(“Službeni glasnik BiH”, br. 19/02, 35/03, 4/04, 17/04, 26/04, 37/04, 48/05, 2/06, 32/07, 43/09, 8/10 i 40/12)

Stanislavka Ilić, dipl. pravnik

ZAKON O DRŽAVNOJ SLUŽBI U INSTITUCIJAMA

BOSNE I HERCEGOVINE

Primjena Zakona

Zakon o državnoj službi u institucijama Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Zakon o državnoj službi) uređuje pravni status državnih službenika u institucijama Bosne i Hercegovine.

Institucije u smislu Zakona o državnoj službi su ministarstva, samostalne upravne organizacije, upravne organizacije u sastavu ministarstava, kao i druge institucije Bosne i Hercegovine osnovane posebnim zakonom ili kojima je posebnim zakonom povjereno obavljanje poslova uprave.

Državni službenik

Državni službenik je lice postavljeno upravnim aktom na radno mjesto u državnoj službi, u skladu sa zakonom (obavezna visoka stručna sprema, odnosno 180 ili 240 ECTS bodova).

Zapošljavanje i unapređenje profesionalne karijere državnog službenika se temelji na javnom konkursu i profesionalnoj sposobnosti.

Struktura državnih službenika u državnoj službi okvirno odražava nacionalnu strukturu stanovništva Bosne i Hercegovine prema posljednjem popisu stanovništva, a izjašnjenje o nacionalnoj pripadnosti je dobrovoljno.

Zakonski principi državne službe

zakonitosttransparentnost i javnostodgovornostefikasnost i ekonomičnostprofesionalnost i nepristrasnost

Ko (ni)je državni službenik

Nisu državni službenici:članovi Parlamentarne skupštine, članovi Predsjedništva,

predsjedavajući i članovi Savjeta ministara (ministri i zamjenici ministara), sudije Ustavnog suda i Suda BiH, ombudsmeni, tužioci, pravobranilac i zamjenici pravobranioca, članovi Visokog sudskog i tužilačkog savjeta, članovi Centrlane izborne komisije, profesionalna vojna lica, policijski službenici u institucijama, te lica zaposlena u Centralnoj banci i Kancelariji ombudsmena;

sekretari domova Parlamentarne skupštine i savjetnici, uz primjenu određenih članova Zakona;službenici DKP

službenici diplomatske i konzularne službe jesu državni službenici, uz neka izuzeća od odredaba Zakona.

Radna mjesta

a) rukovodeći državni službenici: 1) sekretar i sekretar sa posebnim zadatkom; 2) pomoćnik ministra, pomoćnik direktora i glavni inspektor.

b) ostali državni službenici: 1) šef unutrašnje organizacione jedinice; 2) stručni savjetnik; 3) viši stručni saradnik; 4) stručni saradnik.

Definišu se Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji.

Dužnosti državnog službenika

Izvršava zadatke predviđene opisom radnog mjesta i primjenjuje i osigurava poštivanje ustavno-pravnog poretka i zakona u Bosni i Hercegovini.

Dužnosti državnog službenika

Naredba za koju se pretpostavlja da je nezakonita, državni službenik postupa na sljedeći način:

a) skreće pažnju izdavaocu naredbe na nezakonitost; b) ako izdavalac naredba istu ponovi, državni službenik će

zatražiti pismenu potvrdu u kojoj se navodi identitet izdavaoca naredbe i preciziran sadržaj naredbe;

c) ako je naredba potvrđena, državni službenik obavještava o naredbi neposredno nadređenog izdavaocu naredbe i prinuđen je da je izvršiti, osim ako naredba ne predstavlja krivično djelo, kada odbija istu izvršiti i prijavljuje slučaj nadležnom organu;

Dužnosti državnih službenika

Nepristrasnost a) izbjegava aktivnosti ili propuste u vršenju svoje

profesionalne dužnosti koje krše ili su nespojive sa dužnostima utvrđenim zakonom;

b) suzdrža se od javnog ispoljavanja svojih političkih uvjerenja;c) ne traži i ne prihvata za sebe ili svoje srodnike bilo kakve

dobiti, beneficiju, naknadu, osim onih dozvoljenih zakonom;Opšti interes: d) služi i pomaže javnosti; e) pruža javnosti, zainteresovanim stranama i javnim

institucijama informacije zatražene u skladu sa zakonom;Državni službenik je dužan ponašati se i postupati u skladu sa

Kodeksom, te ispunjavati druge dužnosti propisane zakonom.

