บทท 1 แนวทางการดแลขนพนฐานสำาหรบผสงอาย /ตดบาน/ตดเตยง (ทำาทกวน)

ภาวะกลนลำาบาก (ทอาจเสยงตอการสำาลก) ฝกออกกำาลงใจ •คด กาย ดงน•

ขณะทานอาหาร ไมควรเครงเรองมารยาทหมนพดคยใหตนตว ยมกวาง 3 ครง

ปรบเตยง 45-90 องศาจบลกนงบนเตยง ฝกหายใจเขาทางจมก- เปาปาก 3 ครง + หายใจเขาทองปอง หายใจออกทองแฟบ 3 ครง

ปรบเตยง 45-90 องศาจบลกนงบนเตยง ใหหลบตา ขมวดคว ยนจมก 3 ครง + ทำาปากจ สบฟน – 3 ครง + กมคอกลนนำาลาย ไอ 1 ครง รองอาอโอดงๆ 1 ครงแลวฝกกลน

ขอแนะนำาการดแลผทมภาวะกลนลำาบากและปองกนการสำาลกอาหาร

- ปรบอาหารใหเหมาะสม อาจใหอาหารขนกอน แตปรมาณนอย เชน โจกป น เพอดวาผตดเตยงสามารถกลนไดหรอไม

- ทำากจกรรมบำาบดเรองการบรโภคอาหาร

- อาหารฝกกลนควรมเนออาหารขนหนด มนำาจากเนออาหาร รสชาตไมหวาน ไมเคม ไมรสจด และกลนไดหลงบดกบเหงอก(ไมเคยวดวยฟน) เชน โจกขน (ไมใสเนอสตว ไข ผก– – ) ไขลวก ฟกทองบด มนบด กลวยนำาวาสกบด สงขยา (ไมเกน 1 ชอนชา ตอคำาและไมเกน 5 คำาตอมอ รวมทงวนควรให 3 - 5 มอ)- ถามสายใหอาหารควรใชอาหารฝกกลนกอนใหอาหารทางสาย 1 ชวโมง แลวกมคอบวนปากใหสะอาด

- ควรกมคอกลนอาหารทปอน หามแหงนคอไปขางหลง หยดปอนถามการสำาลกทนท

- ไมรบปอนอาหารฝกกลน

- ขณะรบประทานอาหารใหนงหวสง หรอ ไขเตยง 30 – 90 องศา

- ขอคำาแนะนำาจากแพทยวายาชนดใดบดได เนองจากยาบางชนดเปนแบบแตกตวในลำาไส ( enteric – coated) หากบดยาตอนปอนอาจทำาใหปรมาณยาทผปวยไดรบสงเกนไปได

ภาวะสมองเสอม (ทยงรบรแตเคลอนไหวลำาบาก) ฝกออกกำาลงใจ คด กาย ดงน

เขาใจสภาวะเจบปวย ไมตำาหนโตเถยง ทำาทกสงใหงายเปนขนตอน พดซำาๆ พาหวเราะ

ปรบเตยง 45 – 90 องศา จบลกนงบนเตยง + กระตนการมอง โดยฝกหยบของสงจากมอซายไปขวา 3 ครง และขวาไปซาย 3 ครง + กระตนฟงเสยงเพลง โดยเรมปรบมอตาม จากหนาอก > จมก >เหนอศรษะ ฝก 3 ครงตอรอบ ฝก 5 รอบ

ปรบเตยง 45 – 90 องศา จบลกนงบนเตยง + ฝกหนคอซาย >ขวา >กม >เงย และมองตรง ฝก 3 ครง + ใหหลบตา ขมวดคว ยนจมก ฝก 3 ครง + ประสานมอ ยกแขนขนลง ฝก 5 ครง

ภาวะซมเศรา ฝกออกกำาลงใจ คด กาย ดงน

ประเมนสญญาณเตอน ลดสงกระทบความรสก เขาใจโรค พดคยรบฟง ใหกำาลงใจ

ปรบเตยง 45 – 90 องศา จบลกนงบนเตยง + ใชมอแตะอวยวะบนหนาเลยนแบบ ฝก 3 ครง + ใหสงเสยงเรยกขณะแตะอวยวะและใหออกเสยงพดตาม ฝก 3 ครง

ปรบเตยง 45 – 90 องศา จบลกนงบนเตยง + ฝกขยบควขน กลอกตาซายไปขวา 3 ครง + ปรบมอขางหนา >หลง >ซาย >ขวา > กลางลำาตว 3 ครง + ใหงอเขายกขาขนลง เหยยดเขายกขาขนลง ฝก ครง

แนวทางการดแลขนพนฐาน (ทำาทกวน)สำาหรบผตดบาน

ภาวะสมองเสอม (ทยงรบรและเคลอนไหวได) ฝกออกกำาลงใจ คด กาย ดงน

เขาใจสภาวะเจบปวย ไมตำาหนโตเถยง ทำาทกสงใหงายเปนขนตอน พดซำาๆ พาหวเราะ

ยายไปนงเกาอในบาน + ฝกหายใจเขาทองปอง หายใจออกทองแฟบ 5 ครง + ใชมอสองขางวาดรปบนอากาศเปน

เดนออกไปยนใน / นอกบาน + ฝกกางแขนทรงตว ใชมอขวาแตะเขาซาย มอซายและเขาขวา สลบกน นบดง ๆ 10 ครง + ฝกเดนเตรยม เกบอาหารบนโตะ แตละมอดวยตนเอง – + รำาวงวนละ 1 เพลง ตามทาทางของผดแล และกระตนใหทำากจกรรมรวมกบลกหลาน

ภาวะซมเศรา ฝกออกกำาลงใจ คด กาย ดงน

ประเมนสญญาณเตอน ระวงการทำารายตวเอง คอยพดคย รบฟง ใหเวลา ใหกำาลงใจ

ใหเดนออกไปยน + ชวนปรบมอและออกเสยงตามจำานวนครง 1-2-3-3-2-1 = 1 รอบ ทำา 3 ครง + ชวนรองเพลงชาตหรอเพลงงาย ๆ วนละ 1 เพลง พรอมผดแลและลกหลาน

ใหเดนออกไปยน + กางแขนขาสองขาง เทาสะเอว หนตวไปทางซาย สลบหวหนหนาไปขวาสงเสยงเฮ ฮา ไปเรอย ๆ นบ – 1 – 10 ในใจ + สำารวจตเยน ฝกทำาอาหารเชาอยางงาย วนละ 1 อยาง ลางจานชวยกบผแล + เดนชมตนไม กวาดใบไม ปลกตนไมอยางงาย

