• Алматы облысы,

• Ұйғыр ауданы,

• “Үлкен Дехкан орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен” мемлекеттік коммуналдық мемлекеттік мекемесінің ІІ дәрежелі,жоғары санатты химия пәнінің мұғалімІ Серікбаева Дария Молдаспанқызы

Металдар тарауына Металдар тарауына кіріктіріліген сабақкіріктіріліген сабақ

Металдардың адам өміріндегі Металдардың адам өміріндегі маңызымаңызы

Географтар тобы басқа топқа 4 сұрақ қояды.

• А. Македонскийдің Үндістанға сапары кезінде оның әскерлерінің іш ауруымен ауырған, ал офицерлерінің іші ауырмаған. Бәрінің сусыны, тамағы бірдей болса да, бәрі бірдей ауырмады, мұның сыры неде?

• Ж: Офицерлердің тамақ ішетін ыдыстары күміс болған, ал күмістің бактерицидтік қасиеті бар.

• Күнделікті тұрмыста алтыннан жасалған сәндік бұйымдарға қандай зат әсер етеді? Не себепті?

• Ж: сынап әсер етеді, өйткені сынап пен алтын амальгама деп аталатын қосылыс түзеді.

• Еттің қызыл болуы неге байланысты?• Ж: Ол Fе ионына байланысты•

Су тіршілік негізіСу тіршілік негізі

2-оқушы. (1-тәжірибе)Zn+2HCl= ZnCl2 + H2

3-оқушы. (2-тәжірибе)2Na+ 2H2O = 2NaOH+ H2

4-оқушы. 4Al+ 3O2 = 2Al2O3

5-оқушы.Алюмотермия 2Al+ Fe2O3= 2Fe+ Al2 O3

АлюминийАлюминий

Кальций ортафосфатының жануарлар мен Кальций ортафосфатының жануарлар мен адам ағзасының түзушісі және табиғатта адам ағзасының түзушісі және табиғатта

таралуытаралуы

Темір адам өміріне қажетті, Темір адам өміріне қажетті, қанның құрамына кіредіқанның құрамына кіреді

“Химиктер” тобы басқа топтың оқушыларына сұрақтар қояды.

Ең жеңіл металл. (литий)Ең ауыр металл (осмий)

Ең тез балқитын металл (цезий)Ең қиын балқитын металл (вольфрам)

Шаршамайтын металл (берилий)Ауада жанатын сілтілік металл (цезий)

Қанның құрамына кіретін металл (темір)

Кейбір химиялық элементтердің адам Кейбір химиялық элементтердің адам ағзасында, ұлпаларында және ағзасында, ұлпаларында және биосұйықтықтарында кездесуібиосұйықтықтарында кездесуі

Мыс- микроэлемент, фотосинтезге қатысады Мыс- микроэлемент, фотосинтезге қатысады және белок, крахмал, қант витаминдер және белок, крахмал, қант витаминдер

синтездеушісинтездеуші

Тірі ағзалардың құрамына кіретін Тірі ағзалардың құрамына кіретін негізгі элементтернегізгі элементтер

Биологтар тобы басқа топтың оқушыларына «Кім көп біледі?» ойынын

ұйымдастырады.• Өсімдік жапырақтары неге жасыл, ол

жапырақтарға түс беретін қандай элемент?(Магний)

• Бұл заттарды медицинада, атап айтсақ пластикалық хирургияда сынған сүйектерді бекітуге және адам бассүйегіндегі саңылауларды жабуға қолданады. (титан, тантал)

• Адам бойының өсуіне әсер ететін химиялық элемент (мырыш)

• Сүйекті қаптайтын элемент (кальций)• Қант қызылшасы мен картоп түсіміне ерекше

әсері бар тыңайтқыш элемент. (калий)

І-тапсырма.

• 1. Са → СаСІ2 → Са(ОН)2 →СаСО3 →Са(НСО3)2

• 2. Zn→ZnCl2 →Zn(OH)2 →Na2ZnO2

• 3. Fe→FeO→FeSO4 →Fe(OH)2 →Fe(OH)3 →Fe2O3

• 4.Cu→Cu(NO3)2 →Cu(OH)2 →CuO→Cu

ІІ-тапсырма.

• Массасы 200кг. СаСО3 –ы айырғанда 100кг СаО-ді түзілсе, оның шығымы қандай?

• Массасы 10г мыс пен аллюминий қоспасын тұз қышқылымен әрекеттестіргенде 6,72л сутек (қ.ж.) бөлінген қоспаның құрамын анықта.

• Термиттің жану реакциясының нәтижесінде• 8Al + Fe2O3 =4Al2O3 +9Fe+800кДж • 160кДж жылу бөлінсе, қанша аллюминий реакцияға

түскен?• Зат мөлшері 0,2 моль аллюминий тұз қышқылымен

әрекеттескенде неше моль сутек бөлінеді?

