Symbolika przedstawień zwierząt w sztuce Dolnego Śląska

Promotor:

Pani Agata Stokłosa – Wojtaś

Autorzy:

Zofia Broszkiewicz

Piotr Bąkowski

Maksymilian de Doliwa Zieliński

Stefan Żyborski

Dolny Śląsk 2014

Spis treści:

1.Wstęp

2.Jakie są motywy zwierząt w malarstwie Dolnego Śląska?

3. Jakie są motywy zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska oraz w Dreźnie?

4.Jaka jest wiedza mieszkańców Wrocławia na temat symboliki zwierząt w sztuce?

5.Summary

6.Podsumowanie

Strona 2

1. Wstęp W tym roku pojechaliśmy na ziemię dolnośląską w celu wykonania pracy badawczej. Spośród

wielu tematów wybraliśmy temat pod tytułem: „Symbolika przedstawień zwierząt w sztuce Dolnego Śląska”. Wspólnie uznaliśmy, że jest on jednym z bardziej interesujących, poza tym wszystkich nas zaciekawiło, co tak naprawdę przedstawiają wizerunki zwierząt w sztuce. Jeszcze przed obozem sformułowaliśmy nasze pytania badawcze, podzieliliśmy się zakresem obowiązków oraz staraliśmy się zebrać jak najwięcej informacji. Zadaliśmy sobie następujące pytania badawcze:

1. Jakie są motywy zwierząt w malarstwie Dolnego Śląska?2. Jakie są motywy zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska oraz w Dreźnie?3. Jaka jest wiedza mieszkańców Wrocławia na temat symboliki zwierząt w sztuce?

Zofia Broszkiewicz zmierzyła się z pierwszym pytaniem, ponieważ najbardziej interesuje się malarstwem oraz fotografią. Maksymlian de Doliwa Zieliński zebrał informacje na temat symboliki zwierząt wykonanych w postaci rzeźb, które zobaczyliśmy podczas obozu. Piotr Bąkowski natomiast, zbadał poziom wiedzy ludzi spotkanych we Wrocławiu na temat symboliki zwierząt za pomocą ankiety, a Stefan Żyborski zajął się stroną edytorską. Mamy nadzieję, że dzięki naszemu projektowi dowiedzą się Państwo co dane zwierzęta oznaczają w sztuce oraz, że nasza praca Państwa zaciekawi i zaintryguje.

Strona 3

2. Jakie są motywy zwierząt w malarstwie Dolnego Śląska?

Zwierzęta były przedstawiane w sztuce już od samego początku w czasach paleolitu (Lascaux, Altamira). Przez kolejne wieki były częstymi motywami na obrazach. W okresie baroku, autorzy przedstawiali je jako symbole, przekazując w ten sposób ukryte treści. Malarstwo XVI – XVIII w. charakteryzowało się najczęściej dużym formatem, często kilkumetrowej długości, które rozciągają się na dość dużą część ściany, jak mogliśmy to zauważyć w Galerii Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie, gdzie byliśmy na wycieczce w czasie naszego obozu. Autorzy tworzący w tamtym okresie często nawiązywali do tematów religijnych i mitologii, jednak również martwa natura bardzo rozwijała się w tamtym czasie. Na dziełach można było zauważyć także, że malarze malowali dużo świetlistych przestrzeni.

W mojej części projektu, chciałabym opisać sfotografowane przez mnie oraz innych autorów (w Dreźnie nie można było robić zdjęć) obrazy, które napotkałam w trakcie naszego obozu naukowego na Dolnym Śląsku. Postaram się opisać je jak najlepiej, dodać coś więcej niż samo znaczenie zwierzęcia na nim przedstawionego.

Kiedy chodziliśmy po Wrocławiu, Bolesławcu lub Dreźnie, jeśli na jakimś budynku było coś wyrzeźbione, najczęściej był to lew. Motyw ten powtarzał się w wielu miejscach i na większości herbów, które widzieliśmy. To zwierzę było jednym z pierwszych, jakie ludzie zaczęli uwieczniać.

