1

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Edukasyong Pangkatawan

2

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

YUNIT 1PAGPAPAKILALA SA MGA GAWAING

MAKAPAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

3

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

PAGPAPAKILALA SA MGA GAWAING MAKAPAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino

Ang pagpapakilala sa mga gawaing makapagpapaunlad ng physical fitness ang pangunahing layunin sa yunit na ito. Ang mga gawaing makapagpapaunlad ng physical fitness ang pokus sa mga aralin upang malaman ang kahalagahan nito sa kalusugan ng katawan.

Sa araling ito, ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino ay bibigyang-pansin upang lubos na maunawaan ang kahalagahan ng mga gawaing iyong ginagawa at dalas ng paggawa ng mga ito para sa iyong kalusugan.

ARALIN 1

4

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Lagyan ng tsek (P) ang mga gawain kung ginagawa mo ito araw-araw, 3-5 beses, 2-3 beses, o 1 beses sa loob ng isang linggo. Kopyahin ito sa iyong kuwaderno. Gumamit lamang ng lapis sa pagsagot.

GAWAIN 1 beses

2-3 beses

3-5 beses

Araw-araw

Paglalakad (papuntang simbahan, paaralan, palengke)Pag-joggingPaglalaro (habulan, taguan, patintero, at iba pang mga laro)Pagsasayaw (ballroom, pop)Pamamasyal (sa plaza, sa park, sa mall o kung saan pa)

Pamamalagi nang matagal (paglalaro sa computer, panonood ng TV, paghiga o pag-upo nang matagal)

Sagutin ang sumusunod:1. Lahat ba ng gawaing nasa tsart ay ginagawa mo? Ilang

beses mo itong ginagawa sa isang linggo?2. Aling mga gawain ang mas madaling gawin? Alin ang mas

mahirap gawin?

5

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino ay makakatulong na maging mas aktibo ang batang katulad mo. Ito ay hango mula sa Pyramid Guide. Ito ay binubuo ng mga gawaing pisikal (physical activity) na hinati sa apat na antas (levels) kung saan ang bawat antas ay tumutukoy sa rekomendadong dalas ng paggawa (frequency) ng iba’t ibang mga gawaing pisikal (physical activity). Ang gawaing pisikal ay tumutukoy sa anumang pagkilos ng katawan na nangangailangan ng enerhiya (energy). Ito ay gawaing pisikal na maaaring madali o hindi nangangailangan ng matinding buhos ng enerhiya tulad ng pagsusulat, pagbabasa, pagsisipilyo, at iba pa. Maaari ding may kahirapan o mas nangangailangan ito ng mas maraming buhos ng enerhiya gaya ng pagsayaw, pagtakbo, paglalaro ng basketball, at iba pa.

Samantala, ang dalas ng paggawa (frequency) naman ay tumutukoy sa dami ng bilang ng paggawa ng isang gawain. May mga gawaing pisikal na mas madalas na ginagawa at mayroon ding mas madalang kung gawin. Ang dalas ng paggawa ay makatutulong nang malaki sa pagpapaunlad ng kalusugan lalo na kung ang gawaing pisikal ay sumusubok sa kakayahan ng iyong katawan tulad ng pagpapabilis ng tibok ng iyong puso at paghinga. Halimbawa, ang paglalakad ay mas madalas dapat gawin kaysa sa pag-upo lamang buong araw dahil ang paglalakad ay mas nakatutulong sa iyong kalusugan kaysa sa pag-upo lamang.

Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino ay nahahati sa apat na antas (levels). Ang pinakababang antas ay mga gawaing habang tumataas sa pyramid, nirerekumenda na mas madalang na gawin nirerekumendang araw-araw gawin kahit ang mga ito ay simple lamang. Ang mga simpleng gawaing ito ay makatutulong sa iyong kalusugan dahil ang iyong katawan ay kumikilos.

6

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang pangalawang antas mula sa baba ay mga gawaing 3-5 beses na rekumendadong gawin. Ito ay binubuo ng mga gawaing lubos na makakapagpataas ng tibok ng puso tulad ng pagbibisikleta, pagtakbo, paglalaro ng basketball, volleyball, at iba pa. Sa paggawa ng mga gawain sa antas na ito, mas nalilinang ang iyong kalusugan dahil patuloy sa pagkilos ang iyong katawan. Ang ikatlong antas mula sa baba naman ay mga gawaing 2-3 beses na rekumendadong gawin. Ito ay binubuo ng mga gawaing maaaring magpainam ng kundisyon ng iyong katawan gaya ng pagtumbling, push-up, pull-up, pagsasayaw, at iba pa. Ang mga gawain sa antas na ito ay makakapagpabilis din ng tibok ng iyong puso ngunit nagbibigay din ng pokus sa pagkundisyon ng iyong mga kalamnan (muscle conditioning).

Ang mga gawaing nasa tuktok naman ay mga gawaing 1 beses lamang na rekumendadong gawin. Ito ay dahil ang mga ito ay itinuturing na sedentary activities o iyong mga gawaing kung saan namamalagi lamang sa lugar ang isang bata at hindi nangangailangan ng matindi niyang paggalaw. Ito ay binubuo ng panood ng TV, paglalaro sa computer, pag-upo nang matagal, at iba pa. Hindi nakakabuti para sa iyong kalusugan ang madalas na paggawa ng mga gawaing nasa tuktok ng pyramid dahil kulang sa subok ang kakayahan ng iyong katawan.

Tandaan na ang batang tulad mo ay dapat isaalang-alang ang kalusugan sa murang edad. Kaya nararapat na suriin mong mabuti ang iyong pang-araw-araw na gawain at iayon ang iyong physical activities sa rekumendasyon ng Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino. Makabubuti kung gagawin mo itong gabay sa mga physical activity mo. Maaaring malinang nito ang isports, laro, sayaw, at pang-araw-araw na gawain sa loob at labas ng tahanan na maaari mong gawin nang ilang beses sa isang linggo.

Kung ikaw ay kasalukuyang hindi gaanong aktibo, dapat ay magsimula sa ilalim ng pyramid at unti-unting damihan ang paggawa ng mga gawaing rekumendado ng Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino. Mas mainam kung ang mga gawaing ito

7

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

ay hindi lamang minsanan kung gawin bagkus madalas o kung maaari ay araw-araw. Kung ikaw naman ay kasalukuyan nang aktibo, makabubuti kung ipagpapatuloy ang mga gawaing iyo nang ginagawa o dagdagan pa ito. Tandaan na hindi mo kailangang biglain ang iyong katawan. Pakiramdaman mo ito para mas makatulong ang physical activities sa iyo.

Suriin ang iyong sagot sa Simulan Natin. Pag-aralang mabuti ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino at sagutin ang sumusunod:1. Aling mga gawain sa tsart ang ginagawa mo na naaayon sa

rekumendasyon ng pyramid?2. Aling mga gawain ang sa tingin mo ay dapat mong dalasan ng

paggawa? At aling mga gawain naman ang dapat mong bawasan ng dalas na paggawa? Bakit?

Ang mga gawaing maaaring gawin ay hindi lang limitado

sa nakalagay sa Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino. Maaaring gumawa ng iba pang mga gawaing hindi nakasaad sa pyramid.

Magbilang ng 1-4 sa buong klase. Lahat ng 1 ay mabibilang sa unang grupo, ang 2 sa pangalawang grupo, 3 naman sa ikatlong grupo at pang-apat na grupo ang bilang 4.

Ilarawan ng pangkat ang mga gawaing araw-araw, 3-5 beses, 2-3 beses, at 1 beses sa loob ng isang linggo niyong ginagawa sa pamamagitan ng isang eksena o representasyon. Mag-isip ng mga gawaing wala sa pyramid. Sa hudyat ng guro, ipakita ninyo ang nagawa. Ipaliwanag ng lider ang iyong presentasyon.

8

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Unang Grupo: Araw-araw na ginagawaPangalawang Grupo: 4-5 na beses sa isang linggo Pangatlong Grupo: 2-3 beses sa isang linggo

Pang-apat na Grupo: 1 beses sa isang linggo

Sagutin ang mga tanong:

1. Sang-ayon ka ba sa mga gawaing ipinakita ng ibang grupo? Naaayon ba ang mga ito sa dalas ng paggawa na rekumendado ng pyramid?

2. Kung ikaw ay kabilang sa ibang grupo, ano ang mga gawaing iyong ipapakita?

Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino ay nakatutulong upang maging mas aktibo ang mga bata. Mahalagang isaalang-alang kung ano ang gagawin at gaano kadalas itong gagawin para maging mas maganda ang kalusugan. Hindi limitado ang mga gawaing maaaring gawin sa mga rekumendadong gawain na nasa pyramid. Maaaring magdagdag ng iba pang gawain na naaayon sa rekumendadong dalas ng paggawa tulad ng paglalaro ng ibang isports at iba pang mga gawain.

9

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Base sa iyong natutunan, may mga gawain bang dapat mas madalas o mas madalang mong ginagawa? Aling mga gawain ang maiiba ang dalas ng iyong paggawa? Mula sa tsart sa Simulan Natin, lagyan ng tsek (P) ang mga ito. Huwag mag-alinlangan baguhin ang iyong sagot base sa iyong natutunan.

GAWAIN 1 beses

2-3 beses

3-5 beses

Araw-araw

Paglalakad (papuntang simbahan, paaralan, palengke)

Pag-jogging

Paglalaro (habulan, taguan, patintero, at iba pang mga laro)Pagsasayaw (ballroom, pop)Pamamasyal (Sa plaza, sa park, sa mall o kung saan pa)Pamamalagi nang matagal (Paglalaro sa computer, panonood ng TV, paghiga o pag-upo nang matagal)

10

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Simulan ang pagtatala ng mga gawaing iyong ginagawa sa araw-araw. Gumawa ng tsart na pang-isang linggo at isulat ang mga gawaing ito. Kopyahin ito sa iyong kuwaderno.

Linggo Lunes Martes Miyer-kules

Huwebes Biyernes Sabado

Halimbawa:pagtulongsa paglalaba

Halimbawa:paglalarong habulan

11

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang mga Sangkap ng Physical Fitness

Sa araling ito, ang mga sangkap ng physical fitness ay natutuhan upang malaman ang kahalagahan ng mga ito sa kalusugan ng isang tao. Ang pagkakaiba ng mga sangkap ay maipaliliwanag upang lalo pang mapaunlad ang mga ito sa pamamagitan ng pakikilahok sa isports, sayaw, at iba pang pang-araw-araw na gawain.

Pagmasdan mo ang larawan ng iba’t ibang indibidwal.

ARALIN 2

12

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ano-anong mga katangian ang kailangang taglayin ng mga indibidwal na ito para magampanan nang maayos ang kanilang tungkulin? Gaano kahalaga ang mga katangiang ito sa kanilang trabaho o propesyon?

Ang physical fitness ay ang kakayahan ng bawat tao na makagawa ng pang-araw-araw na gawain nang hindi kaagad napapagod at hindi na nangangailangan ng karagdagang lakas sa oras ng pangangailangan.Tumutukoy rin ito sa mga katangiang tumutulong sa pagtugon sa mga pangangailangan ng katawan ayon sa gawain. Ito ay binubuo ng dalawang sangkap: health-related at skill-related.

Ang health-related na mga sangkap ay tumutukoy sa kalusugan samantalang ang skill-related na mga sangkap naman ay may kinalaman sa kakayahan ng paggawa. Bawat sangkap ay mahalaga upang mapanatili ang pagkalahatang kalusugan.

May limang health-related na mga sangkap. Ito ay ang cardiovascular endurance, muscular endurance, muscular strength, flexibility, at body composition. May mga gawain na mainam na nagpapakita ng mga sangkap na ito at nalilinang ito sa pamamagitan ng iba’t ibang pagsubok o tests (physical fitness tests).

13

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Sangkap o Komponent Kahulugan Halimbawa ng

gawainParaan ng paglinang

Cardio-vascular Endurance(Tatag ng Puso at Baga)

kakayahang makagawa ng pangmatagalang gawain na gumagamit ng malakihang mga galaw sa katamtaman hanggang mataas na antas ng kahirapan

pagtakbo, paglalakad

nang mabilis, pag-akyat sa

hagdanan

3-minute Step Test

Muscular Endurance(Tatag ng

Kalamnan)

kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na matagalan ang paulit-ulit at mahabang paggawa

pagtakbo, pagbubuhat

nang paulit-ulit Curl-up

Muscular Strength

(Lakas ng Kalamnan)

kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na makapagpalabas ng puwersa sa isang beses na buhos ng lakas

pagpalo nang malakas sa baseball,

pagtulak sa isang bagay

Push-up

Flexibility (kahutukan)

kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan

pagbangon sa pagkakahiga, pagbuhat ng bagay, pag-abot ng bagay mula sa itaas

Sit and Reach

Body Composition

dami ng taba at parte na walang taba (kalamnan, buto, tubig) sa katawan

-------------Body Mass

Index(BMI)

14

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang skill-related na mga sangkap naman ay kinabibilangan ng agility, balance, coordination, power, reaction time, at speed. Katulad ng health-related na sangkap, mayroon ding mga gawain na mainam na nagpapakita ng mga ito. Madalas ding ang isang gawain ay maaaring magtaglay ng iba’t ibang skill-related na mga sangkap. Ang bawat sangkap ay nalilinang din sa pamamagitan ng iba’t ibang pagsubok (physical fitness tests).

Sangkap o Komponent Kahulugan Halimbawa

ng gawainParaan ng paglinang

Agility(Liksi)

kakayahang magpalit o mag-iba ng posisyon ng katawan nang mabilisan at naaayon sa pagkilos

Pag-iwas sa kalaban sa football o

patintero

Illinois Agility Test, Shuttle Run

Balance

kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance), kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa pag-ikot sa ere (in flight)

Gymnastics stunts,

pagsasayaw, pagspike sa

volleyball

Stork Stand Test

Coordination

kakayahan ng iba’t ibang parte ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa nang walang kalituhan

Pagsasayaw, pagdidribol ng bola

Alternate Hand Wall

Test

15

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Power

kakayahang makapagpalabas ng puwersa nang mabilisan batay sa kombinasyon ng lakas at bilis ng pagkilos

Pagpukol sa bola ng baseball,

paghagis ng bola

Standing Long Jump,

Vertical Jump

Reaction Time

kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo, pag-abot at pagtanggap ng paparating na bagay o sa mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari

Pagkilos ayon sa bato ng bola sa batuhan ng bola, pag-

iwas sa taya sa patintero

Ruler Drop Test

Speed(Bilis)

kakayahang makagawa ng kilos sa maiksing panahon

Pagtakbo, pagpasa ng

bola 50m sprint

Tandaan na ang lahat ng mga sangkap ay mahalaga sa pangkalahatang kalusugan ng iyong pang-araw-araw na mga gawain. Malaki ang naiaambag sa pagpapaunlad ng mga sangkap na ito. Mas mainam na madalas ang paggawa ng mga gawaing naaayon sa Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino para mas maging maganda ang estado ng iyong physical fitness.

Suriing muli ang mga larawan ng mga indibidwal sa Simulan Natin. Aling sangkap ng physical fitness ang lubos na mahalaga para magampanan nila nang husto ang kanilang mga tungkulin? para sa pulis? manlalaro ng basketball? estudyante?

16

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

PAMPASIGLANG GAWAINUnahin mong gawin ang mga pampasiglang gawain.

1. Pag-jogging ng limang ikot sa palaruan.

2. Head Twist.Starting Position (S.P) Tumayo na bahagyang nakabuka ang

mga paa at ang mga kamay ay nasa baywang.

Panuto:a. Ipaling ang ulo sa kanan at bumilang ng 1-8. b. Ipaling ang ulo sa kaliwa at bumilang ng 1-8.c. Bumalik sa posisyon. d. Ulitin mula a-c.

17

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

3. Shoulder Rotation S.P. Tumayo na bahagyang nakabuka ang mga paa,

nakapatong sa balikat ang mga kamay at tuwid ang ulo.Panuto:

a. Paikutin ang balikat paharap at bumilang ng 1-8. b. Paikutin ang balikat patalikod at bumilang ng 1-8.c. Ulitin ang (a) at (b).

4. Arm CirlcesS.P. Tumayo na bahagyang nakabuka ang mga paa at

nakataas ang mga braso. Panuto:

a. I-unat ang braso sa gilid na pantay sa balikat at paikutin paharap at bumilang ng 1-8.

b. Paikutin pabalik at bumilang ng 1-8.c. Ulitin ang (a) ngunit gawing malaki ang bilog.d. Paikutin ng pabalik katulad ng (c).

18

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

5. Half-knee Bend S.P. Tumayo nang tuwid at nasa baywang ang mga kamay.

Panuto:a. Dahan-dahang ibaluktot ang tuhod at bumilang ng 1-4.b. Iunat ang tuhod at bumilang ng 1-4.c. Ulitin ang (a) at (b) ng tatlong beses

6. Jumping JackS.P Tumayo na magkadikit ang mga paa at nasa gilid ang

mga kamay. Panuto:

a. Tumalon at ibuka ang paa kasabay ng pagpalakpak ng kamay sa ibabaw ng ulo at bumilang ng isa.

b. Bumalik sa panimulang posisyon at bumilang ng dalawa.c. Ulitin ang (a) at (b) ng 3 beses.

19

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

May iba’t ibang mga gawaing nangangailangan o nagtataglay ng mga sangkap ng physical fitness. Maaaring isang sangkap ang lubos na tinataglay ng isang partikular na gawain ngunit maaari din isa, dalawa o marami pang sangkap ang taglay nito.

Bumuo ng 6 na grupo at magsimula sa estasyon na itinalaga ng guro para sa inyong grupo. Gawin ang nakatalaga sa estasyon na ito at tukuyin ang mga sangkap ng physical fitness na kaakibat ng gawain. Sa hudyat ng guro, lumipat sa susunod na estasyon at gawin ang nakatalaga rito. Patuloy na gawin ang lahat ng nakatalaga sa lahat ng estasyon.

Unang EstasyonPagtalon ng 10

beses na walang tigil na patalikod at

pagilid

Pangatlong Estasyon

Pagbubuhat ng mga libro mula sa dulo ng palaruan

hanggang sa kabilang dulo ng

palaruan

Pangalawang EstasyonPaglaro ng

habulan sa loob ng itinakdang palaruan

Pang-apat na EstasyonPabilisang

pagtakbo mula sa dulo ng palaruan

hanggang sa kabilang dulo ng

palaruan

Pang-anim na Estasyon

Pagpatong ng libro sa ulo at mga

kamay habang naglalakad mula sa isang lugar at

pabalik

Panglimang EstasyonPalayuang

paghagis ng basketbol o balibol

20

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Sagutin ang mga tanong:

1. Aling mga estasyon ang isa lamang ang sangkap ng physical fitness na kaakibat ng gawain? Ano-anong mga sangkap ito?

2. Ano-anong sangkap ng physical fitness ang kadalasang magkasama o parehong kaakibat ng isang gawain? Sa aling estasyon ito kaakibat?

Ang physical fitness ay ang kakayahan ng bawat tao na makagawa ng pang-araw-araw na gawain nang hindi kaagad napapagod. Binubuo ito ng health-related na mga sangkap (cardiovascular endurance, muscular endurance, muscular strength, flexibility, at body composition) at skill-related na mga sangkap (agility, balance, coordination, power, reaction time, at speed).

May mga gawain na isang sangkap ang kaakibat ngunit mayroon ding isa o dalawa o maraming sangkap ang kaakibat. Tandaan na ang lahat ng sangkap ay mahalaga sa pangkalahatang kalusugan.

21

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Mahalagang malaman mo kung ano-anong sangkap ng physical fitness ang kaakibat ng mga gawain mo sa pang-araw-araw. Mula sa takdang aralin sa Aralin 1, ano-anong mga sangkap ng physical fitness ang kaakibat ng mga gawaing isinulat mo. Ilista ang mga ito at markahan ng tsek (P) gaya ng halimbawa sa ibaba. Mga Palatandaan:

CVE (Cadiovascular Endurance), ME (Muscular Endurance), MS (Muscular Strength), F (Flexibility), BC (Body Composition), A (Agility), B (Balance), C (Coordination), P (Power), RT (Reaction Time) at S (Speed).

Health-related Skill-related

CVE ME MS F BC A B C P RT S

Pagtulong sa paglalaba

P P

Paglalaro ng habulan P P P P P P P P

Ano-anong mga sangkap ng physical fitness ang hindi gaanong nasasagot ng mga gawaing iyong ginagawa? Ilista ang mga sangkap na ito at subuking gumawa ng mga gawain sa loob ng isang linggo na sasagot dito.

22

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

ANG AKING BUONG LINGGONG GAWAIN UPANG MAPAUNLAD ANG PHYSICAL FITNESS COMPONENTS

HEALTH-RELATED COMPONENTS

CVE ME MS F BC

Linggo

Lunes

Martes

Miyerkules

Huwebes

Biyernes

Sabado

SKILL-RELATED COMPONENTSA B C P RT S

Linggo

Lunes

Martes

Miyerkules

Huwebes

Biyernes

Sabado

23

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Pre-test)

UNANG ARAW NG PAGSUBOK

Sa araling ito, ang pagsubok sa mga sangkap ng physical fitness o physical fitness tests ay bibigyang pansin upang malaman ang estado ng iyong physical fitness sa kasalukuyan. Dalawang magkahiwalay na pagsubok ang iyong gagawin sa antas na ito: ang pre-test sa yunit na ito at post-test sa ikahuling yunit.

Ilagay ang iyong hintuturo at gitnang daliri sa iyong pulsuhan (wrist) o kaya naman sa may leeg sa ilalim ng panga (jaw) at damhin ang iyong pulso. Sa hudyat ng guro, umpisahang bilangin ang iyong resting heart rate simula sa zero hanggang sa sabihin ng guro na itigil o ihinto ang pagbilang.

ARALIN 3

24

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ngayon na nakuha mo na ang iyong resting heart rate, itala mo ito sa Physical Fitness Passport Card na ibibigay ng iyong guro. Ang Physical Fitness Passport Card ay magsisilbing talaan ng iyong mga iskor sa mga susunod pang mga gawain upang makita mo ang iyong pag-unlad sa bawat pagsubok sa katapusan ng taon.

TALAAN NG ISKOR SA MGA PAGSUBOK NG PHYSICAL FITNESSPangalan: _______________________________________________Baitang at Seksyon: ________________________________ Edad: __________ Bigat: ___________(kg) Taas: _______(cm)Guro: ___________________________________________Petsa: Pre-Test: ______________________ Post-Test: _____________________

POST-TEST REMARKS POST-TEST REMARKS

1. Step-TestResting Heart Rate

(15 sec. x 4)/(10 sec. x 6)

Pulse Rate(15 sec. x4)/(10 sec. x 6)

2. Partial Curl-Up3. Push-Up4. Stork Stand Test Left Right Left Right5. 50m Run

25

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

6. Shuttle Run7. Alternative Hand

Wall Test8. Ruler Drop Test9. Sit and Reach10. Vertical Jump

Sagutin ang mga tanong:1. Mabilis ba ang iyong pulso? Bakit kaya mabilis o mabagal ito?2. Ano ang maitutulong ng mga physical activity na ginagawa mo

para mapaunlad ang pintig ng iyong puso?

Ang mga sangkap ng physical fitness ay nasusukat sa pamamagitan ng mga pagsubok na sadyang maingat na inihanda upang sukatin ang antas ng kakayahan. Ang mga pagsubok na ito ay may kanya-kanyang sariling paraan ng paggawa na dapat sundin upang tumpak ang makuhang iskor. Ito ay ginagawa sa simula ng antas para malaman ang kasalukuyang estado ng physical fitness (pre-test) at pagtatapos ng antas upang malaman kung umunlad ba ang mga sangkap na ito (post-test).

