OSNOVNE STRUKTURE

STANOVNIŠTVA

NAŠE

ZEMLJE

BROJ I PORAST STANOVNIŠTVA

Stanovništvo je osnovna proizvodna snaga društva.

Kretanja broja stanovnika u Srbije moguće je pratiti od 1921

godine. Do danas je izvršeno 9 popisa prvi 1921 godine a

poslednji 2002 godine, bez podataka Kosova i Metohije.

NA TERITORIJI NAŠE ZEMLJE BROJ STANOVNIKA JE PORASTAO. KOSMET

JE IMAMO NAJVEĆI PORAST 236% A NAJMANJE VOJVODINA 78,5% .

PORAST STANOVNIŠTVA U SRBIJI BIO BI VEĆI DA NIJE BILO DRUGOG

SVETSKOG RATA GDE JE POGINULO 600,000 LJUDI.

PREMA POPISU IZ 2002 GODINE SRBIJA JE IMALA OKO 2 521 190

DOMAĆINSTVA, PROSEČNA PORODICA JE IMALA 2, 97 ČLANA, KOSMET

6, 94 A VOJVODINA 2,85.

Gustina naseljenosti

Porastom broja stanovnika rasla je i gustina

naseljenosti. Ona pokazuje koliko stanovnika

živi na 1 km².

Srbija je po poslednjem popisu iz 2002 imala

119 stanovnika na 1 km².

Ubraja se u srednje naseljene zemlje

Evrope. Holandija ima 394 stanovnika na 1

km², Belgija 345, Finska 16 itd...

PRIRODNO KRETANJE STANOVNIŠTVA

Prirodni priraštaj nastaje kao pezultat

razlike između nataliteta i mortaliteta.

Izražava se u promilima (‰) .

Opadanje nataliteta, mortaliteta i

prirodnog priraštaja je bitna

karakteristika kretanja stanovništna

naše zemlje.

Nastaje kao posledica izmene

socijalno-ekonomske strukture

stanovništva, zdravstvene zaštite i

životnog standarda.

PO POPISU IZ 2002 GODINE NATALITET IZNOSI 10,4‰ A MORTALITET 13,3

‰ PA JE PRIRODNI PRIRAŠTAJ BIO NEGATIVAN-MINUS 3,3 ‰ (BEZ

KOSMETA).

VELIKE RAZLIKE U PRIRODNOM KRETANJU KOD NAS REZULTAT SU

DELOVANJE RAZLIČITIH ISTORIJSKIH,EKONOMSKIH,KULTURNIH I VERSKIH

FAKTORA.

NAJVEĆI PRIRODNI PRIRAŠTAJ JE NA KOSOVU I METOHIJI 11,8 ‰ A

NAJMANJI U VOJVODINI MINUS 4,7‰ I U CENTRALNOM DELU SRBIJE MINUS

3,0‰. NAJKRITIČNIJE JE U ISTOČNOJ I JUGOISTOČNOJ SRBIJI U

OPŠTINAMA: BOLJEVAC, DIMITROVGRAD, CRNA TRAVA, TRGOVIŠTE,

BOSILEGRAD,BABUŠNICA ITD...

STAROSNA I POLNA STRUKTURA

STANOVNIŠTVA

Starosna i polna struktura je u prošlosti često narušena.

Posledice toga se sporo i teško otklanjaju.

Popisi stanovništva posle Drugog svetskog rata pokazuju

da se polna i starosna struktura popravljaju.

2006 godine deca od 15 god. činila su 17,9%,radno

sposobne generacije od 15-69 god. 62,7% a ostalih 19,4%

čine generacije starije od 59 godina.

Polna struktura u našoj zemlji je uravnotežana na 100

žena dolazi 99 muškaraca.

Na Kosmetu ima manje žena nego muškaraca.

Prosečan životni vek kod nas je 75 godina za žene i 70 za

muškarce.

Prosečna staros stanovništva je oko 35 godina.

SOCIJALNO-EKONOMSKA STRUKTURA

Brže ili sporije promene u privrednom razvoju zemlje

najočiglednije se održavaju na socialno-ekonomskoj strukturi

stanovništva.

1948 god.bilo je 72% poljuprivrednog stanovništva.U

mirnodopskom periodu nastao je brži razvoj privrede, a to je

uslovilo preseljavanje stanovništva iu sela u grad,iz

poljuprivrede u industruju...

Time se smanjio udeo poljuprivrednog stanovništva za 20%.

Akrivno stanovništvo je ono koje svojim radom stiče

stredstva za život.

Takvih lica ima oko 45%. Izdržavana lica su

đaci,deca,domaćice koje čine oko 34% alica sa ličnim

prihodima oko 20% (penzioneri).

Zaposlenost je važna društveno-ekonomska

kategorija.Označava deo radno sposobnog

stanovništva(15-59 god.) u stalnom radnom

osnosu i primaju određenu platu.