Prava državnih službenika

a) na stalni radni odnos do sticanja uslova za penziju, ako zakonom nije drugačije utvrđeno;

b) na odsustvo utvrđeno zakonom, kao i na vraćanje na isto ili slično radno mjesto po isteku odsustva (Odluka);

c) na nagradu na osnovu zadataka i rezultata rada; d) na platu i naknadu na način utvrđen zakonom; e) na podršku i pomoć u stručnom obrazovanju; f) na zaštitu svog fizičkog i moralnog integriteta od strane

države tokom obavljanja službenih dužnosti (Odluka);g) na poštovanje njegovog ljudskog dostojanstva; h) da osnuje ili se učlani, bez obaveze, u sindikat ili

profesionalno udruženje u skladu sa zakonom; i) da štrajkuje u skladu sa zakonom.

Zabrana diskriminacije

državni službenik ima pravo na pošten i pravedan tretman u svim aspektima kadrovske politike, bez obzira na nacionalnost, socijalno porijeklo, entitetsko državljanstvo, prebivalište, religiju, politička i druga uvjerenja, pol, rasu, rođenje, bračni status, starosnu dob, imovinsko stanje, hendikepiranost ili drugi status;

prilikom organizovanja javnog konkursa osigurava se zabrana diskriminacije prema prethodnim osnovama.

Nespojivosti sa dužnostima državnog službenika

Državni službenik na položaju koji dovodi do sukoba interesa ne smije obavljati dužnost, aktivnost ili biti na položaju koji dovodi do sukoba interesa, a posebno:

a) državni službenik ne smije obavljati dodatnu aktivnost za koju se plaća naknada, osim u slučaju kada je to odobrio rukovodilac institucije, u skladu sa podzakonskim aktima;

b) državni službenik koji je razriješen dužnosti u roku od dvije godine od dana razrješenja sa dužnosti ne može se zaposliti kod poslodavca kojem je bio redovni pretpostavljeni, odnosno ne može se zaposliti u firmi nad čijim radom je provodio redovan nadzor, te ne smije primati bilo kakvu naknadu od tog poslodavca ili firme u roku od dvije godine od dana razrješenja sa dužnosti.

Nespojivosti

c) sa izuzetkom rukovodećih državnih službenika, smatraće se da je državni službenik na odsustvu iz državne službe od trenutka kada je potvrđena njegova kandidatura za javnu funkciju na koju se bira direktno ili indirektno, ili od trenutka kada je imenovan na položaj u bilo kojem zakonodavnom ili izvršnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini; u takvom slučaju, rukovodeći državni službenik podnosi ostavku; d) državni službenik koji je upućen na neplaćeno odsustvo, s izuzetkom rukovodećih državnih službenika, vraća se na isto ili slično radno mjesto najkasnije u roku od mjesec dana od neuspjeha na izborima, završetka mandata i prestanka funkcije u zakonodavnom ili izvršnom organu na bilo kojem nivou vlasti u BiH;

Nespojivosti

e) državni službenik ne može biti član upravnih i drugih odbora političkih stranaka i ne smije slijediti instrukcije političkih stranaka.

Prilikom postavljenja na mjesto državnog službenika državni službenik će predočiti sve informacije o imovini državnog službenika ili članova njegove uže porodice, kao i o djelatnostima i funkcijama koje obavljaju državni službenik i članovi njegove uže porodice.Svi ovi podaci se čuvaju u odgovarajućem registru

(u praksi u personalnim dosijeima).