ภาวะเคลอนไหวลำาบาก ฝกออกกำาลงใจ คด กาย ดงน

รบฟงปญหา ตอบสนองความตองการ ใหมสวนรวมในการตดสนใจ หมนชนชมความด

ยายไปนงเกาอในบาน + ฝกหายใจเขาทองปอง หายใจออกทองแฟบ 5 ครง + ประสานมอ ลมตา หบแขนเขาหาตว หลบตา – –กางแขนออกจากตว = 1 รอบ ทำา 10 รอบ นบดง ๆ

ยานไปนงเกาอในบาน + คอย ๆ นงลกขนยน และคอย ๆ ลงนงบนเตยง (ใชอปกรณชวย) ทำา 10 รอบ นบดง ๆ + กางแขนทรงตว เตะขาขวาสลบซายไปหนา ทำา 5 ครง นบดง ๆ + เดนซำา ๆ ดวยอปกรณชวยรอบ ๆ บาน ฝก 2 รอบ

บทท 2 ภาวะ / ปญหาทพบบอยและแนวทางการดแล

ภาวะและปญหาทพบบอย

ผสงอายทตดบานและตดเตยง มกจะมปญหาสขภาพจากความเสอมถอยของรางกาย และจากโรคภยไขเจบตาง ๆ จำาเปนตองไดรบการดแลอยางเหมาะสมจากผดแล และฝกตนเองทงทางรางกายและจตใจ เพอคงความแขงแรงของรางกายไวไมใหถดถอยเรวเกนไป สำาหรบผสงอายทดแลตวเองไดกยงทำากจกรรมตาง ๆ ไดดวยตนเองโดยไมตองพงพาคนอน รกษาคณภาพชวตในยามสงวยไวอยางมคณภาพเทาทสามารถทำาได

1. ภาวะกลนลำาบาก

ผสงอายทนอนตดเตยงอาจมปญหากลนลำาบาก โดยเฉพาะผทปวยดวยโรคเกยวกบเสนประสาท เชน อมพฤกษ อมพาต อลไซเมอร หรอพารกนสน ฯลฯ เมอมปญหาการกลนลำาบากมกจะสำาลกงาย หรอไอขณะรบประทานอาหาร อาจทำาใหอาหารลงไปในหลอดลม มโอกาสทำาใหปอดตดเชอหรอเปนปอดบวมได เมอประเมนภาวะกลนลำาบากและความเสยงตอภาวะทพโภชนาการตามแบบประเมนแลว จากนนใหผดแลฝกกระตนการทำางานของกลามเนอในทานง 45 – 90 องศา ตามคำาแนะนำาตอไปน

วธกระตนการกลน 5 ทา

ทาท 1

ชนวโปงของมอขางถนด กำานวทเหลอ กดนวโปงตรงกลางรมฝปากบนแลววนเปนวงกลม (ตามเขมนาฬกา) รอบรมฝปากลาง แลวจบทจดเรมตน รวม 5 รอบ แลวใชนวชของมอขางถนด กำามอทเหลอแตะในทศทางตาง ๆ ตามภาพ เพอปรบความรสกรอบรมฝปาก

ทาท 2

ชนวกอยมอขางทถนด กำานว หงายมอเพอเขยมมปากขวา ในทศทางขนเรว ๆ 5 ครง และควำามอเพอเขยมมปากซายในทศทางขนเรว ๆ 5 ครง

ทาท 3

-กรณทผสงอายไมกดฟนแนนเมอสมผสแกมหรอรมฝปาก ใหผดแลชวยเปดปากผสงอาย โดยเขาดานหนา ใชนวชแตะขอตอใกลโหนกแกมเพอขยบขากรรไกร กบใชนวโปงแตะเหนอคาง เพอขยบรมฝปากลาง (จะใชนวกลางชวยขยบกบนวโปงกได แตหามใชแรงมากเกนไป)- ใชมออกขางจบแปรงสฟนขนนม กระตนบรเวณลนตามภาพ คอ ลบซำา ๆ ดานขาง (ขางถนดหรอขางออนแรง) จากกลางลนมาปลายลน แลวทำาเชนเดยวกนกบอกขาง แลวขยบจากกลางลนตวดขนเรว ๆ ไปดานขาง แลวทำาเชนเดยวกนกบอกขางตอดวยขยบจากคอนไปทางปลายลน ตวดขนซำา ๆ ไปดานขางแลวทำาเชนเดยวกนกบอกขาง

ทาท 4

- ผดแลหนหนาเขาดานขางของผสงอาย (ขางถนดในกรณทวไป ขางออนแรงหรอขางทเพกเฉย กรณผสงอายมโรคหลอดเลอดสมอง)-ใชสามนวแตะทำางานพรอม ๆ กน ไดแก นวกลางและใตคาง เพอกระตนนำาลาย นวโปงแตะขอตอใกลโหนกแกมเพอขยบขากรรไกร

และนวชแตะเหนอคางเพอขยบรมฝปากลาง (ถาไมถนดจะเขาดานหนากได แตหรบตำาแหนงระหวางนวโปงกบนวช)- กระตนใหผสงอายอาปากปดปาก ใชมออกขางชวยจบกมคอลง 30 องศา (ใหหนคอไปขางทออนแรง กรณมโรคหลอดเลอดสมอง- กลนนำาลายคางไวนบ 1-2-3 นบเปน 1 รอบ ทำา 5 รอบ ถาผสงอายกลนนำาลายไมได ใหทำาทาท 5 ถามสำาลกนำาลายใหหยดทำาทาท 4 แลวสงปรกษานกกจกรรมบำาบดตอไป

ทาท 5-ขณะผสงอายกมคอกลนนำาลายจากทาท 4 ใหผดแลใชนวชกบนวกลางของมอขางถนด ลบขนเรว ๆ ตงแตรอยบมระหวางคอ (ระหวางรอยตอไหปลาราสองขาง) จนถงใตคาง ทำา 3 รอบ- ถาผสงอายกลนนำาลายไมได ใหใชนวชกบนวกลางกดบรเวณใตคางลงมาเรอย ๆ ชำา ๆ จนถงบรเวณเหนอรอยบมระหวางคอ ทำา 3 รอบ- ถาผสงอายกลนนำาลายไมไดและสำาลกนำาลาย ใหหยดทาท 5 แลวสงนกกจกรรมบำาบดตอไป

