MORPOLOHIYA

 Ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita.

Ang morpolohiya ay ang pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng iba’t ibang MORPEMA.

MORPEMAIto ang tawag sa nabuong salita.

Pinakamaliit na yunit ng wika na may kahulugan.

Ito ay maaring salita o bahagi lamang ng salita.

Ito ay laging may kahulugang taglay sa sarili.

HALIMBAWA:

Mabait= ma + baitMatalino= ma + talinoNagluluto= nag + lu + lutoMatubig= ma + tubig

ANYO NG MORPEMA

1. Morpemang Ponema

2. Morpemang Salitang- ugat

3. Morpemang Panlapi

Kung nag babago ang kahulugan o kasarian dahil sa pag dagdag ng ponemang /a/ o kontradiksyon ng /o/ sa /a/, ang /a/ o /o/ ay itinuturing na ponema.

Morpemang Ponema /a/ at /o/

Halimbawa:Gobernador – Gobernadora

Konsehal - Konsehala

Kapitan - Kapitana

Abogado - Abogada

Morpemang Salitang- ugat

Binubuo lamang ng salitang- ugat

Malayang morpema. Ito ay maaaring makapag- isa o may taglay nakahulugan kahit walang kasamang panlapi.

Halimbawa:

Indak SayawItlog LangitBahay YamanTalino Sipag Bata Sulat

Morpemang PanlapiIto ay uri ng morpema na idinurugtong sa salitang- ugat na maaaring makapagpabagong kahulugan ng salita ngunit hindi nakakatayong mag0 isa ang mga panlapi at kailngan idugtong sa salitang- ugat upang magkaroon ng kahulugan.

Di- malayang morpema. Hindi makikita ang tiyak na taglay na kahulugan hanggang hindi naisasama sa ibang morpema.

HALIMBAWA

MGA URI NG MORPEMA

Halimbawa:

DahonLakadGanda

Karunungan

Halimbawa:AngSiNg

PeroDahilKungKahit

Sa

Mga Pagbabagong Morpoponemiko

Ito ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng katabing ponemang panlapi.Ang mga nakaiimpluwensyang ponema ay maaaring yaong sinusundan ng morpema o yaong sumusunod dito.

Halimbawa:[Pang-] + Paaralan = Pampaaralan

I. Asimilasyon

II. Pagpapalit ng ponema

III. Metatesis

IV. Pagkaltas ng Ponema

V. Paglalago

Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko

Halimbawa:

Pang- + bansa = Pangbasa - PambasaMang- + bola = Mangbola - MambolaPang- +babae = Pangbabae - PambabaeLabing- + pito = Labingpito - LabimpitoPang- + tali = Pangtali - Pantali/PanaliPang-, + gabay = PanggabayPang-, matanda = Pangmatanda

I. Asimilasyon

Dalawang Uri ng Asimilasyon

Asimilasyong parsyal o di- ganap-Pagbabago sa unang morpema- /ng/ napapalitan ng -/m/ o -/n/ depende sa ponemang

kasunod nito.

Halimbawa:

Pangdalaga - PandalagaKasinglinis- Kasinlinis

Pangbansa- Pambansa

Asimilasyong ganap-Pagbabago ng kapwa panlapi at salitang- ugat

Halimbawa:

Pang- + tali = Pantali o PanaliPang- + punas = Pamunas

Pang- + palo = PamaloPang- + takot = Panakot

II. Pagpapalit ng Ponema

Kapag ang /d/ ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang /r/.

Ang ponemang /d/ sa hulihan ng s.u kapag hinulapian ng -an o -in, and /d/ ay nagiging /r/.

/h/ = /n//o/ = /u/

Halimbawa:

ma + damot = maramotma + dunong = marunong

tawa + han = tawananbukid + in = bukirin

bago + hin = baguhin

Pagpapalit ng posisyon ng panlaping /in/ kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang /l/, /y/, /o/.

Halimbawa:

Yaya + in = yayain - niyayaLaro + in = laroin - nilaro

III. Metatesis

Pagkaltas ng ponemang patinig sa huling pantig ng s.u kapag ito'y hinulapian.

Halimbawa:

Lagay + an = LagyanSakay + an = SakyanTakip + an = Takpan

IV. Pagkaltas ng Ponema

Mas mga pinaikling salita.

Halimbawa:

Hintay + ka = tekaSandali = dali

Nasaan na = asan

V. Paglalagom