Już w okresie paleolitu malowali je na skałach (można takie podziwiać chociażby w jaskini Lascaux, w południowo – zachodniej części Francji). W starożytności były uważane za uosobienie potęgi oraz władzy. W Auli Leopoldina, należącej do Uniwersytetu Wrocławskiego, na ścianie również widnieje lew. Aula ta została wzniesiona w 1728 – 1732 r. razem z pozostałymi częściami Uniwersytetu. Nazwę otrzymała na cześć fundatora i zarazem cesarza, Leopolda I. Zaprojektował ją Christophorus Tausch, a te przepiękne freski, z których pochodzi właśnie ten lew, namalował Joahann Christoph Handke z Ołomuńca. Obecnie aula jest wykorzystywana głównie jako część muzeum uniwersyteckiego i również jako miejsce obchodzenia głównych uroczystości uczelni.

Johann Christoph Handke był malarzem barokowym. Uczył się od J. D. Langera z Bruntálu i Christiana

Davida z Moravskiej Třebovej. Od roku 1714 pracował w pracowni F. Nabotha w Ołomuńcu. W

1722r. został obywatelem Ołomuńca. Prócz Auli Leopoldiny, namalował freski również w

następujących obiektach: Kaplicy Pod lipkami w Rýmařovie, Auli Muzycznej (Oratorium Marianum)

we Wrocławiu w 1733 r., która została zniszczona w 1945 r., w czasie II Wojny Światowej,

Uniwersyteckiej kaplicy Bożego Ciała w Ołomuńcu, w kościele na Svatym Kopečku, w pobliżu swojej

miejscowości.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 4

Fresk jest zachowany w barwach raczej ciepłych, zwłaszcza na przedstawionym fragmencie. Na całości dominuje błękit, ochra i ugier. Malarz zastosował rozproszoneświatło z lewej strony, z góry. Występuje tu miękki modelunek światłocieniowy. Obraz z pewnością jest figuratywny, ponieważ coś przedstawia, i nie jest to abstrakcja. Namalowany tutaj jest Św. Łukasz Ewangelista wraz ze swym atrybutem w postaci lwa. Nie zauważyłam by miał jakieś ukryte znaczenie i nie ma związku z życiorysem autora lub Leopolda I. Jest to malunek sakralny.

Będąc w auli, na freskach zobaczyłam także papugę. Przedstawiona jest z kobietą która w ręku trzyma również drewnianą tablicę. Barwy w większości są chłodne, ponieważ zwierzę jest niebiesko – granatowo – bordowo – zielone z odrobiną żółtego, a jej szata również w większym stopniu jest niebieska. Ten fragment, tak jak poprzedni, nie ma związku z życiorysem obu panów. Jest to scena świecka. Ptak symbolizuje bezmyślne mówienie i marzenia. Można przypuścić, że kobieta namalowana obok, jest uczona i chciałaby gdzieś uciec.

Będąc w Dreźnie i zwiedzając Galerię Obrazów Starych Mistrzów, mieliśmy okazję zobaczyć naprawdę, według mnie, przepiękne obrazy. Wiele z nich przedstawiało również zwierzęta. Panował tam zakaz fotografowania, więc musiałam poszukać zdjęć w internecie.

Obraz pt. „Portret siostry i brata” holenderskiego malarza barokowego, Pietera Aertsena, zwanego również Długim Piotrem,

znajduje się właśnie w Dreźnie. Bardzo podoba mi się ten obraz. Namalowany został oczywiście w okresie baroku (ok. 1563r.) i wpisuje się w styl holenderski. Obrazy tego nurtu mają ciemne tło i nierzadko przedstawiają coś z martwej natury, tak jak i w tym przypadku. Długi Piotr zaliczany był do prekursorów martwej natury oraz gatunku malarstwa rodzajowego („W przeciwieństwie do portretu indywidualnego czy zbiorowego, w scenach rodzajowych bohaterami są zwykle anonimowe osoby, przedstawiane bez upiększeń i idealizacji,

Fot. Zofia Broszkiewicz

Fot. Zofia Broszkiewicz

Źródło: www.pinterest.comStrona 5

podczas wykonywania zwykłych czynności.”). Na tym obrazie światło i modelunek są miękkie. Występuje tutaj silny kontrast barwny. Pies symbolizuje wierność i czujność.

W czasie wycieczki do Drezna, prócz dwóch muzeów, byliśmy w kilku kościołach. W jednym z nich wisiał ten oto obraz. Niestety nie wiem kto jest jego autorem, jednak zdecydowałam się go również opisać. Przedstawia Matkę Boską Zwycięską z dzieciątkiem i wężem, symbolizującym grzech. Znajdował się w Katedrze Świętej Trójcy lub inaczej znanym jako kościół dworski, ponieważ znajduje się niedaleko Rezydencji Wettynów, w centrum miasta.