Takvih kod nas ima oko 1 814 000.

Smanjuje se br. zaposlenih u primarnim

delatnostima a povećava u sekundarnim i

tercijalnim.

Nezaposlenost je ozbiljan problem našeg

društva.

Ako je ona veća od 3% u odnosu na zaposlene

onda je to otvorena nezaposlenost.

Danas je višestruko veća od normalne.

“Prikrivena” nezaposlenost označeva

(ne)zaposlene koji na radnom mestu ne rade sa

punom efikasnošču, ne unapređuju proizvodnju

a povećavaju potrošnju.Savremena tehnologija i

organizacija rada ne trpe takve radnike pa sve

više njih ostaju bez radnih mesta.

KULTURNO-PROSVETNO STANJE Na radne sposobnosti

stanovnistva uticu: pismenost, kvalifikacije i kulturni nivo. Istorijska dokumenta i brojnikulturno-istorijski spomeniciukazuju na dugu tradiciju. U proslosti su nase narodesputavali razni osvajaci (narocitoTurci) u sirenju prosvete ikulture. Pred Drugi svetski rat oko 50% stanovnistva nije znaloda cita i pise. U Drugomsvetskom ratu unistene su iliostecenje brojne skole. Stradaoje Univerzitet u Beogradu iNarodna biblioteka u kojoj sucuvane dragocene knjige. PosleDrugog svetskog rata pristupilose sistematskom opismenjavanjui skolovanju mladih generacija, jer je cinjenica da ne skolovanradnik da bilo kom poslu ne moze biti dobar proizvodjac.

Uvedeno je obavezno

osmogodisnje skolovanje, kao

najsigurnija mera otklanjana

nepismenosti. Za odrasle i

zaposlene organizovano je

dopunsko skolovanje. U

centrima osnovani su pojedini

fakulteti i srednje skole. Danas

se moze reci da je kvalifikaciona

i obrazovna struktura naseg

stanovnista zadovoljavajuca.

Zahvaljuci naporima drustva

nasa zemlja sada ima oko 10%

nepismenih medju kojima su

uglavnom starije osobe i zene.

NACIONALNA I VERSKA OBELEŽIJA

Nacija je istorijska

kategorija nastala u

periodu nestajanja

feudalizma i nastajanju i

razvoja kapitalizma.

To je specifična narodna

zajednica koja živi na

određenoj teritoriji i

odlikuje se zajedničkim

jezikom, srodnim etničkim i

kulturnim obeležijima.

Naša zemlja je

višenacionalna država.

83% čine Srbi a ostalih 17%

čine

Albanci,Hrvati,Rumuni,Mađa

ri,Makedonci,Slovaci,Bošnja

ci,

Crnogorci.

Albanaca ima najviše na

Kosmetu, Mađara u

Vojvodini, a ostale

nacionalne manjine žive u

pograničnim delovima.

Narodi naše zemlje u

različite veroispovesti.

Bez obzira na nacionalnost i

veroispovest svi građani

imaju ista prava i dužnosti.

Jezik,kultura običaji i

školovanje se neguju

ravnopravno.

PITANJA:

1.Šta predstavlja stanovništvo?

2.Odnos nataliteta i mortaliteta u Srbiji prema

poslednjem popisu?

3.Gde je najveći a gde najmanji prirodni

priraštaj?

4.Šta je uzrokovalo preseljavanje stanovništva

iz sela u grad?

5.Šta je aktivno i neaktivno stanovništvo?

6.Nacionalna struktura stanovništva R.

Srbije?

ODGOVORI:

1.Stanovništvo predstavlja osnovnu proizvodnu snagu društva.

2.Po pisu iz 2002 natalitet iznosi 10.4‰ a mortalitet 13,3‰.

3.Najveći prirodni priraštaj je na Kosovu i Metohiji 11,8 a

najmanji u Vojvodini minus 4,7‰ i u centralnom delu Srbije

minus 3,0‰.

4.Preseljavanje je prouzrokovano industrijalizacijom zemlje i

potrebom za radnom snagom u novootvorenim fabrikama.

5.Aktivno stanovništvo je onaj deo stanovništva koji radi i

privređuje i time stiče sredstva za život, a neaktivno

stanovništvo su izdržavana lica npr: deca, učenici, studenti...

6.Po popisu iz 2002 nacionalnu srukturu R. Srbije čine oko 83%

Srba, ostalih 17% čine Albanci, Hrvati, Slovaci, Rumuni,

Mađari,Crnogorci,Bošnjaci,Makedonci i dr.

II-4

DALJA LOREDANA

DUŠANOVIĆ MONIKA

FARKAŠ DIJANA

JUZBAŠIĆ JELENA

POPOVIĆ DANICA

ŽIVKOVIĆ MARIJA