Savjetnici

Savjetniku se ne garantuje sigurnost uživanja

položaja, može se razriješiti dužnosti u bilo koje vrijeme od strane organa koji ga je imenovao; mandat savjetnika ne može biti duži od mandata osobe koju savjetuje, a položaj savjetnika se ne može preinačiti u položaj državnog službenika sa sigurnošću uživanja položaja. Za imenovanje državnih službenika za savjetnike, kao i vraćanje u službu, važi isto što i za kandidaturu na izborni položaj ili imenovanje na položaj.

Popunjavanje upražnjenih radnih mjesta

1. interni premještaj državnog službenika zaposlenog na sličnom radnom mjestu (isti nivo) u instituciji;

2. interno oglašavanje (po pravilu, unapređenje); 3. eksterni premještajem državnog službenika

koji je na sličnom radnom mjestu (isti nivo), u drugoj instituciji;

4. ukoliko niti jedan od prethodnih načina nije moguć, upražnjeno mjesto se oglašava putem javnog oglasa kroz proceduru javnog konkursa, u skladu sa Zakonom.

Sadržaj oglasa

Oglase - interne i javne utvrđuje Agencija, a sadrže:a) vrstu oglasa i konkursa (interni ili javni i dr.);b) naziv radnog mjesta i opis poslova;c) spisak potrebnih dokumenta, rok i mjesto njihovog podnošenja;d) posebne akademske i profesionalne uslove za radno mjesto koje se popunjava; e) druge uslove koji se mogu smatrati primjerenim, te opšte uslove za državnog službenika (samo javni oglas).

Objava oglasa

Oglase objavljuje Agencija na službenoj internet stranici.

Javni oglas se objavljuje na službenoj internet stranici Agencije sa rokom od 21 dan i u tri domaća sredstva javnog informisanja koja su dostupna na cijeloj teritoriji BiH; dok za interne oglase rok ne može biti kraći od 8 dana, kao i za javne oglase u slučaju novoosnovanih institucija/preuzimnja nadležnosti (kada se može uputiti javni poziv o objavi oglasa).

Vrste oglasa

Interni (cilj unapređenje)Javni (Agencija/institucija) - dvije različite

procedure sprovođenja (Odluka/Pravilnik)Oglas za interni premještajOglas za eksterni premještaj

Opšti uslovi za postavljenje

a) državljanstvo Bosne i Hercegovine;b) starost preko 18 godina;c) univerzitetska diploma, odnosno visoko obrazovanje prvog, drugog ili trećeg ciklusa Bolonjskog sistema;d) zdravstvena sposobnost;e) da nisu stečeni uslovi ili pravo na ličnu penziju;f) da osoba nije otpuštena iz državne službe u posljednje tri godine po određenim osnovama (disciplinske, samovoljno ili lažni podaci);g) da se ne vodi krivični postupak;h) da nije obuhvaćena odredbom člana IX.1 Ustava BiH.

Komisije za izbor

Komisije za izbor su nezavisne i nepristrasne.Komisija za izbor ima pet članova, od kojih su dva državni službenici iz institucije na koju se javni konkurs odnosi sa potrebnim znanjem i iskustvom, dok se ostala tri člana imenuju sa liste eksperata Agencije za državnu službu.

Komisija za izbor bira predsjedavajućeg među svojim članovima i usvaja poslovnik većinom glasova svih članova.Član komisije se povlači u slučaju sukoba interesa, a svaki kandidat može tražiti imena članova komisije, te zahtijevati od Odbora državne službe za žalbe, izuzeće članova komisije po osnovu sukoba interesa, rizika od predrasuda i pristrasnosti ili nedostatka potrebnog znanja ili iskustva.

Sadržaj javnog konkursa

Javni konkurs sadrži javni ispit i stručni ispit.Način i program polaganja ispita propisuje Vijeće ministara na prijedlog Agencije za državnu službu (program, odluka, pravilnik).Komisija za izbor provjerava i bira kandidate na osnovu profesionalnih sposobnosti procijenjenih putem javnog konkursa koji je identičan za sve kandidate koji se prijavljuju za isto radno mjesto.Podzakonskim aktom se propisuju i detaljniji sastav komisije, sistem dodjele bodova za svakog kandidata te način formiranja liste uspješnih kandidata.Agencija objavljuje rezultate javnog konkursa i pismeno obavještava sve kandidate o rezultaltima koje su postigli (službena intrenet stranica “MojKonkurs”).