Dominują barwy chłodne, odcienie koloru niebieskiego, jednak tło jest ciepłe. Widzimy miękkie, rozproszone światło i niski kontrast światłocieniowy. Matka Boska ubrana jest w draperię o chłodnym odcieniu. Obraz przedstawia scenę sakralną.

Wróćmy do Polski. W drugim dniu zwiedzania Wrocławia, w czasie przerwy poszłam do Muzeum Narodowego, by poszukać jakichś pięknych obrazów ze zwierzętami z okresu baroku.

Obraz pt. „Św. Agnieszka” Felixa Antona Shefflera z roku ok. 1737 jest jednym z najładniejszych w tym muzeum, a zwłaszcza w połączeniu z tą ramą, najbardziej efektowny. Baranek, trzymany przez

Św. Agnieszkę, symbolizuje zbawienie. Często malowano ją wraz z tym zwierzęciem, ponieważ zamęczono ją z miłości do Chrystusa (mówi się, że została zabita w wieku 12 / 13 lat, ponieważ broniła swojego dziewictwa, mówiąc, że poświęciła je Jezusowi. Spalono ją na stosie.) i jej imię kojarzyło się z barankiem w języku greckim – agnus.

Dzieło utrzymane jest w ciepłych barwach, dominują odcienie żółtego koloru. Tutaj również jest miękkie, rozproszone światło z niskim kontrastem światłocieniowym. Jest to dzieło sakralne, ze względu na Św. Agnieszkę i Aniołki na drugim planie.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 6

Ten oto obraz pt. „Anglicy podróżujący w górach” Constantina Cretiusa, również zwrócił moją uwagę w Muzeum Narodowym. Jest to świecka scena grupowa. Występuje tutaj zróżnicowanie tonalne i perspektywa w pejzażu.

Ostatnim malunkiem, który chciałam opisać jest fresk z kościoła im. Jezus we Wrocławiu. Przedstawiony jest na nim pies, który próbuje uciec przez szpary w barierce. Obok niego namalowany jest autoportret autora – Johanna Michaela Rottmayera. Był to malarz austriackiego pochodzenia, który od 1689 był nadwornym malarzem arcyksięcia Salzburga w Wiedniu i Salzburgu. Jego głównymi dziełami są: freski na kopule kościoła Św. Piotra w Wiedniu (1714r.) i freski kopuły Kościoła św. Karola Boromeusza w Wiedniu (1729r.).

Fresk utrzymany jest w ciepłych i jasnych barwach, dominuje kolor żółty oraz odcień bordo.

Pies symbolizuje czujność. Można spekulować, że wyczuwa i ostrzega przed czymś złym, co ma się wydarzyć. Jest to świecki fresk, mimo tego, że namalowany jest w kościele, ponieważ nie przedstawia żadnej religijnej postaci.

Bardzo cieszę się, że mogłam napisać tą pracę, ponieważ dzięki temu podszkoliłam się z historii sztuki , widziałam dużo pięknych obrazów i miejsc na wycieczkach, na które chodziliśmy by zbierać materiały do naszego projektu.

Strona 7

3. Motywy zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska?

Tematem mojego pytania badawczego są „Motywy zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska”. Nie spodziewałem się, aż takiej ilości materiału, do wykorzystania w naszej pracy, a wszystko to dzięki świetnym przewodnikom i dobrze dobranym wycieczkom.

Mój poprzedni temat brzmiał: „ Symbolika zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska”. Ponieważ okazało się , że artyści odzwierciedlali zwierzęta nie tylko ze względu na ich symbolikę, ale także ze względu na ich doświadczenia życiowe, historie ludowe itp. Słowo motywy pozwala na dużo szersze poruszenie tego tematu. Dlatego postanowiłem zmienić moje pytanie badawcze.Zaciekawił mnie ten aspekt i chciałbym przedstawić go w mojej części pracy.