Matatawag ang isang indibidwal na malusog o physically fit kung siya ay hindi kaagad napapagod o nanghihina sa kaniyang ginagawa. Batay sa makukuhang iskor sa iba’t ibang pagsubok sa pre-test, malalaman kung anong sangkap ng physical fitness ang lubos na napauunlad sa pamamagitan ng mga gawaing ginagawa sa pang-araw-araw. Gayundin, malalaman sa mga pagsubok kung anong sangkap ng physical fitness ang dapat pang paunlarin. Ang layunin ay maabot ang iskor na rekumendado sa kasarian at edad ng isang indibidwal. May iba’t ibang uri ng pagsubok para sa mga sangkap ng physical fitness. Ang pagpili nito ay nakasalalay sa guro kung saan dapat isaalang-alang ang oras na nilaan para sa pagsubok, mga kagamitan at lugar na kailangan, pati na rin ang mismong pagbibigay ng mga paraan ng pagsubok.

26

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Sa pagsasagawa ng mga pagsubok, dapat isaalang-alang ang pagkakasunod-sunod ng mga ito. Makaaapekto nang malaki sa pagsasagawa ng pagsubok at resulta o iskor ng isang indibidwal ang tamang pagpaplano ng mga ito. Sa araling ito, hinati sa dalawa ang mga pagsubok para sa mas mainam na pagbibigay nito.

Sa pamamagitan ng regular o madalas na pakikilahok sa isports, laro, sayaw, at iba pang pang-araw-araw na gawain, mas mapauunlad ang mga sangkap ng physical fitness. Ang pag-unlad na ito ay maitatala sa pamamagitan ng pangalawa at huling pagsubok o post-test. Ito ay isinasagawa sa pagtatapos ng antas na layon. Makikita ang pag-unlad ng mga sangkap ng physical fitness sa pamamagitan ng mga araling gumagamit ng isports, laro, sayaw, at iba pang pang-araw-araw na gawain. Kaakibat nito ang tuloy-tuloy na pakikilahok sa iba’t ibang gawain maging sa labas ng paaralan.

Iyong malalaman kung ikaw ay physically fit sa pamamagitan ng paggawa ng iba’t ibang pagsubok. Tiyaking angkop ang mga kasuotan sa mga pagsubok na gagawin.

27

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Pag-aralang mabuti ang Talaan ng Iskor sa Pagsubok ng Physical Fitness. Makinig nang mabuti sa alituntuning ibibigay ng guro.

TALAAN NG ISKOR SA MGA PAGSUBOK NG PHYSICAL FITNESS

Pangalan: _______________________________________________Baitang at Seksyon: ________________________________ Edad: __________ Bigat: ___________(kg) Taas: _______(cm)Guro: ___________________________________________Petsa: Pre-Test: ______________________ Post-Test: _____________________

POST-TEST REMARKS POST-TEST REMARKS1. Step-TestResting Heart Rate

(15 sec. x 4)/(10 sec. x 6)

Pulse Rate(15 sec. x4)/(10 sec. x 6)

2. Partial Curl-Up3. Push-Up4. Stork Stand Test Left Right Left Right5. 50m Run

6. Shuttle Run

7. Alternative Hand Wall Test

8. Ruler Drop Test

9. Sit and Reach

10. Vertical Jump

28

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

UNANG ARAW NG PAGSUBOK

Humanap ng kapareha. Magsalitan sa paggawa at pagtala ng resulta o iskor sa bawat pagsubok. Pakinggan ang panuto at unawain ang bawat pagsubok.

Siguraduhin na hindi ka magbubuhos ng todong enerhiya o

gagawa ng mga gawaing nakakapagod bago ang pagsubok.

1. 3-Minute Step Test (Cardiovascular Endurance) - tatag ng puso sa tuloy-tuloy na paghakbang

a. Gamit ang isang tuntungan o hagdan (8 pulgda/inches), ihakbang ang kanang paa pataas. Ilapit ang kaliwa sa kanang paa.

b. Ihakbang ang kanang paa pababa. Ilapit ang kaliwa sa kanang paa.

c. Gawin ito sa loob ng tatlong minuto.

Hawakang muli ang iyong pulsuhan (wrist) o sa may leeg sa gilid ng lalamunan at damhin ang iyong pulso sa pamamagitan ng hintuturo at gitnang daliri. Sa loob ng 10 segundo, bilangin ang iyong pulse rate at i-multiply ito sa 6.

Bumilis ba ang iyong pulso? Bakit? Ano ang ibig sabihin ng iyong nakuhang iskor? Mas mainam ba kung mababa o mataas ang nakuha mong resulta o iskor? Sa oras na ito, sasanayin ang iyong muscular endurance. Gawin nang mahusay ang panuto.

2. Partial Curl-up (Muscular Endurance) – tatag ng kalamnan sa tiyan sa patuloy na pag-angat

a. Humiga na nakabaluktot ang tuhod, ituwid ang braso, at ilagay ang mga kamay sa hita.

b. Dahan-dahang abutin ang iyong tuhod. Hindi kailangang umangat nang tuluyan ang iyong likod sa sahig.

Curl-Up

29

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

c. Bumalik sa pagkakahiga.d. Ulitin ang (a, b, at c) hanggang sa makakaya sa loob ng isang

minuto. Kapag ang indibidwal ay tumigil nang matagal bago gawin ang kasunod na bilang, kailangan nang itigil ang pagsubok at ang pagbibilang. Kailangan ding itigil na kapag naiiba na ang paraan ng paggawaa ng partial curl-up gaya kapag umaangat na ang mga paa. Anong nararamdaman mo sa paggawa ng partial curl-ups? Nahirapan ka ba o nadalian? Bakit?

Ang susunod ay ang pagsubok sa lakas ng iyong braso at dibdib. Handa ka na ba?

3. Push-up (Muscular Strength) – lakas ng kalamnan sa braso at dibdib sa patuloy na pag-angat

a. Dumapa sa sahig na nakatukod ang dalawang kamay na kapantay ng mga balikat at nakatapat sa mukha. Itukod ang mga paa.

b. Iunat ang mga braso at ituwid ang buong katawan.c. Ibaluktot ang mga braso upang bumaba ang katawan at lumapit

ang dibdib sa sahig.d. Iunat ang mga braso upang muling itaas ang katawan.e. Ulit-ulitin hanggang makakaya.f. Bilangin kung ilang ulit ang nagawa nang maayos.

Push-Up Push-Up Pareho ang pamamaraan sa mga babae bukod sa (a) kung saan sa halip na paa ang nakatukod ay tuhod ang nakatukod.

Kapag ang indibidwal ay tumigil nang matagal bago gawin ang kasunod na bilang, kailangan nang itigil ang pagsubok at ang pagbibilang. Kailangan ding itigil na kapag naiiba na ang paraan ng paggawa ng push-up gaya kapag naiiwan sa sahig ang ibabang bahagi ng katawan.

Balanse naman ang susubukin sa susunod na pamamaraan.

30

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

4. Stork Stand Test (Balance) – pagbalanse gamit ang isang paa lamang.

a. Tanggalin ang sapatos at ilagay ang mga kamay sa baywang.

b. Iangat ang isang paa at ilapat ito sa kabilang tuhod na nakatuwid.

c. Tumingkayad gamit ang isang paa.d. Simulan ang oras kapag nakatingkayad na

ang paa. e. Itigil ito kapag natanggal ang kamay sa

baywang, naalis ang nakaangat na paa sa pagkakadikit sa tuhod, naalis sa puwesto ang nakatingkayad na paa, o bumaba nang tuluyan ang paa sa pagkakatingkayad.

f. Itala nang tama ang oras na nagawa ito.

Maaaring gawin ito sa kabilang paa gamit ang parehong pamamaraan. Maaaring maging magkaiba ang resulta o iskor na iyong makuha.

Ngayon, susubukin naman ang iyong bilis (speed) sa pamamagitan ng pagtakbo. Sundan lamang ang mga pamamaraan sa tulong ng iyong guro.

5. 50 m Sprint (Speed) – pagsubok sa bilis ng pagtakbo patungo sa itinakdang lugar sa pinakamabilis na oras.

a. Sa hudyat, tumakbo nang mabilis mula sa panimulang lugar hanggang sa itinakdang lugar na 50 m ang layo.

b. Sisimulan ang oras sabay ng hudyat at itigil ito kapag nakarating na ang tumatakbo sa itinakdang lugar.

31

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Mabilis ba ang iyong takbo? Ilang segundo ba ang nagugol mo? Alam mo ba na ang pinakamababang bilang ng segundo ang pinakamabilis? Sino sa mga kamag-aral mo ang pinakamabilis?

Limang Estasyon ng mga Pagsubok

Tandaan na dapat mauna ang 3-minute step test para hindi pa pagod ang susubok nito. Dapat namang mahuli ang 50m run para may sapat na pahinga na ang puso at mga hita at binti pagkatapos ng 3-minute step test. Ang partial curl-up, push-up, at stork stand test ay maaaring mag-iba-iba ng pagkakasunod-sunod.

32

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness Test (Pre-test)

PANGALAWANG ARAW NG PAGSUBOK

Katulad sa naunang aralin, humanap ng kapareha at magsalitan sa paggawa at pagtala ng resulta o iskor sa bawat pagsubok. Pakinggan ang panuto at unawain ang bawat pagsubok.

1. Shuttle Run (Agility) – pagsubok sa liksi ng pagkilos habang tumatakbo at naglilipat ng kapiraso ng kahoy mula at patungo sa itinakdang lugar.a. Ilagay ang dalawang piraso ng kahoy o katulad na gamit sa

likuran ng isang guhit na may layong 30 ft. sa kabilang guhit.b. Ang mananakbo ay tatayo sa likuran ng kabilang guhit.c. Sa hudyat, tumakbo patungo sa kabilang guhit at susubok at

dadamputin ang isang piraso ng kahoy o katulad na gamit. Tatakbo pabalik sa kabilang guhit at ilalagay ang piraso ng kahoy o katulad na gamit sa likuran ng guhit.

d. Tumakbo pabalik muli, dadamputin ang ikalawang piraso ng kahoy o katulad na gamit, tatakbo papunta sa kabilang guhit, ilalagay ang kahoy o katulad na gamit at tuloy-tuloy na tatakbo upang makalampas sa guhit.

e. Simulan ang oras sa hudyat at itigil ito paglampas sa guhit.

Kumusta ang pagpapalit-palit ng direksiyon ng iyong pagtakbo? Naging madali ba ito para sa iyo?

Susunod mo namang subukin ang iyong coordination.

ARALIN 4

33

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

2. Alternate Hand Wall Test (Coordination) – koordinasyon ng mga mata at kamay gamit ang isang bolang pinatatalbog sa dingding. a. Tumayo nang tuwid na naka-stride sa harap ng isang dingding

na may layong 2 m./3 ft.. b. Hawakan ang isang bola (tennis ball o baseball o katulad na

gamit). Gamit ang kanang kamay, ihagis ito sa dingding na may marka (3 ft. mula sa sahig at 24 in. x 24 in. ang sukat) nang pailalim. Saluhin ito gamit ang kaliwang kamay. (Paalala: Maaaring gamitin ang kaliwang kamay sa paghagis at saluhin naman ng kanan.)

c. Gawin ito sa loob ng 30 segundo at itala ang bilang ng salo na nagawa.

Hindi ititigil ang oras kahit na hindi masalo ng sumusubok ang bola. Tuloy-tuloy lamang ang oras at ang pagbilang ng nasalo.

Nahirapan ka ba sa pagsalo ng bola? Ano ang paraang ginawa mo para mas madali mong masalo ang bola?

Susunod naman ay ang pagsubok sa iyong reaction time.

3. Ruler Drop Test (Reaction Time) – bilis ng reaksyon ng pagsalo ng ruler na nilaglag na walang hudyat gamit ang mga daliri

a. Umupo sa tabi ng isang mesa at itukod ang siko sa dulo nito. Tiyaking nakaunat ang bisig. Nakatayo sa harap ang kapareha na may hawak na ruler o meter stick.

Ruler Drop

34

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

b. Itapat ang hintuturo at hinlalaki (thumb) sa dulo ng ruler o meter stick (zero na marka) nang hindi ito hinahawakan habang ang kapareha ay sa kabilang dulo ng ruler o meter stick nakahawak.

c. Bitiwan ng kapareha ang ruler o meter stick nang walang hudyat. Saluhin ang ruler o meter stick gamit ang mga daliri. Kunin ang sukat (sentimetro/cm) sa itaas ng daliri.

d. Gawin ito ng ilang beses (mga 5-10 beses) at kunin ang average score.

Kahit aling kamay ay maaaring gamitin sa pagsalo ngunit mas mainam kung ang iyong kamay na panulat ang iyong gagamitin dahil mas sanay ka nang gamitin ito. Dapat ay pareho nang handa ang tagahawak at tagasubok bago pa bitawan ang ruler o meter stick.

Mabilis ba o mabagal ang reaction time mo? Mas mataas ba ito sa mga panghuling beses mo ng pagsubok dito?

Ang flexibility naman ang iyong susubuking alamin.

4. Sit and Reach (Flexibility) – pag-unat sa abot ng makakaya ng iyong kalamnan sa pata (likod ng hita), binti, at likod.

a. Umupo sa sahig na may panukat sa pagitan ng mga binti at sumandal sa dingding. Iunat ang mga braso sa harap na magkapatong ang mga kamay. Itapat ang 0 (zero) na marka sa dulo ng mga daliri.

b. Iunat ang katawan paharap at pababa sa panukat nang hindi niyuyugyog ang katawan patalikod at paharap. Subuking mahawakan ito ng daliri.

c. Gawin ito nang dalawang beses. Itala ang average na iskor (sentimetro/cm.)

Malayo ba ang naabot mo? Nakaramdam ka ba ng sakit o kirot sa pata (likod ng hita), binti, o likod? Bakit kaya?

Sit and Reach

35

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Sa puntong ito, sasanayin naman ang lakas ng iyong mga hita at binti. Gawin ang mga pamamaraan sa susunod na pahina.

5. Vertical Jump (Power) – puwersa na maibubuhos sa pagtalon nang mataas

a. Hawak ang yeso (chalk), tumayo sa tabi ng dingding na may panukat.

b. Itaas ang braso ng iyong panulat na kamay at itapat ang mga daliri sa panukat.

c. Itala ang sukat (sentimetro/cm.) sa tapat ng gitnang daliri. Ito ay ang iyong standing reach height.

d. Lumundag nang mataas sa abot ng iyong makakaya at siguraduhing maimarka sa dingding ang yeso (chalk). Kunin ang sukat at ibawas ito sa standing reach height. Itala ang sukat na nakuha.

e. Gawin ito ng dalawang beses at itala ang pinakamataas nakuha.

Kahit aling kamay ay maaaring gamitin sa pagmarka sa dingding ngunit mas mainam kung ang iyong kamay na panulat ang iyong gagamitin dahil mas sanay ka nang gamitin ito. Dapat ay may sapat na taas ang dingding na gagamitin para mailagay ang panukat.

Tumaas ba ang iyong talon sa pangalawang pagsubok? Ano ang ginawa mo para tumaas pa ito?

36

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Tandaan na dapat mauna ang shuttle run para hindi pa pagod ang susubok nito. Dapat namang mahuli ang vertical jump para may sapat na pahinga ang mga hita at binti pagkatapos ng shuttle run. Ang alternate hand wall test, ruler drop test, at sit and reach ay maaaring mag-iba-iba ng pagkakasunod-sunod.

Bukod sa mga pagsubok na iyong ginawa, mayroong pang isang sangkap ng physical fitness na dapat bigyan ng pansin. Ito ang body composition. Ang isa sa pinakamadaling paraan para masukat ito sa pamamagitan ng pagkuha ng iyong timbang at taas. Ang paraang ito ay tinatawag na Body Mass Index (BMI). Sinasabi ng BMI na may rekomendadong timbang batay sa taas ng isang tao.

Shuttle Run

Wall Test

Ruler DropSit & Reach

Vertical Jump

1

2

34

5

Limang Estasyon ng Pagsubok

37

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Batay sa BMI, kung ang isang tao ay masyadong magaan ang timbang at may kataasan, maaari itong underweight habang ang isang taong may masyadong mabigat ang timbang at may kaliitan ay maaaring overweight naman. Kung katamtaman naman ang iyong timbang na tama lamang para sa iyong taas, maaaring nasa rekomendadong bilang naman ang iyong timbang. Tandaan na ang iyong taas ay mababago pa dahil ikaw ay patuloy pa sa paglaki kung kaya’t mababago pa ang resulta ng iyong BMI.

Dahil wala kang kontrol sa iyong taas, ang maaari mong makontrol at mabago ang iyong timbang kaya’t iminumungkahi na maging mas aktibo sa pang-araw-araw na buhay para maabot ang rekomendadong timbang ng BMI batay sa iyong taas at para maging mas malusog ang pangangatawan.

Ang pagsubok sa mga sangkap (components) ng physical fitness ay nakatutulong upang malaman ang estado ng physical fitness. Mahalagang matukoy kung anong sangkap ang napauunlad nang mahusay ng mga pang-araw-araw na gawain at kung anong sangkap naman ang dapat pang pagtuunan ng pansin.

Ang layunin ng pre-test ay maitala ang kasalukuyang estado ng physical fitness. Sa pamamagitan ng pakikilahok sa mga gawain sa aralin tulad ng isports, laro, sayaw, at iba pa sa loob at maging sa labas ng paaralan, inaasahang mapauunlad ang resulta o iskor sa pre-test. Malalaman ang pag-unlad na ito sa dulo ng aralin gamit ang post-test.

38

DEPED COPY

All right reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means–electronic or mechanical including photocopy without written permission from DepEd Central Office.

Tingnan ang Physical Fitness Passport Card. Sa aling pagsubok ka nadalian o nahirapan? Lagyan ng kung nadalian ka sa pagsasagawa ng pagsubok at kung nahirapan ka. Maglagay rin ng naiisip na dahilan kung bakit madali ito para sa iyo o naiisip na paraan para mapaunlad mo pa ang resulta o iskor mo rito.

Mga Pagsubok/Fitness Tests / Dahilan bakit madali/

Paraan para mapaunlad1. 3-minute Step-Test2. Partial Curl-up3. Push Up

4. Stork Stand Test5. 50m run6. Shuttle Run7. Alternate Hand Wall

Test8. Ruler Drop Test9. Sit and Reach10. Vertical Jump

Ano-anong sangkap ng physical fitness ang dapat mo pang paunlarin? Batay sa mga naunang aralin, gumawa ng mga gawaing makasasagot sa mga sangkap na ito. Gawin ang mga ito nang madalas para lalong mapaunlad ang pangkalahatang kalusugan.

Edukasyong Pangkatawan at Pangkalusugan – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralEdukasyong Pangkatawan

Punong Tagapamahala: Jenny Jalandoni Bendal Konsultant: Salve A. Favila, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman:Lordinio A.Vergara, Jo-ann G.Grecia, at Rachelle U. Peneyra Mga Manunulat:Grace M. Forniz , Ruby TN Jimeno , Sonny F. Menese Jr., Teresita T. Evangelista, Genia V.Santos PhD, Julia B. Sabas, Rhodora B.Peña, at Amphy B. Ampong Mga Tagasuri ng Wika: Norbert C. Lartec, PhD, Jane K. Lartec, PhD, at Crisencia G. Saludez Mga Gumuhit ng Larawan: Gerardo G. Lacdao, Joselito P. Loresto, Niles S. Arguelles, Elvin Neal B. Bersamira, at Jason O. Villena Mga Naglayout: Mark Anthony E. Jalandoni at Mickey C. Acorda

Edukasyong Pangkalusugan Punong Tagapamahala: Marilou E Marta R. Benisano, M.A.P.A. Konsultant: Evelina M. Vicencio, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman: Rhodora Formento, at Cristina Sagum Mga Manunulat: Mila C. Taño, Maria Teresita Garcia-Aguilar, Juvy B. Nitura EdD Marie Fe B. Estilloso, Mark Kenneth Camiling, Minerva David, Aidena Nuesca, Reyette Paunan, Jennifer Quinto, at Giselle Ramos

Tagasuri ng Wika: Michael De la Cerna Mga Gumuhit ng Larawan: Roland Allan Nalazon at Sharlyn Sanclaria Mga Naglayout: Ester E. Daso, Jerby S. Mariano, at Mickey C. Acorda

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054, 634-1072E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

Inilimbag sa Pilipinas ng ___________________________________

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.

MaaaringtumawagsaFILCOLSsateleponoblg.(02)439-2204omag-emailsafilcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

iii

Pambungad

Edukasyong Pangkatawan

Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ng Ikaapat na Baitang ng Edukasyong Pangkatawan ay nilalaan para sa inyong mga mag-aaral upang mapag aralan ang asignaturang ito. Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ay pinauunlad upang makatulong sa pagsasakatuparan ng kurikulum ng Ikaapat na Baitang at makapaglaan ng sapat na competencies sa pag-aaral ng asignaturang ito. Sa pamamagitan ng kagamitang ito ay tiyak na magiging panatag sa pagtugon ng mga ninanais na pamantayan o standards na siyang nakasaad sa kurikulum.

Edukasyong Pangkalusugan

Magandang Buhay mga Bata!

Ang aklat na ito ay naglalayong makapag-ambag ng mahahalagang kaala-man, kasanayan sa asignaturang Edukasyong Pangkalusugan para sa ikaapat na baitang, batay sa kasalukuyang balangkas ng kurikulum ng Kagawaran ng Edukasyon na nakapaloob sa kompetensiya ng K to 12 Health Curriculum Guide ng K to 12 Enhanced Basic Education Program.

Kumakatawan sa unang yunit ang wastong nutrisyon na kailangan para sa maayos na paglaki at pag-unlad. Ang pagkain ay isa sa pangunahing pinagkukunan ng sustansiya para sa katawan. Ang wasto, balanse, at ligtas na pagkain ay nakatutulong upang matiyak ang wastong nutrisyon para sa ating kalusugan at matiyak ang tamang sustansiya, sukat, at kaligtasan ng pagkain. Mauunawaan din dito ang kahalagahan ng pagsuri at pagpapanatiling malinis at ligtas ang pagkain upang maiwasan ang sakit na dala ng marumi at hindi ligtas na pagkain.

Saklaw ng ikalawang yunit ang iba’t ibang uri ng mga karaniwang sakit, kung paano ito maiiwasan at isagawa ang mga gawaing pangkalusugan laban sa mga sakit.

Binigyang-diin sa ikatlong yunit ang kahalagahan ng wastong paggamit ng gamot upang hindi malagay sa panganib ang ating kalusugan.

Sa ikaapat na yunit matututunan ang mga gawain sa oras ng kalamidad at sakuna tulad ng lindol, bagyo, pagputok ng bulkan, at sunog na maaaring magdulot ng malaking pinsala sa mga ari-arian at maging sa buhay ng tao.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

iv

Edukasyong Pangkatawan

YUNIT II PAGPAPAYAMAN SA MGA GAWAING MAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS Aralin 1 Pagpapalakas at Pagpapatatag ng Kalamnan.........................................................70

Aralin 2 Pagpapalakas at Pagpapatatag ng Kalamnan……..................................................77

TALAAN NG MGA NILALAMAN

Aralin 3 Pagpapaunlad ng Liksi...........................……........84

Aralin 4 Paglinang ng Bilis............................…………........90

Aralin 5 Patintero............................................………..........96

Aralin 6 Agawang Panyo...................................................101

Aralin 7 Agawang Base.....................................................106

Aralin 8 Lawin at Sisiw.....................................……….......110

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

1

Edukasyong Pangkatawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

70

PAGPAPAYAMAN SA MGA GAWAING MAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

YUNIT II

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

71

YUNIT II

PAGPAPAYAMAN SA MGA GAWAING MAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

Pagpapalakas at Pagpapatatag ng Kalamnan

Tingnan ang mga larawan sa itaas. Kaya mo rin bang gawin ang mga ito? Anong sangkap ng Physical Fitness ang kailangan upang magawa ang mga ito?

Sa araling ito, pagyamanin natin ang ating kaalaman sa Pag-papalakas at Pagpapatatag ng Kalamnan.

ARALIN 1

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

72

Nasusunod mo ba ang mga gabay sa Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino na ipinakita sa inyo sa mga naunang aralin? Ano-ano nga ba ang mga physical activity na nagdudulot ng malakas at matatag na kalamnan.

Gawain I. Physical Activity Pyramid para sa Batang Pilipino

Tingnan muli ang larawan ng Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino. Suriing muli at alamin kung aling mga gawain ang dapat gawin araw-araw, 3-5 beses sa isang linggo, 2-3 beses sa isang linggo at minsan lang sa isang linggo.

