XIDIR NB BAYRAMI

Azerbaycan tarihi ve etnoqrafiyas

14.02.2017

1

HIDIR NEB BAYRAMITrk halklarnn ortak milli-manevi deerleri

Trk mifologiyasnn mhsulu olan Xzr peymbr yhudi v rb mnblrin gr : Mesapotomiyada Hzrti brahimin v ya Hzrti Sleymann zamannda yaayb Mifik ran hkmdar Efridr ibn Esfiynn vaxtnda hyatda olub Hzrti Musann zamannda yaayb v ona yolda olub Hzrti Admin dvrnd hyatda olub, Admin dfn mrasimind itirak edib. Hzrti Mhmmd peymbrl grb, Onun dfnind itirak edib, Hzrt li il grb. Avropa v Asiyaya hakim olan Zlqrneynin qoununun bas v onun xalas oludur. sl ad Belka bin Melkan, knysi bul-Abbasdr, soyu Nuhun olu Sama baldr

Xdr Nbi bayram Azrbaycanda dd-babadan qaydadr ki, hr il q yar olanda Byk illyl Kiik ill arasnda Xdr bayram keirilrdi. Bzi yerlrd Xzr Nbi, bzi yerlrd is Xdr Ilyas ad il tannan bu el bayram tn yyamlarda byk tmtraqla qeyd olunard. Xdr Nbir bayram demk olar ki, Trk xalqlarnn hamsnda tntn il qeyd olunur. Xdr Nbir babann rfin qurban ksilir, qovrulmu budan ydrk qovud dzldirlr. Sonra bu qovud bir siniy tklr v qranda ail zvlrinin sayna gr, amlar yandrlr. Qovud doldurulmu sinini pncrnin qabana qoyaraq, Xdr Nbinin burada iz qoyacana inanrlar. Yal adamlar Xdr Nbinin daha iki qardann Xdr llz v Xdr lyasn olduunu sylyirlr. Bu cr bayram Xdr llz ad il rqi Anadoluda da keirilir. Tdqiqatlar bu bayram ski trk inanclar il balayaraq, onun kknn ox qdim alara gedib xdn qeyd edirlr. Trk xalqlar Xdr Nbiy qurban v ya nzir vermkl aild, ocaqda brktin tmin olunacana inanrlar.

Abdulla aiq Xdr Nbi haqqnda:...Qafqaz v bzi rq xalqlar arasnda bel bir fsan dolamaqda idi ki, guya Xzr adl bir peymbr var. O, hmi diridir. Ona bzi yerd Xzr Nbi, bzi yerd Xdr Nbi deyirlr. Byk drd, flakt, ya bdbxt bir hadis z verdiyi zaman Ya Xzr! - dey onu kmy arrdlar.

Xzrn yel qanadl at...

Xalq arasnda deyilir ki, hmin vaxt Xzr yel qanadl at il obaya xr. Camaat is medn ail zvlrinin say qdr qlm boyda pald ubuu drib bana pambq dolayrlar, gec irisind buda olan sinini bir otaa qoyub ubuu yandrrlar. Shr qdr o otaa he ks kemmlidir. Shr duranda grrlr ki, budann zrind nal izi var. Deyiln gr hmin gec Xdr Ells (variantlardan biri) btn evlri gzib z payn gtrr.

Xdr Nbi bayranmnda oxunan nmlr

A Yel baba, Yel baba,Qurban sn, gl baba.Taxlmz yerd qald,Yaxamz ld qald.A Yel baba, Yel babaQurban sn, Yel baba

Xzr, Xzr xz gtirVar drdn od gtir

Xdr Nbi, Xdr IlyasBitdi ik, oldu yaz!Xzra Xdr deyrlrYoluna raq qoyarlarXdr saymayannGzlrini oyarlar.

Bzi inanclara gr Allah trfindn Xzr peymbr aadak vziflr verilib:

Almlri gzrk darda olanlara yardm edir, bzi tbit hadisl- rin mdaxil edir, grkli olan insanlara gizli elm yrdir. Allaha niyaz edn qullarn dua- larn Kbd olan Saba mlyi-n atdrr. Hr azan vaxtnda Kby gedrk yardm edcyi insanlarn siyahsn alaraq vzi-fsini yerin yetirir.Tkc insanlara deyil, Allahn ya-ratd digr almlrdki canl varlqlara da yardm olur.Bitkilrin ccrmsin,heyvanla-rn oxalmasna, insanlarn gc-lnmsin yardm olur.Mxtlif xstliklrdn fa tap-maa, aild ruzi-brktin art-masna kmklik edir. Yeni doulan krpnin v can vern xstnin yannda olur.Yola xan yolu ona mant edilir. Xzr mantlrin keikisi hesab edilir v insanlar bir-birilrin bir ey mant etdiklri zaman Bu Xzr mantidir deyirlr.

Bayramda biiriln yemklr v atalar szlri

Xzr gnnd xil, qovut, halva biirmk, a at minmk, am yandrb daa getmk xsusi adtlrdndir.Anadoluda Xzrla bal atalar szlri v bir sra mracit formalar vardr. Bu qbildn Xzr yoldan ola, Hr vaxtn hazr bil, hr grdyn Xzr bil, Xzr kimi yetidi, Yeti, Xzr Nbi, sn imdad eyl, Yeti carmza Xzr, ya Xzr, li haldamz, Xzr yoldamz ola, Qul dara dmyinc Xzr yetimz v sair gstrmk olar.

Tovuzda Xdr Nbi bayram

Naxvanda Xdr Nbi bayram

Hazrlad: T.Heybetov adna 126 -li tam otra okulun tarih retmeniMemmedova irincan