C h ö ô n g b aû y

a) Khaùi nieäm toàn taïi xaõ hoäi

b) Keát caáu cuûa toàn taïi xaõ hoäi

a) Khaùi nieäm toàn taïi xaõ hoäi; b) Keát caáu cuûa toàn taïi xaõ hoäi

Ñ.nghóa

Keát caáu

Toøan boä caùc ñieàu kieän & phöông dieän sinh hoaït vaät

chaát cuûa xaõ hoäi ôû moät giai ñoïan nhaát ñònh.

Keát hôïp phöông thöùc SX (yeáu toá cô baûn cuûa TTXH)

vôùi ñieàu kieän töï nhieân – ñòa lyù & ñieàu kieän daân cö.

Tính thoáng nhaát vaø taùc ñoänglaãn nhau giöõa caùc yeáu toá

TTXH

Tồn tại

xã hội

Lónh vöïc(cô sôû) vaät chaát

cuûañôøi soángxaõ hoäi

a) Khaùi nieäm yù thöùc xaõ hoäi

b) Keát caáu cuûa yù thöùc xaõ hoäi

a) Khaùi nieäm yù thöùc xaõ hoäi; b) keát caáu cuûa yù thöùc xaõ hoäi

Ñ.nghóa

Keát caáu

Toaøn boä phöông dieän sinh hoaït tinh thaàn cuûa XH,

ñöôïc hình thaønh töø TTXH.

Yeáu toá: Tö töôûng, tình caûm, taâm traïng, tr.thoáng,...

YT ngheä thuaät, YT ñaïo ñöùc, YT khoa hoïc,…

• Yeáu toá: Tö töôûng, tình caûm, taâm traïng, tr.thoáng,...

(cuûa caùc coäng ñoàng ngöôøi trong lòch söû).

• Trình ñoä: YT thoâng thöôøng & YT lyù luaän.

•Noäi dung: YT chính trò, YT phaùp luaät, YT toân giaùo,

YT ngheä thuaät, YT ñaïo ñöùc, YT khoa hoïc,…

MQH (YTXH - YT caù nhaân) laø

MQH (caùi chung – caùi rieâng)

Lónh vöïc(hình aûnh) tinh thaàncuûa ñôøi

soáng XH

Ý thức

xã hội

b, Kết cấu ý thức xã hội :

Ý thức xãhội thôngthường

Ý thức líluận

Tâm lí xãhội

Hệ tưtưởng

Tri thứcKNTâm lý xãhội…..

Hệ tưtưởngTri thức lýluận…..

Tư tưởngTình cảmTruyềnthốngThói quenĐịnh kiến…..

Chính trịPháp luậtTôn giáoNghệ thuậtĐạo đức…..

c, Kết cấu của ý thức xã hội : YÙ thöùc thoâng thöôøng & yù thöùc lyù luaän

Ý thức thông thường:

•Định nghĩa: Hieåu bieát, tình caûm, khaùt voïng, ham muoán… phaûn aùnh cuoäc soáng ña daïng ñang dieãn ra xung quanh chuùngta.

•Trình độ: Thaáp, raát thaáp (töï phaùt hình thaønh töø cuoäc soáng)

•Vai troø :Tröïc tieáp chi phoái haønh vi con ngöôøi.

•Tính chaát:Soáng ñoäng, cuï theå nhöng hoãn ñoän, rôøi raït

•Keát caáu: Tri thöùc kinh nghieäm

Taâm lyù XH (mang tính daân toäc, tính giai caáp, …).

b) Keát caáu cuûa yù thöùc xaõ hoäi YÙ thöùc thoâng thöôøng & yù thöùc lyù luaän

Ý thức lý luận:

•Định nghĩa: Tö töôûng, quan ñieåm… phaûn aùnh nhöõng thuoäctính nhöõng moái quan heä cô baûn trong theá giôùi.

•Trình độ: Cao, raát cao (töï giaùc hình thaønh qua nhaø lyù luaän.

•Vai troø: Giaùn tieáp chi phoái haønh vi con ngöôøi.

•Tính chaát :Tröøu töôïng, khaùi quaùt nhöng loâgích, chaët cheõ.