ถาไมดขนหลงฝกทกวนในหนงสปดาห ใหปรกษานกกจกรรมบำาบดโดยดวน ศกษากระบวนการตรวจประเมนและบำาบดฟ นฟอยางละเอยดท

https://www.gotoknow.org/posts/382518 ซงตองไดรบการควบคมดแลอยางใกลชดจากนกกจกรรมบำาบด

2.ภาวะตดเชอ

การตดเชอทปอด การตดเชอทางเดนปสสาวะ การตดเชอจากแผลกดทบ อาการอาจไมชดเจนเหมอนผปวยอายนอย ผสงอายอาจมแคอาการไขและการรสกตวเปลยนแปลง

2.1 การตดเชอทปอด

มกเกดจากการสำาลกอาหาร มอาการไข ไอ หายใจเรว รวมกบอาการฟงปอดไดยนเสยงผดปกตชนด Crepitation ควรพบแพทยเพอวนจฉยและรกษา อาจตองเอกซเรยปอด หากเปนจากแบคทเรย ตองไดรบยาฆาเชอ ถามอาการมากตองนอนโรงพยาบาล เพอใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา และชวยเรองการหายใจ เชน ใหยาขยายหลอดลม ใหออกซเจน การใสทอชวยหายใจ

2.2 การตดเชอทางเดนปสสาวะ

ผมความเสยง เชน ผทมสายสวนปสสาวะ ทางเดนปสสาวะผดปกต มโรคเบาหวาน โรคตอมลกหมากโต และชวยเหลอตนเองไดนอย

อาการ: ปสสาวะแสบขด ปสสาวะบอย ปสสาวะไมออก ปวดทองนอย ปสสาวะขนหรอมเลอด หากกรวยไตอกเสบจะมไขหนาวสน ปวดสขางรวมดวย

การดแลผทมการตดเชอทางเดนปสสาวะ

- สงตรวจปสสาวะและสงพบแพทยเพอรบยาฆาเชอ

- แนะนำาใหผปวยดมนำามากขนและอยากลนปสสาวะ

- หากมสายสวนปสสาวะ ควรดแลเรองสายและถงปสสาวะ

2.3 การตดเชอจากแผลกดทบ

แผลกดทบมกเกดกบผสงอาย หรอผปวยทเคลอนไหวไมได นอนตดเตยงเปนเวลานาน ๆ มกพบบรเวณปมกระดก ขนอยกบ ทาทางการนอนของผปวย เชน สะโพก ตนขา สนเทา และตาตม

ความรนแรงของแผล

ระยะ 1: ผวหนงยงไมฉดขาด มรอยแดงบรเวณทกดทบ รอยแดงไมจางหายไป เมอเอานวกดบรเวณนน

ระยะ 2: ผวหนงหลดลอกบางสวน เหนเปนแผลตน กนแผลแดง อาจเปนลกษณะตมแผลพพองกได

ระยะ 3: สญเสยผวหนงไปทงหมดจนถงชนไขมน แตยงไมเหนชนกลามเนอและกระดก

ระยะ 4: สญเสยผวหนงไปทงหมด จนถงชนกลามเนอ เอน และกระดก

นอกจากนยงมรอยแผลทมเนอตายปกคลม หรอแผลสมวงคลำาทตองสงเกตเพมเตม เพอดความรนแรงของแผล

การปองกน

- พลกตะแคงตวผปวยทก 2 ชวโมง และจดทาผปวย

- ปองกนการเสยดส เชน ใชผายกตว ไมควรใชวธลาก

- ดแลผวหนง ทำาความสะอาดไมใหเปยกชน โดยเฉพาะหลงปสสาวะและอจจาระ

- ทำาครมหรอวาสลน เพอลดการแหงแตกของผวหนง

- ใหผปวยไดรบอาหารอยางพอเพยง

- กระตนใหผปวยเคลอนไหวเทาททำาได

การดแล

- หลกเลยงการกดทบบรเวณทมแผล

- ประเมนเรองความปวดและใหยาบรรเทาอาการอยางเหมาะสม เลอกวธทำาแผลทไมปวดมาก

- ใหความรผปวยและครอบครว เกยวกบการดแลแผล ตงเปาหมายรวมกนกบครอบครว

- แผลทมความรนแรงมาก มการตดเชอ บวมแดง มหนอง หรอเนอตาย ควรสงพบแพทยเพอประเมนและรกษา สวนแผลระยะท 4 และแผลทลกมาก ควรไดรบการดแลจากศลยแพทย

3.ภาวะเคลอนไหวลำาบาก

ผสงอายมปญหาเคลอนไหวลำาบาก เนองจากหลายสาเหต

- มอาการปวด เชน ปวดหลง เอว สะโพก เขา หรอขา

- กลามเนอนอยหรอออนแอ

- รางกายออนแอ

- มความผดปกตในระบบประสาท

- การทรงตวไมด

- เจบปวยดวยโรค เชน สมองเสอม พารกนสน รมาตอยดและขอเขาเสอม

- ปญหาทางจต หรอไดรบยารกษาอาการทางจตบางประเภท

4. ทองผก

สาเหต

สาเหตทางกาย

แรงนอย

แรงบบตวของลำาไสนอย เนองจาก

- ตดเตยง ใหศรษะยกสง ลงมานงรถเขนบาง นวดทองวนละ 2 ครง เชามดและกอนอาหารเยน นวดกลางทองจากลนป ไลไปตามชายโครงลงมาตามลำาตวจะดมาก ถาดมนำา 1 – 2 แกว กอนนวด 15 – 20 นาท

- นง ๆ นอน ๆ

ดแลโดยเพมกจกรรมเคลอนไหวรางกาย

- ใชยาระบายบอย

- ใชยาลดการเคลอนไหวของลำาไส เชน มอรฟน ยาบรรเทาอาการไอผปวยจำาเปนตองใช ตองใหยาระบายกลมทกระตนการเคลอนไหวของลำาไส

- ใชยาทมฤทธตานการทำางานของสารสอประสาท หรอตานโคลเนอจก (Anticholinergic drugs)- เนอนอย

กากอจจาระไมเพยงพอใหลำาไสสามารถดนของเสยออกมา

วธแก คอ

- รบประทานกากใยหรอไฟเบอร (Fiber)ผก : มะระจน ขาวโพดออน ถวลนเตา คะนำา ผกกาด กวางตง และตำาลง