Isulat sa tsart ang mga gawaing makikita sa Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino na kaugnay sa lakas at tatag ng kalamnan.

Gawain II. Pampasigla

Bumuo ng apat na pangkat. Bawat pangkat ay magsisimula sa estasyon ng kanilang bilang. Pumili ng lider at gawin ang mga gawain sa bawat estasyon. Ang pagpito ng guro ay hudyat na lilipat na kayo sa kasunod na estasyon.

Lakas ng Kalamnan Tatag ng Kalamnan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

73

Ano-anong mga kilos ang ginawa ninyo sa bawat estasyon?

Alin sa mga gawain ang nagpapaunlad ng malakas na kalamnan? Alin naman ang nagpapaunlad ng matatag ng kalamnan?

Ang lakas ng kalamnan ay pagtataglay ng kakayahang makahila o makatulak ng mabigat na bagay o power. Halimbawa nito ay ang pagbuhat ng mabigat na bagay o kasangkapan sa bahay tulad ng malaking timba ng tubig.

Ang tatag ng kalamnan naman ay pagtataglay ng kakayahang makahila o makatulak ng mas magaang bagay o power nang paulit-ulit, o mas matagal na panahon.

Halimbawa nito ay ang paulit-ulit na pagtakal ng tubig gamit ang maliit na tabo upang mailipat ito sa ibang lalagyan.

1. Sabay-sabay na mag-

Jumping-jacks.

2. Kunin ang lubid. Hatiin ang pangkat. Ang kalahati ng pangkat ang hihila sa isang dulo at ang kalahati naman ang hihila sa kabila

ng lubid.

4. Itulak ang isang mesa na isang dipa ang layo mula sa pinagmulang lugar. Pagkatapos ay

itulak ito pabalik.

3. Humiga sa lapag at sabay-sabay na mag-curl-

ups.

jumping jacks

curl-ups

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

74

Magsama-sama ang magkapangkat at gawin ang mga sumusunod:

A. Pagtulak ng kaparareha

a. Tumayo na nakaharap sa kaparesb. Paglapatin ang kamay ng kapares. Itulak ang

bawat isa gamit ang puwersa ng braso.c. Gawin ito sa loob ng 30 segundo.

B. Paghila sa kapares

a. Tumayo na kaharap ang kapares. b. Hawakan ang kamay ng kapares. Maghilahan ang

bawat isa sa loob ng 30 segundo.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

75

C. Relay ng Pagbuhat

a. Humanay ang apat na pangkat. b. Tumayo ang bawat pangkat sa

harap ng starting line. c. Sa hudyat, bubuhatin ng unang

manlalaro ang sako o bag na may lamang damit. Lalakad siya patungo sa end line, iikot

at babalik sa starting line. d. Uulitin ang gawain ng mga

susunod na manlalaro at ang pangkat na unang makatapos

ay siyang nanalo.

Ano ang naramdaman ninyo pagkatapos ng gawain? Anong kinakailangan upang maitulak at mahila mo ang iyong kapareha?

Ano naman ang kinailangan mo upang mabuhat at manguna sa laro ninyo kanina?

Alin ang mas kinailangan mo sa mga nakaraang gawain? ang lakas ng kalamnan o tatag ng kalamnan?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

76

Lagyan ng tsek (P) ang kolum ng tamang sagot.

TAMA MALI1. Ang pagtulak o paghila ng mabigat

na bagay ay ilan sa mga gawaing nagdudulot ng lakas ng kalamnan.

2. Kapag ang isang tao ay hindi makatagal sa pagdadala o pagbubuhat ng isang bagay siya ay may tatag ng kalamnan.

3. Ang pag-iingat at pagiging masaya sa mga gawaing ginagawa sa araw-araw ay mainam na gawain.

May iba’t ibang gawain na nagdudulot ng lakas at tatag ng kalamnan katulad ng pagtulak o paghila ng mga bagay, pagbubuhat, at iba pa. Ang lakas ng kalamnan ay pagtataglay ng kakayahang makahila o makatulak ng mabigat na bagay o puwersa.

Ang tatag ng kalamnan naman ay pagtataglay ng kakayahang makahila o makatulak ng mas magaang bagay o puwersa nang paulit-ulit, o mas matagal na panahon.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

77

4. Ang pagsunod sa Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino ay nakabubuti para sa kalusugan ng ating katawan.

Itala ang mga ginagawa ninyo sa araw-araw na nangangailangan ng lakas at tatag ng kalamnan. Ugaliing gawin ang mga ito sa tuwina upang mapalakas ang inyong katawan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

78

Pagpapalakas at Pagpapatatag ng Kalamnan

Ang pagkakaroon ng malakas at matatag na kalamnan ay mahalaga sa bawat isa. Nakatutulong ito sa pagsasagawa sa ating pang araw-araw na gawain.

Sa araling ito, muli nating pagyayamanin at tutukuyin ang ating kaalaman sa lakas at tatag ng kalamnan.

ARALIN 2

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

79

Humanap ng kapares. Pag-aralan ang mga larawan at itambal sa ibinigay na deskripsyon. Ang lahat ng pares ay magpapaunahan ng pagtambal. Ang unang pares na makatapos ay siyang panalo.

Hanay A Hanay B

1. Pagtulak ng mabigat na bagay

2. Pagbuhat ng mabigat na bagay

3. Pagpapalakasan ng puwersa

4. Paghila ng mabigat na bagay

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

80

5. Paulit-ulit na paglipat ng magaang bagay

Tama ba ang inyong paglalarawan sa mga gawain? Alin sa mga larawan ang may kaugnayan sa tatag ng kalamnan? Alin naman ang gumagamit ng lakas ng kalamnan?

Gawain 1. Pagbuhat ng mabigat

Gawain 2. Pagbuhat ng magaan

Bumuo ng pangkat na may tig-apat o tig-limang kasapi.

Sama-samang buhatin ng pangkat ang isang malaking sako na naglalaman ng sampung aklat papunta sa puwesto ng may dalawang metro ang layo mula sa pinagmulan. Bumalik sa pinagmulan.

Humanap ng kapareha. Buhatin ng pares ng isang bag na naglalaman ng dalawang aklat lamang papunta sa puwesto ng may dalawang metro ang layo mula sa pinagmulan. Ulit-ulitin ito sa lugar sa loob ng tatlong minuto.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

81

Anong naramdaman ninyo nang gawin ang unang gawain kumpara sa pangalawa?

Sino sa inyo ang hindi nakaramdam ng ngalay o hirap sa pagbuhat ng bag na may sampung aklat? Ilang ulit ninyong nagawa ang pagbuhat ng bag na may dalawang aklat lamang?

Sa pagbuhat na mabigat na bagay, kinakailangan ang lakas ng kalamnan. Sa paulit-ulit na pagbuhat naman ng magaan na bagay, kinakailangan ang tatag ng kalamnan.

SAKAYAN NA! Lakad Tren

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

82

Pamamaraan:

1. Bumuo ng dalawang grupo na may walo hanggang sampung kasapi o higit pa.

2. Maglagay ng silya sa harap ng bawat pangkat na may layong limang metro.

3. Humarap nang sunuran na ang agwat ng bawat isa ay isang ta-lampakan, at humawak sa baywang o balikat ng nasa harapan.

4. Ibaluktot ang mga tuhod nang paupo at nakaharap sa likod ng isang kasapi.

5. Gayahin ito ng lahat ng kasapi at humanda na sa dahan-da-hang paglakad. Panatilihin ng bawat isa ang ganitong posisyon habang naglalakad ang pangkat.

6. Marahang lumakad pasulong patungo sa itanakdang lugar at iku-tan pakanan ng buong grupo hanggang makabalik sa pinanggal-ingan na napanatili ang posisyon.

7. Ang grupong unang makabalik sa puwesto at makahanay ng tu-wid ang panalo.

Nagustuhan niyo ba ang larong ito? Anong mga kakayahan o sangkap ng physical fitness ang pinauunlad dito? Paano nagamit sa larong ito ang muscular endurance?

Ang paggamit ng kalamnan para matagalang panatilihin ang posisyon ng katawan ay pagpapakita ng pagtaglay ng tatag ng kalamnan.

Mahalaga na magtaglay ng lakas at tatag ng kalamnan upang laging handa ang ating katawan sa ano ma+ng gawaing nangangailangan ng power.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

83

Sagutin ang mga tanong ng OO o HINDI.

Gawing matatag at malakas ang inyong kalamnan sa pamamagitan ng pagsasagawa ng mga gawaing bahay katulad ng pagdidilig, pagbubuhat ng gamit, at iba pa. Gumawa ng Fitness Diary katulad ng nasa kabilang pahina.

TANONG OO HINDI

1. Naisagawa mo ba nang tama ang mga gawaing sumusubok sa tatag at lakas ng kalamnan?

2. Nauunawaan mo na ba ang pagkakaiba ng tatag ng kalamnan at lakas ng kalamnan.

3. Nasisiyahan ka ba kapag pinagagawa ka ng mga gawain sa bahay at paaralan?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

84

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

85

Pagpapaunlad ng Liksi

Ang liksi (agility) ay isang kasanayan na sangkap ng physical fitness na nagpapakita ng maliksing kakayahan na magpalit-palit o mag-iba-iba ng direksiyon.

Sa araling ito, isasagawa ninyo ang mga gawaing susubok at lilinang sa inyong liksi.

Tumayo at humanay sa harap ng guro. Sa hudyat ng guro, humakbang pagilid at sundan ang direksiyong ituturo ng guro.

ARALIN 3

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

86

Sabay-sabay humakbang pakaliwa o pakanan.

Maliksi ba kayong nakasunod sa direksyong itinuro ng guro? Ano ang kailangan upang mapaunlad ang inyong liksi?

Obstacle Relay

Pamamaraan:

1. Bumuo ng tatlong pangkat na may parehong bilang ngmanlalaro. Humanay ang bawat pangkat.

2. Ang unang manlalaro ay tatakbo nang paekis-ekis sa mga cone na nakalagay sa nakatakdang puwesto.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

87

3. Pagdating sa dulo, sumuot sa hula hoop (buklod) na nakapuwesto sa finish line at tumakbo muli pabalik sa starting line nang paekis-ekis sa mga cone.

4. Uulitin ng susunod na manlalaro ang ginawa ng nauna.

5. Ang pangkat na unang makatapos ay panalo.

Paano ninyo isinagawa ang mga gawain? Sino sa inyo ang nakatapos agad sa mga gawain?

Ano ang katangiang taglay ng tao na maliksing kumilos o tumakbo habang nag-iiba-iba ng direksiyon?

TALUNIN ANG SAPA

Lugar: Palaruan o ground

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

88

Pamamaraan:

1. Bumuo ng dalawang pangkat na may parehong bilang. Maglagay ng starting line at finish line na may limang metrong pagitan.

2. Gumawa ng dalawang tuwid na guhit mula sa starting line

hanggang sa finish line.

3. Sa bawat isang metrong agwat, maglagay ng tanda na guhit. Sa mga bahaging may tanda, tumalon na kunwari ay malapad na kanal.

4. Tumalon sa bawat tanda ng isang metrong agwat hanggang sa makarating sa kabilang guhit.

5. Simulan ito ng unang manlalaro ng bawat pangkat hanggang sa huling manlalaro. Ang unang pangkat na makatapos ay siyang panalo.

Ang liksi ay kakayahan sa mabilis na pagpalit-palit o pagbabago ng direksyon. ang mabilis na pagkilos habang nag-iiba ng direksiyon ay sukatan ng liksi.

Ang pagsasagawa ng gawaing pisikal ay mahalaga dahil ito ay nagpapatibay ng ating katawan at nagpapahusay ng iba’t ibang kasanayan tulad ng liksi.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

89

Panuto: Basahin at piliin ang tamang sagot.

1. Ang pagkilos sa maliksing paraan ay sukatan ng A. agility C. balance B. coordination D. flexibility 2. Ang pakikilahok sa gawaing pisikal ay mahalaga dahil ito ay A. nagpapalakas ng katawan B. nakatutulong sa magandang pakikipag-kapwa C. nagpapatatag ng katawan D. lahat ng nabanggit

3. Alin sa sumusunod ang dapat ginagawa kapag nakikilahok sa mga gawain katulad ng laro?

A. nakikipaglaro nang patas sa kalaban B. walang pakialam sa kalaban C. hinahayaang masaktan ang kalaro D. wala sa mga nabanggit

4. Nakita mo na ang iyong kaklase ay matutumba at malapit ka sa kaniya. Ano ang gagawin mo?

A. magkunwaring hindi nakita B. titingnan lamang C. agapang huwag tuluyang matumba D. magsisigaw upang mapansin

5. Kapag nadapa ang iyong kalaban sa laro, alin sa sumusunod ang gagawin mo?

A. pagtawanan siya B. magkunwari na hindi nakita C. tulungan siya D. isumbong sa guro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

90

Sulatan muli ang inyong Fitness Diary. Isulat ang kahalagahan ng mga gawaing nagpapaunlad sa liksi (agility).

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

91

Paglinang ng Bilis

Tingnan ang larawan. Ano ang makikita ninyo sa larawan? Ano kaya ang kasanayang taglay ng batang nanalo sa paligsahan? Nasiyahan ba kayo sa mga gawain sa nakaraang aralin? Ngayon naman ay ipakikita ninyo ang inyong bilis sa pagsasagawa ng mga gawain.

Paligsahan sa Pagbibigay ng mga Bagay

Bumuo ng tatlong pangkat. Ang bawat pangkat ay mag-uunahang tatakbo papunta sa guro upang dalhin ang bagay na kaniyang hihingiin.

ARALIN 4

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

92

1. Halimbawa: Bigyan ako ng Panyong Puti 2. _________________________________________ 3. _________________________________________ 4. _________________________________________ 5. _________________________________________ Nasiyahan ba kayo sa laro? Aling pangkat ang nakakuha ng maraming puntos? Bakit sila nakarami ng puntos? Anong kasanayan ang taglay nila?

Alamin natin kung mabilis kayong umiwas.

Tapikan ng Tuhod

1. Humanap ng kapareha. Gumuhit ng linya na may isang metrong sukat sa bawat linya. Harapin ang isa’t isa. Dito lamang sa linya kayo puwedeng tumayo o gumalaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

93

2. Sa hudyat ng guro, susubukang tapikin ang tuhod ng kapareha. Kailangan maiwasan ito ng kalaro. Siguraduhing di kayo aalis ng tapak sa linya. Bilangin kung ilang beses matatapik ang tuhod sa loob ng tatlong minuto.

3. Pagkatapos ng tatlong minuto, magpalit ng gampanin. 4. Kung sino ang may pinakakaunting bilang na matapik na tuhod

ay panalo.

Sino sa inyo ang nanalo? Sino ang mas mabilis kumilos? Ang speed o bilis ay ang kakayahan sa mabilis na paggalaw ng katawan o ilang bahagi ng katawan. Halimbawa nito ay ang mabilis na pagtakbo o pag-iwas na mahuli o mataya.

Circle Chase

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

94

Ngayon ay maglalaro tayo ng isang laro na ang layunin ay maabutan o mataya ang manlalarong tumatakbo sa unahan bago makarating sa dating puwesto. Sa larong ito, kailangan mo ng bilis upang di maabutan ng taya. Handa na ba kayo?

Pamamaraan:

1. Uupo ang mga bata sa loob ng bilog. Sa pamamagitan ng hudyat, lahat ng batang tumutugon sa bilang na tatawagin ay tatayo at tatakbong pakanan paikot sa labas ng bilog hanggang sa makabalik siya sa dating puwesto.

2. Sisikapin ng batang nasa likuran ng bawat mananakbo na mataya ang nasa unahan niya bago ito makarating sa dating puwesto. Ang mga nasa unahang mananakbo ay sisikapin namang huwag mataya at maabutan.

3. Ang bawat mataya ay di makapaglalaro at magsasama-sama sa isang lugar.

4. Tumawag muli ng panibagong bilang.

5. Ang mga batang maiiwan sa laro pagkatapos ng takdang oras ng paglalaro ang panalo.

Nasiyahan ba kayo sa inyong ginawa? Nasunod ba ninyo ang alituntunin at pag-iingat sa paglalaro? Anong kakayahan ang kailangan upang hindi ka maging taya sa laro? Ano ang katangian ng isang taong may bilis? Ano ang maaaring gawin upang maging mabilis?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

95

Sagutin ang mga tanong ng OO o HINDI sa pamamagitan ng paglagay ng bilog sa kolum ng inyong sagot.

Mga tanong OO HINDI

1. Nakasunod ka ba na may pag-iingat sa alituntunin ng laro?

2. Pinahalagahan mo ba ang mga gawaing tumutulong upang malinang ang kasanayan sa bilis?

3. Nagsikap ka ba na sanayin ang iyong sarili na kumilos nang mabilis?

Ang speed o bilis ay ang kakayahan sa mabilis na paggalaw ng katawan o ilang bahagi ng katawan. Halimbawa nito ay ang mabilis na pagtakbo o pag-iwas na mahuli o mataya. Maraming laro ang nangangailangan ng bilis kung kaya’t mainam na sanayin ito ng bawat isa.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

96

Itala sa inyong kuwaderno ang mga gawain sa bahay o sa paaralan na tumutulong upang mapahusay ang inyong bilis. Magsaliksik tungkol sa larong patintero. Maghanda ng ulat tungkol sa larong ito.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

97

Patintero

Alam mo ba ang larong nasa larawan? Ito ay ang patintero. Sa araling ito, maglalaro tayo ng patintero!

Bago simulan ang pangunahing gawain, sagutin ang sumusunod na tanong

1. Ano-ano ang mga sangkap ng health-related fitness?

2. Guhitan ng star ang mga pamamaraang nakatutulong upang mapaunlad ang inyong lakas at tatag ng kalamnan.

___ Sumasali sa dance troop.___ Palagiang pagpapasuri sa doktor.___ Kumain ng masustansiyang pagkain.___ Magpahinga at matulog sa tamang oras.___ Gawin ang tamang paraan ng pag-ehersisyo araw-araw.

ARALIN 5

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

98

Ang mga laro ay nakatutulong sa pagsasanay ng physical fitness components. Ang invasion game ay uri ng mga laro na ang layunin ay ‘lusubin’ o pasukin ng kalaban ang iyong teritoryo. Ang Patintero ay isang halimbawa ng invasion game.

Bumuo ng pangkat na may apat o limang kasapi. Gumawa ng ulat tungkol sa patintero at ipakita ito sa harapan.

Maglaro tayo ng Patintero.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

99

Pamamaraan:

1. Bumuo ng dalawang pangkat na magkapareho ang bilang.

2. Gumuhit ng mga linyang pahaba at pahalang na pantay ang mga sukat.

3. Pumili ng lider o patotot sa bawat grupo. Alamin kung sino muna ang tayang grupo. Ang patotot lamang ang maaaring tumaya sa likod ng kahit sinong ‘kalaban’.

4. Ang tayang pangkat ay tatayo sa mga linya. Susubukang lampasan ng kabilang grupo ang bawat bantay ng linya nang hindi natatapik ang anumang bahagi ng katawan. Kung may natapik na bahagi ng katawan, magpapalit ng tayang pangkat.

5. Kailangang makapasok at malampasan ng pangkat ang unang linya, hanggang sa huling linya, at pabalik upang magkapuntos.

6. Ang pangkat na may pinakamaraming puntos sa loob ng takdang oras ang panalo.

Ano ang masasabi ninyo sa larong inyong ginagawa? Ano-anong kaugnay na kasanayan ang ginamit ninyo?

Sa mga isinagawang gawain, nagpakita ba kayo ng paggalang at patas na pakikipaglaro sa inyong kapuwa mag-aaral? Bakit kailangang gawin ito?

Ang mga laro ay nakatutulong sa pagsasanay ng mga sangkap ng physical fitness.

Ang larong patintero ay halimbawa ng invasion game, na ang layunin ay ‘lusubin’ o pasukin ng kalaban ang iyong teritoryo.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

100

Suriin mo ang iyong sarili at iguhit ang sa waston hanay.

Napakahusay MahusayKailangan

pang linangin

Liksi sa pag-iwas sa pagtataya sa larong patintero

Bilis ng pagtakbo sa larong patintero

Magalang na pakikipaglaro

Pag-unawa sa konsepto ng invasion games

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

101

Isulat sa inyong Fitness Diary ang mga natutuhan tungkol sa lakas at tatag ng kalamnan.

Magsiyasat tungkol sa larong Agawang Panyo.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

102

Agawang Panyo

Ano ang ginagawa ng mga bata? Nagagawa mo na rin ba ito? Upang magawa ang mga ito, anong kakayahang pisikal ang kailangan mong sanayin?

Ang layunin ng araling ito ay higit pang malinang ang mga gawaing nakapagpapaunlad ng kalusugang pisikal upang magkaroon ng sapat na liksi at bilis.

Ang bilis (speed) at liksi (agility) bilang mga kasanayan kaugnay ng mga sangkap ng fitness ay bibigyang pansin upang lubos na maunawaan ang kahalagahan nito sa paglalaro at paggawa ng mga pang-araw-araw na gawain.

ARALIN 6

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

103

Sa nakaraang aralin, natutuhan ninyo ang iba’t ibang pagsubok sa health-related at skill-related na mga sangkap ng fitness. Sa araling ito, mararanasan ninyo muli ang mga gawaing pisikal na magpapaunlad sa bilis (speed) at bilis (agility).

Gawain. Pagbabalik-tanaw Lagyan ng tsek ang kolum kung ang nabanggit ay madalas mong ginagawa.

Oo Hindi

1.Naranasan mo na bang maglaro ng habulan at pagtakbo nang paekis-ekis?

2.Ikaw ba’y nakipaglaro na sa iyong mga kapatid at magulang?

3.Madalas ka bang maglaro ng luksong lubid, patintero at tumbang preso?

4.Nasisiyahan ka ba habang nakikipaglaro sa iyong mga kaibigan?

5.Nakatutulong ba sa paglinang ng physical fitness ang paglalaro?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

104

Ang mga larong relay na may kasamang pagdampot ng bagay ay ilan sa mga larong nagpapaunlad ng kasanayan sa bilis at liksi. Naranasan mo na bang maagawan ng isang bagay? Ano ang unang naging reaksyon mo? Ano ang ginawa mo?

Sa araling ito, isasagawa ninyo ang larong may kaugnayan sa pag-agaw o pagdampot ng isang bagay. Masusubok sa larong ito ang inyong bilis at liksi sa pagdampot o pag-agaw ng isang bagay.

Agawang Panyo

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

105

Pamamaraan:

1. Bumuo ng dalawang grupo na may lima o higit pang kasapi.2. Bigyan ng bilang ang bawat manlalaro ng bawat pangkat at

pumila ayon sa pagkakasunod-sunod ng bilang.3. Pumila nang magkaharap ang magkabilang panig na

magkatapat ang bawat bilang na iniatas. 4. Ang guro ang hahawak ng panyo at tatawag sa numero

ng manlalaro.5. Sa hudyat ng guro, tatakbo sa gitna ang manlalaro, lalapit sa

hinahawakang panyo at dadamputin o aagawin ang panyo at babalik sa puwesto.

6. Siguraduhing hindi mataya ng kalaban upang makapuntos ang grupo.

Isulat sa sagutang papel ang mga gawain na makapagpapaunlad sa bilis at liksi.

Sa paglahok sa mga larong may agawan ng mga bagay, dapat maging maliksi at mabilis ang iyong mga paa at kamay. Kailangan ding masanay ang iyong katawan sa wastong paninimbang habang nagbabago-bago ang direksiyon at bilis ng pagkilos.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

106

Sulatan muli ang inyong Fitness Diary sa mga natutuhan tungkol sa bilis at liksi.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

107

Agawang Base

Ang habulan, patintero at iba pang laro kasama ang mga kaibigan o kamag-aral ay kasiya-siya. Bukod sa kasiyahan, nalilinang din ang iba’t ibang mga sangkap ng fitness tulad ng lakas ng kalamnan, tatag ng kalamnan, bilis, at liksi.

Ang ating katawan ay mahalaga. Ito ay dapat alagaan at pagtuunan ng pansin. Mas mainam ang pagkakaroon ng sapat na physical fitness upang mapanatili ang masiglang isip, masiglang katawan, masiglang pamumuhay, at makakaiwas sa sakit.