•Keát caáu: Tri thöùc lyù luaän

Heä tö töôûng XH (mang tính giai caáp, …).

b) Keát caáu cuûa yù thöùc xaõ hoäi

TRI THÖÙC

KINH NGHIEÄMTAÂM LYÙ XAÕ HOÄI

NGUOÀN

GOÁC

SAØN

G

LOÏC

CUÛNG

COÁ

NGUOÀN

GOÁC

CUÛNG

COÁ

MQH

giöõa

YTLL

vaø

YTTT

SAØN

G

LOÏC

Tri thức lýluận

Hệ tưtưởng

a) TTXH quyeát ñònh nguoàn goác, noäi dung, baûn chaát, söï bieán ñoåi cuûa YTXH

b) TTXH quyeát ñònh vai troø vaø taùc duïng cuûa YTXH

a) TTXH quyeát ñònh n.dung, b.chaát; ng.goác, ng.nhaân; h.thöùc theå hieän cuûa YTXH

N.goác, n.nhaân

N.dung, b.chất

H.thứcthể hiện

•Moãi khi TTXH (PTSX,..) bieán ñoåi thì YTXH sôùm

muoän seõ bieán ñoåi theo (Caùc thôøi kì lòch söû kh.nhau

coù nhöõng lyù luaän, quan ñieåm, tö töôûng XH kh.nhau)

YTXH chæ laø söï phaûn aùnh cuûa TTXH vaø luoân phuï

thuoäc vaøo TTXH.

•YTXH toàn taïi trong TTXH vaø thoâng qua TTXH.

b) TTXH quyeát ñònh vai troø, taùc duïng cuûa YTXH

khoângñôn giaûn,

tr.tieáp

Vai troø,&

taùc duïng

Phaûi thoâng qua caùc khaâu trung gian;

Khoâng phaûi baát cöù tö töôûng (YTXH) naøo cuõng

ph.aùnh roõ raøng, tröïc tieáp caùc q.heä KT cuûa thôøi ñaïi,

maø chæ khi naøo xeùt ñeán cuøng thì chuùng ta môùi thaáy

roõ caùc moái q.heä KT ñöôïc ph.aùnh baèng caùch naøy

hay caùch khaùc trong caùc tö töôûng aáy.

YTXH coù tính ñoäc laäp töông ñoái.

YTXH chæ coù vai troø vaø taùc duïng trong ñôøi soáng XH

khi vaø chæ khi noù thaäm nhaäp ñöôïc vaøo TTXH & taùc

ñoäng thoâng qua TTXH (thoâng qua & nhôø vaøo hoaït

ñoäng thöïc tieãn coù yù thöùc cuûa con ngöôøi).

a) Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa y thöùc xaõ hoäi

b) Vai troø & taùc duïng cuûa YTXH ñeán quaù trình ph.trieån cuûa TTXH

Xaõ hoäi cuõ ñaõ maát ñi, thaäm chí töø laâu, nhöng YTXH do noù sinh ra vaãn toàn

taïi dai daúng laø do:

o Söï taùc ñoäng maïnh meõ, th.xuyeân & tröïc tieáp cuûa h.ñoäng thöïc tieãn maø

TTXH bieán ñoåi nhanh neân YTXH ph.aûnh khoâng kòp & trôû neân laïc haäu;

Hôn nöõa, YTXH laø caùi phaûn aùnh TTXH neân noùi chung noù chæ bieán ñoåi

sau khi coù söï bieán ñoåi cuûa TTXH.

o Söùc maïnh cuûa thoùi quen, truyeàn thoáng, taäp quaùn cuõng nhö do tính

laïc haäu, baûo thuû cuûa moät soá hình thaùi YTXH.

o Caùc löïc löôïng xaõ hoäi phaûn tieán boä thöôøng löu giöõ & truyeàn baù nhöõng

tö töôûng cuõ, laïc haäu nhaèm choáng laïi caùc löïc löôïng xaõ hoäi tieán boä.

a) Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa yù thöùc xaõ hoäi

YTXH thöôøng laïc haäu hôn TTXH

Trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, moät soá tö töôûng (tri thöùc KH, quan ñieåm

CM) coù theå phaûn aùnh vöôït tröôùc söï ph.trieån cuûa TTXH (döï baùo töông lai,

toå chöùc, chæ ñaïo, höôùng daãn hoaït ñoäng thöïc tieãn tieán leân).

Tuy nhieân, caùc tö töôûng naøy vaãn khoâng thoaùt ly khoûi TTXH, maø phaûn aùnh

TTXH moät caùch chính xaùc, saâu saéc hôn.