Postavljenje/imenovanje

Državnog službenika postavlja Agencija u skladu

sa postignutim rezultatom u izbornom procesu.Rukovodeće državne službenike imenuje nadležna institucija odnosno organ, sa liste uspješnih kandidata.Ako se rukovodeći državni službenik ne imenuje u roku od 30 dana, Agencija po službenoj dužnosti imenuje najuspješnijeg kandidata sa liste uspješnih.

Akt o postavljenju

Sadrži: - ime i prezime državnog službenika, - naziv institucije, - naziv radnog mjesta, - platni razred, - datum preuzimanja dužnosti.

Shodno zakonu postavljeni državni službenik preuzima dužnost “polaganjem zakletve vjernosti”

(u praksi potpisivajem teksta zakletve).

Zapošljavanje na određeno vrijeme

Zapošljavanje na određeno vrijeme obavlja se u skladu sa Zakonom o radu u institucijama Bosne i Hercegovine.- upražnjeno radno mjesto koje je neophodno hitno popuniti, a interna popuna nije moguća;- institucija može zaposliti lice u statusu zaposlenika prema Zakonu o radu u institucijama BiH (shodno članu 9.);- radni odnos na određeno vrijeme može trajati najduže devet mjeseci,

osim u slučaju bolovanja ili porodiljskog odsustva državnog službenika, ali ne duže od dvije godine (mogu se primijeniti odredbe obavljanja poslova drugog radnog mjesta u skladu sa Zakonom o platama...);

- neophodna je saglasnost Agencije;* Navedno se ne odnosi na kategoriju rukovodećih državnih

službenika.

Probni rad

Nakon preuzimanja dužnosti, državni službenik prolazi period probnog rada, koji obuhvata uvođenje u posao i obavljanje dužnosti u trajanju od 12 mjeseci, uz mogućnost produženja.Supervizor i ocjenjivač je neposredno nadređeni.Ukoliko je ocjena rada zadovoljavajuća, institucija potvrđuje postavljenje državnog službenika, a ukoliko je nezadovoljavajuća, institucija razrješava dužnosti državnog službenika, kojem prestaje radni odnos (bez prava na otpremninu).Ukoliko je državni službenik razriješen dužnosti iz bilo kog zakonskog razloga tokom trajanja probnog rada, sljedeći uspješni kandidat sa rezervne liste postavlja se na upražnjeno radno mjesto državnog službenika.

Ocjena rada

Ocjena rada državnog službenika podrazumijeva nadzor i ocjenu njegovog vršenja dužnosti utvrđenih radnim mjestom za vrijeme trajanja službe, svakih šest mjeseci.Ocjena rada zasniva se na realizaciji poslova i ciljevima, kojuutvrđuje direktno nadređeni, te prodljeđuje pretpostavljenom, konačnu ocjenu potvrđuje rukovodilac (propisan obrazac).

Ocjenu rada sekretara i pomoćnika ministra u Savjetu ministara utvrđuju ministar i zamjenik ministra.Ocjenu rada ostalih rukovodećih državnih službenika utvrđuje rukovodilac institucije.Ocjena rada može se preispitivati kod Odbora državne službe za žalbe.Ako je ocjena rada negativna, državni službenik prolazi kroz poseban program, a ako su dvije uzastopne ocjene rada negativne, državni službenik se razrješava dužnosti.