ARALIN 7

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

108

Bago magsimula sa pagsasagawa ng mga gawaing pisikal, isagawa muna ang pagwarm-up upang maihanda ang katawan.

Tingnan ang nasa larawan. Ano-ano ang mga kilos na kanilang ginagawa? Ano ang masasabi ninyo sa kanilang kilos at galaw? May gawain bang nagpapakita ng lakas at tatag ng kalamnan? Alin ang mga gawaing nagpapakita ng bilis at liksi sa pagkilos?

Naranasan mo na bang maglaro ng habulan? Naranasan mo rin bang makipag-agawan ng laruan o makipag-unahan sa pagkuha ng upuan? Paano mo naunahan ang iyong kamag-aral o kalaro sa pagkuha ng laruan o upuan? Ano-anong sangkap ng skill-related fitness ang pinauunlad sa gawaing iyon.

Agawang Base

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

109

Pamamaraan:

1. Bumuo ng dalawang pangkat na may pantay na bilang.2. Mag-Jack and Poy para malaman kung sino-sino ang

magkakampi. Mas maraming manlalaro, mas masaya.3. Kailangan ng bawat pangkat na may base o bahay. Ito ay

maaaring puno ng kahoy, malaking bato, o anumang puwedeng gawing base ng bawat pangkat.

4. May guhit na linya sa gitna na maghahati sa dalawang base ang bawat pangkat.

5. May maiiwang isa na magbabantay sa kanilang base para hindi ito maagaw, habang ang ibang kasapi ng pangkat ay susubukang agawin ang base ng kalaban.

6. Kapag lumampas sa linya ang manlalaro, kailangang habulin ng kalaban upang hulihin. Ito ay dadalhin sa kanilang base bilang preso at kailangang bantayan upang hindi makatakas.

7. Maaari lamang makalaya ang presong manlalaro kung mahahawakan o matatapik ng kakampi at maaari na itong maglaro muli.

8. Kapag ang baseline ng pangkat ay nataya ng kalaban nang hindi siya natataya, maaari ding manalo kung lahat ng kasapi sa kabilang koponan ay nahuli na.

Umpisahan natin ang laro.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

110

Paano ka nakakaiwas habang hinahabol ka ng inyong kalaro? Naalala mo ba ang mga palatandaan upang makaiwas sa sakuna?

Sa larong Agawang Base, ano-anong sangkap ng physical

fitness ang nagamit sa laro?

Ang larong Agawang Base ay nagpapaunlad sa bilis sa pagtakbo at liksi sa paggalaw. Sa paglalaro nito, kailangan ang pag-iingat upang hindi mataya ng kalaban.

Ang layunin sa larong ito ay maagaw ng grupo ang base ng kalaban nang hindi natataya. Ang Agawang Base ay isa ring halimbawa ng invasion game, tulad ng patintero.

Lagyan ng tsek (P) ang bawat kolum kung nagawa mo ang mga ito.

Mga Gawain Mahina Katamtaman MabilisPagtakbo nang mabilisMaliksing pag-iwas na matayaPaghuli ng kalabanPagligtas ng kakampi

Isulat sa inyong Fitness Diary ang iyong mga natutuhan tungkol sa paglaro ng Agawang Base. Paano ka nakakaiwas habang hinahabol ka ng inyong kalaro?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

111

Lawin at Sisiw

Maayos ba at matatag ang iyong katawan? Mayroon ka bang sapat na lakas, bilis at liksi sa pagkilos at pag-isip upang magampanan ang mga pang-araw-araw na gawain? Sa palagay mo, handa ba ang iyong katawan sa malakas, mabilis, at maliksing pagkilos?

Ang physical fitness ng isang tao ay maaaring mawala kung hindi niya napapanatili nito. Upang masanay mo ang iyong sarili, sumali ka sa mga physical activity o gawaing pisikal.

Ngayon, subukan natin ang iyong kakayahan sa pamamagitan ng hablutan ng buntot. Gusto mo na bang maglaro?

ARALIN 8

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

112

Hanapin at bilugan ang mga salita ng tumutugma sa mga laro at mga sangkap ng physical fitness.

LOOP-A-WORD

Bakit nga ba dinagit ng lawin ang mga sisiw? Gusto ba ninyong malaman?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

113

Lawin at Sisiw

Noong araw, magkaibigan si Inahing Manok at si Lawin. Minsan, nanghiram ng singsing si Inahing Manok kay Lawin upang gamitin niya sa piyesta sa kabilang nayon. Naroon si Tandang at ibig ni Inahing Manok na maging maganda sa paningin ni Tandang. Tinanggal ni Lawin ang suot niyang singsing at ibinigay niya ito kay Inahing Manok. “Ingatan mong mabuti ang singsing ko, Inahing Manok, napa-kahalaga niyan sapagkat bigay pa iyan sa akin ng aking ina,” bilin ni Lawin. Maluwag sa daliri ni Inahing Manok ang hiniram na singsing ngunit isinuot pa rin niya ito. Kinabukasan, maaga pa lamang ay nagbihis na si Inahing Manok. Suot niya ang hiram na singsing at pumunta sa kabilang nayon. Maraming bisita ang dumalo at nagsasayawan na nang dumating si Inahing Manok. Nang makita siya ni Tandang, niyaya kaagad itong sumayaw. Tumagal ang sayawan hanggang sa antukin na si Inahing Manok.

Kinaumagahan, napansin ni Inahing Manok na nawala na ang hiniram niyang singsing kay Lawin. Takot na takot si Inahing Manok na baka tuluyang mawala ang hiram na singsing. Kaya hanap dito, hanap doon, kahig dito, kahig doon ang ginawa ni Inahing Manok. Hindi niya nakita ang nawawalang singsing. Nang nalaman ni Lawin ang pangyayari, galit na galit ito at sinabi na kapag hindi makita ni Inahing Manok ang singsing ay kukunin at dadagitin niya ang mga sisiw ni Inahing Manok. Araw-araw ay naghahanap si Inahing Manok ng nawawalang singsing. Maging ang iba pang Inahing Manok ay tumulong sa pa-ghahanap upang hindi dagitin ni Lawin ang kanilang mga sisiw. Ngunit hindi pa rin nila nakita ito hanggang tuluyan nang magalit si Lawin kay Inahing Manok.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

114

Magmula na noon hanggang sa kasalukuyan ay di pa nakikita ang nawawalang singsing kaya dinadagit pa ni Lawin ang mga sisiw ng Inahing Manok.

Mga Alituntunin sa Paglaro ng Lawin at Sisiw

1. Bumuo ng anim na pangkat na may bilang na sampo o higit pa. Dapat pantay ang bilang ng manlalaro sa mga pangkat.

2. Maglaban-laban ang pangkat 1 at pangkat 2, pangkat 3 at pangkat 4, pangkat 5, at pangkat 6.

3. Ang guro ang magbibigay ng hudyat sa pagpapasimula ng laro, at siya rin ang tatayong tagahatol nito.

4. Pumili ng pinakamalakas sa mga manlalaro na siyang maging lider o nasa unahan ng hanay.

5. Mamili rin ng isa pang maliksing manlalaro na siyang nasa hulihan ng hanay.

6. Ikakabit ang dalawang kamay sa baywang ng kasunod na manlalaro at kailangang higpitan ang pagkakahawak nito.

7. Lagyan ng panyo sa likod malapit sa baywang, ang huling manlalaro ng bawat pangkat.

8. Kailangan nakahanay nang maayos ang bawat pangkat bago umpisahan ang paglalaro.

9. Sa paghudyat ng guro, magsimulang iikot ang bawat pangkat at sikaping maagaw ng lider ang panyo na nasa likod ng huling manlalaro sa pangkat ng kalaban. Kapag naagaw ng kalaban ang panyo, bigyan sila ng puntos.

10. Ang makakuha ng mataas na puntos ay siyang panalo.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

115

Lawin at Sisiw

Ang larong Lawin at Sisiw ay isa ring laro na tumutulong sa pagpapaunlad ng kasanayan sa pagiging mabilis at maliksi. Nagagamit din dito ang lakas at tatag ng kalamnan.

Tinatawag din ang larong ito na ‘Touch the Dragon’s Tail’, ‘Hablutin mo ang Buntot Ko’ at iba pa. Sa paglalaro nito, kailangang maging listo at maliksi upang maagaw ang panyo.

Kailangan ng mga sisiw ang proteksyon katulad ng isang manlalaro. Layunin ng inahin na iiwas ang kaniyang mga sisiw mula sa mga kamay ng lawin.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

116

-

Lagyan ng tsek (P)ang kolum na naglalarawan ng inyong tapat na sagot.

Ako ay Madalas Minsan Hindinakikinig at nakikilahok sa talakayansumali sa lahat ng mga aralinnakauunawa sa kahalagahan ng paglarosumusunod sa mga alituntunin ng laronasisiyahan habang nakikipaglaro

Balikang muli ang inyong Fitness Diary at isulat ang iyong mga natutuhan na mga kasanayan sa paglaro ng Lawin at Sisiw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

417

TALAAN NG MGA SALITAEdukasyong Pangkatawan

Agility – kakayahang magpalit o mag-iba ng posisyon ng katawan nang mabilisan at paayon sa pagkilos

Balance – kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance) kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa pag-ikot sa ere (in flight)

Body Composition – ay dami ng taba at parte na walang taba (kalamnan, buto) sa katawan

Cardiovascular Endurance (Tatag ng puso at Baga) – Kakayahang makagawa ng pangmatagalang gawain na gumagamit ng malakihang mga galaw sa katamtaman hanggang mataas na antas ng kahirapan

Coordination – kakayahan ng ibat-ibang parte ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa nang walang kalituhan.

Flexibility (Kahutukan) – kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan.

Frequency – kung gaano kadalas ginagawa ang anumang gawaing pisikal sa loob ng isang linggo.

Health-Related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kalusugan ng tao, at sa pagtulong sa kakahayan na umiwas sa sakit.

Muscle – kalamnan ng tao

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

418

Muscle Conditioning – pagtugon sa pagpapalakas at pagpapatibay ng mga muscle o kalamnan ng tao

Muscular Endurance (Tatag ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na matagaln ang paulit-ulit at at mahabang paggawa

Muscular Strength (Lakas ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na makapagpalabas ng pwersa sa isang beses na buhos ng lakas

Physical Activity (Gawaing Pisikal) – mga gawaing gumamamit ng paggalaw ng katawan o bahagi ng katawan

Physical Activity Pyramid Guide – gabay na nagtatakda kung ilang beses sa isang linggo mainam na gawin ang mga tinunukoy na physical activities o gawaing pisikal. Hango ito mula sa Filipino Pyramid Guide

Physical Fitness Components or Parameters – sangkap ng Physical Fitness na nagtatakda ng kalagayan ng kalusugan ng tao; nahahati ito sa Health-Related Components at Skill-Related Components

Power – kakayahang makapagpalabas ng puwersa nang mabilisan batay sa kombinasyon ng lakas at bilis ng pagkilos

Reaction Time – kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo,pag-abot at pagtanggap ng paparating na bagay o sa mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari

Sedentary Activities – mga gawaing hindi masyadong nangangailangan ng enerhiya o energy; halimbawa ay paghiga sa kama, pag-upo ng matagal, panonood ng TV, atbp.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

419

Skill-related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kakayahan ng paggawa o husay ng tao na gumalaw

Speed (Bilis) – ay ang kakayahan sa mabilis na paggalaw ng katawan o ilang bahagi ng katawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Edukasyong Pangkatawan at Pangkalusugan – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralEdukasyong Pangkatawan

Punong Tagapamahala: Jenny Jalandoni Bendal Konsultant: Salve A. Favila, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman:Lordinio A.Vergara, Jo-ann G.Grecia, at Rachelle U. Peneyra Mga Manunulat:Grace M. Forniz , Ruby TN Jimeno , Sonny F. Menese Jr., Teresita T. Evangelista, Genia V.Santos PhD, Julia B. Sabas, Rhodora B.Peña, at Amphy B. Ampong Mga Tagasuri ng Wika: Norbert C. Lartec, PhD, Jane K. Lartec, PhD, at Crisencia G. Saludez Mga Gumuhit ng Larawan: Gerardo G. Lacdao, Joselito P. Loresto, Niles S. Arguelles, Elvin Neal B. Bersamira, at Jason O. Villena Mga Naglayout: Mark Anthony E. Jalandoni at Mickey C. Acorda

Edukasyong Pangkalusugan Punong Tagapamahala: Marilou E Marta R. Benisano, M.A.P.A. Konsultant: Evelina M. Vicencio, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman: Rhodora Formento, at Cristina Sagum Mga Manunulat: Mila C. Taño, Maria Teresita Garcia-Aguilar, Juvy B. Nitura EdD Marie Fe B. Estilloso, Mark Kenneth Camiling, Minerva David, Aidena Nuesca, Reyette Paunan, Jennifer Quinto, at Giselle Ramos

Tagasuri ng Wika: Michael De la Cerna Mga Gumuhit ng Larawan: Roland Allan Nalazon at Sharlyn Sanclaria Mga Naglayout: Ester E. Daso, Jerby S. Mariano, at Mickey C. Acorda

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054, 634-1072E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

Inilimbag sa Pilipinas ng ___________________________________

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.

MaaaringtumawagsaFILCOLSsateleponoblg.(02)439-2204omag-emailsafilcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

iii

Pambungad

Edukasyong Pangkatawan

Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ng Ikaapat na Baitang ng Edukasyong Pangkatawan ay nilalaan para sa inyong mga mag-aaral upang mapag aralan ang asignaturang ito. Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ay pinauunlad upang makatulong sa pagsasakatuparan ng kurikulum ng Ikaapat na Baitang at makapaglaan ng sapat na competencies sa pag-aaral ng asignaturang ito. Sa pamamagitan ng kagamitang ito ay tiyak na magiging panatag sa pagtugon ng mga ninanais na pamantayan o standards na siyang nakasaad sa kurikulum.

Edukasyong Pangkalusugan

Magandang Buhay mga Bata!

Ang aklat na ito ay naglalayong makapag-ambag ng mahahalagang kaala-man, kasanayan sa asignaturang Edukasyong Pangkalusugan para sa ikaapat na baitang, batay sa kasalukuyang balangkas ng kurikulum ng Kagawaran ng Edukasyon na nakapaloob sa kompetensiya ng K to 12 Health Curriculum Guide ng K to 12 Enhanced Basic Education Program.

Kumakatawan sa unang yunit ang wastong nutrisyon na kailangan para sa maayos na paglaki at pag-unlad. Ang pagkain ay isa sa pangunahing pinagkukunan ng sustansiya para sa katawan. Ang wasto, balanse, at ligtas na pagkain ay nakatutulong upang matiyak ang wastong nutrisyon para sa ating kalusugan at matiyak ang tamang sustansiya, sukat, at kaligtasan ng pagkain. Mauunawaan din dito ang kahalagahan ng pagsuri at pagpapanatiling malinis at ligtas ang pagkain upang maiwasan ang sakit na dala ng marumi at hindi ligtas na pagkain.

Saklaw ng ikalawang yunit ang iba’t ibang uri ng mga karaniwang sakit, kung paano ito maiiwasan at isagawa ang mga gawaing pangkalusugan laban sa mga sakit.

Binigyang-diin sa ikatlong yunit ang kahalagahan ng wastong paggamit ng gamot upang hindi malagay sa panganib ang ating kalusugan.

Sa ikaapat na yunit matututunan ang mga gawain sa oras ng kalamidad at sakuna tulad ng lindol, bagyo, pagputok ng bulkan, at sunog na maaaring magdulot ng malaking pinsala sa mga ari-arian at maging sa buhay ng tao.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

v

YUNIT III PAGPAPATULOY SA PAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

Aralin 1 Balik-tanaw sa mga Sangkap ng Physical Fitness................................................ 118

Aralin 2 Paglinang ng Flexibility..............……................ 129

Aralin 3 Paglinang ng Koordinasyon............................. 136

Aralin 4 Rhythmic Interpretation.................................... 143

Aralin 5 Likhang Sayaw.......................….…….............. 149

Aralin 6 Pangunahing Kaalaman sa Sayaw na Liki............................................... 155

Aralin 7 Kasanayan sa Pasayaw ng Liki........................ 160

Aralin 8 Liki: Ang Katutubong Sayaw Mula sa Negros Occidental.............................. 164

TALAAN NG MGA NILALAMAN

Edukasyong Pangkatawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

1

Edukasyong Pangkatawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

117

PAGPAPATULOY SA PAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

YUNIT III

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

118

YUNIT III PAGPAPATULOY SA PAGPAPAUNLAD NG

PHYSICAL FITNESS

Balik-tanaw sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Cardiovascular Endurance, Muscular Strength, Muscular Endurance, Flexibility,

at Body Composition)

Sa nakaraang dalawang yunit, nakilala ninyo ang Filipino Activity Pyramid Guide at naunawaan ninyo ang kahalagahan nito sa pagpili ng mga gawain para sa pagkakaroon ng mataas na antas ng kalusugan. Ang health-related components ay mga sangkap ng physical fitness na kadalasang ginagamit sa pang-araw-araw na gawain sa loob at labas ng tahanan, sa paaralan, at sa pamayanan.

ARALIN 1

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

119

Ang limang sangkap ng health-related fitness ay ang sumusunod:

•Cardiovascular Endurance (Katatagan ng puso at baga) – kakayahang makagawa ng pangmatagalang gawain na gumagamit ng malakihang mga galaw sa katamtaman hanggang mataas na antas ng paggawa

•Muscular Endurance (Katatagan ng kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na matagalan ang paulit-ulit at mahabang paggawa

•Muscular Strength (Lakas ng kalamnan) – kakayahan ng kalamnan (muscles) na makapagpalabas ng puwersa sa isang beses na buhos ng lakas

•Flexibility (Kahutukan) – kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan

•Body Composition – dami ng taba at parte na walang taba (kalamnan, buto, at tubig) sa katawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

120

Ang Filipino Activity Pyramid Guide ay nagpapaalala sa mga gawaing pisikal na maaaring malinang sa isport, laro, sayaw, at pang-araw-araw na gawain sa loob at labas ng tahanan. Ito ay gumagabay kung aling mga gawaing pampisikal ang maaaring gawin nang palagi, madalas, madalang o paminsan-minsan para mapanatili ang kalusugan.

Tunghayan ang mga nakatalang gawaing pisikal sa bahay, sa paaralan o sa labas ng tahanan. Tukuyin kung gaano kadalas itong ginagawa sa pamamagitan ng paglagay ng karampatang bilang:

4 = palagi 3 = madalas 2 = madalang 1 = paminsan-minsan

Isulat din kung anong sangkap ng fitness ang nalilinang at napapaunlad nito.

Gawaing Pisikal Gaano kadalas

Sangkap ng Fitness na nalilinang/

napapauunlad1. paggamit ng hagdan sa pag-

akyat at pagbaba ng bahay/gusali/mall

2. paglalakad patungo at pabalik sa paaralan/simbahan/park

3. pakikipaglaro ng batuhang bola/ patintero

4. pag-igib ng tubig/pagbuhat ng mabigat

5. pagtayo nang matagal habang nag-aabang ng sasakyan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

121

6. pakikipaglaro ng syato/tumbang preso

7. pakikipaglaro ng habulan8. pagligpit ng gamit/laruan9. pag-eehersisyo10. pagsasayaw

11. Iba pa (Isulat dito ang wala sa talaan)

Kabuuang Puntos

Ilan ang natamo mong puntos sa gawaing ito? ______

Alam mo ba na may kahulugan ang puntos na iyong natamo sa pagsagot sa unang gawain? Tunghayan ang kahulugan ng iyong puntos.

45 pataas Pinakamataas na antas ng gawaing pisikal33-44 Mataas na antas ng gawaing pisikal

21-32 Patungo sa mataas na antas ng gawaing pisikal

11-20 Nagsisimula pa lamang sa gawaing pisikal

10 pababa Inactive. Maaaring mauwi sa sedentary lifestyle

Kulayan ang mukhang akma sa inyong naramdaman sa resulta ng gawain.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

122

Kahit ano pa man ang kinalabasan ng pagtaya sa iyong gawaing pisikal, hindi pa huli ang lahat. Mahaba pa ang panahon upang maiangat mo ang antas ng iyong gawaing pisikal. Ngayon ang panahon upang magsimula ka dahil kapag nagwalang-bahala ka baka dumating ang panahon na maging huli na ang lahat lalo pa sa panahon ngayon na uso na ang mga laro sa makabagong gadget tulad ng cellphone, computer, iPad, at iPhone.

Hindi naman masamang magkaroon ng gadget lalo na at gagamitin ito sa makabuluhang paraan tulad sa pag-aaral. Ngunit maraming kabataan na ang nahihilig sa mga laro sa computer at iba pang gadget na makapanghihikayat ng palaupong pamumuhay (sedentary lifestyle).

Upang matiyak mo na magiging physically fit ka, piliing tumulong sa mga gawaing-bahay kaysa mag-utos.

Makipaglaro sa mga kaibigan sa paaralan o sa pamayanan kaysa maglaro ng computer games.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

123

maglakad kaysa sumakay

gumamit ng hagdan kaysa mag-elevator o escalator

mag-ehersisyo

Ang mga ito at marami pang ibang gawaing pisikal ay susi sa pagkakaroon ng mataas na antas ng physical fitness.

Ngayon, subukan mong lumahok sa Fitness Challenge. Ang klase ay hahatiin sa tatlong pangkat. Bawat pangkat ay magtutungo sa isang bahagi ng palaruan at isagawa ang challenge dito sa loob ng limang minuto.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

124

FITNESS CHALLENGE

w

Paraan ng Paglalaro: Gagawin ng bawat miyembro ng pangkat ang hamon sa loob ng limang minuto. Hintayin ang hudyat ng guro bago pumunta sa susunod na hamon. Sundin ang direksiyon papunta sa gawain. Maging maingat at iwasang makasakit ng kalaro.

1. Group Rope Jumps (Sabayang Pagtalon sa Lubid)

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

125

a. Dalawang miyembro ang hahawak ng lubid sa magkabilang dulo. Sila ang mag-iindayog ng lubid papunta sa kanan at kaliwa lamang. Siguraduhing sabay ang pag-indayog ng lubid.

b. Pag-indayog ng lubid, sabay-sabay tatalon ang lahat ng miyembro ng grupo paharap at patalikod.

c. Tuloy-tuloy ang paglundag nang sabay-sabay hanggang matapos ang oras.

2. Hula Hoop Over and Under Relay

a. Ang buong pangkat ay hahanay at magkakahawak ang mga kamay.

b. Ang hula hoop ay isusuot sa paa ng unang miyembro at ipapasa sa kasunod na miyembro na magkahawak ang mga kamay.

c. Kailangang maipasa na hindi naghihiwalay ang hawak ng kamay.

d. Gawin ito nang mabilis hanggang sa huling miyembro.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

126

3. Coffee Grinder

a. Ilagay ang isang kamay sa sahig. Itukod ang paa habang inuunat ang katawan. Ilagay ang isang kamay sa tagiliran kapantay ng nakaunat na katawan.

b. Iikot ang buong katawan nang diretso na parang orasan at hindi inaalis ang pagkakalapat sa sahig.

Lagyan ng tsek (P) ang angkop na hanay ayon sa iyong pagsagawa ng Fitness Challenge.

Gawain Sangkap ng Fitness na nalinang

Pagsasagawa 3 2 1

1. Group Rope Jumps

2. Hula Hoop Over and Under Relay

3. Coffee Grinder

3 – maayos na naisagawa 2 – naisagawa 1 – hindi naisagawa

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

127

Ang mga sangkap ng fitness ay malilinang nang mabuti kung naisasagawa nang tama ang gawaing pisikal. Ang palagiang aktibong paglahok sa mga laro, gawain sa bahay, paaralan, at pamayanan ay makatutulong sa pagpapataas ng antas ng physical fitness. Ang mataas na antas ng physical fitness ay daan para sa magandang kalusugan

Ayon sa iyong paglahok sa laro, paano mo tatayain ang iyong sarili ayon sa iyong pagkilos? Tayain ang sarili sa pamamagitan ng pagtsek sa patlang na naaayon sa iyong sagot.