YTXH coù theå phaûn aùnh vöôït tröôùc TTXH

Nhöõng quan ñieåm lyù luaän cuûa moãi thôøi ñaïi thöôøng ñöôïc taïo ra treân cô sôû

keá thöøa nhöõng taøi lieäu lyù luaän cuûa caùc thôøi ñaïi tröôùc. Vì vaäy:

o Nhöõng g.ñoaïn höng thònh /suy taøn cuûa moät soá h.thaùi YTXH nhieàu khi

khoâng phuø hôïp hoaøn toaøn vôùi nhöõng g.ñoaïn höng thònh /suy taøn kinh teá.

o Moät nöôùc duø k.teá keùm ph.trieån nhöng coù theå tö töôûng p.trieån cao, & nl.

o Trong XH coù g.caáp, tính keá thöøa cuûa YTXH gaén vôùi tính g.caáp cuûa noù.

YTXH coù tính keá thöøa trong phaùt trieån cuûa chuùng

a) Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa yù thöùc xaõ hoäi

ÔÛ moãi thôøi ñaïi, tuøy theo hoaøn caûnh lòch söû cuï theå maø coù moät hay vaøi hình

thaùi YTXH naøo ñoù noåi leân haøng ñaàu & taùc ñoäng maïnh ñeán caùc hình thaùi

YTXH khaùc.

Ngaøy nay, trong söï taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc hình thaùi YTXH thì YT

chính trò coù vai troø ñaëc bieät quan troïng:

o YT chính trò cuûa giai caáp caùch maïng ñònh höôùng cho söï phaùt trieån theo

chieàu höôùng tieán boä cuûa caùc hình thaùi YTXH khaùc; ngöôïc laïi,

o YT chính trò cuûa giai caáp phaûn caùch maïng ñònh höôùng cho söï phaùt trieån

theo chieàu höôùng baûo thuû cuûa caùc hình thaùi YTXH khaùc .

Söï taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc hình thaùi YTXH trong söï ph.trieån cuûa chuùng

a) Tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa yù thöùc xaõ hoäi

YTXH chæ coù vai troø aûnh höôûng ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa TTXH khi

caùc yeáu toá (tö töôûng, tình caûm,…) cuûa noù ñöôïc vaät chaát hoùa, ñöôïc quaàn

chuùng hoùa trong TTXH.

Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa YTXH ñeán söï ph.trieån cuûa TTXH phuï thuoäc vaøo:

o Nhöõng ñieàu kieän lòch söû cuï theå (tính chaát cuûa caùc moái q.heä kinh teá) maø

nhöõng tö töôûng, tình caûm naûy sinh;

o Vai troø lòch söû cuûa giai caáp mang ngoïn côø tö töôûng, tình caûm;

o Möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa tö töôûng trong quaàn chuùng, möùc ñoä vaät chaát hoùa

tri thöùc.

Caùc yeáu toá cuûa YTXH mang tính khoa hoïc, tieán boä, caùch mạng seõ thuùc

ñaåy söï phaùt trieån cuûa tồn tại xaõ hoäi.

Caùc yeáu toá cuûa YTX mang tính sai laàm, baûo thuû, phaûn ñoängseõ kìm haõm

(taïm thôøi) söï phaùt trieån cuûa toàn taïi xaõ hoäi.

b) Vai troø vaø taùc duïng cuûa YTXH ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa TTXH

T H ÖÏ C T I EÃ N X AÕ H OÄ I

Toàn taïi

xaõ hoäi

YÙ thöùc

Xaõ hoäi

Nguoàn goác; noäi dung; hình thöùc

theå hieän; vai troø & söùc taùc ñoäng

Thuùc ñaåy hay kìm haûm

Thuùc ñaåy hay kìm haõm

Tính trieät ñeå, toaøn dieän cuûa CM XHCN ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi PTSX tinh

thaàn, laøm cho noù phuø hôïp vôùi PTSX vaät chaát cuûa xaõ hoäi XHCN.

Laø taát yeáu trong quaù trình caûi taïo taâm lyù, yù thöùc (ñôøi soáng tinh thaàn) cuûa

xaõ hoäi cuõ ñeå laïi nhaèm giaûi phoùng nhaân daân lao ñoäng ra khoûi söï aûnh höôûng

cuûa tö töôûng, yù thöùc (ñôøi soáng tinh thaàn) cuûa xaõ hoäi cuõ; ñeå hoï trôû thaønh

chuû theå saùng taïo ra nhöõng giaù trò tinh thaàn cho xaõ hoäi.

