SỰ LIÊN KẾT GIỮA HÀNH VI TRỊ LIỆU VÀ HOẠT

ĐỘNG TRỊ LIỆU

TS. NGÔ XUÂN ĐIỆP

• Tự kỷ là một rối loạn lan tỏa sâu rộng trên hầu hết các lĩnh vực thuộc đời sống tâm lý của trẻ: Ngôn ngữ, hành vi, giao tiếp, nhận thức, cảm xúc, ….

• Do đó phải tiến hành tác động trên nhiều phương diện khác nhau, trong đó cần có sự kết hợp trị liệu các cơ sở can thiệp và tại gia đình trẻ.

• kết hợp trị liệu “ABA-ứng dụng phân tích hành vi” tại trường chuyên biệt với sử dụng “hoạt động trị liệu” tại gia đình trẻ.

HAI PHƯƠNG PHÁP TRỊ LIỆU CÓ SỰ BỔ SUNG

CHO NHAU RẤT HOÀN THIỆN

• ABA được coi là phương pháp có thế mạnh

khi giúp trẻ nhanh chóng làm chủ được cách thức đáp ứng, thì hoạt động trị liệu (HD)có thể giúp trẻ ứng dụng vào cuộc sống thực tế bền lâu.

• ABA có thế mạnh tập trung phát triển hành vi, trí tuệ; thì hoạt động trị liệu có thế mạnh tập trung phát triển cảm xúc, quan hệ xã hội

CÁC CHỦ ĐỀ MẠNH YẾU

Thời gian học ABA Dạy trẻ nhanh chóng thuần thục các đáp ứng hành vi .

HD Lâu thuần thục các đáp ứng hành vi trong khi dạy.

Thời gian nhớ HD: Lâu quên các đáp ứng hành vi khi đã thành thục.

ABA: Sau khi dạy, trẻ nhanh quên các đáp ứng hành vi, ngay cả khi đã thành thục.

Người hướng dẫn HD: Mọi người có thể tham gia hướng dẫn trẻ

ABA: Chỉ những người có chuyên môn được đào tạo mới có thể tham gia hướng dẫn.

Trí nhớ HD: Giúp trẻ hình thành trí nhớ ý nghĩa.

ABA: Giúp trẻ hình thành trí nhớ máy móc

Lượng giá ABA: có thể lượng hóa dễ dàng, đo đạc dễ dàng.

HD: khó lượng hóa, đo đạc.

Giáo tiếp HD: trẻ có thể đáp ứng với mọi người. ABA: trẻ chỉ quen tương tác, đáp ứng với người dạy.

Không gian, địa điểm hướng dẫn

HD: không gian dạy đa dạng phù hợp với môi trường, tùy cơ ứng biến.

ABA: không gian dạy cần tuân theo quy định của bài học, theo nguyên tắc chặt chẽ.

Đồ dung dạy học HD: hướng dẫn dựa trên các đồ dùng, dụng cụ trong môi trường sống.

ABA: hướng dẫn dựa trên các giáo cụ đã được thiết kế.

SỰ PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC

HOẠT ĐỘNG

Thông qua

hoạt động thực

tiễn của trẻ sẽ

làm phát triển

đời sống tâm

lý của trẻ.

VĂN HÓA Sự hình thành

các chức năng

tâm lý cấp cao

thông qua các

hoạt động lĩnh

hội kinh nghiệm

lịch sử, kinh

nghiệm văn hóa,

xã hội.

CÔNG CỤ KÍ HIỆU

Hoạt động

tâm lý được

thực hiện

gián tiếp

qua công cụ

kí hiệu.

NÃO LÀ CƠ SỞ VẬT CHẤT CỦA TÂM LÝ NGƯỜI

Nhìn qua hai mắt

0 1 2 3 7 6 5 4

Cao

Thấp

Tuổi

Cách đáp ứng

Ngôn ngữ

Kiểm soát cảm xúc

Biểu tượng

Kỹ năng xã hội

Số lượng quan hệ

Hệ thống nghe Đ

ộ N

hạy

CÁC CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN

NHẬN THỨC

• Công cụ tâm lý (kí hiệu) hướng vào chủ thể, làm biến đổi chủ thể.

• Cơ chế chuyển từ bên ngài vào trong giúp phát triển đời sống tâm lý.

• Dạy học là hoạt động đưa đến sự phát triển tâm lý.

• Vui chơi đưa đến sự phát triển tâm lý

SƠ LƯỢC VỀ ABA • ABA (Applied Behavior Analysis) là một

phương pháp dựa trên lý thuyết hành vi, ứng dụng chủ yếu trong trị liệu trẻ có hội chứng tự kỷ.

• Phương pháp ABA có những nguyên tắc như: quan sát, tư duy, nhất quán, kiên nhẫn và củng cố.