1. Gaano mo nagustuhan ang laro? _____ sapat lang _____ sobra _____ sobra-sobra

2. Gaano kabilis ang iyong pagtakbo? _____ sapat lang _____sobra _____ sobra-sobra

3. Gaano kalakas ang iyong bisig sa paggawa ng coffee grinder?

_____ sapat lang _____ sobra _____ sobra-sobra4. Naramdaman mo ba ang bilis ng pintig ng iyong puso sa

pagtalon sa lubid at pagtakbo? _____ sapat lang _____ sobra _____ sobra-sobra

5. Nakatagal ka ba sa mga pagsubok na ginawa?_____ sapat lang _____ sobra _____ sobra-sobra

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

128

Laging isaisip na ang pang-araw-araw na gawain kahit saan ka man ay makalilinang o magpapaunlad sa antas ng iyong physical fitness. Kaya mo bang ipagpatuloy ang iyong nasimulan na?

Isulat o ilarawan ang paborito mong gawaing pisikal sa isang linggong talaan. Ito ay magpapaalala ng iyong commitment na maipagpatuloy ang nasimulan mo nang gawain upang mapanatili o mapaunlad ang antas ng iyong physical fitness.

Talaan ng Aking Isang Linggong Physical ActivityAraw Gawaing Pisikal Oras

LunesMartesMiyerkulesHuwebesBiyernesSabadoLinggo

_________________

Lagda

Mga Nagpapatunay

Magulang Guro Kamag-aral

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

129

Paglinang ng Flexibility

Ang pagpapatuloy ng pagpapaunlad ng physical fitness ang pangunahing layunin sa araling ito. Ang mga gawaing makatutulong sa pagpapaunlad ng flexibility (kahutukan) bilang sangkap ng kaangkupang pisikal (health-related component) ay bibigyang pansin upang lubos na maunawaan ang kahalagahan nito sa paglalaro, pagsasayaw, at mga pang-araw-araw na gawain.

ARALIN 2

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

130

Filipino Pyramid Activity Guide

Sagutin ang sumusunod:1. Ano ang kaugnayan ng bawat bahagi ng pyramid sa

pagpapaunlad ng iba’t ibang bahagi ng katawan?

2. Gaano kadalas ang pagsasagawa ng mga gawaing makapagpapaunlad ng flexibility (kahutukan) ng katawan?

`

Ang kahutukan ay kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan. Kinakailangan ang kahutukan ng katawan upang maisagawa ang mga pang-araw-araw na gawain tulad ng pagbangon sa pagkakahiga, pagbuhat ng bagay, pagwalis sa sahig, at iba pa.

Ang antas ng kahutukan ng katawan ay bumababa kapag tumanda ang isang tao dahil sa palaupong pamumuhay. Kapag

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

131

walang sapat na kahutukan, nagiging mahirap ang pagsasagawa ng mga pang-araw-araw na gawain

Tingnan ang mga larawan sa ibaba. Tukuyin kung alin sa mga larawan ang nagpapakita ng kahutukan ng katawan. Sabihin kung ang mga gawaing ito ay pang-araw-araw na gawain, ehersisyo, laro, o sayaw.

Pag-abot ng bagay na mataas

Pag-unat Pagsayaw ng ballet

Pag-gymnastic Pagpitas ng bunga sa puno

Pagkarate

Pagbasketball Pagsasayaw ng ballroom

Pagwawalis

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

132

Upang subukin ang ating kakayahan sa kahutukan, gawin ang mga sumusunod na gawain sa tulong ng iyong guro. Gawin ito nang naaayon sa pamamaraan at may sapat na pag-iingat.

Gawain: Paglinang sa kahutukanTwo-Hand Ankle Grip

Pamamaraan:

1. Bahagyang ibaluktot ang katawan sa harap. Sa pamamagitan ng pagdikit ng dalawang sakong (heel) ng paa, abutin ng mga kamay sa pagitan ng mga binti ang bukong-bukong (ankle).

2. Pag-abutin ang mga kamay sa harap ng mga bukong-bukong.

3. Panatilihing nakahawak ang mga kamay sa harap ng mga bukong-bukong sa ayos ng sakong ng paa.

4. Manatili sa posisyon sa loob ng limang segundo (5).

Ang pagpapaunlad ng flexibility o kahutukan ng kalamnan ay nakatutulong upang mapadali ang pagsasagawa at mapaganda ang isang gawain. Ang paglinang sa mga gawaing makatutulong sa flexibility ng katawan ay inaasahan upang matamo ang inaasahang antas ng physical fitness. Ang two-hand ankle grip ay isa lamang sa mga gawaing sumusubok sa flexibility.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

133

Mahalagang malaman at mapaunlad ang flexibility o kahutukan. Tingnan ang talaan sa ibaba at sabihin sa pamamagitan ng paglagay ng tsek sa kolum kung alin ang mga makapagpapaunlad ng iyong flexibility o kahutukan. Kopyahin ang talaan sa iyong kuwaderno at sagutan ito.

Mga Gawaing Pisikal Makapagpapaunlad ng flexibility

Mga Gawain•Pagdampot o pag-abot ng bagay•Paglilinis nang may hawak na mop•Pagsasampay ng damit•Pagsusuot ng medyas at sapatos•Pagsuot at paghubad ng damit •Paglalaro (bending body, limbo rock,

at iba pa)• Pag-eehersisyo•Pag-unat ng beywang•Pag-unat ng braso•Pagpaling ng ulo sa kanan at kaliwa•Pagbaluktot ng katawan sa harap,

tagiliran, at likuran

Ilan sa talaan ng mga gawain at ehersisyo ang inyong nalagyan ng tsek?

May alam ka pa bang gawain na makatutulong sa iyo upang mapaunlad mo ang iyong flexibility?

Gumawa ka ng talaan ng mga ito. Ibahagi mo sa mga kamag-aral mo ang iyong talaan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

134

Ang pagpapaunlad ng flexibility o kahutukan ay tuloy-tuloy na proseso. Hindi makukuha sa isang iglap ang pagsasagawa ng mga gawain o ehersisyo bagkus ito ay patuloy na nililinang.

Sa tulong ng isang kontrata na nasa ibaba, gumawa ng personal na kontrata para sa patuloy na paglinang ng flexibility o kahutukan. Ipasa ang kontrata sa susunod na pagkikita.

Mga karagdagang gawain para sa pagpapaunlad ng flexibility o kahutukan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

135

KONTRATA NG PATULOY NA PAGLINANG NG FLEXIBILITYPangalan: ___________________________Pangkat: ___________________________

Ako si____________________ na nangangakong patuloy na pauunlarin ang flexibility o kahutukan ng aking katawan.

Bilang pagtupad sa aking pangako, ako ay gagawa at makikilahok sa mga gawaing makapagpapaunlad ng aking flexibility o kahutukan. Isulat ang mga gawain na makapagpapaunlad sa flexibility o kahutukan.

1._____________________________________________

2._____________________________________________

3._____________________________________________

4._____________________________________________

5._____________________________________________

6._____________________________________________

________________________Lagda ng Mag-aaral

___________________ ________________ Lagda ng Magulang Lagda ng Guro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

136

Paglinang ng Koordinasyon

ARALIN 3

Isa sa mga sangkap ng skill-related physical fitness ay ang koordinasyon. Ang koordinasyon ay ang kakayahan ng iba’t ibang bahagi ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa nang walang kalituhan.

Ang iyong paglahok sa mga gawain sa araling ito ay makatutulong sa paglinang nito.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

137

Sa simpleng paglalakad, paglalaro, pagsasayaw, at pagsasagawa ng pang-araw-araw na gawain, mapapansin mo na may koordinasyon ang iba’t ibang bahagi ng iyong katawan kaya ka nakakikilos nang maayos. Katulad ng iba pang sangkap ng physical fitness, ang koordinasyon ay mahalaga upang ang mga bahagi ng katawan ay gumalaw nang magkakaiba ngunit bahagi ng kabuuan.

Bilang sangkap ng physical fitness, dapat taglayin ng bawat isa ang koordinasyon para makakilos nang maayos at mabawasan o maiwasan ang pagkakaroon ng sakuna sa pagsasagawa ng anumang gawaing pisikal. Ang koordinasyon ay ang kakayahan ng iba’t ibang bahagi ng katawan na kumilos nang sabay-sabay nang walang kalituhan.

Ang koordinasyon ng mata at kamay ay kailangan mo upang maisulat mo ang iyong binabasa, makasalo ka ng bola o bagay o masalang ang paparating na bagay na maaaring tumama sa iyo. Ang koordinasyon naman ng kamay at paa ay mahalaga sa iyong paglalakad, pagsasasayaw, paglalaro, at paggawa ng pang-araw-araw na gawain.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

138

Nasubukan na ba ninyong maglaro ng computer games? Naniniwala ba kayong ito ay nakalilinang ng koordinasyon ng mga mata at kamay? May mga pag-aaral na nagsasabing nakalilinang nga ng eye-hand coordination ang paglalaro ng computer games ngunit dapat ito ay gawin nang madalang lamang dahil nakakakonsumo ito ng maraming oras. Mahalaga pa rin para sa batang katulad mo na matutong magbaha-bahagi ng oras para sa pag-aaral, paglalaro, pagtulong sa bahay, at iba pang makabuluhang gawain sa pang-araw-araw.

Ang koordinasyon bilang sangkap ng fitness ay malilinang at mapauunlad sa pamamagitan ng mga gawaing pisikal.

Handa ka na bang subukan ang mga ito?

Halina at lumahok sa mga gawain upang malinang ang iyong koordinasyon.

Gawain 1: Paglinang ng Koordinasyon

Koordinasyon sa PaglakadPamamaraan:

1. Tumayo nang tuwid na magkadikit ang paa sa panimulang posisyon.

2. Sa unang bilang, ihakbang ang kanang paa pasulong kasabay ng pag-swing ng kaliwang kamay sa harap.

3. Sa ikalawang bilang, ulitin ang paghakbang sa kaliwang paa kasabay ng pag-swing ng kanang kamay sa harap.

4. Sa ikatlong bilang, ulitin ang pamamaraan bilang 2.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

139

Gawain 2: Gamit ang Hula Hoop (Buklod)Figure 1. Panimulang ayos: Magkatabi ang mga paa, hawak ang buklod sa gilid.

a. Humakbang pakanan, ilagay ang buklod sa dibdib - blg. 1b. Tumingkayad, ilagay ang buklod sa itaas - blg. 2c. Ulitin ang (a) - blg. 3d. Ibalik sa panimulang posisyon - blg. 4e. Ulitin ang a-d pakaliwa - 4 blg.f. Ulitin ang a-e pakanan at pakaliwa nang salitan - 8 blg.

Figure 2.Panimulang ayos: Magkatabi ang mga paa, hawak ang buklod sa gilid.

a. Ihakbang ang kanang paa, pasudsod sa unahan - blg. 1 (forward lunge), ilagay ang buklod paharapb. Humakbang pakanan, itaas ang buklod - blg. 2c. Ulitin ang (a) - blg. 3d. Ibalik sa panimulang posisyon - blg. 4e. Ulitin ang a-d pakaliwa - 4 blg.f. Ulitin ang a-e pakanan at pakaliwa nang salitan - 8 blg.

Figure 3.Panimulang ayos: Magkatabi ang mga paa, hawak ang buklod sa gilid.

a. Lumundag nang pabukaka,ilagay ang buklod pakanan - blg. 1b. Ilagay ang buklod sa itaas - blg. 2c. Ilagay ang buklod pakaliwa - blg. 3d. Ibalik sa panimulang posisyon - blg. 4e. Ulitin ang a-d pakaliwa - 4 blg.f. Ulitin ang a-e pakanan at pakaliwa nang salitan - 8 blg.

5. Sa ikaapat na bilang, ihakbang ang kaliwang paa sa tagiliran na bahagyang nakabaluktot ang tuhod (lunge sideward) kasabay ng pagtaas ng kanang kamay sa tagiliran kapantay ng balikat.

6. Ulitin lahat simula sa kaliwang paa. 7. Ulitin pa muli ng dalawang beses simula sa kanan at

kaliwa.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

140

Sagutin ang mga tanong:

1. Mahirap bang gawin ang koordinasyon sa paglalakad? Ang paggamit ng Hula Hoop? Bakit?

2. Paano makatutulong ang mga gawaing ito sa pagpapaunlad ng iyong koordinasyon?

3. Sa isinagawang gawain, maaari mo bang sabihin kung ano ang kahalagahan ng pagtaya ng iyong koordinasyon?

Mahalagang malaman at mapaunlad ang koordinasyon ng iyong katawan. Tingnan ang talaan sa ibaba at sabihin sa pamamagitan ng paglagay ng tsek sa kolum kung paano mo mapaunlad ang iyong koordinasyon. Kopyahin ang talaan sa iyong kuwaderno at sagutan ito.

Mga GawainAraw-araw

na ginagawa

3-4 beses sa isang linggo

Isang beses

saIsanglinggo

Paglakad papunta at pabalik sa paaralanPag-ehersisyo na may tugtogPaggawa ng jumping jacks

Ang pagpapaunlad ng koordinasyon ng katawan ay nakatutulong upang mapadali ang pagsasagawa at mapaganda ang isang gawain. Ang paglinang sa mga gawaing makatutulong sa koordinasyon ng katawan ay inaasahan upang matamo ang inaasahang antas ng physical fitness. Ang koordinasyon sa paglalakad at ang paghula hoop ay mga gawaing sumusubok sa koordinasyon ng katawan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

141

Panonood at paggaya ng sayaw sa TVPagwawalis nang tamaPaglakad, pagtayo, at pag-upo nang maayosPag-abot at pagpasa ng mga gamit na di nalalaglag(itala rito ang iba mo pang gawain)

Pagkaraan ng isang linggo, balikan mo ang talaang ito at tingnan kung nagawa mo talaga. Kaya mo ba ang pagsubok na ito?

Ang pagpapaunlad ng koordinasyon ay tuloy-tuloy na proseso. Hindi ito makukuha sa isang iglap na pagsasagawa ng mga gawain o ehersisyo bagkus ito ay patuloy na nililinang.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

142

Sa tulong ng kontratang nasa ibaba, gumawa ng personal na kontrata para sa patuloy na paglinang ng koordinasyon. Ipasa ang kontrata sa susunod na pagkikita.

KONTRATA NG PATULOY NA PAGLINANG NG KOORDINASYON

Pangalan: _______________________ Pangkat: _______________________ Ako si____________________ na nangangakong patuloy na pauunlarin ang aking koordinasyon.

Bilang pagtupad sa aking pangako, ako ay gagawa at makikilahok sa mga gawaing makapagpapaunlad nito. Isulat ang mga gawaing makapagpapaunlad sa koordinasyon.

1._____________________________________________

2._____________________________________________

3._____________________________________________

4._____________________________________________

5._____________________________________________

6._____________________________________________

_____________________ Lagda ng Mag-aaral

__________________ __________________ Lagda ng Magulang Lagda ng Guro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

143

Rhythmic Interpretation

Ilan lamang sa maraming paraan upang mapaunlad ang iba’t ibang sangkap ng fitness ang mga gawaing pang-araw-araw, paglahok sa mga palaro, pagsasayaw, at pagsasanay sa fitness center.

Sa araling ito, susubukan ninyong magsagawa ng rhythmic interpretation upang gumalaw ayon sa uri ng tugtog at tema. Hangad ng araling ito na mapaunlad pa ang inyong physical fitness sa pamamagitan ng ganitong gawain na siguradong kagigiliwan ninyo.

ARALIN 4

Boy and girl doing exercise

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

144

Gawin ang sumusunod na halimbawa sa pamamagitan ng galaw ng inyong buong katawan ayon sa lawak ng inyong imahinasyon at interpretasyon.

1. Eroplanong paalis sa paliparan2. Nagsasayaw na puno ng kawayan3. Kilos ng aso, kangaroo at paru-paro4. Iba’t ibang damdamin tulad ng masaya, malungkot, galit, at

takot Kaya mo pa bang gayahin ang lipad ng eroplano, saranggola, at ibon o maipakikita ang masungit na panahon at iba’t ibang uri ng saloobin sa pamamagitan ng galaw ng iyong katawan o mga bahagi nito na may saliw na tugtugin? Subukan mong gawin ang sumusunod:

Kapag lalapatan ng tugtog ang inyong ginawa, ito ba ay mabilis, katamtaman, o mabagal?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

145

Ang rhythmic interpretation ay gawaing nagbibigay-laya sa isang tao o grupo na makapagpahayag ng saloobin o makapagtalastasan sa pamamagitan ng galaw ng buong katawan. Ito ay maaaring gawin sa pamamagitan ng characterization at dramatization. Ilan sa mga halimbawa ng interpretasyon ay ang sumusunod:

1. Kalikasan – panahon, hayop, halaman2. Likhang-isip na bagay – higante o duwende, engkantada,

awiting pambata3. Mga gawain/hanapbuhay ng tao – guro, drayber, ballet dancer,

paglalaba, pagmamaneho4. Mga sasakyan – eroplano, tren, bus, barko, bisikleta5. Machinery – orasan, elevator, crane, forklift6. Moods/damdamin – masaya, malungkot, galit

Ang tamang paggalaw ng katawan ay paraan upang matukoy ng mga manonood ang ipinahihiwatig na mensahe. Sa ganitong gawaing nalilinang din ang inyong pagkamalikhain bukod pa sa mga sangkap ng fitness na sabay-sabay na nalilinang sa iba’t ibang paggalaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

146

Hahatiin ang klase sa apat na pangkat. Pipili kayo ng lider upang bumunot ng tema na inyong gagawan ng interpretasyon.

Gawain:

Pagkatapos makabunot ng tema, pag-usapan ng inyong pangkat ang ideya kung paano ito isasagawa pati na ang iba’t ibang kilos ng katawan na aayon sa tema.Ang inyong guro ang magbibigay ng tugtog kung saan ninyo ilalapat ang inyong mga ginawang galaw.

Mga dapat tandaan:

1. Ang bawat miyembro ng pangkat ay magsasagawa ng pinag-usapang galaw ayon sa tugtog.

2. Sa pagsasagawa, dapat malinaw sa mga nanonood ang mensaheng inyong nais iparating.

3. Iayon sa tugtog ang galaw.

4. Gawin ang pagsasanay sa loob ng limang minuto.

5. Ipakita ang ginawa sa klase.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

147

Paano ninyo isinagawa ang rhythmic interpretation? Lagyan ng tsek ang kolum na naglalarawan ng inyong sama- samang pagganap bilang isang pangkat.

Tema ng Pangkat Sang-ayon Di Sang–ayon

Naintindihan ng manonood ang mensahe ayon sa tamang paggalaw ng katawan

Naisagawa ang mga galaw ayon sa tugtog

Lahat ng miyembro ay tumulong sa pagbuo ng interpretasyon

Ano ang inyong pakiramdam pagkatapos ng gawain?

Ang rhythmic interpretation ay isa lamang sa mga gawaing pisikal na makatutulong makapagpaunlad ng physical fitness. Sa pagsasagawa nito, dapat naaayon ang galaw sa tema at sa tugtog na inilalapat dito. Hinihikayat ang tamang paggalaw ng buong katawan. Maaaring ito ay mabilis, mabagal, magaan, o mabigat ang galaw na may direksiyon may sangkap ng antas.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

148

Ang rhythmic interpretation ay isang masayang gawain na makatutulong sa pagpapaunlad ng antas ng physical fitness. Nais mo bang ipakita sa iyong pamilya ang iyong kakayahang lumikha ng kilos ayon sa tema at tugtugin?

Gawin mo ang sumusunod:

1. Pumili ng paboritong awitin o tugtugin na maaaring gawan ng galaw.

2. Tukuyin ang mensaheng nais iparating.3. Gumawa ng iba’t ibang galaw ayon sa tema.4. Ipakita ang ginawa sa mga magulang at kapatid.5. Hingin ang kanilang pagtaya sa ginawa.

Panuto: Gawin ng pangkatan ang nakatalagang gawain upang lubos na malinang ang pagkamalikhain at ang nakatalagang gawain bilang takda sa linggong ito.

Mahusay Di-gaanong mahusay

Kailangan pang pagbutihan

Tema Tugtog Mga galaw na nilikha Mensahe

Lagda ng pamilya: __________________________

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

149

Likhang-Sayaw

Madalas ba kayong manood ng mga kompetisyon sa sayaw? Napapansin ba ninyo ang iba’t ibang kilos at galaw na ginagawa nila?

Sa araling ito, subukang lumikha ng isang sayaw na gagamit ng iba’t ibang hakbang ayon sa napiling tugtog. Mabilis o mabagal man ang awitin o tugtog na napili ninyo, tiyak kaya ninyo itong likhaan ng mga galaw.

ARALIN 5

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

150

Ang pagsasayaw sa saliw ng tugtugin ay masayang gawain. Bukod sa nakalilibang ito ay nakatutulong din sa pagpapaunlad ng physical fitness.

Pakinggan ang iba’t ibang tugtugin na iparirinig sa inyo ng guro.

Kung kayo ang pagagawin ng sayaw ayon sa tugtog, ano-anong mga hakbang ang nais ninyong ilapat?

Alam ba ninyo na ang mga hakbang at galaw na ginagamit sa anumang uri ng sayaw ay nagmumula sa mga galaw lokomotor at di-lokomotor?

Ang paggawa ng kombinasyon ng galaw lokomotor tulad ng paglalakad, pagtakbo, pagtalon, paglundag, leap, hop, skip, gallop, slide/glide at ang paglapat ng di-lokomotor na galaw tulad ng pagbaluktot, pag-unat, pagtulak, paghila, turn at twist, rock, at sway ay makatutulong sa pagbuo ng likhang-sayaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

151

Tumayo kayo na bahagyang malayo sa kaklase. Maaaring humarap sa timog, hilaga, kanluran, o silangan. Makinig sa tugtog na iparirinig ng inyong guro. Lumikha ng galaw gamit ang galaw lokomotor at di-lokomotor. Gumalaw sa iba’t ibang direksiyon na walang nasasagi o nababanggang kaklase. Nakasunod ba kayo sa bilis o bagal ng tugtog? Ano-ano ang mga galaw na ginawa ninyo? Anong direksiyon ang tinahak ninyo?

Ihanda ang sarili sa susunod na gawain.

Gawain 1 Figure I

Lumakad ng apat na beses papunta sa harap........................4 cts Lumakad nang patalikod pabalik sa lugar...............................4 ctsHumakbang sa kanan at ilapit ang kaliwang paa sa kanang paa….............................................................….........2 ctsHumakbang sa kaliwa at ilapit ang kanang paa sa kaliwang paa..........................................................................2 ctsUlitin ang (c) at (d)……………………………………..…...........4 cts

Figure IILumundag paharap ng dalawang beses…………………........4 ctsItiklop nang bahagya ang tuhod at i-sway ang hips sa kanan at kaliwa ng dalawang ulit……………..……….........4 ctsTumalikod at bumalik sa lugar gamit ang walong slides……….......................................……..........8 cts

Gawain 2Ulitin ang hakbang sa Figure I at II at lapatan ng galaw di-lokomotor sa pamamagitan ng kamay at ibang bahagi ng katawan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

152

Tandaan ang mga galaw na ginawa at magsanay kasama ng mga kagrupo sa loob ng limang minuto.

Gawain 3Gawin ang Figure I at II sa saliw ng tugtugin.

Ang likhang sayaw ay maaaring mabuo sa pamamagitan ng kombinasyon ng lokomotor at di-lokomotor na galaw. Higit itong kinagigiliwan kapag ito ay sabay-sabay na ginagawa sa saliw ng tugtugin. Ang palagiang pagsayaw ay may dulot na maganda sa kalusugan dahil napauunlad nito ang physical fitness ng isang tao.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

153

Lagyan ng tsek (P) ang kolum na makapagsasalarawan ng inyong sagot.

Mahirap Katamtaman Madali1. Nagawa ko nang tama

ang mga hakbang sa Figure I at II

2. Naisagawa ko ang mga galaw na tama sa tiyempo at ayon sa tugtog

3. Naglaan ako ng oras upang makapagsanay kasama ng aking mga kamag-aral

4. Naisagawa ko nang maayos ang likhang-sayaw ng aming pangkat

Ang likhang-sayaw ay isang masayang gawain na makatutulong sa pagpapaunlad ng antas ng physical fitness. Nais ba ninyong ipakita ang inyong kakayahang bumuo ng sayaw kasama ang inyong kaibigan o mga kaibigan?