ผลไม : แอปเป ล เมลดแมงลก และแกวมงกร รบประทานผลไมชวยระบาย เชน มะขาม (ชวยกระตนใหลำาไสเคลอนไหวตว) กลวยสก มะละกอ ลกพรน (ระวงระดบนำาตาลในเลอดเพมสง หากใหผปวยหรอผสงอายรบประทานมาก)- ดมนำามาก ๆ หรออาจใหรบประทานผลไมทมนำามาก เชน แคนตาลป แตงโม แตงกวา ลนจ แตตองระมดระวงเรองความหวานดวย

สาเหตทางใจ

เกดจากการไมสรางนสยทด

- กลนถายไว

- ไมเคยกำาหนดเวลาขบถาย เมอปวดจงไปเขาหองนำา

สาเหตทางสภาพแวดลอม

สภาพแวดลอมไมเหมาะสม (ทำาใหหมดอารมณ)- สวมนงไมสบาย มกลนเหมนสกปรก

- มแมลงหรอสงรบกวน เชน มยงชกชม หรอตองรบเรง

เพราะมจำานวนหองนำา หองสวมไมเพยงพอ

- มกจธระวนวาย

- หองสวมไมมความเปนสวนตว

5.หกลม

การหกลมในผสงอาย มโอกาสกระดกหกสง บางรายอาจเดนไมไดหรอพการสญเสยความมนใจในการดำาเนนชวตประจำาวน สญเสยคารกษาพยาบาลจำานวนมาก

สาเหตการลม

- ปจจยภายใน :การทรงตวไมด แขนขาออนแรง เจบปวยเรอรง ปญหาทางสายตา ความคด ความจำา สมองสงการชา

- ปจจยภายนอก :สงแวดลอม เชน แสงไมเพยงพอ พรมททำาใหลน

การดแลและปองกน

- รกษาอาการเจบปวยทมอยเดม

- แกไขปญหาสายตา

- ปรบยา ในกรณทยามฤทธเพมความเสยงในการหกลม (ยานอนหลบ ยาทางจตเวช ยากนชก ยาลดความดนโลหต

- ปรบสภาพแวดลอมใหปลอดภย เชน ไมวางพรมผาบนพน ใชโถปสสาวะแทนการเขาหองนำา หองนอนควรอยชนลาง

- ออกกำาลงกายเพอเพมความแขงแรง

โครงเหลกหดเดน (Walker)

เวลาใชตองยกและวางโครงเหลกพรอมกน 4 ดาน ผปวยตองไมยนใกลกบขาหนาของ walker เพราะจะทำาใหเสยหลกลมได

ไมเทา

ใหผปวยถอไมเทาในดานตรงขามกบขาทมปญหา

วธคำานวณความสงไมเทาทเหมาะสม

ความสงผปวย (ซม.) / 2 + 5 ซม. = ขนาดไมเทาทเหมาะสม เชน ผปวยสง 150 ซม. = (150/2) + 5 = ควรใชไมเทาสง 80 ซม.6. นอนไมหลบ

วยสงอายมความเปลยนแปลงตาง ๆ ในรางกายรวมทงสมอง นอนไมหลบ เปนอาการหนงทเกดจากการทำางานของสมองทไมปกต การนอนไมหลบ อาจเปนอาการเตอนของโรคอน ๆ ทางสมองได

สาเหต

1. ความเสอมถอยตามวยของสมอง ทำาใหนอนสนลง หลบตนมากกวาหลบลก ตนกลางดกบอย

2. การใชยาบางประเภท ใชยานอนหลบเปนเวลานาน ใชยารกษาพารกนสนบางชนด ยกทผสมแอลกอฮอลหรอคาเฟอน

3. อาการเจบปวด เชน ปวดหลง ปวดขอ หรอแนนทอง

4. ปสสาวะบอยตอนกลางคนจากอาการของโรค เชน เบาหวาน ไตวายเรอรง

5. ผทใชยาขบปสสาวะรกษาโรค ชายทเปนโรคตอมลกหมากโต

6. โรคสมองเสอมและโรคซมเศรา

7. การหยดหายใจระหวางหลบ

ปองกนและแกไข

- เลยงการนอนกลางวน นอนไมควรเกนครงชวโมงและไมควรนอนหลวเวลา 15.00 น.- ไมควรดมนำาใกลเวลานอน

- เลยงชา กาแฟ เครองดมแอลกอฮอล

- ไมทานอาหารมอคำา ใกลเวลานอน

- ออกกำาลงกายในตอนกลางวน เพอใหหลบไดดขน

- ผอนคลายกอนเขานอน เลยงพดคยเรองเครงเครยดใกลเวลานอน

- นอนในหองทสงแวดลอมเหมาะแกการนอนหลบ

บทท 3 โรคทพบบอยในผปวยตดบาน / ตดเตยง

“ในบทนมงเปาหมายของการแลกเปลยนเรยนร ระหวางเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล อาสาสมครสาธารณสข อาสาสมครผสงอาย แกนนำาสขภาพครอบครว และผสนใจการดแลระยะยาว แกผสงอายตดบานหรอตดเตยง ผพการและผมภาวะโรคเรอรงและสรางสรรคแนวทางการดแลระยะยาวขนพนฐานใหเกดประสทธภาพและประสทธผลตามบรบทของครอบครวและชมชน เนอหาโดยสงเขปประกอบดวย โรคและภาวะทพบบอยในการดแลระยะยาว การใชยาในการดแลระยะยาว กระบวนการสรางแนวทางการดแลขนพนฐาน แนวทางการดแลขนพนฐานสำาหรบผตดเตยงและแนวทางการดแลขนพนฐานสำาหรบผตดบาน”1. โรคหลอดเลอดสมองแบงเปน 2 ชนด คอ

- ชนดตบหรออดตน

- ชนดแตก

อาการของโรคหลอดเลอดสมอง FAST

F = Face ใบหนาบดเบยว ชาขางใดขางหนง

A = Arms แขน ขา ออนแรงขางใดขางหนง

S = Speech พดสบสน พดไมเปนภาษา

T = Time ทนททนใด

อมพาตอมพฤกษ

โรคอมพาตและอมพฤกษความจรงและเปนอาการของโรคหลอดเลอดสมอง เกดจากสาเหตหลอดเลอดสมองอดตนหรอแตกทำาใหสมองขาดเลอด

ปญหาของผปวย

สวนใหญผปวยจะมอาการแขนขาออนแรงดานใดดานหนง หนาเบยวและอาจมปญหาการกลนดวย ผปวยสวนใหญอาการจะคอย ๆ ดขนภายใน 2 เดอนแรก และดขนไดเรอย ๆ จนถง 2 ป การใหการดแลและการทำากายภาพบำาบดทเหมาะสมอาจทำาใหผปวยกลบมาเดนได ชวยเหลอตวเองไดมากขน