• Mục đích của chương trình ABA: Giảm thiểu các hành vi tiêu cực, phát triển các hành vi tích cực,

ABA stt Bảng 3.26. Chương trình học của bé

Quốc B

- + - + stt Chương trình học của bé Quốc B - + - +

1 Tách màu (bằng đất nặn). 2 4 5 201 Ghép số với số đồ vật dưới 10 0 2 9

2 Các động tác liên hoàn 0 2 9 202 Chức năng của 5 nghề 0 4 7

3 Lấy khăn lau miệng 0 2 9 203 Mối quan hệ của 20 đồ vật 1 0 10

4 Đội mũ, đi dép 2 5 4 204 Trả lời câu hỏi có không 0 0 11

5 Gõ trống 2 4 5 205 Trả lời câu hỏi tại sao (đơn giản) 8 3 0

6 Đẩy xe hơi qua lại 0 0 11 206 Phân biệt xấu, đẹp 1 4 6

7 Xé giấy 0 1 10 207 Cắt kéo 1 6 4

8 Bóp kẹp quần áo 1 0 10 208 Nói câu 3 đến 4 từ 9 2 0

9 Vẽ tổ chim (những vòng tròn tự do) 0 1 10 209 Tô chữ, số theo chấm 0 6 5

10 Sờ tay vào chai nước: nóng, lạnh, mát. 1 2 8 210 Phân biệt trai, gái; già, trẻ 0 4 7

11 Đứng lên ngồi xuống 0 1 10 211 Kể tên nhân vật trong câu chuyện 3 8 0

12 Nhảy từ thảm ra ngoài 2 4 5 212 Xác định hoạt động của con vật 3 8 0

13 Đứng co một chân 1 5 5

213 Phân biệt gần xa 0 5 6

14 Ngồi chồm hổm 0 1 10 214 Hát bài Bé lên ba 0 4 7

15 Tô màu vào các hình: vuông, tròn,... 6 5 0 215 Đánh vần một số chữ đơn giản 1 9 1

CHƯƠNG TRÌNH HỌC Ở

TRƯỜNG CỦA TRẺ

SƠ LƯỢC VỀ HOẠT ĐỘNG TRỊ LIỆU

• Phương pháp này được triển khai một cách tự nhiên, cụ thể trong môi trường sinh hoạt hàng ngày

• Hướng vào các hoạt động trong sinh hoạt thiết thực hang ngày

• Hướng đến những đồ vật xung quanh trẻ

• Hướng vào các ứng xử trong môi trường văn hóa chủ thể đang sống

SỬ DỤNG KẾT HỢP HÀNH VI TRỊ

LIỆU VÀ HOẠT ĐỘNG TRỊ LIỆU

Từng nội dung của chương trình ABA

sau khi đươc cac giao viên áp dụng

trên trẻ tại phòng học, sẽ đươc chuyên

cho cac thanh viên trong gia đinh tiêp

tục thưc hiên mơ rộng trong phạm vi

môi trường sinh hoạt hàng ngày vơi sư

đa dạng hơn vê không gian, thời gian,

sư vât va sư kiên.

SỬ DỤNG KẾT HỢP HÀNH VI TRỊ

LIỆU VÀ HOẠT ĐỘNG TRỊ LIỆU

• Mô hình trị liệu gia đình tạo cảm giác thân thiện, an toàn cho trẻ có HCTK.

• Tận dụng được lòng nhiệt huyết, nghĩa vụ và tinh thần trách nhiệm của các thành viên trong gia đình.

• Việc tiến hành can thiệp qua môi trường sinh hoạt gia đình hàng ngày giúp cho trẻ có được nhiều thời gian can thiệp.

• Ngoài ra, việc kiểm soát lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình và nhà chuyên môn sẽ giúp tiến trình trị liệu đi đúng theo mô hình, mục đích đặt ra.

Chương trình trị liệu bao gồm các nhiệm vụ sau

• Cải thiện tình trạng nhận thức của TTK nói chung.

• Hoàn thiện dần các ứng xử và giao tiếp cơ bản trong sinh hoạt của trẻ.

• Hình thành các kỹ năng tự phục vụ cho bản thân trẻ.

• Tạo sự gắn kết tình cảm với các thành viên trong gia đình.

• Thông qua chương trình, các thành viên của gia đình hiểu được giá trị xác thực của công việc can thiệp và có thái độ đúng mực với trẻ và với hoạt động trị liệu.

CAN THIỆP THEO MÔ HÌNH

GIA ĐÌNH

• Mô hình trị liệu gia

đình là sự kết hợp

chặt chẽ giữa những

nhà chuyên môn và

các thành viên của

gia đình.

• Địa điểm can thiệp

tại môi trường gia

đình.

CAN THIỆP THEO MÔ HÌNH

GIA ĐÌNH

• Cách thức can thiệp

dựa vào hai phương

pháp là ABA và hoạt

động trị liệu

• Dựa trên sự phân chia

thời gian sinh hoạt và

các hoạt động sinh

hoạt hàng ngày của

trẻ.

CAN THIỆP THEO MÔ HÌNH

GIA ĐÌNH

• Công việc xây dựng chương trình, cách thức thực hiện, các ý tưởng cá nhân, cách chăm sóc,… phải được thông qua tao đổi thống nhất chương trình giữa nhà trường và gia đình.

• Chương trình can thiệp được xây dựng hàng tuần và được lượng giá môi ngày, môi tuần, môi tháng, …

CAN THIỆP THEO MÔ HÌNH

GIA ĐÌNH • Ngoài chương trình học tập, những thành viên

trong mô hình trị liệu gia đình còn kiểm soát và định hướng cả nội dung sinh hoạt hàng ngày của trẻ.

• Mỗi thành viên trong mô hình trị liệu này đều có những mục tiêu và nhiệm vụ riêng trong việc can thiệp, chăm sóc trẻ.

• Đồng thời các thành viên làm việc theo hê thống va kiểm soát lẫn nhau trong quá trình thực hiện chương trình.

ABLLS

ABLLS

XIN CHÂN

THÀNH CẢM

ƠN!