Gawin mo ang sumusunod kasama sila.

• Pumili ng tugtog at pakinggan ito.• Magplano ng mga galaw na maaaring halaw sa mga napanood

o orihinal na likha mo.• Magsanay kayo.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

154

• Ipa-video ang sayaw at ibahagi sa mga kaibigan. Isulat sa talaan ang mga pangalan ng mga kasama mong

lumikha ng sayaw at ang bawat ambag na kilos at galaw upang mabuo ang inyong sayaw.

Pangalan ng mga Kasapi

Ginawang kilos at galaw

Lagda

Ipakita sa guro ang nabuong sayaw at palagyan ng karampatang tsek (P) ang inyong performance. ____ Magaling ____ Mas magaling ____ Napakagaling

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

155

Pangunahing Kaalaman sa Sayaw na Liki

Tunghayan ang mapa ng Negros Occidental. Alam ba ninyo na may isang popular na sayaw sa bayan ng Bago, Negros Occidental?

Ang sayaw ay tinatawag na Liki (Lee-Kee). Ang Liki ay sayaw

na mapang-akit at may indayog ang mga galaw sa palakumpasang

Sa kanang larawan sa itaas, makikita ang kasuotan sa sayaw na ito. Nais ba ninyong matutuhan ang sayaw na ito?

ARALIN 6

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

156

Upang higit na mapahalagahan ang sayaw na Liki, alamin muna ang mga batayang galaw nito tulad ng mga hakbang-sayaw at galaw ng kamay at katawan.

Close Step Step Pattern Counting

Step, close 1,2 3 1M

Touch step Step Pattern Counting

Point, close 1,2 3 1M

Brush Step Step Pattern Counting

Step, brush1,2 3 1M

Waltz Step Step Pattern Counting

Step, close, step 1 , 2, 3 1M

3-Step Turn Step Pattern Counting

Step, step, step while turning 1, 2, 3 1M

Arms in Lateral Position Both arms on one side (either

sideward R or sideward L) about chest high; hands with palms down.

Pag-aralan ang sumusunod na hakbang sayaw at mga arm positions.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

157

Arms in forward Bend Position

with forearm turn R and L; from arms in lateral position; with hands slightly closed, bring R forearms up and out forward in an arc, to finish with R elbow near body and hand with palm up, simultaneously bring L hand near chest, partly closed hand with palm down (cts. 1,2,3) repeat bringing L forearm up and out forward in an arc as R hand is brought to chest (cts. 4,5,6).

Gawain

• Humanap ng kapareha at isagawa ang mga hakbang sayaw na ipinakita ng guro. • Magsanay rin sa galaw ng mga kamay. • Pagsabayin ang galaw ng kamay at paa patungo sa kanan

at kaliwa, paharap at patalikod hanggang matutuhan. • Gawin ito sa loob ng sampung minuto.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

158

A. Gawaing May Kapareha:

Gawin ang sumusunod na kasanayan pakanan at pakaliwa ayon sa saliw ng tugtugin.

Bigyan ng puntos ang pagsasagawa ng kasanayan sa sayaw na Liki.

(Magbibigayan ng puntos ang magkapareha.)

Mga Hakbang-Sayaw 3Magaling

2Katamtaman ang Galing

1Kailangan

pang Magsanay

Close StepTouch StepBrushStepWaltz Step3-Step turnArms in lateral positionArms in forward bend position

Ang tamang pagsasagawa ng mga hakbang- sayaw ay makatutulong sa pagpapahalaga sa kultura ng mga tao sa bayan o rehiyon na pinagmulan ng sayaw.

Ang pagsasayaw ay isa lamang sa mga gawaing pisikal na nakatutulong upang mapaunlad ang physical fitness ng tao.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

159

B. Panlahat na Gawain: Gawin nang sabay-sabay ang bawat hakbang-sayaw na sasabihin ng guro.

Tandaan ang mga hakbang-sayaw at magsanay pa bilang paghahanda sa pagsasayaw ng Liki.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

160

Kasanayan sa Pagsayaw ng Liki

Handa na ba kayong magsayaw? Nagsanay ba kayo sa mga hakbang-sayaw na Liki?

Iparirinig ng inyong guro ang kabuuang tugtog ng sayaw na Liki. Sabayan ng palakpak ang tugtog upang inyong madama ang tamang palakumpasan nito.

ARALIN 7

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

161

Source : Visayan Folkdances Volume 1 by Libertad V. FajardoMeaning : Dance of a coquetteDance Culture : Christian lowlandPlace of Origin : Bago, Negros OccidentalEthnolinguistic Group : VisayanClassification : Courtship

Background/Context: Liki is a dance of coquette. It is characterized by graceful swaying of hips and lifting of skirt. This dance should be done in a flirtatious manner, always looking and flirting with the partner. This comes from Bago, Negros Occidental.

Dance Properties: COSTUME : Dancers are dressed in any Visayan costume. MUSIC : 24 composed of two parts: A and B. COUNT : one, two, three to a measure FORMATION: Partners stand about six feet apart. one to any number of pairs may take part in his dance.

Gawin ang sumusunod. 1. Ipakikita ng inyong guro ang tamang pagsasayaw.

2. Sundan ang demonstrasyon ng guro.3. Magsanay ng may tugtog. 4. Ulitin hanggang matutuhan nang maayos ang buong

sayaw na Liki.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

162

Ang kaalaman sa mga hakbang-sayaw ng Liki at ang tamang pagsasagawa nito ayon sa tugtog ay mahalaga upang mapahalagahan ang kultura ng mga tao sa rehiyon na pinanggalingan nito.

• Sayawin ng buong klase ang Liki.

• Sayawin ang Liki na may kapareha.

• Sayawin ang Liki kasabay ng buong pangkat.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

163

Panuto:

Suriin mo ang iyong sarili at iguhit ang sa wastong hanay.

Hakbang-Galaw Napakagaling Mas Magaling Magaling

Close StepBrush StepTouch Step 3-Step TurnWaltz (Balse)Arms in Lateral Position

Ano ang inyong saloobin ngayong natutuhan mo na ang sayaw na Liki na nagmula pa sa Bago, Negros Occidental?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

164

Liki: Ang Katutubong Sayaw Mula sa Negros Occidental

Sa araling ito, masusukat ang inyong kasanayan sa pagsayaw ng Liki suot ang damit pansayaw.

Ano ang pakiramdam habang suot ang Visayan costume?

ARALIN 8

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

165

Kayo ay hahatiin sa apat na pangkat ng inyong guro. Alamin kung saang pangkat kayo nabibilang.

Gawin ang pagsasayaw ng apat na ulit.

1. Magsimula sa inyong grupo. Magsayaw kasama ng inyong kapareha.

2. Pagkatapos ng isang sayaw kasama ng grupo, lilipat ang lahat ng kaparehang lalaki sa susunod na grupo ayon sa direksiyon na ibinigay sa larawan.

3. Pagkatapos ng apat na ulit na pagsasayaw, bumalik sa unang kapareha.

I

II

III

IV

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

166

A. Panuto: Markahan ang inyong kapareha sa tulong ng 3-point scale, 3 ang pinakamataas at ang 1 ang pinakamababa, gamit ang sumusunod na pamantayan.

PAMANTAYAN 3 2 1Mastery of the Dance (30%)

4 figures memorized

2-3 figures memorized

1 figure memorized

Dance Position & Movements (35%)

Accurate execution of dance steps and move-ments

Some dance steps and movements were executed properly.

Few dance steps and movements were executed properly.

Musicality (20%) 4 figures were danced rhythmically

2-3 figures were danced somewhat rhythmically

1 figure was danced rhythmically

Performance (15%)

Danced with expression, ease and grace

Danced with ease and grace

Danced without expression and with difficulty

Ang katutubong sayaw ay nakatutulong sa pagpapaunlad ng physical fitness bukod pa sa dagdag na kaalaman sa kultura ng bayang pinagmulan nito.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

167

A. Pansariling Ebalwasyon:Lagyan ng tamang smiley ang inyong pagtatanghal.

Kaalaman sa hakbang sayawPagsasayaw ayon sa tamang tiyempoNakasayaw na may tamang expressionNakihalubilo sa ibang kaparehaNasiyahan sa pagsasayawRamdam ang kasiyahan sa antas ng physical finess sa pagsasayaw nang matagal

• Gumawa ng poster.• Paano nakatulong ang pagsasayaw sa pagpapaunlad ng

inyong physical fitness?• Isama sa paglalarawan ang saloobin.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

417

TALAAN NG MGA SALITAEdukasyong Pangkatawan

Agility – kakayahang magpalit o mag-iba ng posisyon ng katawan nang mabilisan at paayon sa pagkilos

Balance – kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance) kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa pag-ikot sa ere (in flight)

Body Composition – ay dami ng taba at parte na walang taba (kalamnan, buto) sa katawan

Cardiovascular Endurance (Tatag ng puso at Baga) – Kakayahang makagawa ng pangmatagalang gawain na gumagamit ng malakihang mga galaw sa katamtaman hanggang mataas na antas ng kahirapan

Coordination – kakayahan ng ibat-ibang parte ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa nang walang kalituhan.

Flexibility (Kahutukan) – kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan.

Frequency – kung gaano kadalas ginagawa ang anumang gawaing pisikal sa loob ng isang linggo.

Health-Related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kalusugan ng tao, at sa pagtulong sa kakahayan na umiwas sa sakit.

Muscle – kalamnan ng tao

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

418

Muscle Conditioning – pagtugon sa pagpapalakas at pagpapatibay ng mga muscle o kalamnan ng tao

Muscular Endurance (Tatag ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na matagaln ang paulit-ulit at at mahabang paggawa

Muscular Strength (Lakas ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na makapagpalabas ng pwersa sa isang beses na buhos ng lakas

Physical Activity (Gawaing Pisikal) – mga gawaing gumamamit ng paggalaw ng katawan o bahagi ng katawan

Physical Activity Pyramid Guide – gabay na nagtatakda kung ilang beses sa isang linggo mainam na gawin ang mga tinunukoy na physical activities o gawaing pisikal. Hango ito mula sa Filipino Pyramid Guide

Physical Fitness Components or Parameters – sangkap ng Physical Fitness na nagtatakda ng kalagayan ng kalusugan ng tao; nahahati ito sa Health-Related Components at Skill-Related Components

Power – kakayahang makapagpalabas ng puwersa nang mabilisan batay sa kombinasyon ng lakas at bilis ng pagkilos

Reaction Time – kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo,pag-abot at pagtanggap ng paparating na bagay o sa mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari

Sedentary Activities – mga gawaing hindi masyadong nangangailangan ng enerhiya o energy; halimbawa ay paghiga sa kama, pag-upo ng matagal, panonood ng TV, atbp.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

419

Skill-related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kakayahan ng paggawa o husay ng tao na gumalaw

Speed (Bilis) – ay ang kakayahan sa mabilis na paggalaw ng katawan o ilang bahagi ng katawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Edukasyong Pangkatawan at Pangkalusugan – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralEdukasyong Pangkatawan

Punong Tagapamahala: Jenny Jalandoni Bendal Konsultant: Salve A. Favila, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman:Lordinio A.Vergara, Jo-ann G.Grecia, at Rachelle U. Peneyra Mga Manunulat:Grace M. Forniz , Ruby TN Jimeno , Sonny F. Menese Jr., Teresita T. Evangelista, Genia V.Santos PhD, Julia B. Sabas, Rhodora B.Peña, at Amphy B. Ampong Mga Tagasuri ng Wika: Norbert C. Lartec, PhD, Jane K. Lartec, PhD, at Crisencia G. Saludez Mga Gumuhit ng Larawan: Gerardo G. Lacdao, Joselito P. Loresto, Niles S. Arguelles, Elvin Neal B. Bersamira, at Jason O. Villena Mga Naglayout: Mark Anthony E. Jalandoni at Mickey C. Acorda

Edukasyong Pangkalusugan Punong Tagapamahala: Marilou E Marta R. Benisano, M.A.P.A. Konsultant: Evelina M. Vicencio, PhD Mga Tagasuri ng Nilalaman: Rhodora Formento, at Cristina Sagum Mga Manunulat: Mila C. Taño, Maria Teresita Garcia-Aguilar, Juvy B. Nitura EdD Marie Fe B. Estilloso, Mark Kenneth Camiling, Minerva David, Aidena Nuesca, Reyette Paunan, Jennifer Quinto, at Giselle Ramos

Tagasuri ng Wika: Michael De la Cerna Mga Gumuhit ng Larawan: Roland Allan Nalazon at Sharlyn Sanclaria Mga Naglayout: Ester E. Daso, Jerby S. Mariano, at Mickey C. Acorda

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054, 634-1072E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

Inilimbag sa Pilipinas ng ___________________________________

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.

MaaaringtumawagsaFILCOLSsateleponoblg.(02)439-2204omag-emailsafilcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

iii

Pambungad

Edukasyong Pangkatawan

Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ng Ikaapat na Baitang ng Edukasyong Pangkatawan ay nilalaan para sa inyong mga mag-aaral upang mapag aralan ang asignaturang ito. Ang Kagamitan ng Mag-aaral na ito ay pinauunlad upang makatulong sa pagsasakatuparan ng kurikulum ng Ikaapat na Baitang at makapaglaan ng sapat na competencies sa pag-aaral ng asignaturang ito. Sa pamamagitan ng kagamitang ito ay tiyak na magiging panatag sa pagtugon ng mga ninanais na pamantayan o standards na siyang nakasaad sa kurikulum.

Edukasyong Pangkalusugan

Magandang Buhay mga Bata!

Ang aklat na ito ay naglalayong makapag-ambag ng mahahalagang kaala-man, kasanayan sa asignaturang Edukasyong Pangkalusugan para sa ikaapat na baitang, batay sa kasalukuyang balangkas ng kurikulum ng Kagawaran ng Edukasyon na nakapaloob sa kompetensiya ng K to 12 Health Curriculum Guide ng K to 12 Enhanced Basic Education Program.

Kumakatawan sa unang yunit ang wastong nutrisyon na kailangan para sa maayos na paglaki at pag-unlad. Ang pagkain ay isa sa pangunahing pinagkukunan ng sustansiya para sa katawan. Ang wasto, balanse, at ligtas na pagkain ay nakatutulong upang matiyak ang wastong nutrisyon para sa ating kalusugan at matiyak ang tamang sustansiya, sukat, at kaligtasan ng pagkain. Mauunawaan din dito ang kahalagahan ng pagsuri at pagpapanatiling malinis at ligtas ang pagkain upang maiwasan ang sakit na dala ng marumi at hindi ligtas na pagkain.

Saklaw ng ikalawang yunit ang iba’t ibang uri ng mga karaniwang sakit, kung paano ito maiiwasan at isagawa ang mga gawaing pangkalusugan laban sa mga sakit.

Binigyang-diin sa ikatlong yunit ang kahalagahan ng wastong paggamit ng gamot upang hindi malagay sa panganib ang ating kalusugan.

Sa ikaapat na yunit matututunan ang mga gawain sa oras ng kalamidad at sakuna tulad ng lindol, bagyo, pagputok ng bulkan, at sunog na maaaring magdulot ng malaking pinsala sa mga ari-arian at maging sa buhay ng tao.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

vi

YUNIT IV PAGPAPANATILI SA PAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

Aralin 1 Pagpapanatili at Pagpapaunlad ng Physical Fitness......................................... 170

Aralin 2 Paglinang ng Balanse...................................… 179

Aralin 3 Paglinang ng Reaction Time............……......... 185

Aralin 4 Pangunahing Kaalaman sa Sayaw na Ba-Ingles .................................... 190

Aralin 5 Kasanayan sa Pagsayaw ng Ba-Ingles ......................…........................... 198

Aralin 6 Malikhaing Pagsayaw..................……….......... 203

Aralin 7 Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Post Test).………............ 207

Aralin 8 Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Post Test) ………............ 216

TALAAN NG MGA NILALAMAN

Edukasyong Pangkatawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

1

Edukasyong Pangkatawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

169

PAGPAPANATILI SA PAGPAPAUNLAD NG PHYSICAL FITNESS

YUNIT IV

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

170

YUNIT IV

Pagpapanatili at Pagpapaunlad ng Physical Fitness

Balik-tanaw sa mga Sangkap ng Skill-Related Fitness

Patuloy ang paglinang ng inyong kakayahang mapaunlad ang sarili sa pamamagitan ng paglahok sa mga gawaing pisikal upang mapanatili ang kasiglahan at kalakasan ng inyong katawan. Ang Filipino Physical Activity Pyramid Guide ang ginagamit na batayan kung ano-ano ang mga gawaing makapagpapaunlad sa mga physical fitness na inyong nilalayong pag-ibayuhin. Bilang mga mag-aaral na nasa ikaapat na baitang, taglay ninyo ang interes upang mapabuti ang kalusugan.

ARALIN 1

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

171

Sa araling ito, muli nating tatalakayin ang mga sangkap ng skill-related fitness upang lubos na maunawaan ang kahalagahan ng mga ito sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng iyong physical fitness.

Sa mga nakaraang aralin, ang mga sangkap ng skill-related fitness ay tinalakay upang bigyang halaga ang mga ito para sa pagpapaunlad ng inyong mga gawaing pisikal (physical activity).

Sa talaan ng mga gawaing pisikal sa ibaba, muling isipin ang mga gawain na inyong ginagawa at lagyan ng tsek sa bawat kolum kung ang mga gawaing ito ay nagtataglay ng kasanayan sa mga sangkap ng skill-related fitness. Kopyahin sa inyong kuwaderno at sagutin sa pamamagitan ng paglalagay ng tsek kung isinasagawa ninyo nang madalas, palagian, madalang, o paminsan-minsan.

Gawain 1: Imbentaryo ng Aking Gawaing PisikalGawain: Basahin ang talaan at lagyan ng tsek ang kolum kung ang mga gawaing pisikal (physical activity) na nabanggit ay lumilinang sa mga sangkap ng skill-related fitness. Kopyahin ang talaan at sagutan sa inyong kuwaderno.

Mga Gawaing Pisikal

Skill-Related Components Agility (Liksi)

Balance (Balanse)

Coordination (Koordinasyon)

Power Speed

(Bilis)Reaction Time

Gawain sa P.E sa loob ng klase at sa loob ng paaralanPag-eehersisyoPaglalaro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

172

Pagsasayaw

Paglilinis ng silid-aralanGawain sa labas ng paaralan gaya sa palaruan at iba pang lugarPaglalaro sa plaza (habulan, pag-seesaw, pagdausdos sa slide, paglambitin sa baras

Mga Gawain sa BahayPagtulong sa mga gawaing-bahay tulad ng paglalaba, paglilinis ng bahay, pag-aalaga ng hayop, paghugas ng plato, pagluluto, at iba pa.Paghahalaman

Iba pa na hindi nabanggit

Sagutin ang sumusunod:

1. Ano ang masasabi ninyo sa imbentaryo ng inyong gawaing pisikal?2. Nalilinang ba ng mga gawaing ito ang mga sangkap ng skill-

related fitness?3. Bakit mahalagang pag-ibayuhin ang mga gawaing nakapag-

papaunlad sa mga sangkap ng skill-related fitness?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

173

Muling bigyan ng pansin ang anim na sangkap ng skill-related fitness. Kagaya ng mga sangkap ng health-related fitness, mahalaga ring dapat pagtuunan ng pansin na linangin ang skill-related fitness. Ang mga sangkap na ito ang kalimitang ginagamit sa mga gawaing pang-isports. Ang iba’t ibang laro at isports ay nagtataglay ng iba’t ibang bahagi ng skill-related fitness. Karamihan sa mga isports na ito ay nangangailangan ng mas higit sa isang sangkap.

Ang anim na sangkap ng skill-related fitness ay ang sumusunod:

• Agility (liksi) – ang kakayahang magpalit o mag-iba ng posisyon ng katawan nang mabilisan at naaayon sa pagkilos. Ang isang taong maliksi ay kalimitang mahusay sa mga isports na wrestling, diving, soccer, tennis, badminton, at iba pa.

• Balance (balanse) – ang kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance), kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

174

pag-ikot sa ere (in flight). Ang isang tao na nagtataglay ng kasanayan sa pagbalanse ay kalimitang mahusay sa mga gawain tulad ng gymnastics at ice skating.

• Coordination (koordinasyon) – ang kakayahang magamit ang mga pandama kasabay ng isang parte o higit pang parte ng katawan. Ito ang kakayahan ng iba’t ibang parte ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa na walang kalituhan. Ang mga manlalaro ng basketbol, baseball, softball, tennis, at golf ay nagtataglay ng ganitong kakayahan.

• Power – ang kakayahang gamitin nang mabilis ang lakas. Ito ay kombinasyon ng bilis at lakas. Sinasabing ang puwersa ay “combined part of fitness” sa dahilang ang bilis ay skill-related at ang lakas naman ay health-related. Ang mga manlalaro ng swimming, athletics, at football ay ilan lamang sa mga gumagamit ng power.

• Speed (bilis) – ang kakayahan ng katawan na gumalaw o makasaklaw ng distansiya sa maikling takdang panahon. Ang lakas ay kalimitang ginagamit sa mga larong takbuhan, gayundin sa mabilisang pagpasa o pagbato at pagsalo ng bola.

• Reaction Time – ang sapat na oras na ginagamit sa paggalaw kapag naisip ang pangangailangan sa pagtugon sa galaw. Ito ang kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo, pag-abot at pagtanggap ng paparating na bagay o sa mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari. Ang pagtugon ng katawan sa hudyat ng pito (whistle), gamit panimula sa pagtakbo (starting gun), o mga kagamitang tulad ng flag sa pagtakbo ay isang halimbawa ng pagpapakita ng reaction time.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

175

Hahatiin ang klase sa anim na pangkat. Bawat pangkat ay bibigyan ng isang sangkap ng skill-related fitness. Bibigyan ng laang oras ang bawat pangkat para umisip ng isang gawain, laro /isports, at sayaw na lumilinang sa ibinigay na sangkap sa grupo. Sa pamamagitan ng malikhaing presentasyon, ipapakita ng bawat pangkat ang naisip na gawain, laro/isports, at sayaw. Huhulaan ito ng iba pang pangkat. Ang sinumang makahula ay bibigyan ng karampatang puntos.

Sagutin ang sumusunod na tanong pagkatapos ng gawain:

1. Ano ang naramdaman ninyo habang ginagawa ninyo ang pangkatang gawain?

2. Natukoy ba ng buong klase ang sangkap na ipinakita at inilarawan ng inyong pangkat?

3. Ano ang masasabi ninyo sa natapos na gawain?

Halimbawa: Balance (balanse) – magpapakita ng pagsasayaw ng ballet

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

176

1. Basahin ang sumusunod na pangungusap na nasa kahon at sagutin ang tanong.

Tanong: Bakit kailangan ang balanse sa pagsasayaw?

Ang agility (liksi), balance (balanse), coordination (koordinasyon), power, speed (bilis), at reaction time ay mga sangkap ng skill-related fitness na dapat linangin upang magawa ang mga kasanayan sa paglalaro, pagsasayaw, o mga gawaing pang-araw-araw nang buong husay. Ang mga sangkap na ito ay bubuo sa wastong pagtupad ng kalusugang dapat matamo ng bawat isa. Sa pamamagitan ng pagbalik-tanaw sa mga sangkap na ito, ang lubos na pag-unawa sa mga konsepto at kasanayan ay kinakailangan para sa pagpapaunlad ng kaalaman sa physical fitness.

Si Romeo ay isang mananayaw. Siya ay nag-eensayo araw-araw para mapabuti niya ang kasanayan sa pagsasayaw. Bilang mananayaw, kinakailangang hindi siya mapapagod at laging nasa kondisyon ang katawan. Isa sa mga kasanayang kaniyang nililinang ay ang kasanayan sa pagbalanse. Bilang mananayaw, kailangan niyang mapabuti ang kasanayang ito para sa mahusay na pagsasagawa ng mga iba’t ibang galaw at sayaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

177

Tanong: Bakit mahalaga ang koordinasyon sa paglalaro ng iba’t ibang isports?