การดแล

- ตดตามอาการสมำาเสมอ และปองกนการเปนซำา งดบหร, ออกกำาลงกาย, ลดเคม, ลดแอลกอฮอล

- สงปรกษาแพทยเพอรบยาเบาหวาน ความดนโลหต ไขมนในเลอดสง หากมโรคดงกลาว และยาแอสไพรนหรอวาฟารน ในกรณหลอดเลอดตบหรออดตน

- กระตนการฟ นตวของกลามเนอ

- การจดทาทางในการนอน

- ทานใหครบ 5 หมและไดปรมาณตามทรางกายตองการ

- ปองกนและดแลภาวะแทรกซอน เชน ปอดตดเชอ ตดเชอทางเดนปสสาวะ ปสสาวะไมออก ทองผก อาการปวด ขอตด แผลกดทบ –หลอดเลอดดำาทขาอดตน หกลม สมองเสอม ภาวะซมเศรา

การฟ นฟสภาพทางกายภาพบำาบดเบองตน

วตถประสงคเพอ

- ปองกนภาวะแขงเกรงของกลามเนอดานทเปนอมพาต

- ปองกนการหดสนของเอนกลามเนอและขอยดตด

- กระตนใหผปวยสนใจรางกายซกอมพาต

- ปองกนการเจบปวดทขอไหลและขอมอ

- ปองกนผปวยในการใชรางกาย ดานแขงแรงมากเกนไป

- กระตนการทำางานาของกลามเนอดานออนแรง

- เตรยมความพรอมการฝกโปรแกรมกายภาพบำาบดตอเนอง เชน ลกขนนง ยน เดน และใหสามารถทำากจวตรประจำาวนไดใกลเคยงปกตมากทสด

การจดทา

การจดทานอนหงาย

- ศรษะตรง หนนหมอนทไมเตยหรอสงมากเกนไป

- จดตวใหตรง กางแขนขางออนแรงออกเลกนอย ดงสะบกมาทางดานหนา แลวใชผาหรอหมอนบางรองใตสะบก

- ใชหมอนรองแขนขางออนแรง ใหแขนเหยยดและกางออกเลกนอย หงายฝามอขน

- ขอสะโพก ใชผาหรอหมอนบาง ๆ หนนหรอวางใตสะโพกดานอมพาต เพอกนไมใชเชงกรานแบะออกไปดานหลง

- รองหมอนใตเขา ใหเขางอเลกนอย

การจดทานอนตะแคงทบขางทปกต

-รองหมอนทศรษะ ไมเตยหรอสงมากเกนไป

- รองหมอนใตแขนดานทออนแรง โดยดงสะบกผปวยไปดานหนาพรอมกบกางแขนผปวยออก 90 องศา โดยหมอนรองตลอดแขนจนถงฝามอ จดทาใหศอกเหยยด

- รองหมอนใตขาขางออนแรงจนถงฝาเทา งอสะโพกและเขาขางออนแรงเลกนอย ไขวไปทางดานหนา

การจดทานอนตะแคงทบขางทออนแรง

- ดงสะบกขางออนแรงมาทางดานหนา พรอมกางแขนผปวยออกมาเลกนอย หงายฝามอขน

- รองหมอนใตขาขางปกตถงฝาเทา งอสะโพกและเขาไขวไปขางหนา

- ขางออนแรงงอเขาเลกนอย เหยยดสะโพกไปขางหลง

การจดทานงในเกาอหรอทานงหอยขางเตยง

- ศรษะตรง ไหลอยระดบเดยวกน ไมปลอยดานอมพาตบดไปดานหลง

- ลำาตวตรง ลงนำาหนกบนกนเทากนทง 2 ขาง วางแขนขางออนแรงบนหมอนขางลำาตว หนนใหสงจนไหลขางออนแรงอยในระดบเดยวกบขางปกต (ถาผปวยนงบนเกาอ ใหวางแขนไวบนพพกแขนถาทพกแขนตำาไปใหใชหมอนรองอกชนหนง)- ขาทงสองขางตงตรง

- จดเทาใหวางบนพนเตมทงสองฝาเทา ถาเกาอสงเกนไปจนเทาลอยใหหาตงเตย ๆ มารอง จนสามารถวางฝาเทาไดเตมททง 2 ขาง

การออกกำาลงกายแบบผอนทำาให

ขอควรปฏบต

- การเคลอนไหวใหผปวย ควรทำาชา ๆ และนมนวล

- ควรทำาการเคลอนไหวใหสดชวงการเคลอนไหวปกต

- ทำาทาละ 15 – 20 ครง อยางนอยวนละ 2 รอบ

- ขณะทำาการเคลอนไหว ถาผปวยมอาการปวดมาก ควรหยดทำาแลวปรกษาแพทยหรอนกกายภาพบำาบด

- หามทำาในกรณทสงสยวาขอเคลอนหรอกระดกหก

การยกแขนขน ลง–

การกางแขนออก หบแขนเขา–

การหมนขอไหลเขา ออก–

การงอเหยยดขอศอก

การงอ เหยยดขอมอ–

การเหยยดงอนวมอ

การงอ เหยยดขอสะโพกและขอเขา–

การหมนขอสะโพกเขาออก

การกางหบขอสะโพก

การกระดกขอเทาขน ลง–

การฝกยายตนเองอยางปลอดภย

ฝกการลกนงจากเตยง

ผดแลกระตนผตดเตยงใหใชแรงทมอย (ถาไมไหว อกขางมคนชวยประคองคอกบสะโพก) งอขอตอเพอลดแรง พลกตว ยนตวประคองไหล ศอก และฝกทรงทานงอยางนอย – 15 นาท หลงจากนนใชหมอนพง ปรบเตยงหรออปกรณชวยจบนงอน ๆ

การฝกลกยน

ผดแลกระตนผตดบานใหใชแรงทมอยฝกลกนง ยนแยกเทาสองขางใหทรงตวไดนานอยางนอย 3 นาท มเกาอมนคงพรอมยน

มอได ประคองชวยขางทออนแรง แตะขอสะบก ขอไหล และสะเอว (ใชเขมขดชวยพยงและอปกรณชวยเดน ถาตองฝกเดนตอจากทายน)ฝกการยายตวจากเตยงไปลอเขน

