กองทนหมบานคอการสรางกระบวนการพงพาตนเองของหมบานดวยการ

ใหชมชนเปนผกำาหนดอนาคตและจดการตามภมปญญาหรอทนทางสงคมของ

ตนเอง และเปนการกระตนเศรษฐกจของหมบานอนเปนเศรษฐกจระดบฐานราก

ของประเทศ และการเสรมสรางดานเศรษฐกจและสงคมโดยเฉพาะการจดระบบ

สวสดการในชมชนซงมความสำาคญและเปนสงจำาเปน เพอเปนแหลงเงนทน

สำาหรบหมนเวยน และเพอเปนกลไกใหประชาชนในหมบานนำาไปใชในการพฒนา

อาชพสรางงานสรางรายไดหรอเพมรายไดและลดรายจายในหมบานและเพอ

ใหสามารถพฒนาเปนสถาบนการเงนชมชนในอนาคต

กองทนหมบานและชมชนเมองเปนหนงในนโยบายประชานยมของ

รฐบาลพนตำารวจโททกษณ ชนวตรเกดขนเมอ พ.ศ 2544 มวตถประสงค

เพอเสรมสรางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ รวมไปถงการมสวนของ

ประชาชน สรางโอกาสแกคนระดบรากหญาใหสามารถเขาถงแหลงทน

สำาหรบการสรางอาชพและรายได ทำาใหประชาชนพนจากความยากจน

สงผลใหประเทศมเศรษฐกจทดขน โดยทางรฐบาลจดตงกองทนหมบาน

และชมชนเมองกองทนละ1ลานบาทใหชาวบานบรหาร

จดการเงนกองทนดวยตนเอง หนวยงานทางรฐบาลมหนาทใหคำาปรษา

และแนะนำาเทานน

“ตองการเปนแหลงเงนทนหมนเวยน

“เพมรายได ลดรายจาย“

เปาหมายและการจดการ 1.เสรมสรางสำานกความเปนชมชนและทองถน

2.ชมชนเปนผกำาหนดอนาคตและจด การหม บ านและชมชนด วย

คณคาและภมปญญาของตนเอง

3.เกอกลประโยชนตอผดอยโอกาสในหมบานและชมชน

4.เชอมโยงกระบวนการเรยนรรวมกนระหวางชมชนราชการเอกชนและ

ประชาสงคม

5.กระจายอำานาจใหทองถนและพฒนาประชาธปไตยพนฐาน

เตรยมความพรอมอยางไรกอนไดรบเงนจากกองทน?

