1

บทท 8

บทนำ�

คว�มหม�ยของของคณธรรม จรยธรรม

คำ�ว� คณธรรมจรยธรรม น หล�ยคนอ�จจะคนเคยจ�กวช�พระพทธ“ ”ศ�สน�ทเคยเรยนกนม� มกเปนคำ�ทคนสวนใหญจะกล�วควบคกนเสมอ จนทำ�ใหเข�ใจผดว�คำ�ทงสองคำ�นมคว�มหม�ยเดยวกน หรอเหมอนกน แทจรงแลวคำ�ว� คณธรรม กบคำ�ว� จรยธรรม เปนคำ�ทแยกออกได “ ” “ ”2 คำ� และมคว�มหม�ยแตกต�งกน คำ�ว� คณ แปลว� คว�มด เปนคำ�ท“ ”มคว�มหม�ยเปนท�งน�มธรรม สวนคำ�ว� จรย แปลว� คว�มประพฤต“ ”กรย�ทควรประพฤตเปนคำ�ทมคว�มหม�ยท�งรปธรรม ดงนน ผบรห�รจงควรทจะตองทำ�คว�มเข�ใจเกยวกบคว�มหม�ยของคำ�สองคำ�นใหถองแทกอน

แนวคดและทฤษฎทเกยวกบคณธรรม จรยธรรม

1. คณธรรม (Moral/ Virtue)

คว�มหม�ยและคว�มสำ�คญของคณธรรม

คว�มหม�ยของคำ�ว� คณธรรมน มนกก�รศกษ�หล�ยท�น ไดเสนอแนวคดซงเปนทยอมรบ โดยทวไป ไดแก คณธรรม คอ คณ “ ” + ธรรมะ คณง�มคว�มดทเปนธรรมช�ต กอใหเกดประโยชนตอตนเอง และสงคม ซงรวมสรปว�คอ สภ�พคณง�ม คว�มด

คณธรรม หม�ยถง หลกก�รคว�มดง�มแหงคว�มประพฤตตน และลกษณะของอปนสย อนดง�มทสนใจของบคคล มคณค� กอใหเกดประโยชนแกผยดถอและปฏบตต�ม เพอคว�มเจรญ ของตนและสงคม เปนทยอมรบของสงคมและบคคลทวไป ซงคณธรรมนเกดจ�กก�รปลกฝง

2

โดย ก�รไดเหน ไดฟง ไดอ�น และทสำ�คญทสด คอ ก�รไดเหนพฤตกรรมทแสดงออกท�งคณธรรมของ ผทเค�รพรกเปนตวอย�ง (สกญญ� ศรเมองชน, 2533, หน� 36 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

ประภ�ศร สหอำ�ไพ (2535, หน� 43 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วว� คณธรรม คอ หลกธรรมทสร�งคว�มรสกผดชอบชวดในท�งศลธรรม คณธรรม จรยธรรม มหลกปรชญ�เดยวกน คอ เปนหลกปฏบตคณง�มคว�มด คณธรรมทว�นมเนอห�ครอบคลมเรอง คว�มด คว�มสข และก�รกำ�หนดคณค�ของคณธรรม

พจน�นกรมไทยฉบบร�ชบณฑตยสถ�น (2530, หน� 190 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ใหคว�มหม�ยของคณธรรมว� คณธรรม หม�ยถง สภ�พคณง�ม คว�มด หรอหน�ท อนพงมอยในตว คณธรรม หม�ยถง คณลกษณะทเปนคว�มดคว�มง�มทมอยในจตใจของแตละบคคล โดยไดยดถอปฏบตจนเปนนสย และเปนทยอมรบว�เปนสงทถกตองดง�มของบคคลทวไป (ยนต ชมจต, 2524 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

คณธรรม หม�ยถง คณง�มคว�มดของบคคลทกระทำ�ไปดวยคว�มสำ�นกในจตใจ โดยม เป�หม�ยว�เปนก�รกระทำ�ด หรอเปนพฤตกรรมทด ซงเปนทยอมรบของสงคม เชน คว�มเสยสละ คว�มมนำ�ใจง�ม คว�มเกรงใจ คว�มยตธรรม คว�มรกเดกและเพอนมนษย และคว�มเหนอกเหนใจ คนอน เปนตน (สงวน สทธเลศอรณ, 2552 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

คณธรรม คอ จตวญญ�ณของปจเจกบคคล ศ�สน�และอดมก�รณเปนดวงวญญ�ณของ ปจเจกบคคลและสงคมดวย ปจเจกบคคลตองมวญญ�ณ สงคมตองมจตวญญ�ณ คณธรรมของปจเจกบคคลอยทก�รกลอมเกล� เรยนรโดยพอ แม สถ�บนก�รศกษ� ศ�สน� พรรคก�รเมอง

3

และ องคกรของรฐ (ลขต ธรเวคน, 2548 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

คณธรรม หม�ยถง คณลกษณะหรอสภ�วะภ�ยในจตใจของมนษยทเปนไปในท�งท ถกตอง ดง�ม ซงเปนภ�วะน�มธรรมอยในจตใจ (ทศน� แขมมณ, 2546, หน� 4 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) คณธรรม หม�ยถง คว�มด คว�มง�ม คว�มซอสตย คว�มพอด คว�มอดทน ขยนหมนเพยร (สญญ� สญญ�ววฒน, 2527, หน� 387 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) 

กด (Good, 1973, p. 208 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ไดให คว�มหม�ยของคณธรรมเปน 2 ประก�ร คว�มหม�ยแรก คอ คว�มดง�มของลกษณะนสยหรอพฤตกรรมทไดกระทำ�ต�มม�เปน คว�มเคยชน คว�มหม�ยทสอง คอ คณภ�พของบคคลทไดกระทำ�ต�มคว�มคดและม�ตรฐ�นของสงคม ซงเกยวของกบหลกศลธรรม

โลว (Lowe, 1976, p. 92 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ใหคว�มหม�ย เพมเตมว� คณธรรม หม�ยถง สงทสงคมยดถอเปนขออ�งอง นอกจ�กน นกก�รศกษ�ไทยไดใหคว�มหม�ยของคำ�ว� คณธรรม ไวสอดคลองกน ส�ม�รถนำ�ม�ประมวลได คอ คณธรรม หม�ยถง หลกก�รคว�มดง�มแหงคว�มประพฤตตน และลกษณะของอปนสย อนดง�มทสนใจของบคคล มคณค� กอใหเกดประโยชนแกผยดถอและปฏบตต�ม เพอคว�มเจรญ ของตนและสงคม เปนทยอมรบของสงคมและบคคลทวไป ซงคณธรรมนเกดจ�กก�รปลกฝงโดย ก�รไดเหน ไดฟง ไดอ�น และทสำ�คญทสด คอ ก�รไดเหนพฤตกรรมทแสดงออกท�งคณธรรมของ ผทเค�รพรกเปนตวอย�ง (สกญญ� ศรเมองชน, 2533, หน� 36 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

4

ประภ�ศร สหอำ�ไพ (2535, หน� 43 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วว� คณธรรม คอ หลกธรรมทสร�งคว�มรสกผดชอบชวดในท�งศลธรรม คณธรรม จรยธรรม มหลกปรชญ�เดยวกน คอ เปนหลกปฏบตคณง�มคว�มด คณธรรมทว�นมเนอห�ครอบคลมเรอง คว�มด คว�มสข และก�รกำ�หนดคณค�ของคณธรรม

2. จรยธรรม (Ethics)

“จรยธรรม คอ”  จรย + ธรรมะ คอ คว�มประพฤตทเปนธรรมช�ต เกดจ�กคณธรรม ในตวเอง กอใหเกดคว�มสงบเรยบรอยในสงคม รวมสรปว�คอ ขอควรประพฤตปฏบตจรยธรรม (Ethics) คว�มเปนผมจตใจสะอ�ด บรสทธ เสยสละหรอประพฤตดง�ม

จรยธรรมเปนเรองทนกก�รศกษ�และนกวช�ก�รสนใจทจะศกษ� เพอนำ�ม�แกปญห� จรยธรรมในสงคมไทย และห�ท�งปลกฝงใหบคคลในสงคมมจรยธรรมควบคไปกบคณธรรม เพอก�รดำ�รงชวตอยในสงคมอย�งมคว�มสข ในก�รศกษ�จรยธรรมไดมผใหคว�มหม�ยไวหล�กหล�ย ในทศนะของตน ไดแก

พจน�นกรมไทยฉบบร�ชบณฑตยสถ�น (2546 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ใหคว�มหม�ยของ จรยธรรมไวว� หม�ยถง ธรรมทเปนขอประพฤต ศลธรรมอนด เปนกฎเกณฑแหงคว�มประพฤต หรอหลกคว�มจรงทเปนแนวท�งแหงคว�มประพฤตปฏบต เพอใหเกดผลสำ�เรจสอดคลองต�มคว�มเปนจรงของธรรมช�ต และคว�มจรงของมนษยจงจะเกด ผลสำ�เรจไดดวยด

จรยธรรม หม�ยถง คณธรรมทแสดงออกท�งร�งก�ยในลกษณะทดง�มอนเปนสงท พงประสงคของสงคม จรยธรรม จะมไดตองปลกฝกหด

5

โดยเรมจ�กก�รปลกฝงคณธรรม (พระมห�อดศร ถรสโล, 2540 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

จรยธรรม หม�ยถง พฤตกรรมทเปนรปแบบของก�รปฏบตตน ก�รดำ�เนนตนทม คว�มเหม�ะสมแกภ�วะ ฐ�นะ ก�ลเวล� และเหตก�รณในปจจบน (พระธรรมญ�ณมน, 2531, หน� 103 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

จรยธรรม หม�ยถง หลกของกฎเกณฑท�งศลธรรมและค�นยมทควบคมพฤตกรรม ของบคคลใดบคคลหนง หรอกลมใดกลมหนง เพอพจ�รณ�ว�สงใดทถกและสงใดทผดจรยธรรม จะสร�งม�ตรฐ�นขนม�ว�สงไหนทดหรอสงไหนทไมด เพอใชเปนเกณฑในก�รตดสนใจ (ชยเศรษฐ พรหมศร, 2549 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ดวงเดอน พนธมน�วน (2522, หน� 32 - 33 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) ใหคว�มหม�ยของจรยธรรมว� หม�ยถง ลกษณะท�งสงคมหล�ยลกษณะของมนษย รวมทง พฤตกรรมท�งสงคมประเภทต�ง ๆ ซงสงคมตองก�รใหมในสม�ชก เปนพฤตกรรมทสงคมนยมชมชอบ ใหก�รสนบสนน และผกระทำ�สวนม�กเกดคว�มพอใจว� ก�รกระทำ�นนเปนสงทถกตอง เหม�ะสม

ระว ภ�วไล (2522, หน� 8 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วว� จรยธรรม หม�ยถง แนวท�งคว�มประพฤตและปฏบตเพอบรรลถงสภ�พชวตอนทรงคณค�ท พงประสงค

วทย วศทเวทย (2524, หน� 19 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วว� จรยธรรม คอ พนธะหรอหน�ททเร�ปฏบตตอสงหนงสงใดใน ท�งพระพทธศ�สน� จรยธรรม คอ ก�รนนำ�เอ�คว�มรใน

6

คว�มจรงหรอกฎธรรมช�ตม�ใชใหเปนประโยชนตอก�รดำ�เนนชวตทดง�ม ซงจะกอใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม

กมล ทองธรรมช�ต (2529, หน� 80 - 82 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วว� จรยธรรม คอ ก�รกระทำ�ทงก�ย ว�จ� และใจทดง�ม เปนประโยชนตอตนเองและ สงคม

สำ�หรบนกก�รศกษ�ต�งประเทศ ไดมผใหคว�มหม�ยไวหล�กหล�ยในทศนะของตน ไดแก   เพยเจต (Piaget, 1960, pp. 160 - 161 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) มทรรศนะว� จรยธรรมเปนลกษณะประสบก�รณของมนษย และหน�ททเกยวกบกฎเกณฑในก�รให คว�มรวมมอ เกยวกบก�รจดเตรยมท�งสงคมในเรองคว�มสนใจ และอน�มยของแตละบคคล คว�มสมพนธรวมกนในรปของสงทควรกระทำ� และสทธ

กด (Good, 1973, p. 89 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วถง จรยธรรมว� หม�ยถง ก�รปรบพฤตกรรมใหเข�กบกฎเกณฑหรอม�ตรฐ�นของคว�มประพฤต ทถกตองหรอดง�ม

โคลเบรก (Kohlberg, 1972, p. 212 อ�งถงใน วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554) กล�วถงจรยธรรมว� จรยธรรมเปนคว�มรสกผดชอบชวด เปนกฎเกณฑและม�ตรฐ�นของ ก�รประพฤตปฏบตในสงคม ซงบคคลพฒน�ขนจนกระทงมพฤตกรรมเปนของตนเอง โดยสงคม จะเปนตวตดสนผลของก�รกระทำ�นนว�เปนก�รกระทำ�ทถกหรอผด

7

บทท 2

แนวคด หลกก�ร ทฤษฏท�งคณธรรมจรยธรรม

แนวคด หลกก�ร ทฤษฏ รวมทงหลกคำ�สอนท�งศ�สน�ต�งๆ มอยม�กม�ย ห�กจะนำ�ม�ใชในองคก�รกจะตองศกษ�และทำ�คว�มเข�ใจหลกก�รนน ๆ กอน และขอยกตวอย�งของนกปร�ชญและนกวชก�รทเดน ๆ ม�นำ�เสนอ ดงน

นกปร�ชญ

โสกร�ตส (Socrates) เปนนกปร�ชญกรชและเปนช�วเมองเอเธนส ซงถอกนว�เปนผว�งร�กฐ�นของปรชญ�ตะวนตก

กล�วถงคณธรรมว� คณธรรมคอคว�มร (virtue is knowledge) ก�รแสวงห�คว�มรเกยวกบศลธรรม จรยธรรม คอก�รแสวงห�คณธรรม เพร�ะคณธรรมคอคว�มรทแทจรง ถ�บคคลรและเข�ใจถงธรรมช�ตของคว�มดจรง ๆ แลว เข�จะไมพล�ดจ�กก�รประกอบคว�มดละเวนคว�มชว

คณธรรมททำ�ใหคนเปนมนษยม 5 ประก�ร คอ 1. ปญญ� หรอ คว�มร (wisdom) หม�ยถง รว�อะไรด อะไรไมด 2. ก�รปฏบตหน�ทท�งศ�สน� (duty) คอ ก�รทำ�คว�มด ก�รเค�รพยกยองสงทควรเค�รพ เชน พระผเปนเจ� พระธรรม ก�รปฏบตต�มคำ�สอนของศ�สน� 3. คว�มกล�ห�ญ (courage) คอ กล�ในสงควรกล�และกลวในสงควรกลว 4. ก�รควบคมตนเอง (self control หรอ temperance) คอ ก�รใชปญญ�ควบคมอ�รมณ คว�มรสก 5. ยตธรรม (justice) คอ ก�รปฏบตตอผอน และตอตนเองอย�งเหม�ะสม ไมเบยดเบยนตนเองและผอน

8

เพลโต ( Plato) เปนนกปรชญ�ช�วกรกโบร�ณทมอทธพลอย�งสงตอแนวคดตะวนตก เข�เปนลกศษยของโสกร�ตส เปนอ�จ�รยของอรสโตเตล

กล�วว� คณธรรม คอ ก�รปฏบตทดต�มหน�ทของวญญ�ณ และคณธรรมไมส�รถเกดขนไดโดยบงเอญ เพร�ะมนษยจะตองรว�เข�กำ�ลงทำ�อะไร เพออะไร และทำ�อย�งไร คณธรรมจงเกดขนจ�กคว�มร ไมใชคว�มรทฤษฏ แตเปนคว�มรทม�จ�กก�รปฏบตจรง

คณธรรมต�มแนวคดของเพลโต ม 4 ประก�ร คอ 1. ปญญ�หรอคว�มร (wisdom) คอ ก�รหยงรว�อะไรถก อะไรผด อะไรด อะไรไมด อะไรควรประพฤตหรอไมควรประพฤต 2. ประม�ณ (temperance) คอ ก�รรจกควบคมตวเองใหอยในขอบเขตของชวต มคว�มรบผดชอบ รจกบทบ�ทหน�ทของตนเอง 3. กล�ห�ญ (courage) คอ กล�เสยงตอคว�มย�กลำ�บ�ก อนตร�ย เพออดมก�รณของตนเอง หรอดวยคว�มมนใจว�ไดกระทำ�ดทสดแลว 4. ยตธรรม (justice) คอ ก�รใหแกทกคนอย�งเหม�ะสม เชน ก�รใหแกตนเอง ครอบครว มตรสห�ย ผบงคบบญช� ผใตบงคบบญช� อย�งมเหตผลอนควร

อรสโตเตล (Aristotle) เปนนกปรชญ�กรกโบร�ณ เปนลกศษยของเพลโต และเปนอ�จ�รยของอเลกซ�นเดอรมห�ร�ช เข�และเพลโตไดรบยกยองใหเปนหนงในนกปรชญ�ทมอทธพลสงทสดคนหนง ในโลกตะวนตก

เข�ไดนำ�คณธรรมของเพลโต ( Plato) ม�อธบ�ยว�คณธรรม ไดแก ก�รเดนส�ยกล�งระหว�งคว�มไมพอดกบคว�มพอด หรอคณธรรมคอคว�มพอดพอง�ม ไมเอยงสดไปท�งด�นใดด�นหนง เชน คว�มกล�ห�ญจะอย

9

ระหว�งคว�มบ�บนกบคว�มขล�ด คว�มสภ�พอยระหว�งคว�มขอ�ยกบคว�มไรย�งอ�ย และคว�มเออเฟ ออยระหว�งคว�มฟมเฟอยกบคว�มตระหน

คณธรรมจงแบงออกเปน 2 ประเภทคอ 1. คณธรรมท�งสตปญญ� เปนเรองของคว�มรทงภ�คทฤษฏและภ�คปฏบต เปนสวนหนงของวญญ�ณทมเหตผล และหน�ทของวญญ�ณคอก�รรและคนห�คว�มจรงนนเอง 2. คณธรรมท�งศลธรรม เปนสวนหนงของวญญ�ณ อยในรปคำ�สอน ละมงเพอคว�มดง�ม คนมคณธรรมกคอคนทมคว�มพอด ทำ�ดวยเจตน�ด มเหตผล เหนแกสวนรวม อรสโตเตลเสนอคณธรรมพเศษไว 4 ประก�ร คอ มตรภ�พ ประม�ณ กล�ห�ญ และยตธรรม

นกวช�ก�ร

แนวคดเกยวกบก�รปลกฝงทฤษฎด�นคณธรรม จรยธรรม ส�ม�รถนำ�ม�ใชในก�รปลกฝงคณธรรม จรยธรรมกบเดก เย�วชน และส�ม�รถพฒน�ตนเองในก�รบรห�รองคก�ร ไดดงน

1. ทฤษฎเซลลกระจกเง� (Mirror Neuron Theory)

“ทฤษฎเซลลกระจกเง� ม�จ�กก�รคนพบ เซลลกระจกเง� ” “ (Mirror Neuron) ของนกวทย�ศ�สตรกลมหนงในประเทศอต�ลและผคนพบทฤษฎน ไดอธบ�ยไวว� เซลลกระจกเง�เปนเซลลชนดหนงในสมองของ

10

มนษยททำ�หน�ทเลยนแบบพฤตกรรมต�ง ๆ ของผอนม�เปนพฤตกรรมของตนเอง ซงก�รคนพบในครงนไดกอใหเกดก�รคนคว�วจยบทบ�ทและหน�ทของเซลลชนดนอย�งกว�งขว�ง

ก�รทำ�ง�นของเซลลชนดนกอนเมอเร�เหนก�รกระทำ�ของใครกต�มทแสดงใหเหนถงเป�หม�ยหรอเจตน�ของก�รกระทำ�ของคนนน จะกระตนใหเซลลชนดนเกดก�รลอกเลยนแบบ หรอทำ�ต�มทงภ�ยในสมองและดวยพฤตกรรมก�รแสดงออกภ�ยนอก กระบวนก�รเลยนแบบทงภ�ยในสมองและท�ท�งทแสดงออกน จะทำ�ใหเร�ส�ม�รถเข�ใจเจตน�ในก�รกระทำ�ของคน ๆนนไดอย�งแจมชด และคว�มเข�ใจในเจตน�หรอท�ทของผอน นแหละคอตวกำ�หนดว�เร�ควรจะมพฤตกรรมตอบสนองตอท�ทนน ๆ อย�งไร

ปญห�อยทว� เซลลกระจกเง�ไมส�ม�รถตดสนผดชอบชวดไดพฤตกรรมทเร�เหน ไมว�จะถกตองต�มทำ�นองคลองธรรมหรอไมจะไมสนใจ เซลลกระจกเง�จะจดก�รลอกแบบและควบคมเร�โดยอตโนมต

2. ทฤษฎพฒน�ก�รท�งจรยธรรมของ ฌอง เพยเจท

โดยทฤษฎของเพยเจตตงอยบนร�กฐ�นของทงองคประกอบทเปนพนธกรรม และสงแวดลอม เข�อธบ�ยว� ก�รเรยนรของเดกเปนไปต�มพฒน�ก�รท�งสตปญญ� พฒน�ก�รเปนสงทเปนไปต�มธรรมช�ต ไมควรทจะเรงเดกใหข�มจ�กพฒน�ก�รจ�กขนหนงไปสอกขนหนงเนนคว�มสำ�คญของก�รเข�ใจธรรมช�ตและพฒน�ก�รของเดกม�กกว�ก�รกระตนเดกใหมพฒน�ก�รเรวขน

พฒน�ก�รท�งสตปญญ� ฌอง เพยเจต ของบคคลเปนไปต�มวยต�ง ๆ เปนลำ�ดบขน ดงน

11

1. ขนประส�ทรบรและก�รเคลอนไหว (Sensorimotor)ขนนเรมตงแตแรกเกดจนถง 2 ป พฤตกรรมของเดกในวยนขนอยกบก�รเคลอนไหวเปนสวนใหญ เชน ก�รไขวคว� ก�รเคลอนไหว ก�รมอง ก�รด2. ขนกอนปฏบตก�รคด (Preoperational)ขนนเรมตงแตอ�ย 2-7 ป แบงออกเปนขนยอยอก 2 ขน คอ- ขนกอนเกดสงกป (Preconceptual Thought) เปนขน

พฒน�ก�รของเดกอ�ย 2-4 ป เปนชวงทเดกเรมมเหตผลเบองตน ส�ม�รถจะโยงคว�มสมพนธระหว�งเหตก�รณ 2 เหตก�รณ หรอม�กกว�ม�เปนเหตผลเกยวโยงซงกนและกน

- ขนก�รคดแบบญ�ณหยงร นกออกเองโดยไมใชเหตผล (Intuitive Thought) เปนขนพฒน�ก�รของเดก อ�ย 4-7 ป ขนนเดกจะเกดคว�มคดรวบยอดเกยวกบสงต�งๆ รวมตวดขน

3. ขนคดแบบรปธรรม (Concrete operation stage) ขนนจะเรมจ�กอ�ย 7-11 ปลกษณะเดนของเดกวยนคอ คว�มส�ม�รถในก�รคดยอนกลบ4. ขนคดแบบน�มธรรม (Formal operation stage) จะเรมจ�กอ�ย 11-15 ปคอเดกในวยนจะเรมคดแบบผใหญ คว�มคดแบบเดกจะสนสดลง เดกจะส�ม�รถทจะคดห�เหตผลนอกเหนอไปจ�กขอมลทมอย

3. ทฤษฎพฒน�ก�รท�งจรยธรรมของ ลอวเรนซ โคลเบรก

โคลเบรก เชอว�พฒน�ก�รท�งจรยธรรมเปนผลจ�กก�รพฒน�ก�รของโครงสร�งท�งคว�มคดคว�มเข�ใจเกยวกบจรยธรรม สวนม�กก�รพฒน�ท�งจรยธรรมของเดกจะไมถงขนสงสดในอ�ย 10 ป แตจะมก�รพฒน�ขนอกหล�ยขนจ�กอ�ย 11-25 ป  ก�รใชเหตผลเพอก�รตดสนใจทจะเลอก

12

กระทำ�อย�งใดอย�งหนง จะแสดงใหเหนถงคว�มเจรญของจตใจของบคคล

โคลเบรก ไดศกษ�ก�รใชเหตผลเชงจรยธรรมของเย�วชนอเมรกน อ�ย 10 -16 ป

ดงนน พฒน�ก�รท�งจรยธรรมของโคลเบรกมทงหมด 6 ขน คำ�อธบ�ยของระดบและขนต�งๆ ของพฒน�ก�รท�งจรยธรรมของโคลเบรก มดงตอไปน

ระดบท 1 ระดบกอนมจรยธรรมหรอระดบกอนกฎเกณฑสงคม (Pre - Conventional Level)โดยบคคลจะตอบสนองตอกฎเกณฑซงผมอำ�น�จท�งก�ยเหนอตนเองกำ�หนดขน  จะตดสนใจเลอกแสดงพฤตกรรมทเปนหลกตอตนเอง  โดยไมคำ�นงถงผอน  จะพบในเดก 2-10 ป แบงระดบนเปน 2 ขน คอ

- ขนท 1 ก�รถกลงโทษและก�รเชอฟง ( Punishment and Obedience Orientation) ในขนนเดกจะใชผลต�มของพฤตกรรมเปนเครองชว�  พฤตกรรมของตน  ถก“ ” หรอ  ผด“ ” เปนตนว�  ถ�เดกถกทำ�โทษกจะคดว�สงทตนทำ�   ผด“ ”  และจะพย�ย�มหลกเลยงไมทำ�สงนนอก  พฤตกรรมใดทมผลต�มดวยร�งวลหรอคำ�ชม เดกกจะคดว�สงทตนทำ�  ถก“ ”  และจะทำ�ซำ�อกเพอหวงร�งวล

- ขนท 2 กฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน  ( Instrumental Relativist Orientation) ในขนนเดกจะสนใจทำ�ต�มกฎขอบงคบ  เพอประโยชนหรอคว�มพอใจของตนเอง หรอทำ�ดเพร�อย�กไดของตอบแทน พฤตกรรมของเดกในขนนทำ�เพอสนองคว�มตองก�รของตนเอง  แตมกจะเปนก�รแลกเปลยนกบคนอน

13

ระดบท 2 ระดบจรยธรรมต�มกฎเกณฑสงคม ( Conventional Level) โดยบคคลจะปฏบตต�มกฎเกณฑของสงคมทตนเองอย  ต�มคว�มค�ดหวงของครอบครวและสงคม  โดยไมคำ�นงถงผลทจะเกดขนขณะนนหรอภ�ยหลงกต�ม  จะปฏบตต�มกฎเกณฑของสงคมโดยคำ�นงถงจตใจของผอน  พบในอ�ย 10 -16 ป แบงระดบนเปน 2 ขน คอ

- ขนท 3 คว�มค�ดหวงและก�รยอมรบในสงคม สำ�หรบ  เดก“ด” (Interpersonal  Concordance of “Good boy , nice girl” Orientation) ขนนแสดงพฤตกรรมเพอตองก�รเปนทยอมรบของหมคณะ ก�รชวยเหลอผอนเพอทำ�ใหเข�พอใจ  และยกยองชมเชย ทำ�ใหบคคลไมมคว�มเปนตวของตวเอง  ชอบคลอยต�มก�รชกจงของผอน  โดยเฉพ�ะกลมเพอน

- ขนท 4 กฎและระเบยบ (“Law-and-order” Orientation) ในขนน ถอว�สงคมจะอยดวยคว�มมระเบยบเรยบรอยตองมกฎหม�ยและขอบงคบ  คนดหรอคนทมพฤตกรรมถกตองคอ  คนทปฏบตต�มระเบยบบงคบหรอกฎหม�ย  ทกคนควรเค�รพกฎหม�ย เพอรกษ�คว�มสงบเรยบรอยและคว�มเปนระเบยบของสงคม

ระดบท 3 ระดบจรยธรรมต�มหลกก�รดวยวจ�รณญ�ณ หรอระดบเหนอกฎเกณฑสงคม  ( Post - Conventional Level) เปนหลกจรยธรรมของผมอ�ย 20 ป ขนไป  ผทำ�หรอผแสดงพฤตกรรมไดพย�ย�มทจะตคว�มหม�ยของหลกก�รและม�ตรฐ�นท�งจรยธรรมดวยวจ�รณญ�ณ  กอนทจะยดถอเปนหลกของคว�มประพฤตทจะปฏบตต�ม แบงระดบนเปน 2 ขน คอ

- ขนท 5  สญญ�สงคมหรอหลกก�รทำ�ต�มคำ�มนสญญ� ( Social Contract Orientation)  ขนนเนนถงคว�มสำ�คญของม�ตรฐ�นท�งจรยธรรมททกคนหรอคนสวนใหญในสงคมยอมรบว�เปนสงท

14

ถกสมควรทจะปฏบตต�ม  โดยพจ�รณ�ถงประโยชนและสทธของบคคลกอนทจะใชเปนม�ตรฐ�นท�งจรยธรรม  ไดใชคว�มคดและเหตผลเปรยบเทยบว�สงไหนผดและสงไหนถก

- ขนท 6 หลกก�รคณธรรมส�กล  ( Universal Ethical Principle Orientation) ขนนเปนหลกก�รม�ตรฐ�นจรยธรรมส�กล  เปนหลกก�รเพอมนษยธรรม  เพอคว�มเสมอภ�คในสทธมนษยชนและเพอคว�มยตธรรมของมนษยทกคน  ในขนนสงท  ถก“” และ   ผด“ ”  เปนสงทขนมโนธรรมของแตละบคคลทเลอกยดถอ

4. ทฤษฎคว�มตองก�รของ อบร�ฮมม�สโลว

อบร�ฮม ม�สโลว (Abraham Maslow) เปนผว�งร�กฐ�นจตวทย�มนษยนยม ไดพฒน�ทฤษฎแรงจงใจ ม�สโลวมหลกก�รทสำ�คญเกยวกบแรงจงใจ โดยเนนในเรองลำ�ดบขนคว�มตองก�ร

แรงจงใจของคนเร�ม�จ�กคว�มตองก�รพฤตกรรมของคนเร�มงไปสก�รตอบสนอง คว�มพอใจ แบงคว�มตองก�รพนฐ�นของมนษยเปน 5 ระดบ ดวยกน ไดแก

1. คว�มตองก�รท�งสรระ

2. คว�มตองก�รคว�มมนคงปลอดภย

3. คว�มตองก�รคว�มรกและเปนสวนหนงของหมคณะ

4. คว�มตองก�รทจะรสกว�ตนเองมค�

5. คว�มตองก�รทจะรจกตนเองต�มสภ�พทแทจรงและพฒน�ศกยภ�พของตน

15

1. คว�มตองก�รท�งสรระ (Physiological Needs) หม�ยถง คว�มตองก�รพนฐ�นของร�งก�ยซงจำ�เปนในก�รดำ�รงชวต คว�มตองก�รนเรมตงแตวยท�รกกระทงถงวยชร� มนษยทกคนมคว�มตองก�รท�งสรระอยเสมอจะข�ดไมได ถ�อยในสภ�พทข�ดร�งก�ยจะกระตนใหบคคลทำ�กจกรรมขวนขว�ย เพอตอบสนองคว�มตองก�ร เหล�น ถ�ตองก�รในขนแรกนไมไดรบก�รบำ�บด คว�มตองก�รขนตอไปกจะไมเกดขน

2. คว�มตองก�รคว�มมนคงปลอดภย (Safety Needs) หม�ยถง คว�มตองก�รคว�มมนคงปลอดภยทงท�งด�นร�งก�ยและจตใจ

3. คว�มตองก�รคว�มรกและเปนสวนหนงของหมคณะ (Love and belonging Needs) หม�ยถง คว�มตองก�รทจะเปนทรกของผอน และตองก�รมสมพนธภ�พทดกบบคคลอน และเปนสวนหนงของหมคณะ คว�มรสกผกพนจะเกดขนเมออยในกลม และสม�ชกของกลมยอมเกดคว�มรก คว�มเอ�ใจใส และยอมรบซงกนและกน

4. คว�มตองก�รทจะรสกว�ตนเองมค� (Esteem Needs) หม�ยถง คว�มปร�รถน�ทจะมองตนเองว�มคณค�สง เปนทน�เค�รพยกยองจ�กทงตนเองและผอน ตองก�รทจะใหผอนเหนว�ตนมคว�มส�ม�รถ มคณค� มเกยรต ถ�เกดคว�มรสกรนแรงจะทำ�ใหบคคลนนเกดคว�มทอถอยในชวต เปนโรคประส�ท โรคจต และอ�จฆ�ตวต�ยได

5. คว�มตองก�รทจะรจกตนเองต�มสภ�พทแทจรง และพฒน�ศกยภ�พของตน (Self-Actualization Needs) หม�ยถง คว�มตองก�รทจะรจกและเข�ใจตนเองต�มสภ�พทแทจรง เพอพฒน�ชวตของตนเองใหสมบรณ (Self-fulfillment)

ม�สโลว ตงสมมตฐ�นเกยวกบคว�มตองก�รของมนษย ไวดงน

16

1. มนษยมคว�มตองก�รอยเสมอ และไมมทสนสด ขณะทคว�มตองก�รไดรบก�รตอบสนองแลว คว�มตองก�รอย�งอนจะเกดขน ซงเปนกระบวนก�รทเรมตนตงแตเกดจนกระทงต�ย

2. คว�มตองก�รทไดรบก�รตอบสนองแลว จะไมเปนสงจงใจของพฤตกรรมนนๆ อกตอไป คว�มตองก�รทยงไมไดรบก�รตอบสนอง จงจะเปนสงจงใจพฤตกรรมของบคคล

3. คว�มตองก�รของมนษยจะเรยงกนเปนลำ�ดบขน ต�มคว�มสำ�คญ เมอคว�มตองก�รในระดบตำ�ไดรบก�รตอบสนองแลว มนษยจะใหคว�มสนใจกบคว�มตองก�รระดบสงขนไปเรอย ๆ

5. ทฤษฎตนไมของดวงเดอน พนธมน�วน

ดวงเดอน พนธมน�วน ไดทำ�ก�รศกษ�วจยถงส�เหตพฤตกรรมของคนดและคนเกง โดยไดทำ�ก�รประมวลผลก�รวจยทเกยวของกบก�รศกษ� ส�เหตของพฤตกรรมต�ง ๆ ของคนไทยทงเดกและผใหญ อ�ยตงแต 6-60 ป โดยแบงตนไมจรยธรรม ออกเปน 3 สวน ดงน

สวนทหนง ไดแก ดอกและผลไมบนตน ทแสดงถงพฤตกรรมก�รทำ�ดละเวนชวและพฤตกรรมก�รทำ�ง�นอย�งขยนขนแขงเพอสวนรวม ซงลวนแตเปนพฤตกรรมของพลเมองด พฤตกรรมทเออเฟ อตอก�รพฒน�ประเทศ

สวนทสอง ไดแก สวนลำ�ตนของตนไม แสดงถงพฤตกรรมก�รทำ�ง�นอ�ชพอย�ง ขยนขนแขง ซงประกอบดวยจตลกษณะ 5 ด�น คอ 1) เหตผลเชงจรยธรรม 2) มงอน�คตและก�รควบคมตนเอง 3) คว�มเชออำ�น�จในตน

17

4) แรงจงใจใฝสมฤทธ 5) ทศนคต คณธรรมและค�นยม

สวนทส�ม ไดแก ร�กของตนไม ทแสดงถงพฤตกรรมก�รทำ�ง�นอ�ชพอย�งขยนขนแขงซงประกอบดวยจตลกษณะ 3 ด�น คอ 1) สตปญญ� 2) ประสบก�รณท�งสงคม 3) สขภ�พจต

ภ�พ 1 ทฤษฎตนไมจรยธรรม แสดงจตลกษณะพนฐ�น และองคประกอบท�งจตใจ ของพฤตกรรมท�งจรยธรรม

จตลกษณะทงส�มนอ�จใชเปนส�เหตของก�รพฒน�จตลกษณะ 5 ประก�ร ทลำ�ตนของตนไมกได กล�วคอ บคคลจะตองมลกษณะพนฐ�นท�งจตใจ 3 ด�น ในปรม�ณทสงพอเหม�ะกบอ�ย จงจะเปนผทมคว�มพรอมทจะพฒน�จตลกษณะทง 5 ประก�ร ทลำ�ตนของตนไม โดยทจตทง 5 ลกษณะนจะพฒน�ไปเองโดยอตโนมต

18

ดงนน บคคลจงควรมก�รตรวจสอบจรยธรรมของตวเองอยตลอดเวล� ก�รบนทกกจกรรมทไดกระทำ�แตละวนทำ�ใหไดขอมล เพอใชในก�รปรบเปลยนพฤตกรรมทไมเหม�ะสมให ดง�มยงขน ซงก�รบนทกขอมลก�รปฏบตหรอกจกรรมทไดกระทำ� เสมอนก�รปฏบตธรรมโดยวธ นงสม�ธ เพร�ะในขณะทจตกำ�ลงทบทวนสงทไดกระทำ� เสมอนเปนก�รพจ�รณ�ตวเอง พจ�รณ�ก�รกระทำ�ดและไมด ในขณะทจตพจ�รณ�กจะเกดสม�ธ และเมอไดพจ�รณ�ตนเองแลว กส�ม�รถเข�ใจตนเองและปรบเปลยนพฤตกรรมใหม ซงเปนเสมอนเกดปญญ�ในก�รนำ�พ�ชวตผ�นพนทกขได

6. ทฤษฎท�งพทธศ�สตร

พทธศ�สตร หม�ยถง ศ�สตรแหงก�รตน เปรยบไดกบคว�มรหรอคว�มเข�ใจและ ก�รกระทำ�ต�งๆทส�ม�รถแสดงและพสจนใหผอนรจรงเหนแจงชดส�ม�รถแสดงใหผอนรบรและเข�ใจไดทกขนตอนอย�งเปนหลกก�ร

“พทธศ�สตร คอ ก�รทำ�ใหก�รปฏบตธรรมทมงเนนมรรคผลท�ง”จตวญญ�ณจรงๆ นน กล�ยเปนเพยงเรองกระบวนก�รเรยนรท�งโลก เอ�กระบวนก�รท�งโลก ล�ภยศและเครองแสดงก�รประสบคว�มสำ�เรจในก�รเรยนท�งโลก ใบประก�ศต�งๆ ม�แทนทมรรคผลท�งธรรม นเปนก�รทำ�ล�ยพระพทธศ�สน�ดวยก�รเอ�กเลสท�งโลกม�แปลงร�งใหกล�ยเปนของท�งธรรม ทหลอกลอพร�งต�คนต�บอดมองไมเหนธรรม ใหเชอว�เปนศ�สน�พทธ แทจรงแลวเปน พทธะจอมปลอม เปน พทธะเทยม ทเกง“ ” “ ”ในก�รแปลงก�ยเท�นน ไมใชพทธศ�สน�ต�มแบบทพระพทธเจ�ตองก�รใหเร�ปฏบตเลย

19

สรป

คณธรรม คอ หลกคว�มประพฤตทเปนลกษณะนสยทดง�ม ไดรบก�รสงสมหรอปฏบตต�มกนม�จ�กจตใจโดยมไดฝนใจ ผลจ�กก�รกระทำ�กอใหเกดประโยชน แกผทยดถอโดยตรง และสงผลใหสงคมของก�รอยรวมกนมคว�มสข และคว�มเจรญงอกง�ม

หลกคณธรรมจงมคว�มสำ�คญอย�งยง สำ�หรบมนษยทตองอ�ศยอยรวมกน เพร�ะคณธรรมเปนหลก แหงคว�มประพฤต ปฏบตในท�งทถกตองและดง�ม มจดหม�ยปล�ยท�งอยทคณง�มคว�มดของ สงคมโดยสวนรวม

จรยธรรม คอ แนวท�งหรอกฎเกณฑในก�รประพฤตปฏบตทถกตองดง�ม เปนลกษณะทสงคมตองก�ร กอใหเกดประโยชนตอตนเองผอน และสงคม ทงนจะเหนว�คว�มหม�ยทงคณธรรมและจรยธรรมจะมคว�มสอดคลองและเปนไป ในทศท�งเดยวกน เมอพดถงคณธรรมกยอมหม�ยรวมถงจรยธรรมดวยเชนกน อ�จกล�วไดว� บคคลทประพฤตปฏบตตนไดต�มคว�มหม�ยอย�งหนงอย�งใดน จะเปนบคคลทมทงคณธรรมและจรยธรรมอยในตนเอง เปนทยอมรบนบถอของคนในสงคม ส�ม�รถดำ�เนนชวตไดอย�งปกตสข เปนบคคลทมคณภ�พของสงคม

ห�กองคกรนำ�หลกคณธรรมและจรยธรรมไปใชในก�รบรห�รง�นจะทำ�ใหเกดประโยชนตอตนเอง ตอวช�ชพ และตอสงคมหล�ยประก�ร คอ

1. ทำ�ใหไดรบคว�มไวว�งใจและคว�มเชอมนในก�รบรห�รง�น อนจะนำ�ไปส คว�มเจรญก�วหน�และคว�มมนคงก�รประกอบวช�ชพ

2. ทำ�ใหไดรบคำ�ยกยองสรรเสรญ และเปนทเค�รพของผใตบงคบบญช�

3. ทำ�ใหมชวตอยในสงคมอย�งมคว�มสข ไรภยนตร�ยใด ๆ เพร�ะแวดลอมไปดวย บคคลและศษยทใหคว�มรก คว�มเค�รพนบถอ

20

4. ครอบครวมคว�มอบอนและมนคงเปนแบบอย�งทดของครอบครวใตบงคบบญช� และสงคมทวไป

5. ทำ�ใหองคกรหรอหนวยง�นของตนไดรบคว�มรวมมอ สนบสนนชวยเหลอจ�ก ประช�ชน ชมชน ในก�รพฒน�อย�งเตมท

6. ทำ�ใหสงคมและชมชนเกดสนตสข และไดรบก�รพฒน�ใหเจรญก�วหน�อย�งรวดเรว เพร�ะสม�ชกของสงคมมคณธรรมจรยธรรม (วไลวรรณ ล�ยถมย�, ออนไลน, 2554)

บรรน�นกรม

บ�นจอมยทธ. (สงห�คม 2543). “คว�มหม�ยของคณธรรมจรยธรรม แหลงทม� ” : https://www.baanjomyut.com/library_3/extension-2/ethics/03.html (26 สงห�คม 2562)

มห�วทย�ลยบรพ�. “แนวคด ทฤษฎ และง�นวจยทเกยวของ ” แหลงทม� : http://digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/53930095/chapter2.pdf (26 สงห�คม 2562)

ดวงเดอน พนธมน�วน.(2544). “ทฤษฎตนไมจรยธรรมก�รวจยและก�รพฒน�บคคล”.(พมพครงท 4).กรงเทพมห�นคร:สถ�บนบณฑตพฒนบรห�รศ�สตร.

สถ�บนแหงช�ตเพอก�รพฒน�เดกและครอบครว มห�วทย�ลยมหดล. “โครงก�รวจยคณลกษณะและกระบวนก�รปลกฝงคณธรรมจรยธรรม

21

ในประเทศไทย(ร�ยง�นก�รวจย)”. ศนยสงเสรมและพฒน�พลงแผนดนเชงคณธรรม:สำ�นกง�นบรห�รและพฒน�องคคว�มร.

แหลงทม� :https://nokimd.wordpress.com/2017/07/04/%E0%B8%97%E0%B8%A4%E0%B8%A9%E0%B8%8E%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1-%E0%B8%88%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%98-2/ (26 สงห�คม 2562)

(สงห�คม 2557). “ทฤษฎเซลลกระจกเง� กบก�รเรยนร”. แหลงทม� : http://thaissf.org/cd029/ (26 สงห�คม 2562)

“จตวทย�ก�รศกษ� : ทฤษฎ พฒน�ก�รท�งสตปญญ� ของฌอง เพยเจต (Jean Piaget)”

แหลงทม� :https://www.krupatom.com/%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2-%E0%B8%8C%E0%B8%AD%E0%B8%87/296/ (26 สงห�คม 2562)

22

(มกร�คม 2560). “ทฤษฎพฒน�ก�รของโคลเบรก”. แหลงทม� : http://ameerabaheng007.blogspot.com/ (26 สงห�คม 2562)

ครประถม.คอม พฒน�ครเพอก�รศกษ�ของเดกไทยจตวทย�ก�รศกษ�. “ทฤษฎคว�มตองก�รของม�สโลว”. แหลงทม� :https://www.krupatom.com/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%A7%E0%B9%8C/ (26 สงห�คม 2562)