Tanong: Bakit dapat ding linangin ang reaction time para sa pagpapa-unlad ng physical fitness?

2. Gumuhit ng mga gawaing nakalilinang ng sumusunod na sangkap ng skill-related fitness. Gumawa ng isang islogan na naaayon kung pano ito mapauunlad:

a. Agility (liksi) b. Speed (bilis) c. Power

Si Joseph ay isang manlalaro. Siya ay kabilang sa football team ng paaralan. Bilang manlalaro, kinakailangan niyang mag-ensayo para lumakas ang katawan at malinang ang kaniyang kasanayan sa paglalaro ng football. Ang mga pangunahing kasanayan sa paglalaro ng football ay ang pagdribol, pagsipa, at pagpasa ng bola. Kinakailangan ang sapat na koordinasyon ng mga bahagi ng katawan upang mahusay na maisagawa ang mga kasanayan gaya ng mga nabanggit.

Si Christian Paul ay laging sumasali sa mga fun run at marathon. Ginagamit ni Christian Paul ang kaniyang kasanayan sa pagtakbo para maisagawa nang maayos ang kaniyang partisipasyon sa mga fun run at marathon. Malakas din ang kaniyang reaction time dahil sa tuwing magsisimula ang takbuhan, mabilis siyang nakatutugon sa hudyat ng starting gun.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

178

Laging isaisip na sa lahat ng pang-araw-araw na gawain ay ginagamit natin ang mga sangkap ng skill-related fitness upang mas madali at ligtas ang mga gawain.

Sa mga kasanayang ito, alin ang lubos pang dapat linangin? Sa tulong ng isang kontrata, gumawa ng personal na kontrata para sa paglinang ng mga sangkap na nabanggit. Ipasa ang kontrata sa susunod na pagkikita.

KONTRATA NG PAGBABAGO PARA SA MGASANGKAP NG SKILL-RELATED FITNESS

Pangalan:___________________________________________Pangkat:____________________________________________

Ako si, _____________________________ na nangangakong pagbubutihin ang kasanayan sa liksi, balanse, power, bilis, at reaction time sa abot ng aking makakaya. Bilang pagtupad sa aking pangako, ako ay gagawa at makikilahok sa mga gawaing makapagpapaunlad ng aking liksi, balanse, koordinasyon, power, bilis, at reaction time.

(Isulat ang mga gawain na makapagpapaunlad sa mga kasanayang nabanggit.)1. _____________________________________________________2. _____________________________________________________3. _____________________________________________________4. _____________________________________________________5. _____________________________________________________6. _____________________________________________________

__________________________Lagda ng Mag-aaral

_______________________ _______________________ Lagda ng Magulang Lagda ng Guro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

179

Paglinang ng Balanse

Mga ilang gawaing nagpapamalas ng balanse Patuloy ang paglinang ng inyong kakayahang maging maunlad ang sarili sa mga physical fitness components upang mapanatili ang kasiglahan at kalakasan ng katawan. Bilang mga mag-aaral na nasa ikaapat na baitang, taglay ninyo ang interes upang mapabuti ang kalusugan. Sa araling ito, ang physical fitness components sa paglinang ng kasanayan sa balanse ang inyong pag-aaralan.

Sa nakaraang aralin, binalikan natin ang mga sangkap ng skill-related fitness. Isa sa mga sangkap na ito ang balanse. Muling tingnan ang larawan. Alin sa mga larawan ang nasubukan ninyong gawin? Ang larawang nasa kaliwa ay ang pagtulay sa balance beam ng isang gymnast samantalang ang nasa kanan naman ay isang batang ballerina na nagsasayaw. Bakit kinakailangan ang balanse sa pagsasagawa ng isang bagay? Bakit mahalagang dapat marunong magbalanse ang isang tao? Ito ang ilan sa mga katanungang dapat nating maunawaan at pagtuunan sa aralin na ito.

ARALIN 2

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

180

Gawain 1:

Isipin ang mga laro, sayaw, at pang-araw-araw mong gawain na nagpapamalas ng iyong kakayahan sa pagbabalanse. Sa talaan sa ibaba, isulat ang mga gawaing ito at ipaliwanag kung paano ninyo nagagamit ang kakayahan sa pagbalanse. Kopyahin at isulat sa inyong talaang papel o kuwaderno ang inyong kasagutan.

Sagutin ang sumusunod:

1. Anong laro o isports ang ginagamitan ng pagbalanse?

2. Sa anong sayaw naipakikita ang kasanayan sa pagbalanse? 3. Bakit mahalaga sa pang-araw-araw na gawain ang kasanayan

sa pagbalanse?

Laro at Isports Sayaw Pang araw-araw na gawain

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

181

Ang balanse ay ang kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance), kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa pag-ikot sa ere (in flight).

Ang mga mananayaw ng ballet o ballerina ay kabilang sa mga nagtataglay ng husay sa pagbalanse. Kagaya ng gymnast na tumutulay sa balance beam, ang kasanayan sa balance ay isang mahalagang sangkap para mapaunlad ang kakayahan ng katawan at makagawa ng mga bagay nang may kahusayan.

Pagtulay sa balance beam Ang pag-tiptoe sa ballet

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

182

Gawain 2. Paglinang ng Balanse “Backward Hop”

Ang susunod na gawain ay makatutulong sa paglinang ng balanse. Sa tulong ng iyong guro, isagawa nang buong husay at may ibayong pag-iingat ang gawain.

Ipapakita ng guro ang tamang pagsasagawa ng “Backward Hop”. Pagkatapos ng pagsasagawa ng alituntunin ng “Backward Hop” hahatiin ang klase sa apat na pangkat. Isasagawa ng bawat pangkat nang ilang ulit ang “Backward Hop” upang maisagawa nang tama at malinang ang kasanayan.

Pamamaraan:1. Gumawa ng limang hop nang patalikod gamit ang kanang paa,

habang bahagyang nakataas ang nakabaluktot na kaliwang paa. Panatilihing nakapikit ang mga mata.

2. Sa huling hop, manatiling nakatayo sa kanang paa sa loob ng tatlong segundo.

3. Ulitin sa kaliwang paa.4. Ulitin lahat nang tatlong ulit na nagsasalitan ang kanan at

kaliwang paa.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

183

Ano ang inyong nararamdaman sa katatapos na gawain? Naisagawa ba nang buong husay ang “Backward Hop”?

Sagutin ang sumusunod:

1. Bakit mahalaga ang balanse?2. Paano malilinang ang balanse?3. Ano-anong mga gawain ang nagpapakita ng kasanayan sa

balanse?4. Naisagawa mo ba nang buong husay ang “Backward Hop?”5. Alin sa sumusunod ang iyong naramdaman sa pagsasagawa

ng “Backward Hop”:

Ang paglinang sa gawaing pisikal ay isang mahalagang bahagi para mapaunlad ang antas ng fitness ng isang tao. Ang balanse ay mahalagang sangkap ng kaangkupang pisikal (physical fitness) upang lubos na makagawa ng gawain nang mahusay. Ang backward hop ay isa lamang sa mga gawaing nakalilinang ng balanse.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

184

Laging isaisip na sa lahat ng ating pang-araw-araw na gawain ay ginagamit natin ang kasanayan sa balanse.

Sa tulong ng isang kontrata na nasa ibaba, gumawa ng personal na kontrata para sa paglinang ng balanse. Ipasa ang kontrata sa susunod na pagkikita.

KONTRATA NG PAGBABAGO PARA SA PAGLINANG NG BALANSE

Pangalan:___________________________________________Pangkat:____________________________________________

Ako si, _____________________________ na nangangakong pagbubutihin ang kasanayan sa balanse. Bilang pagtupad sa aking panga-ko, ako ay gagawa at makikilahok sa mga gawaing makapagpapaunlad ng aking balance. (Isulat ang mga gawain na makapagpapaunlad sa kasanayang nabanggit.)1. _____________________________________________________2. _____________________________________________________3. _____________________________________________________4. _____________________________________________________5. _____________________________________________________6. _____________________________________________________

__________________________Lagda ng Mag-aaral

_______________________ _______________________ Lagda ng Magulang Lagda ng Guro

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

185

Paglinang ng Reaction Time

Ang mabilis na pagtugon sa putok ng starting gun ay isang halimbawa ng reaction time

Ang nakaraang aralin ay tumutugon sa paglinang ng balanse. Sa araling ito, ang sangkap ng skill-related na reaction time ang pokus. Mahalaga ring dapat na matutunan ng isang mag-aaral na kagaya ninyo ang kaalaman at kasanayan sa reaction time. Isang mahalagang kasanayan na maging alisto at may sapat na kakayahan sa reaction time.

Muling tingnan ang larawan. Naranasan na ba ninyong tumugon sa isang pangyayari na mabilis naisagawa ang inyong reaksiyon? Tulad ng nasa larawan, ang pagtugon sa putok ng starting gun ay halimbawang nagpapakita ng reaction time.

ARALIN 3

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

186

Gawain 1: Gaya ng naunang aralin, isipin ang mga laro, sayaw, o pang-araw-araw ninyong gawain na nagpapamalas ng inyong kakayahan sa reaction time. Sa talaan sa ibaba, isulat ang mga gawaing ito at ipaliwanag kung paano mo nagagamit ang kakayahan sa reaction time. Kopyahin at isulat sa inyong talaang papel o kuwaderno ang iyong kasagutan.

Sagutin ang mga sumusunod:1. Anong laro o isports ang ginagamitan ng reaction time?2. Sa anong sayaw naipapakita ang kasanayan sa reaction

time? 3. Bakit mahalaga sa pang-araw-araw na gawain ang kasanayan

sa reaction time?

Ang reaction time ay ang kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo, pag-abot, at pagtanggap ng paparating na bagay, o mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari.

Ang pagtugon ng katawan sa hudyat ng pito (whistle), gamit ang panimula sa pagtakbo (starting gun), o mga kagamitan tulad ng flag sa pagtakbo ay halimbawa ng pagpapakita ng reaction time. Sa larangan ng isports, lalo na sa paligsahan sa pagtakbo, ang reaction time ay napakahalagang aspekto na dapat paunlarin upang matamo ang antas ng physical fitness.

Laro at Isports Sayaw Pang araw-araw na gawain

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

187

Gawain 2. Paglinang ng Reaction Time; Coin Catch

Ang susunod na gawain ay makatutulong sa paglinang ng reaction time. Sa tulong ng inyong guro, isagawa nang buong husay at may ibayong pag-iingat ang gawain.

INSERT ILLUSTRATION

Ipakikita ng guro ang tamang pagsasagawa ng coin catch. Pagkatapos ng pagsasagawa ng alituntunin ng coin catch, hahatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay isasagawa ang coin catch nang ilang ulit upang ito ay maisagawa ng tama at malinang ang kasanayan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

188

Ang paglinang sa gawaing pisikal ay isang mahalagang bahagi para mapaunlad ang antas ng fitness ng isang tao. Ang reaction time ay mahalagang physical fitness component upang mahusay na makagawa ng gawain. Ang coin catch ay isa lamang sa mga gawaing nakalilinang ng reaction time.

Ano ang inyong nararamdaman sa katatapos na gawain? Naisagawa ba nang buong husay ang coin catch?

Sagutin ang sumusunod:1. Bakit mahalaga ang reaction time?2. Paano malilinang ang reaction time?3. Ano-anong mga gawain ang nagpapakita ng kasanayan sa

reaction time?4. Naisagawa mo ba nang buong husay ang coin catch?5. Alin sa sumusunod na mukha ang inyong naramdaman sa

pagsasagawa ng coin catch? Ipaliwanag ang sagot.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

189

reaction time?

KONTRATA NG PAGBABAGO PARA SA PAGLINANGNG REACTION TIME

Pangalan:________________________________________________Pangkat:_________________________________________________

Ako si, _____________________________ na nangangakong pag-bubutihin ang kasanayan sa reaction time. Bilang pagtupad sa aking

pangako, ako ay gagawa at makikilahok sa mga gawaing makapagpapaunlad ng aking reaction time.

(Isulat ang mga gawain na makapagpapaunlad sa kasanayang nabanggit.)

1. _____________________________________________________2. _____________________________________________________3. _____________________________________________________4. _____________________________________________________5. _____________________________________________________6. _____________________________________________________

______________________ ___________________ Lagda ng Mag-aaral Lagda ng Magulang

___________________ Lagda ng Guro

Laging isaisip na sa lahat ng ating pang-araw-araw na gawain ay ginagamit natin ang kasanayan sa reaction time. Sa tulong ng isang kontrata, gumawa ng personal na kontrata para sa paglinang ng reaction time. Ipasa ang kontrata sa susunod na pagkikita.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

190

Pangunahing Kaalaman sa Sayaw na Ba-Ingles

Sa kasalukuyan, ang katutubong sayaw ay binubuhay sa puso at isip ng mga kabataang Pilipino sa pamamagitan ng maraming ka-pistahan o festival sa iba’t ibang panig ng ating bansa. Nagpapakita ito ng pagkakaisa, paniniwala, at kaugalian ng mga mamamayan sa iba’t ibang bayan.

Ang palagiang pag-indak ay makatutulong sa paglinang ng balanse, koordinasyon, at mabilisang pagtugon (reaction time) para maging maganda at makabuluhan ang pagkilos.

Alin sa sumusunod ang katutubong sayaw? Lagyan ng tsek ang mga sayaw na ito.

____ 1. Pandanggo ____ 2. Boogie ____ 3. Tiklos ____ 4. Cariñosa____ 5. Maglalatik____ 6. Tango____ 7. Cha-cha____ 8. Tinikling

ARALIN 4

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

191

Ba–Ingles

Ang sayaw na Ba-Ingles ay isang masiglang sayaw na nagmula sa Cabugao, Ilocos Sur. Ito ay hinalaw sa salitang baile at Ingles na ang ibig sabihin ay English Dance. Sinasabing ang sayaw na ito ay dala-dala ng mga mangangalakal mula sa Inglatera maliban sa huling bahagi na masasabing tunay (typical) na Ilokano.

Kasuotan: Ang mga mananayaw ay nakasuot ng damit ng Ilokanong magsasaka

(Costume : Dancers are dressed in Ilocano peasant)Musika: nahahati sa tatlo bahagi (A, B, C) 2/4 TS

(Music : is divided in three parts ( A, B, C ) 2/4 TS)Bilang: isa, dalawa o isa at dalawa ang sukat1, 2, o 1, at 2

(Count: one, two or one and two in a measure)1, 2, or 1, &, 2

Pormasyon: Ang magkapareha ay magkatapat na nakatayo na may layong anim na talampakan ang pagitan. Kapag nakaharap sa madla, ang batang babae ay nakatayo sa kanang bahagi ng batang lalaki.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

192

Posisyon Galaw ng Kamay Malayang kamay

(Freehand)

Nakapalakpak (Clap)

Kamay sa baywang Kumintang

Kamay sa palda

Ating alamin ang mga hakbang at galaw na ginagamit sa sayaw na ito.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

193

Direksiyon:

pasulong/paatras patungo sa kanan/kaliwa(forward/ backward) (sideward right / left)

Lumiko pakanan/pakaliwa patungo sa kapareha palayo sa kapareha (turn right / turn left) (towards partner away from partner)

(Passing by right to right shoulder ) ( Passing by left to left shoulder)

Dance Steps Involved 2 TS 4

a. Three step turn – step R, step L, step R, pause

1 2 1 2

b. Point – step point R, step point L

1 2

c. Change Step – step R, step L, step R

1 & 2

d. Change Step Turn – take 4 change step turning right (left)

1, 2, 1, 2

Gawin nang isa-isa ang mg hakbang ng sayaw na naaayon sa bilang sa ilalim ng bawat step.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

194

Kilos at Galaw ng Kamay:

Subuking gawin nang isa-isa ang mga nasa larawan. Gawin ang pinagsamang mga posisyon at direksyong na ginagamitan ng lakad tungo sa iba’t ibang pormasyon (formation).

Panimulang Posisyon: Tumayong magkadikit ang mga paa at kamay sa ibaba. I

a. Lumakad pasulong (4x), iimbay ang braso nang malaya sa tagiliran.

b. Lumakad pahuli (4x) ilagay ang kamay sa baywang

c. Ulitin ang (a-b)

II

a. Lumakad pagilid sa kanan(3x), pagdikitin ang dalawang paa na bahagyang nakayuko ang tuhod,gawin ang kumin tang sa kanan sa itaas ng ulo.

b. Ulitin ang (a) sa kaliwa Repeat (b) , gawin ang kumin tang sa kanan sa itaas ng ulo.

c. Ulitin ang (a-b)

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

195

III

a. Lumakad ng paikot sa kanan (4x) ipalakpak ang kamay sa huling bilang

b. Lumakad ng paikot sa kanan (4x) ipalakpak ang kamay sa huling bilang

c. Ulitin ang (a-b)

IVLumakad ng may kapareha:Panimulang posisyon: Humarap sa kapareha na may apat na talampakan ang layo sa kapareha.Tumayo nang magkadikit ang mga paa. a. Lumakad pasulong (4x) patungo sa

kapareha,ang kamay ng lalaki ay sa baywang at ang babae ay sa palda.

b. Lumakad pahuli (4X) palayo sa kapareha. Parehong posisyon ng kamay..c. Lumakad pasulong (4x) papunta sa lugar ng kapareha

na dumadaan sa parehong kanang balikat.Itaas ang kanang kamay sa itaas ng ulo,kaliwang kamay sa baywang.

Magtapos na nakaharap sa gitna.d. Ulitin ang (c )na dumadaan sa parehong kanang balikat

pa tungo sa iyong lugar. e. Ulitin ang (c-d) na dumadaan sa parehong kaliwang

balikat, kaliwang kamay nakataas sa itaas ng ulo, kanang kamay sa baywang.

Va. Take 4 change steps in place starting with the right ft.,

hands on waistb. Take 4 point step alternately right and leftc. Take 4 change steps turning right, Kumintang right and

left hand alternately.

Repeat (c) turning left, kumintang left and right alternately

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

196

VIRepeat figure II. this time Girl goes to the right and then to left side of partner, Boy claps hands.................................16M

VII Repeat figure III................................................................16M

VIII Repeat figure IV................................................................16M

SALUDO

Music Finale Three-step turn right in place and bow to partner or audience, Girls holding skirt, Boys hands on waist.............2M

Nagawa ba ninyo nang maayos ang lahat ng panimulang sayaw? Saan kayo nahirapan at saan kayo nadalian? Saan kayo nasiyahan at saan kayo nakaramdam ng pagpababago sa katawan.

Mahalaga ang koordinasyon ng mga kamay at mga paa sa pagsayaw. Upang makamit ang tamang koordinasyon, kailangang magsanay, at maisaulo ang sayaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

197

Lagyan ng tsek ang hanay na angkop sa inyong kasagutan.

Naranasan at NadamaFigure

IFigure

IIFigure

IIIFigure

IVFigure

V

Nadalian

Nasiyahan

May pagbabago

Nahirapan

Pangkatang Gawain:

Gumawa ng maliit na scrapbook tungkol sa iba’t ibang katutubong sayaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

198

Kasanayan sa Pagsayaw ng Ba-Ingles

Ba-Ingles

Noong kapanahunan ng ating mga ninuno, maraming dayuhan ang dumating sa ating bansa. Dahil dito, iba’t ibang impluwensiya ang naibigay sa ating mga Pilipino. Isa na rito ay ang paggaya ng sayaw ng taga-Ilocos Sur mula sa mga Amerikano.

Noong nakaraang aralin, nalaman ninyo ang ilan sa mga basic dance steps. Ano-ano nga ba ang mga ito?

Alam na ninyo ang basic dance steps na ito ay ginagamit sa sayaw na ating pag-aaralan ngayon.

Bago tayo magpatuloy, maglaro muna tayo. Mayroon akong mga katanungan sa inyo tungkol sa pinagmulan ng sayaw na Ba-Ingles at sa mga katawagan sa sayaw.

ARALIN 5

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

199

Kapag ang inyong sagot ay titik A, doon kayo humanay sa may nakaposteng bata na may hawak na letrang A. Kapag B naman ang sagot, doon kayo pumunta sa B, at kung C naman, doon kayo pumunta sa C.

1. Ang sayaw na Ba-Ingles ay isang masiglang sayaw na nagmula sa __________.

A. Cabugao, Ilocos Sur C. Vigan, Ilocos Sur B. Ilocos Norte

2. Ang Ba-Ingles ay hinalaw sa salitang __________ at Ingles na ang ibig sabihin ay English Dance. A. baila C. bailo B. baile

3. Sinasabing ang sayaw na ito ay dala-dala ng mga mangangalakal galing ng _________ maliban sa huling bahagi na masasabing tunay (typical) na Ilokano. A.Espaῆa C.Inglatera B. Amerika

4. Partners do curtsy towards partner or audience. A. bow o saludo C. tap B. point

5. Moving the hand from the wrist either clockwise or counterclockwise direction. A. arms in lateral position C. sway balance B. kumintang

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

200

Ang Ba-Ingles ay sayaw na ginaya sa mga Amerikano. Ito ay nanggaling sa rehiyong Ilocos. Ito ay sinasayaw sa tugtuging may na palakumpasan.

Sinulat ang sayaw na ito ni Gng. Francisca Aquino.

Ang sumusunod ay mga hakbang sa pagsayaw ng Ba-Ingles. Sa tulong ng inyong guro, subukin ninyong sundan ang mga hakbang sa pagsayaw.

Gawain: Tayo nang Sumayaw ng Ba-Ingles

Task: Ang buong klase ay tatayo at hihiwalay ang mga lalaki sa mga babae. Gumawa ng dalawang hanay at sundan ang guro habang isinasagawa ang mga hakbang sa pagsayaw ng Ba-Ingles.

24

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

201

Pagtambalin ang mga bilang ng hakbang sa pagsayaw ng Ba-Ingles na nasa hanay A at ang mga hakbang sa pagsayaw na nasa hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa puwang.

HANAY A HANAY B

_____ 1. I a. Repeat figure I

_____ 2. II b. Starting with R foot, take four steps forward to meet at center

_____3. III c. Repeat figure II

_____ 4. IV d. Starting with R foot, take four change steps forward to meet partner at center

_____ 5. V e. Repeat figure III

_____ 6. VI f. The movements of boy and girl are done simultaneously

Mahalaga sa pagsasayaw ang pagsaulo sa mga hakbang at mga termino ng sayaw. Makatutulong ang tama at palagiang pagsasanay upang mapagbuti ang pagsasayaw at mapaunlad ang koordinasyon ng mga kamay at paa.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

202

_____ 7. VII g. Repeat figure IV

_____ 8. VIII h. Throughout this figure kumintang R and L alternately as in figure I

Isalaysay ang inyong naramdaman habang sumasayaw. Isulat sa loob ng kahon ang mga sagot.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

203

Malikhaing Pagsayaw

Katutubong Galaw sa Makabagong Sayaw

Ating makikita na ang mga kabataan sa kasalukuyan ay nakatuon ang pansin sa makabagong sayaw at hindi sa mga katutubong sayaw natin. Ngunit kung inyong pagmamasdan, ang bawat hakbang na gamit nila sa pag-indak ay hango pa rin sa katutubong galaw.

Ano sa inyong palagay ang nagiging dahilan ng pagkakaiba? Kung ang isa sa mga sagot ninyo ay ang musika sa makabagong panahon, sasabihin kong tama kayo.

Gumawa ng talaan ng mga hakbang ng sayaw na ginamit natin sa Ba-Ingles at Liki.

Ba-Ingles Liki1.2.3.4.5.

Balik-aralan at sayawin ang naitala ninyo.Isiping mabuti ang bawat hakbang at bilang.

ARALIN 6

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

204

Matapos ninyong balik-aralan ang mga katatapos na sayaw, subukin nating gawin ito sa makabagong tugtugin.