ผดแลกระตนจบผตดเตยงนง ประคองตว ขาหอยขางเตยง ลงนำาหนกแยกเทาทรงตว ผดแลโอบสะเอว งอเขาผดแลชดเขาผตดเตยงเทาประกบใหมนคง ทงคตงตวตรงทรงตวมนคง ผตดเตยงโนมชดตวจบทวางแขนบนลอเขน ผดแลหมนขอเทา 2 จงหวะ คอ จงหวะเหวยงแขนทโอบเอวกบจงหวะงอเขาลดตวผตดเตยงลงลอเขน (ถาไมไหวมผชวยประคองดานหลงของผตดเตยง หรอชวยยกโดยสอดแขนใตรกแรผตดเตยง)ฝกการใชลอเขนเขาโถสวม

ผดแลกระตนผตดบานใหใชแรงทมอย นำาลอเขนเขาใกลโถสวมใหใกลทสด (มมเฉยงขนานขางหรอตงฉากขาง) จดขาขางทมแรงยน ขยบตว โนมเอยงตว ประคองตว มอปกรณชวยจบนงได

ฝกการลกนงอาบนำา

ผดแลกระตนใหใชแรงทมอย ฝกลกนง ไปยนแยกเทาสองขางใหทรงตวไดนานอยางนอย 5 นาท (ใชอปกรณชวย) มองทก

ครงเวลาจะนง มเกาอมนคง พรอมหนหนกพงใหจบ ประคองชวยบาง และใชมอชวยยก / จดขา พรอมอาบนำาฟกบวหรอตบอาบขางตว

2.โรคพารกนสน

แบงออกเปน 2 กลม

1.โรคพารกนสน(Parkinson’s Diesease : PD)เกดจากเซลลสมองสวนทควบคมการเคลอนไหวเสอมสลาย

2.กลมอาการพารกนสน (Parkinsonism)

เกดจากสาเหต

- สมองถดถอยลงเมอสงอาย

- ทานยากลอมประสาท ยานอนหลบ หรอยาลดความดนโลหตบางชนด

- หลอดเลอดสมองอดตน สมองขาดออกซเจน

- ไดรบสารพษททำาลายสมอง

- ศรษะถกกระทบกระเทอน การอกเสบของสมอง

- โรคทางพนธกรรม เชน โรควลสน

- ไดรบยากลมตานแคลเซยมบางประเภท

อาการ

- เคลอนไหวชาและเคลอนไหวนอยลง

- สนขณะอยเฉย มกเกดทมอมากกวาขา

- แขงเกรง มกเกดขางเดยวกบทมอาการสนและเคลอนไหวชา (ในกลมอาการพารกนสนอาจมอาการทงสองดาน)- ปญหาเรองของการทรงตวซงอาการอาจจะไมเดนชดในชวง 2 – 3 ปแรก ผปวยพารกนสนควรไดรบการดแลจากแพทยเพอใหยาหรอการผาตด

อาการทพบบอยในผปวยพารกนสน

- ทองผก

- กลนปสสาวะไมอย

- อาการปวด อาการเหนอยหมดแรง เพลย

- นอนไมหลบ

- เสอมสมรรถนะทางเพศ

- ปญหาในการควบคมความดนโลหตเมอมการเปลยนทา

- เหงอออกมากกวาปกต

- นำาลายไหลยด

- ความคดความจำาถดถอย

การดแล

ปญหากาวเทาไมออก

- ฝกยำาเทากบทในทานง ทายนหลงพงฝา หรอเกาะราวจบ

- ยกเทาใหสงและควรปฏบตบอย ๆ

- ไมควรใชรองเทาแตะ ควรใชรองเทาหมสนรองเทาผาใบหมสนจะชวยใหผปวยเดนไดดขน

- ฝกยกเทาและกาวเหมอนกำาลงกาวขามสงกดขวางทกครงทผปวยกาวไมออก ใหกระดกนวหวแมเทาขนและยกเทาขนเสมอนจะกาวขามเสนขางหนา

- ควรหดเดนในทแคบ เพอไมตดขดเวลาเดนในสถานทแคบจรง

ปญหาออกเสยงพด

กรณผปวยพารกนสน ทมปญหาการพดเสยงเบาลงหรอพดไมคอยรเรอง มวธการฝกแกไขดงน

- พยายามเปลงเสยงจากลำาคอใหมากทสด เหมอนจะตะโกน ควรฝกเปนคำา เชน มา มา มา มา – – – / ลา ลา ลา ลา – – – / คา - คา คา คา ควรฝกปฏบตวนละหลาย ๆ หน– –

- หากพดไมรเรอง พยายามเปลงเสยงพดทละคำา แทนการพดเปนประโยค เชน ขอบ คณ ครบ แทน ขอบคณครบ– –- เวลาอานใหพยายามอานออกเสยงดง หรอเปลงเสยงรองเพลง การปฏบตเชนนบอย ๆ จะชวยใหผปวยพดไดชดเจนขน

ปญหาการหายใจ

- ควรหาทโลง อากาศบรสทธ เชน ตอนเชาหรอกลางแจง พยายามสดหายใจเขาปอดอยางเตมท จนรสกวาซโครงบาน เพราะ มอากาศเตมปอด

- หายใจออกโดยปลอยลมทางปากชา ๆ เปาจนรสกวาลมหมดปอด ปฏบตซำาชา ๆ ประมาณวนละ 3 – 5 ครง การหายใจเขาจนเตมปอด หรอจะหายใจโดยใชกลามเนอหนาทองใหพงปองเขา ออก–อยางเตมทกได

3.โรคขอเขาเสอม

โรคขอเขาเสอม อาจเกดจากผวกระดกออนเสอมสภาพตามวย พบในหญงมากกวาชาย 2 – 3 เทา คนทอาย 60 ป เปนขอเขาเสอม ถง 40% ปจจยทสงผลใหเกดขอเขาเสอม เชน นำาหนกตวเกน อรยาบถทสรางแรงกดตอขอเขา เชน นงพบเพยบ ขดสมาธ คกเขา เดนขนลงบนไดบอย ยนหรอนงนานและสาเหตจากกรรมพนธ

อาการ

อาการทสำาคญ ไดแก ปวดขอ ขอฝด มปมกระดกงอกบรเวณขอ การทำางานของขอเสยไป การเคลอนไหวลดลง หากเปนนานอาจมขอผดรปและเกดความพการ