Ludzie od zawsze interesowali się zwierzętami i widzieli w nich również istoty wyższe. Oddawali im cześć mimo, że je zabijali i na przykład na wielu kontynentach trzeba było przeprosić ducha tego zwierzęcia za jego zabicie. Następnie ludzie zaczęli je hodować i ujarzmiać. Z czasem poznawali te zwierzęta i zaczęli porównywać cechy ludzi i zwierząt. Stawały się one symbolem rożnych rzeczy np. lis kojarzony jest ze sprytem, a sowa z mądrością. Zachwyt człowieka nad bogactwem i różnorodnością ziemskiej fauny wyraziło wielu artystów przedstawiając ją na obrazach i rzeźbach.

Pierwszym moim przykładem są motywy ludowe występujące na ratuszu we Wrocławiu. Ratusz powstawał w kilku etapach przez 250 lat od schyłku XIII w. aż po wiek XVI. Znajduje się na rynku we Wrocławiu. Jest to budynek gotycki, świecki. Ratusz dawniej służył jak urząd miejski. Dzisiaj jest to oddział wrocławskiego muzeum , na którym można zauważyć wiele śladów dawnej przeszłości . Wzdłuż południowej ściany jest pas z różnymi zwierzętami, które przedstawiają liczne sceny z ich życia. Postacie umieszczone na ratuszu pochodzą z bajek Ezopa opowiadających o zwierzętach, które posiadają cechy ludzkie. Bajki te zawsze niosą ze sobą morał i są one podobne do utworów Ignacego Krasickiego. Możliwe, że ich wizerunki miały służyć napominaniu ludzi, aby byli mądrzy i myśleli o swoich czynach.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 8

W sztuce niejednokrotnie zwierzęta występują jako atrybuty świętych. Najczęściej pojawiający się święci to Ewangeliści i każdy z nich, za wyjątkiem Św. Mateusza, ma swój atrybut w postaci zwierzęcia. Bardzo wiele ich wizerunków widzieliśmy ich w Dreźnie w kościołach protestanckich.

Św. Jan Ewangelista, najmłodszy z apostołów to Patron Wrocławia. Jego atrybutem jest orzeł. Ponoć kiedyś powiedział „orzeł wzlatuje wyżej niż każdy inny ptak i potrafi wpatrywać się w słońce” i to właśnie orzeł jest symbolem św. Jana Ewangelisty, a słońce symbolem Boga. Jest on patronem aptekarzy, bednarzy, zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem.

Św. Marek Ewangelista to autor ewangelii uważanej za najstarszą. Swoją ewangelię pisał na podstawie opowiadań św. Piotra. Jego atrybutem jest lew ze skrzydłami. Dzisiejszy patron notariuszy, murarzy oraz Wenecji, gdzie jest bardzo czczony. Na rzeźbach przedstawiany jest w stroju arcybiskupa z księgą w ręku.

Św. Łukasz Ewangelista jest również autorem Dziejów Apostolskich. ”Wół (albo ciele) odnoszą się do św. Łukasza, jako zwierzęta go symbolizujące, gdyż są one zwierzętami ofiarnymi, a Ewangelia przypisywana św. Łukaszowi rozpoczyna się od opowieści o Zachariaszu, ojcu Jana Chrzciciela, który składa ofiarę w Świątyni (por. Łk 1,5–25)”.

Św. Ambroży kiedy był jeszcze dzieckiem i leżał w kołysce był karmiony przez pszczoły, które wlatywały mu do buzi i karmiły go miodem. Stąd się wzięło jego imię bo miód porównywany wówczas był do ambrozji , mitycznego pokarmu bogów. Był on urzędnikiem, który był miły i życzliwy, w związku z czym był powszechnie lubiany. Dlatego też, po śmierci jego poprzednika, rada jaka zebrała się, by zdecydować o wyborze nowego biskupa, jednogłośnie wybrała Ambrożego na jego następcę. Papież uznał, że taka jednoznaczna decyzja to znak od Boga, i tak św. Ambroży został mianowany na biskupa.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 9

Często też zwierzęta można było spotkać w herbach rodowych, ale co to właściwie jest herb?Herb to znak rozpoznawczy trzymający się ścisłych reguł heraldycznych. Wyróżnia osoby stanu rycerskiego później szlacheckiego, ale może on też być symbolem rzemieślników lub mieszczan.

Podczas zwiedzania Drezna i Wrocławia najczęściej pojawiającym się herbami były herby z orłem miały na to wpływ dwa państwa Polska oraz Prusy, oba pod dużym wpływem Habsburgów.