Prekobrojnost

Prekobrojnost nastaje isključivo kao posljedica reorganizacije ili smanjenja obima poslova institucije.Agencija proglašava državnog službenika prekobrojnim na prijedlog institucije.Državni službenik koji je proglašen prekobrojnim se raspoređuje na slično upražnjeno radno mjesto državnog službenika u drugoj instituciji.Ako takvo raspoređivanje nije moguće, državnom službeniku koji je proglašen prekobrojnim se nudi prijevremeno penzionisanje u skladu sa zakonom. Ako ni prijevremeno penzionisanje nije moguće državni službenik se razrješava dužnosti, uz otpremninu.

Sekretar sa posebnim zadatkom

Sva radna mjesta sekretara sa posebnim zadatkom popunjavaju se putem javnog konkursa.Sekretara sa posebnim zadatkom imenuje nadležni organ, na period ne duži od pet godina, a period postavljenja na ovo radno mjesto je najviše deset godina.Realizacija ciljeva definisanih mandatom procjenjuje se kroz godišnju ocjenu rada, a na osnovu pozitivne ocjene rada, mandat se može ponovo dodijeliti (načelno, još samo jednom, jer su svi mandati četiri ili pet godina).Sekretar sa posebnim zadatkom koji je prethodno imao status državnog službenika, vraća se na isto ili slično radno mjesto u slučajevima nepravilnog postavljenja (Odluka), nezadovoljavajućeg probnog rada, završetka posebnog zadatka (isteka mandata), te ostavke.

Premještaji

Interni dobrovoljni (uz saglasnost državnog službenika) nametnuti (bez saglasnosti ds, uz obavezno obrazloženje)

Eksterni (unutar dvije institucije BiH)Direktni sporazum državnog službenika (institucija

BiH i institucije entiteta/Brčko Distrikta)Podrazumijeva premještaj isključivo na ista ili slična radna mjesta, sa izuzetkom premještaja na niže radno mjesto uz saglasnost državnog službenika.

* Obavezno je ispunjavanje uslova radnog mjesta na koje se premješta državni službenik.

Odsustvo (plaćeno/neplaćeno)

Državni službenik ima pravo na plaćeno odsustvo do pet dana u jednoj godini iz odgovarajućih razloga.Državni službenici koji obavljaju poslove rukovođenja (rukovodeći državni službenici i šefovi unutrašnjih organizacionih jedinica), imaju pravo na godišnji odmor od najmanje 25 radnih dana (pet sedmica).Ostali državni službenici imaju pravo na godišnji odmoraod najmanje 20 radnih dana (četiri sedmice).Državni službenik ima pravo na neplaćeno odsustvo i rad sa skraćenim radnim vremenom, Odluka.Podzakonskim aktima uređuje se duže trajanje godišnjeg odmora kao i uslovi korištenja neplaćenog odsustva i rada sa skraćenim radnim vremenom (Odluka).

Obrazovanje i usavršavanje

Državni službenici su obavezni da neprestano rade na svom stručnom obrazovanju i usavršavanju. Državni službenik ima pravo i obavezu da učestvuje na savjetovanjima i drugim oblicima obrazovnih aktivnosti, o čemu odlučuje nadležni rukovodilac, vodeći pri tome računa o podjednakom učešću svih državnih službenika.Učešće državnih službenika na savjetovanjima i drugim oblicima obrazovnih aktivnosti pravo je i obaveza svakog državnog službenika, koje institucija ne može onemogućiti, osim u opravdanim slučajevima.Podzakonskim aktima se detaljnije uređuje stručno obrazovanje i usavršavanje, sistem obuke i dodjela bodova, odnosno “kredita” za obrazovanje i usavršavanje.

Prestanak radnog odnosa

Državnom službeniku prestaje radni odnos u slučajevima:a) dobrovoljnog istupanja iz državne službe;b) navršenja 65 godina života i najmanje 20 godina staža osiguranja ili 40 godina staža osiguranja nezavisno od godina života;c) trajne radne nesposobnosti;d) gubitka državljanstva BIH ili sticanjem državljanstva druge države suprotno Ustavu odnosno zakonima BiH; e) prekobrojnosti;f) isteka perioda na koji je sekretar sa posebnim zadatkom imenovan, ako prije toga nije bio državni službenik;

Prestanak radnog odnosa

g) odbijanje polaganja zakletve odnosno potpisivanja teksta zakletve;h) nezadovoljavajućeg probnog perioda;i) dvije uzastopno negativne ocjene rada;j) osude za krivično djelo duže od šest mjeseci zatvora bezuslovno;k) disciplinske mjere prestanka radnog odnosa;l) neopravdanog izostanka s posla duže od pet radnih dana;m) davanja neistinih podataka i prestanka ispunjavanja zakonskih uslova.

