antlaşmaları yaparak gümrük vergilerini düşürdüler . Tüccarlar arasında din, dil ve Irk ayrımı yapmadan herkese ticari kolaylıklar sağlamışlardır. Yol güvenliğini sağlamak için ve kervanların konaklaması için Kervansaraylar yapılmıştır. Ticaret yapan yolcuların her türlü ihtiyacı ücretsiz karşılanırdı. Korsan ve eşkıyaların tüccarlara verdikleri zararlar karşılanırdı.

* Kervanları korumak için muhafız birlikleri kurulmuştur. * Büyük ticaret merkezlerine Hanlar yapılmıştır Selçuklular ticarette kendi paralarının yanında diğer paralarıda

kullanırlardı. Türkiye Selçuklularında ilk madeni parayı ı. Mesut, ilk altın parayı ıı. Kılıçarslan bastırmıştı. Gümüş paraya dirhem, altın paraya dinar denirdi.

Ticaret

özetlersek

Ekonomik yaşamın temelinde tarım, hayvancılık ve ticaret önemlidir. Anadolu Selçuklu Devleti ticareti geliştirmek için şunları yapmıştır: Sinop, Alanya, Antalya alınarak deniz ticareti geliştirildi. Kervansaraylar yapıldı. Tüccarların zararları devlet tarafından karşılandı, (sigortacılık) Devletin Başlıca Gelirleri Öşür: Müslümanlardan 1/10 oranında alınan ürün vergisidir. Haraç: Gayrimüslimlerden alınan 1/10 oranında ürün vergisidir. Cizye: Gayrimüslimlerden askerlik yapmamaları karşılığında alman kelle

vergisidir. Humus-u Şeri: Ganimetin 1/5Tidir. Ağnam: Hayvan başına toplanan vergidir. Orman, tuzla, gümrük, maden gelirleri NOT: Hazine; 1. Hazine-i Amire (Devlet Hazinesi) 2. Hazine-i Hassa (Hükümdar Hazinesi) diye İkiye ayrılmaktadır.

Anadolu'ya yerleşen Türklerin dili, Oğuz lehçesi denilen Batı Türkçesi'dir. Anadolu Selçuklularında devletin;

* Yazışma dili: Arapça * Bilim dili: Arapça * Edebiyat dili: Farsça * Halkın büyük çoğunluğu: Konuşma dili olarak Türkçeyi kullanıyordu.

13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yazışma dili Fars'ça olmuştur. Anadolu Selçukluları ve Beylikler döneminde Türk edebiyatı; Halk edebiyatı * Ozan denilen halk şairlerinin sözlü Edebiyatı geleneğini devam

ettirmesiyle gelişti. Halk Edebiyatı'nın ilk eserleri destanlardır. Türk - Bizans mücadelesini anlatan Battal Gazi destanı, Danişment name bunların en ünlüleridir. Ayrıca Dede Korkut Hikayeleri, Aşık Paşa'nın Garibname'si, Bektaşi deyiş ve nefeslerinde önemli şekilde halk tarafından söyleniyor ve dinleniyordu.

Dil ve Edebiyat

Tasavvuf Edebiyatı Anadolu'da Tarikatlarin etkisiyle Ortaya çıkmıştır. Ba ba ve

dervişlerin okudukları ilahi ve mersiyelerle İslam'ın Anadolu'da yayılmasını sağladılar.

Tasavvuf'un en büyük temsilcileri Mevlaha Celaleddin - i Rumi, Yunus Emre, Hacı Bektaş - i Veli'dir. Divan Edebiyatı Anadolu'da Divan edebiyatının ilk örneklerine 13.' yüzyılın

sonlarında ratlanmaya başlanmıştır. 'Aruz vezni ile yazılan şiirleri "Divan" adı verdikleri eserlerinde toplamışlardır. Türkiye Selçuklarında ilk divan şairi Hoca Dehhani'dir. (Selçukname) Germiyanlı Ahmedi (Divanı İskendername ve Cemşid - ü Hurşid) dir. Şeyh Ahmet Gülşehri'nin ise Mantıkut Tayr (Kuşların dili) adlı eseri meşhurdur.

Türkiye Selçuklu Sultanları ve Anadolu Beyleri bilime ve sanata önem verdiler. Anadolu'da ilk medrese XII. yüzyılda Danişmentliler tarafından Niksar'da

kuruldu. Türkiye Selçuklularında ise II. Kılıçarslan döneminde Konya ve Aksaray'da kuruldu.