Na początek opowiem o rodzinie z dwugłowym orłem w herbie czyli rodzinie Habsburgów.Protoplastą był hrabia Bryzgowii, Guntram Bogaty. Jeden z jego potomków Rudolf został w 1273 roku królem Niemiec. Z czasem Habsburgowie przejęli władzę w Austrii i Czechach. Mottem tego rodu była zasada „módl się i żeń” i w ten sposób stali się rodem panującym w prawie całej Europie. Panowali także na Dolnym Śląsku.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 10

Na drzwiach kościoła Najświetszego Imienia Jezus widać herb z wizerunkiem dwugłowego orła z literami L1- są to inicjały Leopolda 1, fundatora tegoż kościoła.

Chciałbym też opisać herb Wrocławia.Jest to herb pięciopolowy. W jego prawym górnym rogu znajduje się herb śląski wywodzący się z Herbu Piastów Śląskich. Po jego lewej stronie znajduje się czeski lew co przypomina o tym, że na tym terenie panowali też Czesi. W lewym dolnym rogu znajduje się litera "W", inicjał legendarnego założyciela miasta Wrocław, Wratislava. Po prawej stronie widzimy w odwróconej koronie Św. Jana Ewangelistę. Natomiast w centrum herbu znajduje się misa ze ściętą głową Jana Chrzciciela.

Fot. Zofia Broszkiewicz

Strona 11

Strona 12

4. Jaka jest wiedza mieszkańców Wrocławia na temat symboliki zwierząt w sztuce?

Moim zadaniem na tegorocznym obozie było sprawdzenie, jaką wiedzę posiadają ludzie mieszkający we Wrocławiu w temacie symboliki zwierząt w sztuce. Dlatego też, zdecydowałem sie przeprowadzić sondaż uliczny sprawdzając poziom ich wiedzy. Ankieta którą opracowałem pod okiem naszego promotora Pani Agaty Stokłosy - Wojtaś zawierała osiem pytań zamkniętych wielokrotnego wyboru.

W pierwszym pytaniu ankietowani musieli wybrać co według nich oznacza dzik przedstawiony w sztuce. To pytanie sprawiło mieszkańcom najmniejszą trudność. Mieli oni do wyboru następujące odpowiedzi : gniew, wdzięk , gwałtowność , widmo . Prawidłowymi odpowiedziami były odpowiedzi A oraz C.

W

kolejnym pytaniu ich zadaniem było odgadnięcie czym charakteryzuje się symbol łabędzia przedstawiany w wielu dziełach malarzy. To pytanie również nie sprawiało wiele problemów. Odpowiedzi, które mogli zaznaczać ankietowani to : piękno , nieszczęście , zła wiadomość oraz pycha. Poprawne były odpowiedzi A i D.

A) Gniew B) Wdzięk C) Gwałtowność D) Widmo0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

37

2

43

2

Odpowiedzi A) Piękno B) Nieszczęście C) Złą Wiadomość D) Pychę05

1015202530354045

43

102

29

Odpowiedzi

Strona 13

Trzecie pytanie polegało na wskazaniu dwóch zwierząt, które symbolizują szybkość. Ankietowany wybierał między kolibrem ,wężem, strusiem i gepardem. W tym pytaniu podchwytliwą odpowiedzią była odpowiedź A co sprawiało, że respondenci dosyć często wybierali właśnie kolibra.

Czwarte pytanie polegało na wybraniu spośród czterech zwierząt : małpy, sowy, psa oraz szpaka dwóch za pomocą których artyści przedstawiają mądrość w sztuce. Z tym pytaniem Wrocławianie mieli największy dylemat, większość z nich zaznaczyła psa ( odpowiedź C ), przy czym poprawnymi są małpa oraz sowa.

A) Koliber B) Wąż C) Struś D) Gepard05

1015202530354045

18

5

28

42

Odpowiedzi

A) Małpa B) Sowa C) Pies D) Szpak 05

101520253035404550

12

28

48

0

Odpowiedzi

Strona 14

Kolejne pytanie ankiety dotyczyło symboliki pawia przedstawionego w malarstwie oraz wielu rzeźbach. Było to stosunkowo łatwe pytanie. Oczywiste jest, że paw może oznacza królewskość oraz bogactwo, wybór chwały nie jest w stu procentach złą odpowiedzią, ale według naszego klucza poprawnymi odpowiedziami były dwie środkowe.

Szóste pytanie sprawiło wiele problemów wszystkim ankietowanym. Większość z nich nie mogła się zdecydować pod postacią którego ptaka kryją się: miłość i pokój, jednak większości udało sie zaznaczyć poprawną odpowiedź, którą był gołąb.

A) Chwała B) Bogactwo C) Królewskość D) Strach05

101520253035404550

12

28

48

0

Odpowiedzi

A) Jaskółka B) Bocian C) Gołąb D) Kukułka 0

5

10

15

20

25

30

35

20 17

35

8

Odpowiedzi

Strona 15

Dziki koń w sztuce przedstawia nie tylko cechy takie jak: nieokiełznana wolność lub zwycięstwo, ale jest on również symbolem prawdziwego mężczyzny, którego cechami mogą być na przykład: męstwo, ogromna siła i odwaga. W siódmym z kolei pytaniu oprócz wyżej wymienionych cech, podaliśmy również zabawę oraz dorosłość, które to odpowiedzi były błędne.

Ostatnia część ankiety wymagała głębszego zastanowienia. Ankietowani często popełniali błędy przypisując cechy lisa wilkowi. Zarówno spryt jak i chytrość to typowe wyznaczniki zachowania lisa

Naszym zdaniem wrocławianie bardzo dobrze poradzili sobie z ankietą. Co świadczy o tym, że ich wiedza na temat symboliki w sztuce jest dość obszerna.

A) Zabawa B) Nieokiełznana wolność

C) Dorosłość D) Odwaga05

101520253035404550

8

50

5

20

Odpowiedzi

A) Zagrożenie B) Spryt C) Nieskrępowana wolność

D) Chytrość05

101520253035404550

46

17 179

Odpowiedzi

Strona 16

5. Summary

The topic of our project is „The symbolism of animal representations in art”. We have chosen this project because we think it’s very interesting and we really like biology. Wanting to define our goals, we asked ourselves a few questions:

• What are the motives of animals in paintings of Dolny Śląsk?• What are the motives of animals in sculpture and architecture of Dolny Śląsk and Dresden?• What is the knowledge of the Wroclaw citizens about symbolism in art?

Throughout the camp we gathered some information about different types of symbolism. The observations that we made helped us answer the questions later on. We conducted a survey about the basic symbols of animals among the citizens of Wroclaw. To summarise I would like to say that we’ve learnt a lot about different types of symbolism and we developed our competence in writing a project. But we could not have done it without the help of our supervisor Ms. Agata Stokłosa-Wojtaś.

Strona 17

6. Podsumowanie

Podczas obozu zdobyliśmy wiele ciekawych informacji na temat symboliki zwierząt. Mieliśmy okazję zobaczyć dwa piękne miasta Wrocław i Drezno. Przeprowadziliśmy ankietę w pierwszym z nich, dzięki której wiemy, że wielu jego mieszkańców wie dużo o podstawowych symbolach reprezentowanych przez zwierzęta. Wynik ten nas ucieszył, ponieważ jest to ważna i przydatna w życiu wiedza. Znaleźliśmy także odpowiedzi na nasze pytania badawcze.

Informacji na pierwsze z nich, to jest: „Jakie są motywy zwierząt w malarstwie Dolnego Śląska?” - znaleźliśmy na obozie niewiele, jednak Zosia, odpowiedzialna za to pytanie świetnie sobie z nim poradziła.

W odpowiedzi na drugie pytanie: „Jakie są motywy zwierząt w rzeźbie i architekturze Dolnego Śląska oraz w Dreźnie?”- pomocne okazały się wycieczki z Panią Stec o tematyce barokowej.

Trzecie zagadnienie brzmiało: „Jaka jest wiedza mieszkańców Wrocławia na temat symboliki zwierząt w sztuce?”. Odpowiedzieliśmy na nie za pomocą ankiety, którą Piotr przygotował jeszcze przed obozem.

W trakcie pisania projektu staraliśmy się jak najdokładniej odpowiedzieć na nasze pytania badawcze. Uważamy, że temat, który wybraliśmy zasługuje na dokładną analizę i właśnie takiej dokonaliśmy. Mamy nadzieję, że nasza praca spodoba się oceniającym. Chcielibyśmy również serdecznie podziękować naszej promotorce, Pani Agacie Stokłosie-Wojtaś za poświęcony nam czas, pomoc oraz wsparcie podczas pisania projektu.

Strona 18