` ԹԵՄԱ :ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՓՈՍՏՎԻՐՈՒՍՆԵՐ, ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍՆԵՐ:

ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆԱՇԽԱՏԱՆՔ

` Հետազոտող Նաիրա Հարությունյան

ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑ

X դասարան

• Համակարգ չային վիրուսների էությունը և տարածման հիմնական

ճանապարհները:

• Համակարգ չային սարքավորումներին և ծրագ րային ապահովմանը

վիրուսների կողմից հասցվող հնարավոր վնասները:

• Համակարգ չային վիրուսների տեսակները:

• Ցանցերով տարածվող վիրուսներ:

• Հակավիրուսային ծրագրեր, դրանց պարբերական թարմացման

անհրաժեշտությունը:

• Հաղորդակցության միջոցներից օգ տվելու անվտանգ ության և էթիկայի

կանոններ:

START

ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆՓՈՍՏ

Էլեկտրոնային փոստը –տեխնոլոգիա և դրանով տրամադրվող

ծառայություն է , որը զբաղվում է էլեկտրոնային

հաղորդագրությունների ստացմամբ և ուղարկմամբ

համակարգչային ցանցում: Հիմնական տարբերությունը

ինֆորմացիայի փոխանակման այլ համակարգերից կայանում է

նրանում, որ այն ունի անկախ փոստային սերվերների միջև

փոխներգործության զարգացած համակարգ, ինչպես նաև

հնարավորություն ունի ինֆորմացիայի անմիջապես փոխանցման

փոխարեն հետաձգել այն և ուղարկել ավելի հարմար ժամանակ:

Ինչ է էլեկտրոնայինփոստը

Mail

Sms

mms

Chat

Foru

m

ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎ / առանց որի դժվար է

պատկերացնել մեր կյանքը հիմա և որը , ունի նաև իր բացասական կողմերը

մասնավորապես կապված վիրուսների/հետ

Էլեկտրոնային փոստով նամակները ուղարկվում են SMTP պրատակոլով և ստացվում POP3 պրատակոլով

Էլեկտրոնային նամակներիկառուցվածքը

Էլեկտրոնային նամակ

Հենց նամակSMTP

արձանագրության վերնագիր, որը

ստանում է սերվերը

Նամակի մարմին

Նամակի վերնագի

ր

Էլեկտրոնային նամակի վերնագրիդաշտերը

Return-Path

Received From: Sender: To: Cc:

Bcc: Reply-To Subject: Date: Content-Type:

Էլեկտրոնային փոստիհասցեԷլեկտրոնային փոստի ֆիլտրացիա

ՍՊԱՄ

Էլեկտրոնային փոստից օգտվելու էթիկայի կանոնները

• Պետք չէ ուղարկել շատ մեծ ծավալի նամակներ և հնարավորինս

արդյունավետ ինֆորմացիա ուղարկեք: Քանի որ այդ նամակը ստացողը

նախ վճարում է այդ մեգաբայթերի համաը, և հետո, դժվար է այդ

ինֆորմացիան քաշել, երբ կապն է թույլ: Եվ, առհասարակ,

էլեկտրոնային փոստը նախատեսված չի մեծ ծավալով նամակներ գրելու

համար:

• Ձեզ ուղարկված նամակին պատասխանելիս, պարտադիր չէ ամբողջ

նամակը ցիտել: Բավարարվեք միայն մի արտահայտությամբ:

• Մի ուղարկեք ձեր գովազդները դրա համար չնախատեսված

հասցեներով: օրինավոր մարդիկ այդպես չեն վարվում:

• և այլն:

ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ

Վիրուս են կոչվում հատուկ գրված փոքրիկ

ծրագրերը, որոնք ընդունակ են իրենց մարմինը /կամ ավելի ճիշտ պատճեն/ ներդնել

համակարգչային ծրագրերի կատարողական ֆայլերում, դրայվերներում և այլ տեղերում, ընդ

որում չկորցնելով ինքնուրույն տարածվելու ընդունակությունը քոմփյութերային միջավայրում:

:Ով և ինչու է վիրուս գրում

1. Մարդիկ, որոնց դուր է գալիս վատություն անել ուրիշներին

2.Սկսնակները /ուսանողները

3. Պրոֆեսիոնալ ծրագրավորողները

Չկա վիրուսների հատուկ

դասակարգում,

սակայն, այնուամենայնիվ, դրանք

կարելի

է բաժանել ըստ հետևյալի.ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ

տեղակայման

միջավայրի

ալգորիթմական առանձնահատկությ

ան

ներգործման

մաշտաբի

վարակման

ձևի

Ըստ տեղակայման միջավայրի

վիրուսները լինում են հետևյալ տիպի.

1. ֆայլային

2. բեռնվող

3. ֆայլային-բեռնվող

4. մակրովիրուսներ

5. ցանցային վիրուսներBACK

BACK

Վիրուսները ըստ վարակման ձևի

լինում են ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ

ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ

ՌեզիդենտՈչ

ռեզիդենտ

Վիրուսները ըստ ներգործմանմաշտաբի

Ո – չ վտանգավոր այս վիրուսները չեն խանգարում համակարգչի աշխատանքին, սակայն տեղ են գրավում կոշտ սկավառակի և օպերատիվ հիշողության վրա, այսինքն ռեսուրս են զբաղեցնում:

Վ – տանգավոր այս վիրուսները կարող են խաթարել համակարգչի աշխատանքը

Շ – ատ վտանգավոր իսկ այս վիրուսների ներգործման արդյունքում կարող են տարբեր ծրագրեր ու ֆայլեր կորել, ինչպես նաև համակարգչի կոշտ սկավառակի

սիստեմային մասերից ինֆորմացիա ջնջվի:

BACK

Ըստ ալգորիթմական առանձնահատկության

վիրուսները բաժանվում են .հետևյալ տիպերի

1. Պարզագույն

2. Չերևացող վիրուսներ /стелс-вирус/

3. Որդ-վիրուսներ /Вирусы-черви/

4. Կեղծ-վիրուսներ /квазивирус или «троянские» программы/

5. Վիրուս-մուտանտներ

BACK6. Ռետրովիրուսներ

Համակարգչի մեջ վիրուսի ներթափանցման ճանապարհները

Համակարգչի մեջ վիրուսի ներթափանցման հիմնական ճանապարհներն.

տարբեր տեսակի ինֆորմացիայի կրիչների` CD դիսկերի, USB ֆլեշների,

դիսկետաների

և այլ կրիչներով

համակարգչային ցանցերի միջոցով

այլ միջոցներով

Վիրուսների տարածումը արգելափակում են նաև այսպես կոչված միջնապատերը` Firewall: Դրանք հատուկ ծրագրեր են, որոնք անհրաժեշտության դեպքում արգելափակում են տարբեր «կասկածելի» ծրագրերի աշխատանքը` թույլ չտալով դրանց կասկածելի գործողությունները:

Վիրուսի ներթափանցմաննշանները Մինչ այդ նորմալ աշխատող ծրագրի ոչ ճիշտ աշխատանքը, կամ

աշխատանքի

դադարումը

Համակարգչի դանդաղ աշխատանքը

Օպերացիոն համակարգերի աշխատանքի խաթարումը

Ֆայլերի ու կատալոգների անհայտացումը, կամ դրանց

պարունակության

աղավաղումը

Ֆայլերի մոդիֆիկացիաների ամսաթվի և ժամանակի փոփոխությունը

Ֆայլերի չափերի փոփոխությունը

Ֆայլերի քանակի անսպասելի շատացումը սկավառակի վրա

Ազատ օպերատիվ հիշողության չափի էական փոքրացումը

Էկրանին չնախատեսված հաղորդագրությունների և նկարների

հայտնվելը

Չնախատեսված ձայնային ազդանշանների առկայությունը

Համակարգչի հաճախակի կախվելը

և այլն

ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

Հակավիրուսները վիրուսներից

պաշտպանվելու համար գրված հատուկ ծրագրեր են,

որոնց նպատակն է հայտնաբերել վիրուսը, բուժել

վարակված ֆայլերն ու դիսկերը, հայտնաբերել և

կանխել վիրուսներին հատուկ կասկածելի

գործողությունները:

Համակարգչային վիրուսներից հասցրած վնասներից պաշտպանվելու մեթոդները

• Ինֆորմացիայի ռեզերվացումը – այսինքն ֆայլերի պատճեների

պահպանումը

• Պատահական և անծանոթ ծրագրերի օգտագործումից խուսափելը

• Եթե մինչ այդ ուրիշ մարդիկ էին աշխատում տվյալ համակարգչով,

ապա համակարգչի վերաբեռնավորումից խուսափելը

• Նոր ստացած ֆայլերի պարտադիր ստուգումը

• Լոկալ դիսկերի և ֆայլերի պարբերաբար ստուգումը

• Անջատել տարբեր կրիչների ինքնաբեռնավորման ռեժիմը

• Ուրիշից ստացված Word –ի կամ նմանատիպ ֆայլերը բացելիս

նպատակահարմար է սեղմած պահել [Shift] կոճակը: Այդ ժամանակ ոչ

մի վիրուս էլ չի աշխատի:

• և այլն

ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

1. Հակավիրուսային ծրագրերի թարմացում

2. Սկան

3. Կարանտին

4. Էվրիստիկ անալիզատոր

5. Ինչպես վարվել նոր վիրուսի հետ

6. և այլն

ԻՆՏԵՐՆԵՏԻ ՎՏԱՆԳՆԵՐԸ ԵՎ

ՕԳՏՎԵԼՈՒ ԷԹԻԿԱՆ

• Նախքան որևէ մեկի էլեկտրոնային արտադրանքից օգտվելը /վեբ-էջեր, ծրագրային ապահովման ֆայլեր և այլն/, նախ և առաջ պետք է իմանալ, թե ում է պատկանում դրա իրավունքը, ենթակա՞ է այն ազատ տարածման, թե չէ:

• Մինչ որևէ բան ինտերնետում տեղադրելը, համոզված եղեք, որ դուք ունեք դրա իրավունքը /այսինքն, ինչքանով է հավաստի ու ստույգ այդ ինֆորմացիան/:

• Անհատականության դրսևորումը հարգվում և խրախուսվում է, անթույլատրելի է հայացքների ու ճաշակների պատճառով հալածանքը:

• Ցանցը պետք է պաշտպանել /այսինքն չի կարելի վարակված ֆայլեր տեղադրել ինտերնետում, առավել ևս վիրուսներ ուղարկել տարբեր հասցեներով/:

• և այլն

Եվ վերջում2003 թվականին ՀՀ օրենսդիրը պատիժ սահմանեց

համակարգչային հանցագործությունների համար, որն ամփոփվեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի 24- րդ

գլխի 251-257- րդ հոդվածներում՝ որպես « համակարգչային տեղեկատվության

անվտանգության դեմ ուղղվածհանցագործություն»:

Գիտենալ և կիրառել էթիկայի և համակարգչային տեխնիկայից օգտվելու անվտանգության

կանոնները: Գիտենալ ինչ է համակարգչային վիրուսը և դրա կողմից հասցրած հնարավոր

վնասները: Կարողանալ բեռնավորել և պարբերաբար նորոգել հակավիրուսային

ծրագրերը: Գիտենալ հակավիրուսային ծրագրերի տեսակները և հնարավորությունները: Ցուցաբերել անհրաժեշտ զգուշություն ծրագրերը

արտատպելիս և հաղորդակցական միջոցներիցօգտվելիս:

ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ

Աշակերտը`կիմանա