Anadolu'da güvenliğin sağlanması ve ekonomik durumun zenginleşmesiyle beraber, başta Konya olmak üzere Sivas, Kayseri, Amasya, Mardin, Erzurum ve Erzincan gibi şehirlerde bir çok medrese ve kütüphane açıldı.

Moğol istilasından kaçan, Muhyiddin Arabi, Necmeddin Daye, Mevlana Celaleddin Rumi, Bahaddin Veled, Sadreddin Konevi, gibi bilim ve 'din adamları Anadolu'ya yerleştiler.

Ayrıca, Ravendi'nin yazdığı Selçuklu Tarihi, ibni Bibi'nin 1192 - 1280 tarihleri arasını kapsayan Selçuklu Tarihi, Kerimüddin Aksarayı'nın Moğollar dönemi Selçuklu Tarihini kaleme alması Selçuklular devri Tarih yazıcılığınıda başlattı.

Mengücekler döneminin büyük bilim adamı Muvaffakuddin ise Tıp, Fizik ve Felsefe alanında eserler yazdı. Artuklular devrinde EI Cezeri, dişli çarklarla çalışan makinalar yaptı.

Aydınoğulları topraklarında yaşayan Hacı Paşa, tıpla ilgili eserler yazdı. Karamanlılar ve Osmanlıların büyük değer verdiği Molla Fenari bu devirde

yaşadı

Bilim ve Sanat Bilim

Türkiye Selçukluları ve Beylikleri dönemindeki sanat anlayışı eski Türk gelenekleri ve sanat anlayışının' devamı niteliğindedir.

Sanattaki amaçları topluma hizmet edecek eserleri yapmaktı. Bu nedenle dini, sosyal ve ticari nitelikteki cami, mescit, imarethane, kervansaraylar gibi bir çok mimari eser yapmışlardır.

Türk-İslam devletleri sanat eserlerinde; Hayvan figürleri Bitki motifleri Geometrik şekiller Hat Çini Ahşap Taş kullanılmıştır. NOT: Türk-İslam devletlerinde insan resmi ve heykel İslami

kaidelerden dolayı yasaklanmıştır.

Sanat

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE BAZI YAPILAR

Kümbet: Anıtmezar Külliye: Cami etrafında kurulur. Medrese, kütüphane,

hastane, hamam gibi yapıları içinde bulundurur. Darüşşifa: Hastane İmarethane: Aşevi Bimarhane: Akıl hastanesi Bedesten: Çarşı Tabhane: Hastane çıkışında olan yoksulların barındığı

yer Medrese: Okul

Değişik planlarda yapılmış, genellikle taş ve tuğla kullanılmıştır. Ahşap olan cami ve mescitlerde vardır.

En önemlileri: Konya ve Niğde'deki Alaaddin Camileri, Malatya'daki Ulu Cami'dir.

Mengüceklerden kalma Divriği'deki Ulucami, Artuklar'dan kalma Mardin Ulu Cami, Danişmentliler'den kalma

Kayseri Ulu Cami'lerdir. Ahşap Camiler ise, Afyonkarahisar ve Sivrihisar Ulu cami, Konya

sahip Ata Cami, Ankara Aslanhane Camidir. Mescitlerin önemlileri, Konya Taş, Sırçalı ve Karatay mescitleri. Akşehir'de Güdük minareli mescit, Harput'ta Alaca mescitidir.

Camiler

Medreseler Hemen hemen her ilde bulunan Orta ve

yüksek öğrenimin yapıldığı sosyal ve eğitim amaçlı yapılan kurumlardır:

En önemlileri: Tokat ve Niksar'da Yagıbasan, Kırşehir'de Cacabey, Konya'da Karatay, ince minareli Medrese, Sırçalı medrese, Sivas'ta, çifte minareli, Gök ve Burucuye Medreseleri'dir.

ÖRNEKLERCamiler Ulu camiiler Anadolu'da ilk cami: Diyarbakır Ulucamii.

İlk Selçuklu camii: Konya Alaaddin camiidir. Asıl Selçuklu camii: Eşrefoğlu Ulu Beyşehir camiidir. (Ahşap) -Mengücek: Divriği Ulu camii -Artuklu: Mardin Ulu camii

Bu eserlerin çoğu dikdörtgen, üstü düz içi bol sütunlu ULUCAMİİ tipidir.