1.สรางจตสำ นกและกระบวนการ

เรยนรรวมกน

2.เลอกสรรคนด

เปนกรรมการกองทน

3.การจดตงกองทนหมบานและชมชนเมอง

4. การขอรบการจดสรรเงนจากรฐบาล

กอนจะมกองทนหมบานและนโยบาย

ประชานยม ปญหาความยากจนเปนปญหาทอยกบสงคมไทยมานาน

ประชาชนสวนใหญของประเทศตองประสบกบภาวะความยากจน

ความขาดแคลนไมมความมนคงทางเศรษฐกจ และการมหนสน ซง

สาเหตของความยากจน คอ นโยบายการพฒนาทไมสมดลของภาค

รฐ เชน สงเสรมภาคอตสาหกรรมมากกวาภาคเกษตร หรอการเนน

พฒนาเมองมากกวาพฒนาชนบท ดงนนโครงการแกไขปญหาความ

ยากจนนนไมไดแกปญหาความยากจนของชาวบานไดอยางแทจรง

ดงนนรฐบาลจงตองใหความสำาคญในการเขามาแกไขปญหาใน

สวนของเศรษฐกจและสงคม เชน การจดตงโครงการแกไขปญหา

ความยากจนขน

ยอนไปในชวงปพ.ศ2536ในชวงชวนหลกภยเปนนายกรฐมนตร

ไดมโครงการแกไขปญหาความยากจนขน (กข.คจ.) งานโครงการ

กข.คจ. ระยะท 1 ระหวางป 2536 -2539 และขยายถงป 2540

จำานวน11,608หมบานยอหนาและมมตอกครงระยะท2ระหวาง

ป2541-2544เพอขยายพนทใหครอบคลมทกหมบานทวประเทศท

ยงมคนจนตามขอมลความจำาเปนพนฐาน จำานวน 28,038 หมบาน

กระจายใหหมบานละ280,000บาท

พอมาถงสมยรฐบาลของนางสาวยงลกษณ ชนวตร พรรคเพอไทย

นโยบายกองทนหมบาน มงเนนใหชาวบานนำากองทนหมบานไปเปน

ทนทำาในการทำามาหากนและประกอบอาชพ

ประชานยมคออะไร ? มคนกลาววาประชานยม(Populism)เปนอดมการณ

ทางการเมองและแนวทางทางการเมองทเกดขนในชวง

ปลายศตวรรษท19โดยทอดมการณทางการเมองแบบ

ประชานยมจะองอยกบฐานชาวนาหรอคนยากจนเปน

ทแพรหลายและกลายเปนแนวทางทางการเมองทใช

ในกลมประเทศโลกทสามเปนนโยบายทใหความพง

พอใจแกประชาชนในระยะสนแตเกดผลเสยในระยะ

ยาว

นโยบายประชานยม น โยบายประชาน ยมค อนโยบายท ส นบส นน

ประชาชนคนยากจนเปนหลก เพอมงหวงความนยม

ทางการเมองโดยไมจำาเปนตองมความสมเหตสมผล

หรอเปาหมายทางเศรษฐศาสตรมหภาคมารองรบ

นโยบายประชานยมเปนทงภาพหลอนทางการคลง

ของรฐบาล โดยจำานวนผทไดรบประโยชนจากนโยบาย

กองทนหมบาน 7.6 ลานคน กลมชนชนของผทไดรบ

ประโยชนคอคนจนในชนบทซงนโยบายประชานยมของ

พรรคเพอไทยนนมหลากหลายรปแบบซงสามารถซอใจ

ประชาชนและกลายเปนฐานเสยงทางการเมองไดเปน

อยางด เชนนโยบายกองทนหมบาน , ธนาคารชมชน ,

โครงการบานเอออาทร,และโครงการ30บาทรกษาทก

โรคเปนตน

กระบวนการการจดตงกองทนหมบาน

ตารางคาใชจายของนโยบายกองทนหมบาน

พรบ กองทนหมบาน

: สำานกงานกองทนหมบานและชมชนมองแหงชาต (http://www.villagefund.or.th/index.aspx?pageid=433&parent=0)

นโยบายประชานยม (ตารางและกราฟ)

: (www.polsci.chula.ac.th/weerasak/data/.../หวขอนโยบายประชานยม.ppt)

นโยบายกองทนหมบานและชมชนเมอง

: (http://www.gotoknow.org/posts/32073)

อางอง

บทเรยนจากกองทนหมบานสการพฒนาการเมอง

: วารสารการศกษาและพฒนาสงคมปท 5 ฉบบ 1-2 ปการศกษา 2552 โดย พระพงษ สดประเสรฐ (http://www.edu.buu.ac.th/vesd/year5_1-2/article1_2552_1-2.pdf)

จาก “กองทนหมบาน” ถง “ธนาคารชมชน” ปจจยสำาเรจ-ลมเหลว? : สำานกขาวอศรา isaranews agency

(http://www.isranews.org/community/comm-slide/item/7850-2012-07-24-04-29-31.html)

พ.ร.บ. กองทนหมบาน พ.ศ. 2547

กองทนหมบาน

ตวอยางการจดการกองทนหมบาน

1.กองทนหมบานประสบความสำาเรจเชงปรมาณ

2.ขาดการสรางกระบวนการเรยนรใหชาวบานอยางแทจรง

3.ชาวบานมความคนชนจากการตดหน

4.การพฒนาไปสการเปนสถาบนการเงนแบบมาตรฐานสากลโดย

คำานงถงผลกำาไรมากกวาการสรางความเขมแขงของชมชน

5. เปนการเรยนรครงสำาคญของชาวบาน แตเปนการบงคบใหเรยนร

พรอมกน

สรปบทเรยนจากกองทนหมบาน

ปรากฏการณ “ผลดผาขาวมา“

ตวอยางกองทนหมบาน : บานทาส ต.แสงสวาง อำาเภอหนองแสง จงหวดอดรธาน หมบานทาส ไดจดตงกองทนหมบานเมอป พ.ศ. 2544 จากการทำาประชาคมหมบาน มขอตกลงใหจดตงคณะกรรมการ

กองทนโดยการสนบสนนจากคณะกรรมการอำาเภอหนองแสงโดยตองไปเปดสมดบญชทธนาคารออมสนสาขาบงคำาจงหวด

อดรธานจำานวน2บญชคอบญชกองทนหมบานหนงลานบาทและบญชออมทรพยเมอรฐบาลโอนเงนใหกจะถกนำาเขาบญช