การดแล

- ออกกำาลงกาย เพอลดแรงกระทำาทขอ

- ลดนำาหนก อยางนอย 5% ของนำาหนกตวขณะทปวดเขา

- กายบรหารทแรงกระแทกตำา เชน เดน ป นจกรยาน วายนำา

- บรหาร งอ เหยยดขอเขา และ Quadriceps exercise

- การใชยา paracetamol , NSAIDs ชนดกนหรอทำาใหใชขนาดตำาทสดทไดผล และตองระวงภาวะแทรกซอนในระบบทางเดนอาหาร

- อาจใชการฝงเขมรวมรกษา

- หากอาการปวดไมดขน สงตอใหพบแพทย

อรยาบถทเหมาะสม

นง : ควรนงเกาอทมเทาแขน แทนนงบนพนหรองอเขามากและไมนงนานเกนไป ใชชกโครกแทนสวมซมทตองนงยอง ๆ

ยน : ควรทงนำาหนกลงทขาสองขางเทา ๆ กน ไมยนนานเกนไป

เดน : เดนพนราบใสรองเทาสนเตย หากทรงตวไมด ใชไมเทาชวย

นอน : เตยงควรสงระดบเขา ไมควรนอนบนพน

4.ภาวะซมเศรา

ภาวะซมเศราเปนอาการเจบปวยทางจตใจตอความสญเสย ความผดหวง หรอถวลหาสงทขาดหายไป ภาวะซมเศราพบไดบอย

ในผปวยตดบานตดเตยง บคลากรสาธารณสขจงควรสงเกตวา ผปวยมภาวะซมเศราหรอไม โดยสงเกตจากอาการตอไปน

สงเกตอาการดานตาง ๆ

- ดานอารมณ

วตกกงวลสง เศรา หดห รองไหบอย ไมสดชน

- ดานความคด

คดวาตวเองเจบปวย คดชา ลงเล ทอแท คดวาตวเองไรคา มองดานลบ รสกผด โทษตวเอง อยากฆาตวตาย

- ดานความจำา

แยลง หลงลมงาย เหมอลอย ทำางานผด ๆ ถก ๆ

-ดานรางกาย

ออนเพลย เหนอยงาย เบออาหาร นำาหนกลด ทองผก หลบยาก หรอนอนมากเกนไป กนมากผดปกต

- ดานความสมพนธกบผอน

เกบตว ไมคอยพดจำา

อาการซมเศรา

อาการทรนแรงกวาปฏกรยาปกตเมอพบกบการสญเสย

- รสกผดในเรองอน ๆ นอกเหนอจากทเกยวกบสงทคดวาตนควรทำาหรอไมควรทำาในชวงทผตายเสยชวต

- คดหมกมนเกยวกบความตาย อยากตายแทนหรอตายไปพรอมกบผเสยชวต

- คดหมกมนวาตนไรคา ไมมความหมาย

- เคลอนไหวและความคดชา อยางชดเจน

- มการบกพรองของการปฏบตหนาทตาง ๆ ทงทางสงคมและการงานอยางมากเปนเวลานาน

- มอาการประสาทหลอน คดวาไดยนเสยงหรอเหนภาพของผตายเปนชวงขณะสน ๆ ซงอาจพบไดในปฏกรยาปกต

- ถามอาการโศกเศรา หรอปฏกรยาไมปกตตอการสญเสยนานเกน 2 เดอน ควรพบแพทยเพอใหการรกษา

การชวยเหลอเบองตน

1. ไมควรใหอยคนเดยว อยเปนเพอนขณะทผสงอาย ยงเศราโศกหรอยงยอมรบการสญเสยไมได

2. แสดงความเหนใจ เขาใจ รบฟง และใหผสงอาย ไดระบายความรสกตอการสญเสย ปลอบโยน เชน บบมอใหกำาลงใจ หรอนงเปนเพอน

3. ใชคำาถามปลายเปด กระตนใหพดคยเรองทคบของใจและใหสำารวจความรสกตอความสญเสยทเกดขน

4. ถาผสงอายไมมญาต ชมชนควรเขามาชวยประคบประคองจตใจ

5.ภาวะสมองเสอม

การเสอมของการทำางานของสมองทำาใหผปวยมปญหาเรองความจำา ความคด พฤตกรรม จนมผลตอการใชชวตประจำาวน

สาเหต

- พบบอยทสด คอ จากโรคอลไซเมอร

- ความเสอมของสมองประเภทอน ๆ เชน ปญหาเรองหลอดเลอดสมอง พารกนสน สมองเสอมทม lewy body

- สาเหตอน เชน จากยาไทรอยดตำา, ขาดวตามนบ 12, ซมเศรา, ชองในสมองใหญจากนำาเลยงสมองคง (Normal pressure hydrocephalus) การดแล

- ทำากจกรรมทชวยฟ นฟสมอง เชน ออกกำาลงกาย รบประทานอาหารทมประโยชน ลดความเครยด

- ปรกษาแพทยเพอดวาควรหลกเลยงยาทอาจมผลตอความคด ความจำา เชน benztropine, diphenhydramine, hydroxyzine,oxybutynin, TCA, Clozapine- ประเมนและตดตามอาการวนวาย หรอพฤตกรรมทผดปกต พยายามใชยาจตเวชใหนอย

- ปรบสงแวดลอมใหปลอดภย เชน เกบของกนของใชประจำาวน สารเคมทกชนด และยาไมใหผปวยหยบเองได ตดไฟใหแสงสวางไมมมมมดทำาใหผปวยเหนภาพหลอน

- ตดกลอนประตทผปวยเปดออกเองไมได ปองกนการพลดหลง

- สรางสมพนธภาพทด ตงเปาหมายทเปนไปได รวมกนระหวางครอบครวและทมสขภาพ

- ใหผปวยชวยเหลอตนเองใหไดนานทสด

- พยายามเลยงไมใหผปวยขบรถ

วธรบมอกบปญหาพฤตกรรมและอารมณ

ถามซำาซาก

กอใหเกดความรำาคาญกบผดแลหรอคนใกลชดวธรบมอ- เบยงเบนความสนใจ ชวนคยหรอทำากจกรรมทผปวยชอบ- ถาสามารถอานได ใหเขยนใสกระดาษคำาตอบใหอานเมอถามกลาวหาวาคนอนขโมยของและซอนของ

ทำาใหคนดแลใกลชด โกรธและเขาใจผด หวาดระแวงกนเองวธรบมอ- เกบขาวของสำาคญไว บอกใหผปวยทราบ- ลอกตจดหมายไมใหผปวยหยบไปเองได- หากลองหรอจดพนทในตใสของใชประจำาของผปวย ลอกกญแจและใหขอเมอตองการของนน- รบฟงและชวยหาเมอของหาย- หามเถยง ใหเบยงเบนความสนใจไปเรองอนแทนรบรผดปกตและหลงผด

เชน เหนภาพหลอน หแวว ไดกลน ไดรสชาต หรอรสกถงบางอยางทไมไดอยตรงหนาจรง ๆ ทำาใหคนใกลชดตกใจกลววธรบมอ- ควบคมสตอยาหวนไหวตาม- หามเถยง หรอใหเหตผล พยายามเบยงเบนความสนใจ- ชวยปลอบใจ- อยาใหรบรขาวสารขอมลทมความรนแรงกาวราว- ปรกษาแพทยหาสาเหต เชน สายตาไมด บานมมมมดหรอรบประทานยาบางชนด

หลงออกจากบาน

อาจหาทางกลบบานไมถก ญาตตามหาไมพบวธรบมอ- ปดประตลอกบานไวตลอดเวลา- พรางประต เชน ทำาสใหหาลกบดหรอกลอนไมพบ- ตดกระดงทประต เพอใหคนในบานไดยนเสยงเปดประต- บอกเพอนบานใหชวยจบตา หากออกนอกบาน

กาวราว

อาจทำาราย พดจาหยาบคายวธรบมอ- อยาโตเถยงหรอชแจงความจรง พดดวยนำาเสยงออนโยน- เบยงเบนความสนใจไปทำากจกรรมทชอบ- จดสงแวดลอมใหสบายตา เลยงเสยงดงหรอความวนวาย- จดกจวตรประจำาวนใหเปนระเบยบ- อยาเรงใหทำากจวตร ผดแลควรวางแผนใหไมตองเรงผปวย- หากกาวราวมาก ควรปรกษาแพทย

พฤตกรรมทางเพศไมเหมาะสม

ยบยงชงใจหรอควบคมตวเองไมได หรออาจคกคามผดแลวธรบมอ- หาผดแลมากกวา 1 คน- หาสาเหตทแทจรง ผปวยอาจถอดเสอผาเพราะรอน ใสเสอผาไมสบายตว หรอปวดปสสาวะ แตสอสารไมได- พาไปหองนอนใหผปวยอยคนเดยวปลดเปลองความตองการ- ปรกษาแพทยเพอหาทางแกไข

บทท 4 การใชยาในการดแลระยะยาว

การใชยาในการดแลระยะยาว

ผปวยในการดแลระยะยาว สวนใหญเปนผสงอายทมโรคและภาวะทตองดแลหลายอยาง ทำาใหผปวยมกไดรบยามากชนด ความรเกยวกบยาทผปวยใช ผลขางเคยงของยา การประเมนการใชยาทแพทยสงของผปวย รวมถงยาทผปวยซอทานเองเปนสงสำาคญ

แนวทางในการใหยาผสงอาย- พจารณาความจำาเปนกอนใหยาเสมอ วามวธรกษาโดยไมใชยาหรอไม ขอดขอเสย ผปวยรบประทานยาไดเองหรอไม- ใชยาทเรารจกด- ลดขนาดของยา อาจตองลดขนาดยาลงในผสงอาย ระวงยาทมผลขางเคยงสง เชน ยาเบาหวานชนดออกฤทธยาว glibenclamide อาจทำาใหมอาการนำาตาลตำาไดงาย- วธกนยาทงาย กนวนละ 1- 2 ครง อยาใหยาหลายขนาดเกนไป- อธบายใหชดวาควรใชยาอยางไร ควรอธบายใหญาตเขาใจดวย

- คำานงถงวธการไดรบยาของผปวย เชน ขวดยาบางชนดเปดยากในผปวยทมปญหาขอเสอม หรอการฉดยาเบาหวานในผสงอายทมปญหาเรองสายตา- ควรประเมนเกยวกบการซอยารบประทานเองของผสงอายเสมอวามยาอนใดบาง เชน ยาลกกลอน ยาชด- ทบทวนยาทผปวยใชอยางสมำาเสมอ เพอลดยาทไมจำาเปนและประเมนซำา การใชยาของผปวยวาเหมาะสมหรอไมมยาเหลอปรมาณมากหรอไม (ผปวยอาจไมไดรบประทานยาและยาทสะสมไวอาจหมดอาย

ยาทใชบอยและผลขางเคยง

กลมยาลดความดนโลหตและโรคหวใจยาขบปสสาวะกลม thiazide : เกลอแรผดปกต กรดยรคสงยา enalapril : อาการไอแหง ๆ ยา beta blocker เชน propranolol : ความดนตำา หวใจเตนชาลงยา calcium channel blocker เชน amlodipine : ขาบวมยา digoxin : เสยงตอระดบยาเปนพษ หวใจเตนผดจงหวะยา aspirin : กดกระเพาะ มเลอดออกงายยา warfarin : ภาวะเลอดออก เชน ถายดำา อาเจยนเปนเลอดควรระวงปฏกรยาระหวางยากบยาอนหรอกบอาหาร

กลมยาเบาหวานยาฉดอนซลน : ระดบนำาตาลตำายา Metformin : คลนไสเบออาหารยา Gilpizide, Glibenclamide : ระดบนำาตาลตำา ใจสน เหงอออก ตวเยน เปนลมหมดสตกลมยาลดไขมนกลมยาลดไขมน : คลนไส ปวดเมอยกลามเนอ ควรตรวจการทำางานของตบเปนครงคราว ควรระวงปฏกรยาระหวางยากลมยานอนหลบและคลายกงวลกลมยานอนหลบและคลายกงวล : งวงนอนในวนรงขน วงเวยน เดนเซ ความจำาลดลง เสยงตอการหกลม

กลมยารกษาโรคซมเศรายากลม TCA เชน Amitryptiline : ปากคอแหง ทองผก วงเวยน หนามดเวลาเปลยนอรยาบถจากความดนตำา งวงซมยากลม SSRI เชน Fluoxetine : แนนทอง คลนไส กระวนกระวาน ความตองการทางเพศลดลงกลมยาตานโรคจต กลมยาตานโรคจต : งวงนอน กลามเนอบดเกรง กระวนกระวาย เดนตวแขงแบบพารกนสน การเคลอนไหวผดปกตของปาก ลนและใบหนา (ในรายทไดรบยาเปนเวลานาน) ปากแหง คอแหง ทองผก ปสสาวะลำาบากกลมยาแกปวดยาแกปวดทไมใชสเตยรอยด : แผลในทางเดนอาหาร พษตอไต

ยาคลายกลามเนอ : งวงนอน เสยงตอการหกลม