Subukin nating gawin ito: Panimulang Posisyon: Nakatayong magkadikit ang dalawang

paa:

a. Walk (lakad) g. Waltz b. Hop Step h. Waltz Turnc. Close Step i. Three Step Turnd. Touch Stepe. Change Stepf. Change Step Turn

A. Sa Katutubong Indak (Original way)

1. Gawin ang lahat ng ito sa orihinal na paraan:

a. Walong ulit sa sariling lugar (in place)

b. Apat na ulit pasulong at apat paatras (forward and backward)

c. Apat na ulit iikot pakanan (clockwise) at apat pakaliwa (counter clockwise)

2. Ulit-ulitin hanggang maisaulo.3. Lapatan ng kilos ng kamay at katawan.4. Gawin sa saliw ng musika.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

205

B. Sa Makabagong Indak (Popular way)

1. Gawin ang lahat na may bahagyang yugyog (bounce) ng tuhod at katawan.

a. Walk ( lakad) b. Hop Step c. Close Step d. Touch Stepe. Change Step f. Change Step Turn

2. Ulit-ulitin nang maisaulo.

3. Saliwan ng musika.

4. Pumili at gumawa ng kombinasyon.

5. Lagyan ng direksiyon ng patutunguhan.

6. Saliwan ng usong tugtog o musika.

Maaaring gamitin ang mga

napapanood sa telebisyon at sine, o nababasa sa libro na pagbatayan ng tema sa paglikha ng sayaw.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

206

Sa tulong ng inihandang tseklist, lagyan ng tsek (P) ang paraan ng pagsasagawa ng mga batayang hakbang.

Paraan ng Pagsasagawa

Mga Batayang Posisyon

1Hindi

Naisagawa

2Bahagyang Naisagawa

3Lubos na

Naisagawa

4Kahanga-

hanga Pagsasagawa

Hop Step

Close StepTouch StepChange StepWaltzWaltz Turn

Three Step Turn

Change Step Turn

Sanayin ang mga hakbang sa pagsayaw at humanda sa sariling paglikha.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

207

Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Post-Test)

Ang araling ito ang pangwakas na gawain o culminating activity upang subuking muli ang antas ng iyong physical fitness. Sa araling ito, ang pagsubok sa mga sangkap ng physical fitness o physical fitness test ay muling isasagawa upang malaman kung ano ang estado ng iyong physical fitness kumpara sa naunang pagsubok o pre-test.

Muling pag-aralan ang iyong Physical Fitness Passport Card na naging talaan ng iyong mga Pre-test scores. Sa anong sangkap ka mahina o malakas? Ano-ano ang mga gawaing pisikal ang iyong mga ginawa para mapaunlad ang mga sangkap na ito?

Bago mo itaya ang iyong sarili sa mga pagsubok sa mga

sangkap ng physical fitness, nararapat lamang na muli mong tandaan ang mga sumusunod para sa wastong pagsasagawa ng mga alituntunin nito:

ARALIN 7

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

208

1. ang pagkuha ng heart rate (pulse rate)2. ang tamang pagsasagawa ng pampasiglang ehersisyo 3. ang pagsusuot ng tamang kasuotan sa pagsubok4. ang pagtatala ng resulta ng pagsubok sa Fitness Passport

Narito muli ang iyong Fitness Passport Card at tukuyin ang iyong Pre-test scores.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

209

TALAAN NG ISKOR SA MGA PAGSUBOK NG PHYSICAL FITNESS

Pangalan: __________________________________________ Baitang at Seksiyon: ___________________________________ Edad: __________ Bigat: ____________(kg) Taas: _______(cm) Guro: ______________________________________________Pre-Test______________ Post-Test: _______________ (Petsa) (Petsa)

Mga Pagsubok PRE-TEST Puna POST-TEST Puna

1. Step-TestResting Heart

Rate (15 sec. x 4)Pulse Rate (15 sec.)x4

2. Partial Curl-up 3. Push-up4. Vertical Jump5. 50 m run sprint 6. Shuttle Run 7. Alternate Hand

Wall TestKaliwa Kanan Kaliwa Kanan

8. Ruler / Stick Drop

9. Sit and Reach10. Stork Balance

Stand Test

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

210

Sa patnubay at gabay ng iyong guro, isagawa ang mga pagsubok nang naaayon sa tamang alituntunin at kaligtasan.

UNANG ARAW NG PAGSUBOK

Humanap ng kapareha. Magsalitan sa paggawa at pagtala ng resulta o iskor sa bawat pagsubok. Pakinggan ang panuto at unawain ang bawat pagsubok.

1.3-Minute Step Test (Cardiovascular Endurance) – tatag ng puso sa tuloy-tuloy na paghakbang

a. Gamit ang isang tungtungan o hagdan, ihakbang ang kanang paa pataas. Ilapit ang kaliwa sa kanang paa.

b. Ihakbang ang kanang paa pababa. Ilapit ang kaliwa sa kanang paa.

c. Gawin ito sa loob ng tatlong minuto.

Hawakang muli ang iyong pulsuhan o sa may leeg sa ilalim ng panga at damhin ang iyong pulso sa pamamagitan ng hintuturo at gitnang daliri. Sa loob ng labing limang segundo, bilangin ang iyong pulse rate at i-multiply ito sa apat.

Bumilis ba ang iyong pulso? Bakit? Ano ang ibig sabihin ng iyong nakuhang iskor? Mas mainam ba kung mababa o mataas ang nakuha mong resulta o iskor?

Sa oras na ito, sasanayin ang iyong tatag ng kalamnan. Gawin nang mahusay ang panuto.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

211

2.Partial Curl-up (Tatag ng Kalamnan) – tatag ng kalamnan sa tiyan sa patuloy na pag-angata. Humiga ng nakabaluktot ang tuhod, ituwid ang braso, at ilagay

ang mga kamay sa hita.b. Dahan-dahang abutin ang

iyong tuhod. Hindi kailangang umangat ang iyong likod nang tuluyan sa sahig.

c. Bumalik sa pagkakahiga.d. Ulitin ang (a, b, at c) hanggang

sa makakaya sa loob ng isang minuto.

Anong nararamdaman mo sa paggawa ng partial curl-ups? Nahirapan ka ba o nadalian? Bakit?

Ang susunod ay ang pagsubok sa lakas ng iyong braso at dibdib.

Handa ka na ba?

3.Push-up (Muscular Strength) – lakas ng kalamnan sa braso at dibdib sa patuloy na pag-angata. Dumapa sa sahig na nakatukod ang dalawang kamay na

kapantay ng mga balikat at nakatapat ng mukha. Itukod ang mga paa.

b. Iunat ang mga braso at ituwid ang buong katawan.c. Ibaluktot ang mga braso upang bumaba ang katawan at

lumapit ang dibdib sa sahig.d. Iunat ang mga braso upang muling itaas ang katawan.e. Ulit-ulitin hanggang makakaya.f. Bilangin kung ilang ulit ang nagawa nang maayos.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

212

Pareho ang pamamaraan sa mga babae bukod sa paa, kung saan imbis ang paa ang nakatukod ay tuhod ang nakatukod.

Kapag ang indibidwal ay tumigil nang matagal bago gawin ang kasunod na bilang, kailangan nang itigil ang pagsubok at ang pagbibilang. Kailangan ding itigil na kapag naiiba na ang paraan ng paggawa ng push-up (halimbawa: kapag naiiwan sa sahig ang ibabang bahagi ng katawan).

Balanse naman ang susubukin sa susunod na mga pamamaraan.

4. Stork Balance Stand Test (Balanse) – balanse gamit ang isang paa lamang

a. Tanggalin ang sapatos at ilagay ang mga kamay sa baywang.

b. Iangat ang isang paa at ilapat ito sa kabilang tuhod na nakatuwid.

c. Tumingkayad gamit ang isang paa.d. Sisimulan ang oras kapag nakatingkayad

na ang paa. e. Ititigil ito kapag natanggal ang kamay sa

baywang, naalis ang nakaangat na paa sa pagkakadikit sa tuhod, naalis sa puwesto ang nakatingkayad na paa, o bumaba nang tuluyan ang paa sa pagkakatingkayad.

f. Itatala ang oras na nagawa ito nang tama.

Maaaring gawin ito sa kabilang paa gamit ang parehong pamamaraan. Maaaring maging magkaiba ang resulta o iskor na iyong makuha.

Ngayon, susubukan naman ang iyong bilis (speed) sa pamamagitan ng pagtakbo. Sundan lamang ang mga pamamaraan sa tulong ng iyong guro.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

213

5. 50m Run Sprint (Speed) – bilis ng pagtakbo patungo sa itinakdang lugar.

a. Sa hudyat, tumakbo nang mabilis mula sa panimulang lugar hanggang sa itinakdang lugar na 50 m ang layo.

b. Sisimulan ang oras sabay ng hudyat at ititigil ito kapag nakarating na sa itinakdang lugar ang tumakbo.

Mabilis ba ang iyong takbo? Ilang segundo ba ang nakuha mo? Alam mo ba na ang pinakamababang segundo ang siyang pinakamabilis? Sino sa mga kamag-aral mo ang pinakamabilis?

Limang istasyon ng mga pagsubok

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

214

Gawin ang sumususnod na mga pagsubok:

a. 3-Minute Step Test (Cardiovascular Endurance)b. Partial Curl-up (Tatag ng Kalamnan)c. Push-up (Muscular Strength)d. Stork Balance Stand Test (Balanse)e. 50 m Run Sprint (Speed)

Gawin muli ang mga pagsubok at isulat ang iskor sa talaan upang malaman kung ano ang estado ng inyong physical fitness kumpara sa naunang pagsubok o pre-test.

Sa pagsasagawa ng mg pag-subok, ang 3-minute step test ang dapat unang isagawa at siguraduhin na hindi pa pagod and susubok nito. Huling gawin ang 50 m run sprint upang may sapat na pahinga ang puso, hita, at binti. Ang partial curl-up, push-up, at stork balance stand test ay maaaring gawin kahit hindi ayon sa pagkakasunod-sunod nito.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

215

TALAAN NG ISKOR SA MGA PAGSUBOK NG PHYSICAL FITNESS

Pangalan: __________________________________________ Baitang at Seksiyon: ___________________________________ Edad: __________ Bigat: ____________(kg) Taas: _______(cm) Guro: ______________________________________________Pre-Test______________ Post-Test: _______________ (Petsa) (Petsa)

Mga Pagsubok PRE-TEST Puna POST-TEST Puna1. Step-TestResting Heart Rate

(15 sec. x 4)Pulse Rate (15 sec.)x4

2. Partial Curl-up 3. Push-up4. Vertical Jump5. 50 m run sprint 6. Shuttle Run 7. Alternate Hand

Wall TestKaliwa Kanan Kaliwa Kanan

8. Ruler / Stick Drop

9. Sit and Reach10. Stork Balance

Stand Test

Isaisip at tandaan ang mga alituntunin sa pagsasagawa ng mga pagsubok sa mga sangkap ng physical fitness bago gawin ang mga pagsubok.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

216

Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Post-test)

PANGALAWANG ARAW NG PAGSUBOKKatulad sa naunang aralin, humanap ng kapareha at

magsalitan sa paggawa at pagtala ng resulta o iskor sa bawat pagsubok. Pakinggan ang panuto at unawain ang bawat pagsubok.

1.Shuttle Run (Liksi) – liksi ng pagkilos habang tumatakbo at naglilipat ng kahoy mula at patungo sa itinakdang lugar.

a. Ilagay ang dalawang piraso ng kahoy o beanbag sa likuran ng isang guhit na may layong 30 ft.

b. Ang mananakbo ay tatayo sa likuran ng kabilang guhit.c. Sa hudyat, tatakbo patungo sa kabilang guhit at susubok at

dadamputin ang isang piraso ng kahoy o beanbag. Tatakbo pabalik sa kabilang guhit at ilalagay ang piraso ng kahoy o beanbag sa likuran ng guhit.

d. Tatakbo pabalik muli, dadamputin ang ikalawang piraso ng kahoy o beanbag, tatakbo papunta sa kabilang guhit, ilalagay ang kahoy o beanbag at tuluy-tuloy na tatakbo upang makalampas sa guhit.

ARALIN 8

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

217

e. Sisimulan ang oras sa hudyat at ititigil ito paglampas sa guhit. Kamusta ang pagpapalit-palit ng direksyon ng iyong pagtakbo?

Naging madali ba ito para sa iyo?

Sunod mo namang susubukin ang iyong coordination.

2. Alternate Hand Wall Test (Koordinasyon) – koordinasyon ng mga mata at kamay gamit ang isang bolang pinapatalbog sa dingding

a. Tumayo nang tuwid na nakastride sa harap ng isang dingding na may layong 2m.

b. Hawakan ang isang bola (tennis o baseball) at ihagis ito sa dingding na may marka nang pailalim. Saluhin ito gamit ang kabilang kamay.

c. Gawin ito sa loob ng 30 segundo at itala ang bilang ng salo na nagawa.

Hindi ititigil ang oras kahit na hindi masalo ng sumusubok ang bola. Tuluy-tuloy lamang ang oras.

Nahirapan ka ba sa pagsalo ng bola? Ano ang paraang ginawa mo para mas madali mong masalo ang bola?

Susunod naman ay ang pagsubok sa iyong reaction time.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

218

3. Ruler Drop Test (Reaction Time) – bilis ng reaksyon ng pagsalo ng ruler o meter stick na nilaglag ng walang hudyat gamit ang mga daliri a. Umupo sa tabi ng isang mesa

at itukod ang siko sa dulo nito. Siguraduhing nakaunat ang bisig. Nakatayo sa harap ang kapareha na may hawak na ruler o meter stick.

b. Itapat ang hintuturo at hinlalaki (thumb) sa dulo ng ruler o meter stick nang hindi ito hina-hawakan habang ang kapareha ay sa kabilang dulo ng ruler o meter stick nakahawak.

c. Bibitiwan ng kapareha ang ruler o meter stick nang walang hudyat. Saluhin ang ruler o meter stick gamit ang mga daliri.

d. Gawin ito ng ilang beses (mga 5-10 beses) at kuhanin ang average score.

Kahit aling kamay ay maaaring gamitin sa pagsalo ngunit mas mainam kung ang iyong kamay na pangsulat ang iyong gagamitin dahil mas sanay ka nang gamitin ito. Dapat ay pareho nang handa ang tagahawak at tagasubok bago pa bitawan ang ruler o meter stick.

Mabilis ba o mabagal ang reaction time mo? Nag-improve ba ito sa mga panghuling beses mo ng pagsubok dito?

Ang flexibility naman ang iyong susubuking alamin.

4. Sit and Reach (Kahutukan) – pag-unat sa abot ng makakaya ng iyong kalamnan sa pata (likod ng hita), binti, at likod a. Umupo sa sahig na may panukat sa

pagitan ng mga binti. Iunat ang mga braso sa harap nang magkapatong ang mga kamay. Itapat ang 0 na marka sa dulo ng mga daliri.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

219

b. Nang hindi niyuyugyog ang katawan patalikod at paharap, iunat ang katawan paharap at pababa sa panukat. Subukang mahawakan ito ng daliri.

c. Gawin ito nang dalawang beses. Itala ang average na iskor.

Malayo ba ang naabot mo? Nakaramdam ka ba ng sakit o kirot sa pata (likod ng hita), binti, o likod? Bakit kaya?

Sa puntong ito, sasanayin naman ang lakas ng iyong mga hita at binti. Gawin ang mga pamamaraan sa ibaba.

5.Vertical Jump (Power) – puwersa na maibubuhos sa pagtalon nang mataas

a. Hawak ang yeso (chalk), tumayo sa tabi ng dingding na may panukat.

b. Lumundag nang mataas sa abot ng iyong makakaya at siguraduhing maimarka sa dingding ang yeso (chalk).

c. Gawin ito ng dalawang beses

at itala ang pinakamataas na nakuha.

Kahit aling kamay ay maaaring gamitin sa pagmarka sa dingding ngunit mas mainam kung ang iyong kamay na pangsulat ang iyong gagamitin dahil mas sanay ka nang gamitin ito. Dapat ay may sapat na taas ang dingding na gagamitin para mailagay ang panukat.

Tumaas ba ang iyong talon sa pangalawang subok? Ano ang ginawa mo para tumaas pa ito?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

220

Limang istasyon ng mga pagsubok

Tandaan na dapat mauna ang shuttle run para hindi pa pagod ang susubok nito. Dapat namang mahuli ang vertical jump para may sapat na pahinga na ang mga hita at binti pagkatapos ng shuttle run. Ang alternate hand wall test, ruler drop test, at sit and reach ay maaaring mag-iba-iba ng pagkakasunod-sunod.

Bukod sa mga pagsubok na iyong ginawa, mayroong pang isang sangkap (component) ng physical fitness na dapat bigyan ng pansin. Ito ang body composition. Ang isa sa pinakamadaling paraan para ito ay masukat ay sa pamamagitan ng pagkuha ng iyong timbang at taas. Ang paraang ito ay tinatawag na Body Mass Index (BMI). Sinasabi ng BMI ang rekomendadong timbang base sa taas ng isang tao.

Shuttle Run

Vertical Jump

Wall Test

Ruler Drop

Sit & Reach

1

2

3 4

5

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

221

Batay sa BMI, kung ang isang tao ay may masyadong mababang timbang at may kataasan, maaari itong underweight habang ang isang taong may masyadong mabigat na timbang at may kaliitan ay maaaring overweight naman. Kung katamtaman naman ang iyong timbang na tama lamang para sa iyong taas, maaaring normal naman ang iyong timbang. Tandaan na ang iyong taas ay mababago pa dahil ikaw ay patuloy pa sa paglaki kung kaya’t mababago pa ang resulta ng iyong BMI.

Dahil wala kang kontrol sa iyong taas, ang maaari mong makontrol at baguhin ay ang iyong timbang kung kaya’t iminumungkahi na maging mas aktibo sa pang-araw-araw na buhay para maabot ang rekomendadong timbang ng BMI batay sa iyong taas at para maging mas malusog ang pangangatawan.

Matapos na sumailalim sa fitness post-test, muling pag-aralan ang iyong iskor at itala ito sa kolum ng post-test sa talaan sa ibaba. Pag-aralang mabuti ang iyong iskor at ikumpara ito sa iyong pre-test scores.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

222

TALAAN NG ISKOR SA MGA PAGSUBOK NG PHYSICAL FITNESS

Pangalan: __________________________________________ Baitang at Seksiyon: ___________________________________ Edad: __________ Bigat: ____________(kg) Taas: _______(cm) Guro: ______________________________________________Pre-Test______________ Post-Test: _______________ (Petsa) (Petsa)

Mga Pagsubok PRE-TEST Puna POST-TEST Puna

1. Step-TestResting Heart

Rate (15 sec. x 4)Pulse Rate (15 sec.)x4

2. Partial Curl-up 3. Push-up4. Vertical Jump5. 50 m run sprint 6. Shuttle Run 7. Alternate Hand

Wall TestKaliwa Kanan Kaliwa Kanan

8. Ruler / Stick Drop

9. Sit and Reach10. Stork Balance

Stand TestSagutin ang sumusunod na tanong:

1. May pagbabago ba sa resulta ang iyong pre-test at post-test scores?

2. Sa anong bahagi ng sangkap ng health-related fitness ka malakas? Mahina?

3. Sa anong bahagi ng sangkap ng skill-related fitness ka malakas? Mahina?

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

223

4. Sa iyong palagay, maituturing mo bang naging matagumpay ka sa mga pagsubok? Paano at Bakit?

5. Ano ang kabuuang antas mo sa mga pagsubok na ito?

Ngayong natapos na ang post-test sa mga sangkap ng physical fitness, muling tingnan at pag-aralan ang mga resulta ng iyong pagsubok. Sa talaan sa ibaba, isulat kung alin sa mga pagsubok ang may naitalang pagbabago base sa mga iskor na nakuha.

May Pagbabago Pareho ng Resulta ng Pre-Test Walang Pagbabago

Ang pagsubok sa mga sangkap (components) ng physical fitness ay nakatutulong upang malaman ang estado ng physical fitness. Mahalagang matukoy kung anong sangkap ang napapaunlad nang mahusay ng mga pang-araw-araw na gawain at kung anong sangkap naman ang dapat pang pagtuunan ng pansin. Ang layunin ng pre-test ay maitala ang kasalukuyang estado ng physical fitness samantalang ang post-test naman ay tutukoy kung may naging pagbabago sa antas ng physical fitness. Mahalagang matukoy ng isang indibidwal ang estado ng kanyang fitness upang sa gayon magkaroon ng maayos na kalusugan upang antas na ito tulad ng isports, laro, sayaw, at iba pa, at maging sa labas ng paaralan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

224

Sagutin ang sumusunod:

1. Ano ang dapat mong gawin sa mga pagsubok na walang nagbago?

2. Ano naman ang dapat mong gawin sa mga resulta na kapareho ng pre-test?

3. Sa unang kolum sa talaan, bakit kaya nagkaroon ng pagbabago ang resulta ng iyong pagsubok? Ipaliwanag.

4. Sa iyong palagay, ano pa ang mga dapat mong pag-ibayuhin upang mapaunlad pa ang iyong sarili para matamo ang pangkalahatang physical fitness?

Gumuhit ng isang larawan na nagpapakita ng iyong kabuuang kaalaman at kasanayan sa buong apat na yunit na natalakay. Ilarawan kung ano pa ang mga gawain at mga kasanayan na dapat mong pagibayuhin upang lubos na mabigyang halaga ang iyong physical fitness. Maging malikhain sa iyong paglalarawan.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

417

TALAAN NG MGA SALITAEdukasyong Pangkatawan

Agility – kakayahang magpalit o mag-iba ng posisyon ng katawan nang mabilisan at paayon sa pagkilos

Balance – kakayahan ng katawan na panatilihing nasa wastong tikas at kapanatagan habang nakatayo sa isa o dalawang paa (static balance) kumikilos sa sariling espasyo at patag na lugar (dynamic balance) o sa pag-ikot sa ere (in flight)

Body Composition – ay dami ng taba at parte na walang taba (kalamnan, buto) sa katawan

Cardiovascular Endurance (Tatag ng puso at Baga) – Kakayahang makagawa ng pangmatagalang gawain na gumagamit ng malakihang mga galaw sa katamtaman hanggang mataas na antas ng kahirapan

Coordination – kakayahan ng ibat-ibang parte ng katawan na kumilos nang sabay-sabay na parang iisa nang walang kalituhan.

Flexibility (Kahutukan) – kakayahang makaabot ng isang bagay nang malaya sa pamamagitan ng pag-unat ng kalamnan at kasukasuan.

Frequency – kung gaano kadalas ginagawa ang anumang gawaing pisikal sa loob ng isang linggo.

Health-Related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kalusugan ng tao, at sa pagtulong sa kakahayan na umiwas sa sakit.

Muscle – kalamnan ng tao

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

418

Muscle Conditioning – pagtugon sa pagpapalakas at pagpapatibay ng mga muscle o kalamnan ng tao

Muscular Endurance (Tatag ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na matagaln ang paulit-ulit at at mahabang paggawa

Muscular Strength (Lakas ng Kalamnan) – kakayahan ng mga kalamnan (muscles) na makapagpalabas ng pwersa sa isang beses na buhos ng lakas

Physical Activity (Gawaing Pisikal) – mga gawaing gumamamit ng paggalaw ng katawan o bahagi ng katawan

Physical Activity Pyramid Guide – gabay na nagtatakda kung ilang beses sa isang linggo mainam na gawin ang mga tinunukoy na physical activities o gawaing pisikal. Hango ito mula sa Filipino Pyramid Guide

Physical Fitness Components or Parameters – sangkap ng Physical Fitness na nagtatakda ng kalagayan ng kalusugan ng tao; nahahati ito sa Health-Related Components at Skill-Related Components

Power – kakayahang makapagpalabas ng puwersa nang mabilisan batay sa kombinasyon ng lakas at bilis ng pagkilos

Reaction Time – kakayahan ng mga bahagi ng katawan sa mabilisang pagkilos sa pagsalo,pag-abot at pagtanggap ng paparating na bagay o sa mabilisang pag-iwas sa hindi inaasahang bagay o pangyayari

Sedentary Activities – mga gawaing hindi masyadong nangangailangan ng enerhiya o energy; halimbawa ay paghiga sa kama, pag-upo ng matagal, panonood ng TV, atbp.

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

419

Skill-related Components – tumutukoy sa mga components o mga sangkap ng physical fitness na may kinalaman sa kakayahan ng paggawa o husay ng tao na gumalaw

Speed (Bilis) – ay ang kakayahan sa mabilis na paggalaw ng katawan o ilang bahagi ng katawan

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.