Mescitler Mihrabı olmayan mahalle camileri Konya: Küçük Karatay – Taş Mescit- Sırçalı Mescit

Medreseler -Sivas: Gök-Burucuye -Konya: Karatay, İnce minareli -Kırşehir: Caca Bey (Rasathane) -Kayseri: Huand Hatun

En büyük olan: Erzurum çifte minareli En zengin süslemeler: Gök ve Karatay Medreseleri

Kümbetler Silindirik gövdeli -Konik çatılı mezar anıtları -Esin kaynağı çadır'dır.

-En çok: Van havzasıyla ile Kayseri civarında bulunur. -Erzurum: Emir Saltuk -Kayseri: Döner Kümbet -Ahlat: Ulu Kümbet

Anadolu Selçuklu mezar anıtları Kümbetlerdir. Osmar-lılarda yerini dört duvar üzeri kubbeli olan TÜRBE'vr bırakacaktır.

Darüsşifalar Hastaneler -Tıp okulları -Ücretsiz

-Kayseri: Gevher Nesibe -Sivas: Keykavuş -Kayseri; Keyhüsrev

-Darü'l Afiye, Darü’l Sıhha -Bimarhane de denilir.

Kervansaray Ticari Yapılar -En çok yapılan eserlerdir.

-Konya-Aks ar ay yolu: Sultan Han (En büyük olanı) -Kayseri-Sivas yolu: Sultan Han -Aksaray-Kayseri yolu: Alay Han (İlki)

-Han veya Sultanlar yaptırdığında Sultan Han adiyi: anılırlar. -Özgün yapılardır. -Başka yerlerde benzeri yoktur. -Korunaklıdır. -Üç gün ücret alınmaz. -Savaş sırasında ordu da yararlanır. -Şehir dışında anayollar üzerinde inşa edilir. -Çevrelerinde Türkmen pazarları kurulur.

-Pazar sözcüğü Avrupa dillerine "Bazaar" olarak geçmiştir.

Köşk ve Saraylar Kayseri: Kubadiye Beyşehir: Kubadabad SarayıKonya:Alaeddin Köşkü

Külliyeler

Çeşitli ihtiyaçları bir arada karşılayan kompleks

-Kayseri: Gevher Nesibe -Kayseri; Huand Hatun -Konya: Sahip Ata

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ DÖNEMİ SANAT ESERLERİDini Mimari Amasya - Gök Medrese Camii     Divriği - Ulu Cami      Diyarbakır - Ulu Cami   Kayseri - Hacı Kılıç Camii   Kayseri - Haund Hatun Camii    Konya - Alaeddin Camii     Malatya-Ulu Cami    Mardin - Kızıltepe Camii Niğde - Alaeddin Camii      Sivas -Ulu CamiMescitler     Harput - Arap Baba Mescidi Konya-Sırçalı Mescit Konya-Taş Mescit

Anıtlar (Kümbet-Türbe)Divriği - Sitte Melik Kümbet Kayseri - Döner KümbetTercan - Mama Hatun Kümbet

Medreseler• Afyon - Sincanlı Camii■ Kayseri - Çifte Minare MedresesiKonya - İnce Minareli Medrese■ Konya - Karatay Medresesi Konya - Sırçalı Medrese Konya - Sultaniye MedresesiSivas - Buruciye MedresesiSivas - Çifte Minare Medresesi Sivas - Gök MedreseTokat - Yağıbasan Medresesi

DarüşşifalarKayseri - Gevher Nesibe Darüşşifası

Sivas - Daru'ş Şifa Amasya - Torumtay Bimarhanesi Divriği-Turan Melek

BEYLİKLER SANATI VE ESERLERİ

Camiler Adana - Ulu Cami Amasya - Saraçhane Camii Antalya - Yivli Minare Cami Ermenek - Ulu Cami Milas - İsabey Cami Milet (Balat) - İlyas Bey Camii Tarsus - Ulu Cami Medreseler Aksaray-Zincirli Medrese Eğridir - Dündarbey Medresesi Erzurum - Yakutiye Medresesi Karaman - Hatiniye Medresesi Mezar Anıtları Kırşehir - Aşık Paşa Türbesi Niğde - Hüdavent Hatun Türbesi