• Сабақты тест жұмысымен қортындылау.• І-нұсқа. • 1. Жер қыртысында ең көп таралған металл?• a) Fe ә)Ti б)Al в)Са.• 2. Қандай қатарда тек металдар орналасқан?• а) К, Zn, Fe; ә)Si, Ca, Bi; б)Al, C, Cr; в)W, Os, B.• 3. Электротехникада қыздыру лампаларын жасау үшін қандай металл пайдаланылады?• а) Al ә) Cu б) Mo в) W• 4. Сумен қандай металл реакцияға түспейді?• а) Са ә) Ni б) Na в) Ba• 5. Қандай металл бос күйінде кездеседі?• а) Са ә) Мg б) Au в) Ag• 6. Fe+ O2 қыздырған кезде реакция нәтижесінде темірдің қай оксиді түзіледі?• а) FeO : ә) Fe2O3 ; б) Fe3O4 ; в) FeO3 .• 7. Темірді зертханада қандай әдіспен алады?• а) FeO + H2 ? ә)FeO+ C ? б) FeO+CO? в) FeO + Al ? • 8 .Қазақсандағы қара металлургияның ең ірі кәсіпорнын ата:• а) Шымкент; ә) Ақтөбе; б) Павлодар; в) Өскемен.• ІІ-нұсқа.• Қанның құрамында темір жетіспесе адам қандай ауруға ұшырайды?• а) анемия ә) гепатит б) колит в) гемофилия.• Уақытша кермектілікті қалай жоюға болады? а) күйдіру ә) буландыру • б) қайнату в) сұйылту• Аллюминидің валенттік электрондарының конфигурациясы қандай? • а) ns²np¹; ә) ns¹np¹ б) nsºnp³ в) ns³npº• Аллюминиді өндірісте қандай жолмен алады? а) Al2O3+ H2 ; ә) Al2O3 + CO; • б/ Al2O3 + Mg; в) Al2O3 ?• Түрлі-түсті металлургияның ең ірі кәсіпорны: а) Теміртау; ә) Лисаковск; • б) Риддер; в) Соколов-Сарыбай.• Мына физикалық қасиеттердің қайсысы аллюмииге тән? а) жартылай өткізгіш ; ә) қызғылт-қара түсті • б) электр тогы мен жылуды өткізеді; в) ауыр металл • Мына реакцияның қайсысы орынбасу реакциясы? • а) 2Mg+ O2 = 2MgO; • ә) Zn +H2SO4= ZnSO4 + H2 ; • б) CaO+ H2SO4 =CaSO4 + H2O; • в) CaО +H2O =Ca(OH)2 • Жер қыртысында сирек кездесетін металл? а) темір; ә) кальций;• б) ванадий; в) аллюминий.

• Жауаптары.• І-нұсқа.

ІІ-нұсқа. • 1.Б 5. Б В

1. А 5. Б• 2.А 6. Б

2. Б 6. Б• 3.В 7. А

3. А 7. Ә• 4.Ә 8. Ә

4. В 8. Б• Сабақты қорытып, оқушыларды бағалау.• Үйге тапсырма:

Сабақты қорытып, оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма:6.1-6.8 , 7.1-7.4. (§28 - §41)

Білім сапасының көрсеткіші

4 3 2 2 3 1

66

83

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

5 саны 4 саны 3 саны сапа

9 сынып

10 сынып

Алматы облысы Ұйғыр ауданының Алматы облысы Ұйғыр ауданының географиялық орныгеографиялық орны

• Ұйғыр ауданы Алматы қаласынан 225км жерде орналасқан.Жер көлемі 875752га Батысында Райымбек, Еңбекші қазақ ауданы мен шығысында ҚХР-мен солтүстігінде Іле өзенімен шектеседі. Іле өзені ауданының 4100га жерін алып жатыр.Оңтүстік шекарасында Кетпен қыраттары, биіктігі теңіз деңгейінен есептегенде 3000метр.

Қара дала жеріндегі №5452 бұрғылау жолымен Қара дала жеріндегі №5452 бұрғылау жолымен алынған минералды суының медициналық алынған минералды суының медициналық

қорытындысықорытындысы: : • Алматы гидрогеологиялық экспедициясының Жетісу тобы 1986

жылы Шонжы – Қалжат тас жолынан 120км қашықтықтан 200м орналасқан №5452 бұрғылауы жүргізілген. Бұрғылау барысында 740 -792м арақашықтықта 40л /сек судың өздігінен ағуымен акротерма алынды. Суға талдау жасағанда: органикалық жағынан иіссіз, түссіз, мөлдір, тұщы су.

• Химиялық талдау жасағанда Крулов формуласы бойынша былай сипатталды:

• SO4 35 HCO3 33 C/32• М 0,145-------------------------------------- PH=7.5 t =46°C• (Na +K )90 (Ca9 Mg1)• Хлоридтті – гидрокарбонатты – сульфатты натрий суында кремний

қышқылы мөлшері жоғары екендігі анықталған. (31,0мг/л)

• Бұл су – Сарыағаш суына ұқсас, сондықтан емдік мақсатта қолданылады.