Laø taát yeáu ñeå naâng cao trình ñoä vaên hoùa cho nhaân daân lao ñoäng nhaèm

sôùm chieán thaéng ngheøo naøn, laïc haäu.

Laø taát yeáu vì ñôøi soáng vaên hoùa – nền tảng tinh thaàn của đời sống xaõ hoäi

vöøa laø muïc tieâu vöøa laø ñoäng löïc cuûa quaù trình xaây döïng CNXH .

a) Tính taát yeáu cuûa vieäc x.döïng neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi VN hieän nay

Vaên hoaù laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi: VH – ‘sôïi chæ ñoû’ xuyeân suoát

toaøn boä lòch söû daân toäc, taïo neân söùc soáng maõnh lieät giuùp daân toäc VN vöôït

qua bao khoù khaên ñeå toàn taïi & khoâng ngöøng ph.trieån.

Vaên hoùa laø ñoäng löïc phaùt trieån: Nguoàn löïc noäi sinh thuùc ñaåy söï p.trieån cuûa

moät daân toäc thaám saâu trong VH. (Döïa treân VH, phaùt huy VH ñeå vöôn tôùi

caùi môùi, taïo ra & tieáp nhaän caùi môùi).

Vaên hoùa laø muïc tieâu phaùt trieån: Xaây döïng moät xaõ hoäi VN “daân giaøu, nöôùc

maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh” chính laø muïc tieâu VH. VH

goùp phaàn boài döôõng, phaùt huy nhaân toá CN & x.döïng XH môùi.

2. Moät soá q.ñieåm cô baûn chæ ñaïo xaây döïng neàn taûng TT cuûa XH VN hieän nay

Vaên hoaù - neàn taûng TT cuûa XH vöøa laø muïc tieâu vöøa laø ñoäng löïc cuûa söï phaùt trieån KT-XH

Tieân tieán: Yeâu nöôùc & tieán boä vôùi noäi dung coát loõi laø lyù töôûng ñoäc laäp daân

toäc & CNXH, theo chuû nghóa Maùc – Leânin & tö töôûng Hoà Chí Minh,

nhaèm muïc tieâu taát caû vì con ngöôøi.

Baûn saéc daân toäc: Theå hieän nhöõng giaù trò VH truyeàn thoáng beàn vöõng cuûa

coäng ñoàng caùc daân toäc VN ñöôïc vun ñaép qua lòch söû haøng nghìn naêm ñaáu

tranh döïng nöôùc & giöõ nöôùc (theå hieän qua quaù trình daân toäc thöôøng xuyeân

töï yù thöùc (khaùm phaù, vöôït qua chính baûn thaân mình trong caïnh tranh vaø

hôïp taùc ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån)

2. Moät soá q.ñieåm cô baûn chæ ñaïo xaây döïng neàn taûng TT cuûa XH VN hieän nay

Neàn VH - neàn taûng TT cuûa XH maø ta x.döïng laø neàn VH tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc

Keát hôïp giöõa truyeàn thoáng & hieän ñaïi trong vieäc xaây döïng neàn taûng tinh

thaàn cuûa XH VN hieän nay.

Phaùt huy tinh thaàn khoa hoïc & caùch maïng cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin, tö

töôûng HCM trong söï nghieäp ñoåi môùi.

Keá thöøa vaø phaùt huy caùc giaù trò tinh hoa trong lòch söû tö töôûng VN; ñoàng

thôøi tieáp thu vaø phaùt huy caùc giaù trò tö töôûng tieán boä cuûa nhaân loaïi.

Khaéc phuïc nhöõng haïn cheá vaø taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa tö töôûng, taâm lyù tieåu

noâng trong söï nghieäp coâng nghieäp hoùa & phaùt trieån kinh teá thò tröôøng

ñònh höôùng XHCN

2. Moät soá q.ñieåm cô baûn chæ ñaïo xaây döïng neàn taûng TT cuûa XH VN hieän nay

Ñeå x.döïng neàn VH tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc - neàn taûng TT cuûa XH chuùng ta phaûi: