ISSN 2451-2842Cena 9 zł

ANNO DOMINI 2018 (9)

W W W.TRADITIO.PL

WOLNOŚĆM. Wiernasz, „Skazani na wolność”

S. Witkowski MS, „Deprawacja Wielkiego Babilonu”

W. Olejnik, „Czy tylko holocaust?”

G. Górecki, „Swoboda działalności gospodarczej w encyklice Jana Pawła II Centesimus annus”

Ludzka zdolność podejmowania działań kierowanych rozumem oraz mi-

łością Boga i człowieka; działań opartych na prawdzie o osobie ludzkiej stwo-

rzonej na obraz i podobieństwo Boże, pozwala osiągać człowiekowi wartości

wyższego rzędu. Cennym typem wolności będzie więc wolność „do” realizacji

dobra. Bywa jednak, że wolność „od” realizacji tych wartości zmierza ku po-

rzuceniu ich przez człowieka– wyborze antywartości i realizacji zła. Ludzie

mylący wolność z samowolą uważają, że są prawdziwie wolnymi osobami,

podczas gdy trwają w różnego rodzaju zniewoleniach: fizycznym, psychicz-

nym (nałogi, światowość, samolubstwo, toksyczne relacje międzyludzkie), du-

chowym (lęk, fałszywa religia, bałwochwalstwo, grzechy).

W aktualnym wydaniu „Traditio Przestrzeń Cywilizacji Łacińskiej”, od-

wołując się do chrześcijańskiego nauczania, podejmujemy temat wolności du-

chowej, religijnej, narodowej, osobistej. Jako katolicy – posłuszni słuchacze

i uczniowie Chrystusa, pragniemy nosić miano Jego „wolnych uczniów”– po-

znawać wyzwalającą prawdę, o której pouczał i którą jest Chrystus. W tych

poszukiwaniach pomaga nam zaangażowanie w środowisku Koła Naukowe-

go Myśli Personalistycznej Jana Pawła II, wkrótce rozpoczynającego oficjalną

działalność na naszej Uczelni.

Dorota Kumorek,

Red. naczelna „Traditio. Przestrzeń Cywilizacji Łacińskiej”

Słowo od Redakcji

Spis treści

WSTĘPKs. dr hab. Stanisław Wronka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

APOLOGIA LINGUAE LATINAELibertas – wolność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Zofia Sarnecka

CULTUS ATQUE HUMANITASInterpretacja dzieła Władysława Hasiora pt. „Zmierzch” . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Katarzyna Ociepska

Okruchy Rzeczypospolitej Obojga Narodów (część II). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Piotr Michalski

DE FIDE CHRISTIANORUM – LECTIO„Ku wolności wyswobodził nas Chrystus” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32dr Renata Chrzanowska

FLORILEGIUMFabrice Hadjadj, „Antypodręcznik ewangelizacji. Jak mówić dzisiaj o Bogu?”, tłum. Helena Sobieraj, wydawnictwo WAM, Kraków 2016, ss. 196. . . . . . . . 35dr Tomasz Dekert

HOMO VIATORCzy tylko holocaust? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Wojciech Olejnik

IUVENTUSW potrzasku krzywdzących stereotypów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Jadwiga Bacia

MORALIADeprawacja Wielkiego Babilonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47O. dr hab. Stanisław Witkowski MS

Osoba a kwestia biernej agresji w relacji (feminizm i ruch antyaborcyjny).Przykład deprecjonowania godności osoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Karolina Tytko

PATRIASwoboda działalności gospodarczej w encyklice Jana Pawła II Centesimus annus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Grzegorz Górecki

Listopadowe impresje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Agnieszka Czernik

PERSONAKapłan Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Wojciech Olejnik

RES COGITANSSkazani na wolność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Małgorzata Wiernasz

RES FAMILIARISWolni, by kochać. Chrześcijański program wolności realizowany w Kościele domowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Dorota Kumorek

SANCTI – ECCLESIAE TRADITIO VIVAŚwięty Tomasz z Akwinu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Kazimierz Helon

SCRIPTANiespokojne poszukiwania w „Cántico espiritual” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Dorota Kumorek

Profile i ścieżki człowieka. Refleksje nad „Profilami Cyrenejczyka” Karola Wojtyły (wprawki antropologiczne, część I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Konrad Sikora

TEOLOGIARok wiary, czyli rok chwały (część I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Klaudia Karpiel

„Ty pójdź za Mną!” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Grzegorz Kiełb

UNIVERSITATIS POETAEZ tomiku „Spacerem sercem samolotem”, wydawnictwo M, Kraków 2018 . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Ks. dr hab. Marcin Godawa

Wstęp

Wolność należy do podstawowych wartości, stanowi o godności człowieka. Został

on stworzony jako osoba rozumna i wolna, może wybierać i decydować zgodnie z roz-

poznanym dobrem. Wolność jest darem, którego nikt nie powinien człowiekowi ogra-

niczać ani odbierać. Ma on wrodzone prawo do poznawania prawdy i podążania za nią.

Utratę wolności indywidualnie czy w grupie człowiek przeżywa boleśnie, odczuwa jako

pozbawienie go istotnej cząstki człowieczeństwa. Gotów jest walczyć o swoją wolność,

poświęcając nawet życie, które bez tej wartości traci swój blask, staje się koszmarem.

Niełatwo jednak wolność zachować. Można ją utracić na skutek działań drugiego

człowieka, który chce poszerzać swoją wolność nierzadko kosztem innych. Dzisiaj je-

steśmy bardzo wyczuleni na wszelkie ograniczenia płynące z zewnątrz i bronimy się

przed nimi, protestujemy, strajkujemy. Pragniemy być niczym nieskrępowani, wolni

absolutnie, mogący wybierać w każdym momencie, co nam się tylko podoba, bez pono-

szenia jakiejkolwiek odpowiedzialności za nasze decyzje.

Ale taka ślepa wolność dość szybko przynosi wiele szkód samemu człowiekowi

i drugim. Wybór pozornego dobra czy wprost zła niszczy człowieka i ogranicza jego

wewnętrzną wolność. Człowiek staje się niewolnikiem zła, którego się dopuszcza,

i jest bardzo podatny na zniewolenie płynące z zewnątrz, choć w pierwszym momencie

może mu się wydawać, że w pełni realizuje swoją wolność. Przeżywamy dzisiaj czas

uzależnień na niespotykaną skalę, wielu jest zniewolonych wewnętrznie i bezbronnych

wobec różnych manipulacji i nacisków.

Sytuacja ta świadczy o tym, że człowiek nie umie wciąż dobrze korzystać z wol-

ności, która – jak pisał Leopold Staff – „nie jest ulgą, lecz trudem wielkości” (Oto twa

pieśń!). Nie można jednak od wolności i związanej z nią odpowiedzialności uciekać i po-

zwalać, aby inni podejmowali za nas wybory. Człowiek musi sam decydować o swoim

życiu, ucząc się mądrze wybierać. Dobre korzystanie z wolności polega na wnikliwym

rozeznawaniu autentycznych wartości: prawdy, sprawiedliwości, miłości oraz na zde-

cydowanym i konsekwentnym ich wyborze. Wówczas przynosi to nam i innym poży-

tek i poszerza, umacnia naszą wolność. Im bardziej wiążemy się z tymi wartościami,

tym bardziej jesteśmy wolni. Jest to jeden z paradoksów naszego życia, który nie może

nas zmylić. Można mówić o pewnej dialektyce wolności: wolność – niewola – wolność

– „niewola”. Wolność jest pierwotnym darem dla człowieka, ale bardzo łatwo popada

on w niewolę. Odzyskawszy na nowo wolność, realizuje ją najlepiej i zabezpiecza, gdy

oddaje się w „niewolę” najwyższych wartości.

Stworzony jako wolna istota, człowiek bywa w rzeczywistości wielorako zniewolo-

ny, łatwo staje się niewolnikiem grzechu i różnych sił. Ostatecznie śmierć odbiera mu

wszystko, co ma na tej ziemi. W pełni wyzwolić go może tylko Bóg, który jest absolutną

wolnością i życiem, i czyni to w Chrystusie, mocą swego Ducha Świętego. Poznanie

Boga i całkowite przylgnięcie do Niego, stanie się Jego „niewolnikiem” jest zatem naj-

lepszą gwarancją naszej wolności i jej urzeczywistnieniem. Wolni „od” zła i wolni „do”

dobra, jesteśmy rzeczywiście obrazem Boga.

Tę dialektykę wolności bardzo dobrze rozumiał św. Jan Paweł II Wielki, który

w dewizie Totus Tuus widział pełną realizację wolności. Cały oddany Maryi, a poprzez

Nią Bogu był człowiekiem naprawdę wolnym. Trzeba, abyśmy pewni jego wstawiennic-

twa, podążali za jego przykładem i stawali się ludźmi wolnymi, dziećmi Boga zdolnymi

tworzyć wolne wspólnoty, narody, wolny lud Boży. Zostaliśmy obdarowani wolnością,

mamy do niej prawo, ale stanowi ona również zadanie, jedno z najtrudniejszych w na-

szym życiu.

Ks. dr hab. Stanisław Wronka

Fragmenty czasopisma dostępne również na www.traditio.pl oraz www.anthropos.pl

Redaktor naczelna: Dorota Kumorek

Zespół redakcyjny: Jadwiga Bacia, dr Renata

Chrzanowska, dr Tomasz Dekert, Oktawia

Galbierska, Grzegorz Górecki, Kazimierz Helon,

Klaudia Karpiel, Dorota Kumorek, Renata

Laszko, Katarzyna Ociepska, Wojciech Olejnik,

Zofia Sarnecka, Bartosz Trębacz, Karolina Tytko,

Małgorzata Wiernasz, Oleksandr Uigeli

Komitet naukowy: patronat naukowy: ks. dr

hab. Stanisław Wronka, O. dr hab. Jerzy Brusiło

OFMConv, ks. dr hab. Marcin Godawa

Korekta tekstu: Dorota Lipnicka

Sekretarz redakcji: Bartosz Trębacz

DTP i projekt graficzny: Konrad Sajkiewicz

Wydawca: Maciej Włodarczyk

e-mail: redakcja@traditio.pl

Koło Naukowe Myśli Personalistycznej

Jana Pawła II TRADITIO jest organizacją

studentów, doktorantów oraz absolwentów

wydziałów Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła

II w Krakowie, prowadzącą działalność naukową

i samokształceniową. Jako spadkobiercy myśli

Janopawłowej przekazujemy naukę naszego

Patrona na łamach czasopisma „Traditio Przestrzeń

Cywilizacji Łacińskiej”. Nasze pismo porusza

zagadnienia szeroko rozumianej kultury łacińskiej.

Piszemy o klasycznej filozofii, prawie, teologii.

Prezentujemy też współczesnych i zakorzenionych

w klasyce łacińskiej twórców słowa pisanego. Bliska

jest nam kultura chrześcijańska i nauczanie Kościoła

rzymskokatolickiego. Pragniemy wydobywać

i promować dorobek kultury europejskiej.

Jeżeli chcesz nam w tym pomóc, masz

ciekawe pomysły i chęć rozwijania swojego

warsztatu pisarskiego, zapraszamy Cię na nasze

łamy. Spotkasz tu interesujących, twórczych ludzi,

poszerzysz swoje horyzonty. Redakcję w dużej

części tworzą osoby ze środowiska Uniwersytetu

Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, a także

absolwenci, studenci, doktoranci i wykładowcy

innych uczelni. Współpraca z nami może i dla Ciebie

okazać się ciekawą przygodą intelektualną.

Absens carens!

Zapraszamy do współtworzenia „Traditio.

Przetrzeń Cywilizacji Łacińskiej”!

Ecce nova verba Latina - Oto nowe słówka łacińskie:

libertas – wolność; servitus – niewola; veritas - prawda

licentia – swoboda

liber – wolny, niezależny; servus - podległy

servus - niewolnik

liberare – uwalniać

„Libera nos a malo” – „Zbaw nas ode złego” – z modlitwy Ojcze nasz (Pater no-

ster)

(W podkreślonych wyrazach akcent pada na zaznaczoną trzecią sylabę od koń-

ca.)

Lingua Latina adulescentibus – Język łaciński dla dorosłych

Lingua Latina in vita nostra cotidiana – Język łaciński w naszym codziennym

życiu

Scisne quid haec significent? Translationem monstra! Czy wiesz, co oznaczają te

zwroty? Wskaż tłumaczenie!

Libertas – wolność

„Cognoscetis veritatem et veritas liberabit vos” Evangelium secundum

Ioannem 8, 32, „Poznacie prawdę i prawda was wyzwoli”

APOLOGIA LINGUAE LATINAE

Non tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire

Marcus Tullius Cicero

Zofia Sarnecka

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

UNIVERSITATIS POETAE

Beata universitas, cui poeta est!

ks. dr hab. MARCIN GODAWA

(z tomiku „Spacerem sercem samolotem”,

wydawnictwo M, Kraków 2018)

Za miastem

 

Gdy nie skorzystał z szansy, aby na równi być z Bogiem,

zostawił sobie tylko krzyż - drzewo kwitnące dreszczem,

drzewo, przed którym uczciwi obywatele uchodząc

pozostawiali za sobą wezbrane potoki śliny

i szept dziękczynnej modlitwy:  „Jak dobrze, że to nie na nas...”

 

A dzisiaj na ulicy odwija z gazet człowieka,

jak gruszki w cudzym sadzie podbiera nam nasze łzy,

innym zdejmuje drugi cień nałożony przez ludzi,

rozdziera ich rachunki tak jak zasłonę w świątyni.

Rzućcie mu kłodę pod nogi, a nie poznacie świata.

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

Grzegorz Kiełb

TEOLOGIA Wszystkie rzeczy rozważać podwójnie: jako fakt i jako tajemnicę

Hans Urs von Balthasar

„Ty pójdź za Mną!”

„Gdy więc go Piotr ujrzał rzekł do Jezusa: „Panie, a co z tym będzie?” Odpo-

wiedział mu Jezus: „Jeżeli chcę, aby pozostał, aż przyjdę, to cóż tobie do tego?

Ty pójdź za Mną!”

Powyższy fragment Ewangelii według świętego Jana nie jest tekstem długim.

Ledwie dwa biblijne wersety. Krótki fragment dialogu Piotra i Jezusa. Aby jed-

nak właściwie go zrozumieć, odczytać go trzeba w szerszym kontekście.

Umiejscowiony on jest w ostatnim rozdziale Janowej Ewangelii, jej Epilogu,

który opowiada o spotkaniu uczniów ze Zmartwychwstałym Jezusem w Gali-

lei, nad brzegiem Jeziora Tyberiadzkiego. Jezioro to było miejscem powołania

uczniów, początkiem ich drogi za Jezusem. Tu po raz pierwszy usłyszeli we-

zwanie do pójścia za Jezusem. Teraz historia zatoczyła koło, uczniowie ponow-

nie tu się z Nim spotykają. Chwilę wcześniej miał miejsce cudowny połów ryb,

wspólne spożywanie z Jezusem posiłku – chleba i ryb, a także rozmowa Jezusa

z Piotrem, podczas której Jezus pytał o miłość Piotra i powoływał go do bycia

pasterzem w rodzącym się właśnie Kościele. Bezpośrednio przed analizowa-

nym przez nas fragmentem Jezus przepowiada Piotrowi, jaką śmiercią uwielbi

Boga – co tradycja interpretuje jako zapowiedź śmierci krzyżowej Piotra, która

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

RES COGITANS Ironia życia leży w tym, że żyje się je do przodu a rozumie do tyłu

S. Kierkegaard

Skazani na wolność

Czy życiem człowieka rządzi wolność, a może raczej koniecz-

ność? Czy akty jego woli są zdeterminowane przez określone

przyczyny, którymi są skłonności oraz upodobania do pew-

nych zachowań, czy też zachowania człowieka są od tych przyczyn zu-

pełnie niezależne? Czy człowiek potraf i okiełznać owe siły natury, któ-

re w nim panują, czy też musi się im poddać, przyjmując jedynie rolę

ogniwa w przyrodniczym łańcuchu przyczynowo – skutkowym?

Filozofowie, którzy w tym sporze opowiedzieli się po stronie wol-

ności, powoływali się szczególnie na kwestię odpowiedzialności moral-

nej człowieka za swoje czyny. „...gdyby człowiek wyposażony przez

naturę w pewien wrodzony charakter i skłonności nie mógł wobec da-

nych motywów dokonywać wyboru, lecz musiał w pewien sposób, tzn.

tak, lecz nie inaczej, postąpić, to nie byłby odpowiedzialnym sprawcą

swoich czynów, lecz tylko automatem, wykonywającym to, co wynika

w sposób konieczny z jego natury”1. Człowiek jednakże ponosi odpo-

wiedzialność za swoje wybory. Zatem, skoro istnieje odpowiedzialność

Małgorzata Wiernasz

„...nie mamy wolności, by przestać być wolnymi.”

Jean Paul Sartre

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

Wolność jednostki nie wyraża się jedynie w braku podmiotowego ograni-

czenia. To także swoboda działania, która może się wyrażać poprzez różnego

rodzaju aktywności. Jedną z nich jest działalność gospodarcza. Często bywa

ona demonizowana przez nurty lewicowe. Nawet Kościołowi próbują one błęd-

nie przypisać nauczanie socjalistyczne w tej materii. Krytyczny stosunek do so-

cjalizmu został przedstawiony w encyklice papieża Leona XIII Rerum Novarum.

W stulecie wydania tego dokumentu Jan Paweł II omawiał i uaktualniał myśli

zawarte w nim poprzez rozważania w encyklice Centesimus annus z 1991 r.

Rerum Novarum została wydana pod koniec XIX wieku. Był to czas, w któ-

rym świat osiągnął ogromny rozwój gospodarczy za sprawą kapitalizmu. Po-

wstawały nowe fabryki, środki infrastruktury oraz następował rozwój techno-

logiczny. Leon XII podkreśla, że dzięki temu powstały nowe pojęcia używane

w gospodarce: kapitał i praca najemna. Jednocześnie wzrastała liczba ruchów

społecznych, które wyznawały ideologię marksistowską, która miała zaprze-

czyć ładowi społecznemu, doprowadzić do de facto zniesienia prywatnej wła-

Grzegorz Górecki

PATRIA Szczęście osiągnę, gdy uznam ojczyznę za własny dom

Simonides

Swoboda działalności gospodarczej w encyklice Jana

Pawła II Centesimus annus

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

FLORILEGIUM Książki mędrców są pomnikami, nieuków - grobami

Izokrates

dr Tomasz Dekert

Fabrice Hadjadj, „Antypodręcznik ewangelizacji. Jak

mówić dzisiaj o Bogu?”, tłum. Helena Sobieraj, WAM,

Kraków 2016, ss. 196.

Autor „Antypodręcznika…” jest postacią niezwykłą. Francuski Żyd z tune-

zyjskimi korzeniami (stąd arabskie nazwisko), urodzony w rodzinie maoistów

zaangażowanych w rewolucję 1968 roku, w młodości ateista i anarchista, a dziś

jeden z bardziej rozpoznawalnych katolickich myślicieli. Już z samego tego

opisu widać, że jest człowiekiem, z którego rozważaniami warto się zapoznać,

który musi mieć do powiedzenia coś nietuzinkowego. Lektura jego książek,

z których kilka zostało już przetłumaczonych na język polski (m.in. „Wiara de-

monów”, „Kobieta i mężczyzna. O mistyce ciała”, „Zmartwychwstanie. Instruk-

cja obsługi oraz właśnie Antypodręcznik ewangelizacji”) w pełni to potwierdza.

Książka powstała na podstawie wykładu, który Hadjadj wygłosił w 2011 r.

na sesji Papieskiej Rady ds. Świeckich, której – notabene – od 2014 r. jest człon-

kiem. Zadano mu temat: „Jak mówić dzisiaj o Bogu?” – zagadnienie kluczowe

dla nowej ewangelizacji. Co robi z nim Hadjadj? Problematyzuje je, pokazując,

że jest to pytanie postawione jeśli nie źle, to za wcześnie. A odpowiadając na tak

postawione pytania, ryzykujemy udzielenie odpowiedzi mijających się z isto-

tą rzeczy. „Jestem tu po to, by zaradzić słabościom Jego [Pana Jezusa] Ewan-

gelii i Jego apostołów. Nauczę was jak uczynić Go bardziej atrakcyjnym, „im-

prezowym”, „obywatelskim”, „eko-rozwojowym”, a w końcu zniewalającym”,

Przeczytaj cały artykuł w pełnym wydaniu „Traditio” na stronie www.traditio.pl

Zobacz w internecie:WWW.TRADITIO.PL

O nas

Czasopismo „Traditio. Przestrzeń Cywilizacji Łacińskiej” jest projektem rozwijającym się w środowisku UPJPII, zapoczątkowa-nym w roku 2015 przez dziennikarzy zainteresowanych latinitas, antropologią i kulturą chrześcijańską, europejskością, polskością. Nasz magazyn to zbiór artykułów, które opracowujemy z pełną rze-telnością. W składzie 22 osób z kierunków: teologia, filozofia, dzien-nikarstwo, nauki o rodzinie, prawo, filologia klasyczna, tworzymy zespół redakcyjny, wskazując w swoich tekstach na wartości jakimi są: osoba ludzka, chrześcijaństwo, patriotyzm, rodzina, nauka, kul-tura, język.