เงนกองทนหมบานสวนการออมเงนจากสมาชกกจะนำาเขาบญชออมทรพยดอกเบยของเงนกองทนหมบานนนรอยละ50ไม

สามารถนำาไปใชจายไดตองนำาเขาบญชเงนลานอยางเดยวสวนทเหลออกรอยละ50จะปนผลใหสมาชกไดเทากนสำาหรบเงน

ทสมาชกตองจายเขาบญชออมทรพยปละ260บาท

นโยบายประชานยม

กเงนกองทนหมบาน

กจกรรมในการกยมเงนไปลงทน

-การบรการ3.91%

-คาขาย17.02%

-อตสาหกรรม4.19%

-กจกรรมกลม1.33%

-การเกษตร70.81%

-บรรเทาเหตฉกเฉน

-อนๆ0.1%

:รฐบาลมการประกาศใชนโยบายประชานยมซง“ใหผลระยะสน แตภาระระยะยาว“

:ผลการศกษาวจยของสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร พบวาประชาชนคดวาเงนกองทน

หมบานละ1ลานบาทนนเปนเงนทพ.ต.ท.ทกษณชนวตรนายกรฐมนตรแจกใหเนองจากการหา

เสยงของสมาชกสภาผแทนราษฎรทำาใหประชาชนมความเชอเชนนซงสอดคลองกบทฤษฎ

VoteMaximization

:ชาวบานกเงนจากกองทนครงละ20,000-50,000บาท

:ชาวบาน70%กเงนกองทนหมบาน1ครงแตผทสามารถนำาเงนไปใชกองทนไดจรงจะตองไปกเงนจากแหลงอน

มาดวย(ชาวบานมความคนชนกบการเปนหน เกดเปนวงจรอบาทวของการตดหน)

:ชาวบานเพยง6-8%ทนำาเงนไปขยายธรกจเดมของตนตอ

: เนองจากใน 1 หมบาน มกองทนยอยอกหลายกองทนทสามารถใหกยมเงนได โดยทแตละกองทนสามารถกได 30,000

-100,000บาทชาวบานจงขอกเงนจาก3 -5กองทน โดยไมคำานงถงการใชหนคน (ไมสามารถใชหนได เพราะรายจายม

มากกวารายได)

:การกเงนกองทนหมบานนนหากจะใหมประสทธภาพตอง.........

1. วตถประสงคของการใชงาน 2. วงเงนทขอกเหมาะสมหรอไม 3. สามารถใชเงนตนคนกองทนไดหรอไม

กเนอกระบบไปใชหนกองทนหมบาน

(เพอรกษาสทธในการกครงตอไป)

:95%ของผรวมโครงการมเงนไปใชคนกองทนหมบาน

: 80% ของผมเงนใชคนกองทนตดเงนนอกระบบคนละ 30,000 -

80,000บาท

:การใชคนเงนกนนอยในระดบตำาเหนไดจากยอดชำาระเงนกทตดลบ

ไดเงนกจากกองทนหมบาน

รกษาสทธในการขอกกองทนใน

ครงตอไป

:ผปลอยกนอกระบบไดผลประโยชนจากกองทนหมบาน

:ปพ.ศ. 2545 - 2547ผทกครงท 1 , 2 , ไมเคยกเลยมรายไดเพมขนในสดสวนเทาๆกน

ฉะนนการกเงนกองทนหมบานไมใชปจจยหลกททำาใหรายไดของประชาชนเพมขน

:กองทนหมบานนนไมไดแกปญหาความยากจนตามทรฐบาลไดกลาวไวในนโยบายประชา

นยมเพราะถงแมรายไดจะเพมแตรายจายของประชาชนนนยงมมากกวารายได

: ประชาชนไปกเงนนอกระบบซงมดอกเบยสงกวามาก ทำาใหเกดภาวะหนทวมหว นำาไปส

ขาวการฆาตวตายและหนออกจากบานเพอหนหนสน

:ปจจบนมสมาชกกองทนหมบาน12.8ลานคนโดยตงเปาในอนาคตเปน19ลานคนภายใน

ป2559และมงเนนไปทกลมเยาวชนและเปลยนจาก“กองทนหมบาน“ไปเปน“กองทนเงนออม

และธนาคารชมชน“

:จากบทความโดยดร.สมชยจตสชนจากมลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศ(TDRI)