Državni službenik se razrješava od strane organa od kojih je imenovan (Agencija/institucija uz mišljenje Agencije, zavisno da li je rukovodeći ili ne).

Povrede službenih dužnosti

a) izvršenje radnji koje predstavljaju krivično djelo protiv službene dužnosti ili drugo krivično djelo ili prekršaj kojim se nanosi šteta ugledu državne službe;b) odavanju državne, vojne i službene tajne, odnosno povreda propisa o čuvanju tih tajni; c) zloupotreba i prekoračenja službenih ovlaštenja; d) neizvršavanje ili nesavjesno i nemarno vršenje povjerenih poslova i zadataka; e) odbijanje izvršenja zakonitih naređenja pretpostavljenog;

Povrede službenih dužnosti

f) namjerno kršenje odredbi zakona ili drugog propisa u obavljanju službe ili Kodeksa ponašanja;

g) bavljenje djelatnostima ili radom koji je u suprotnosti sa interesima državne službe;

h) prouzrokovanje veće materijalne štete namjerno ili iz krajnje nepažnje;

i) neopravdan izostanak sa posla;j) kršenje pravila radne discipline;

k) neblagovremeno i neuredno izvršenje povjerenih posloval) neprimjereno ponašanje u obavljanju službe;m) nasilje ili uznemiravanje na osnovu pola ili polne

orjentacije ili diskriminacija u skladu sa zakonom.Propisom Savjeta ministara uređuje se disciplinski postupak i druge (lakše) povrede discipline, Pravilnik.

Disciplinske mjere

a) pismena opomena;b) pismeni ukor;c) smanjenje plate do 10% u trajanju od jednog do tri mjeseca;d) degradiranje na nižu kategoriju (niži platni razred) u okviru istog radnog mjesta;e) suspenzija prava učešća na konkursima u državnoj službi u institucijama BiH, u periodu od najviše dvije godine;f) smanjenje plate od 15 do 30%, u trajanju od tri do šest mjeseci;g) degradiranje na neposredno niže radno mjesto;h) prestanak radnog odnosa u državnoj službi.

Preventivna suspenzija

DS se suspenduje uz naknadu punog iznosa plate:a) ako je protiv državnog službenika pokrenut krivični postupak za krivično djelo korupcije ili krivično djelo protiv službene i druge odgovorne dužnosti (obavezno);b) ako se državni službenik nalazi u pritvoru (obavezno);c) ako je državni službenik zatečen u izvršenju krivičnog djela za koje se može izreći kazna zatvora u trajanju od najmanje pet godina;d) ako postoje ozbiljni razlozi koji ukazuju na izvršenje krivičnog djela.

Državni službenik se pod određenim uslovima može suspendovati i u slučaju pokretanja disciplinskog postupka.

Odbor državne službe za žalbe

Nadležan je za sve konačne odluke, preduzete ili propuštene radnje koje se odnose na status po zahtjevu državnog službenika, institucije ili Agencije.

Odbor je nadležan i za žalbe kandidata prijavljenih na javne konkurse.

Odluke odbora su konačne i protiv istih se može voditi upravni spor.

Rok za žalbu je osam, a za tužbu 15 dana.Odbor ima tri člana koje Savjet ministara imenuje nakon

provedenog javnog oglasa na četiri godine, a mandat im se može produžavati.

Odbor sam usvaja poslovnik o radu.Žalba protiv akata o postavljenju (imenovanju), premještaju

ili razrješenju ne odlaže njihovo izvršenje.

HVALA NA PAŽNJI!