กลาววา“ใหมองวากองทนหมบานนน เปนการเรยนรครงสำาคญของชาวบาน แตเปนการ

บงคบใหเรยนรพรอมกน โดยทบางแหงอาจจะยงไมพรอม“

กรณศกษาสมาชกทกแลวมการชำาระคนทนได นายคำาเตอน อนวตน เปนสมาชกกองทนหมบานมา4ป ซงไดก

เปนเพอมาแกปญหาการทำามาหากน โดยการนำามาซอปยในการปลก

แตงกวาและทำานาซงมจำานวนเงนก 15,000บาทสภาพอากาศในป

นนเอออำานวยตอการปลกแตงกวามาก ทำาใหไดผลผลตมากกวาทกป

อกทงตนมพนทในการปลกแตง ไมตองรอใหเกยวขาวเสรจกอนคอย

ปลกแตงจงไดผลผลตกอนเพอนและไดราคาดและปนขาวกไดราคา

ดทงไมไดเปนหนสนนอกระบบเหมอนการกในปกอนๆทผานมา

จงสามารถชำาระหนไดเรว “ การมเงนกยมของกองทนหมบานชวย

ไดมากจรงๆ” นายคำาเตอนกลาวในทสด

กรณศกษาสมาชกทกแลวไมสามารถชำาระคนตามกำาหนดได นายทองกอนอนอดมอาชพทำานาและรบจางขอกเงนจำานวน20,000บาท

โดยนำาเงนกมาซอววมาโดยหวงวาจะไดกำาไรจากการเลยงววโดยไปขอซอแมวว

ททองออนๆมาเลยงไดไมนานกจะถงเวลาทจะตองชำาระหนถาจะขายววตนเอง

กเสยดายอกทงหากขายไปกยงคงไมไดกำาไรเพราะตองหกคาใชจายตางๆรวม

ทงความเสยงจากแมวววาจะแทงหรอไม จงตดสนใจไมขายวว กพอทจะมเงน

เกบอยบาง แตกไมเพยงพอ จำาเปนตองขอกเงนนอกระบบ แตตนเองไมม

หลกทรพยอะไรไปคำาประกนตองจายดอกเบยทคอนขางแพงจงตองหาหยบยม

กบญาตพนอง และสมาชกทอยในกลมดวยกน เพอมาชำาระหนเงนกองทนหม

บานและหนนอกระบบ เปนสาเหตใหตนเองตองไดจายชำาระหนลาชาไมทนตาม

กำาหนด แตชาไปเพยงหนงสปดาห อยางไรกตามยงตองรกษาสทธในการเปน

สมาชกไวเพอยามฉกเฉน

กราฟกจกรรมการกยมเงน

ผลสรปจากปรากฏการณ “ผลดผาขาวมา“

อางอง ผลดผาขาวมา

: สมมนา “ประชานยม” : กองทนหมบาน สรางหนหรอรายได (prachatai.com/node/9175‎)

กองทนหมบาน

การกเงนไปใชอยางผดวตถประสงค

จากวตถประสงคของนโยบายกองทนหมบานไดกลาวไววาเงนจากกองทนนนมเพอการพฒนาอาชพสรางงานสรางรายไดหรอเพมรายไดการลด

รายจายการบรรเทาเหตฉกเฉนและความจำาเปนเรงดวนแตปญหาทพบกคอประชาชนบางสวนยงไมเขาใจถงคณคาของเงนกและแนวทางในการนำา

ไปใชอยางถกวธทำาใหกลมคนเหลานนำาเงนทนไปใชจายในทางทผดเหนไดจากตวอยางของการกยมเงนในหมบานของบานทาสจงหวดอดรธานซง

จะมการตรวจสอบวตถประสงคของผกยมทกครงจากวงเงนในการก20000บาทอาจปรบตวลงเหลอ15000-18000บาทตอคนหากทราบวานำาไป

ใชประโยชนในสงทไมเกดประโยชนอยางแทจรงซงสวนใหญถงแมวาจะไดเงนมาแลวกลบนำาไปใชในทางทไมกอใหเกดประโยชนเชนกนเหลา,เลน

การพนน,ซอมอเตอรไซคเปนตนกลายเปนอกหนงปญหาทตองเรมแกไขจากตวของประชาชนเองเปนหลกในเรองของสำานกในการใชและจดสรรเงน

คำาถามตอมา

แลวทำาไมคนชนบทยงตองอพยพ

เขามาทำามาหากนในเมองอก

หากกองทนหมบานยกระดบการ

พงพาตนเองไดในภาคชนบท