Viktimologija, I, II, III

8/18/2019 Viktimologija, I, II, III.

1/34

PRVO POGLAVLJE1. NASTANAK I RAZVOJ VIKTIMOLOGIJE

Victimia (lat) – žrtva i logia (grč) - znanje učenje, nauka.Viktimologija je nauka i praktična djelatnost koja se bavi izučavanjem pojava, uzroka irješenja problema žrtvi ili stradanja ljudi u svijetu. entralno usmjerenje i preokupacijaviktimologije je žrtva, ličnost žrtve, reakcije, ponašanja žrtve sa svim njenim aktivnostima uinterakciji u me!anizmu stradanja – viktimizaciji, "okusiran na posljedice zločina.Viktimologija je samostalna nauka, koja se oslanja se na kriminologiju, krivično,krivičnoprocesno pravo, kriminalistiku, penologiju, psi!ologiju, sociologiju i druge nauke s

kojima se prožima i dopunjava (prije svega mislimo na specijalnu ili #kriminalnu$viktimologiju). %eki autori smatraju viktimologiju kriminološkom i sociološkom disciplinom koja proučavažrtve ljudski! radnji koje mogu pripisati krivci počinioca a koje su krivičnim zakonodavstvom predvi&ene kao krivično djelo ili su me&unarodnim aktima o ljudskim pravima odre&ene kaokršenja "undamentalni! prava čovjeka.'

Viktimologija se bavi reakcijama pravosudnog sistema prema svim sudionicima u uviktimizaciji u svim "azama i oblicima njeni! pojava.

temeljivačem moderne viktimologije smatra se ans von entig ('**+-' + ) s univerzitetaale, koji se još ' '. godine objavio djelo #/rimjedbe o interakciji izme&u počinioca i

žrtve$, a ' *.g. # 0ločinac i njegova žrtva$.1

0načano ime u viktimologiji je 2enjamin 3endelso!n, advokat, pragmatičar iz 4eruzalema,' +.godine je svojim radom pod nazivom5 #%ovi biopsi!osocijalni !orizont viktimologije$

u 2ukureštu, znanstvenoj javnosti skrenuo je pažnju na posebno na naučnu oblastviktimologija.

' 6etoš, 7, 3.5 8snove viktimologije s posebnim osvrtom na viktimološke teorije, /ravni"akultet9veučilišta u 0agrebu, 0agreb, 1:''., str. 1

10načajna imena iz oblasti viktimologije su5 . 4. 9c!neider, ;irc!ov (%jemačka), aza?a i 4. @ussic! (Aokio), 4.=reeman (


2/34

/očev od začetaka kriminologije, u ' vijeku, naročito se ističe pozitivistička škola esaraHombrosa ('*IC–' : ) i


3/34

saznanje o žrtvama krivični! djela, uključujuFi odnose izme&u počinioca i žrtve, interakcijeizme&u žrtve i krivičnopravnog sistema i veze žrtvi krivični! djela sa drugim društvenimgrupama i institucijama, kao što su mediji, biznis i društveni pokreti, dok viktimologija uširem smislu predstavlja interdisciplinirano naučno saznanje ne samo o žrtvama kriminaliteta,veF i o žrtvama drugi! stradanja.J

%iri a$pekt viktimio o!ijeobu!vata čitav kompleks znanja koji se tiču svi! ljudi koji pate, tj.žrtava uopFe.

Viktimologija je dio kriminološkog korpusa nauka koji proučava žrtve ljudski! radnji koje semogu pripisati krivici počinioca, bez obzira da li su u krivičnom zakonodavstvu predvi&enekao krivično djelo ili su kao teška kršenja "undamentalni! prava čovjeka odre&ena ume&unarodnim aktima koji štite ljudska prava.+

9a kriminološkog stanovišta, ne postoji djelo koje se po zakonu kažnjava a da ne postoji žrtva, pa makar se radilo i o apstrakciji. 8sim zločina, u tu kategoriju spada i zloupotreba moFi, pase ovaj inovirani vid discipline zove #novom$ viktimologijom.@anas se u #opFu$ viktimologiju, kao uzročni činioci modaliteta žrtava i generalno nesreFa,svrstavaju i povrede ljudski! prava, toliko prisutne u savremenom društvu.


4/34

trpi. /osebno su upadne žrtve koje su aktivne, koje utiču na stvaranje situacije $prelaska načinN.*

;riminalistička viktimologija je poddisciplina viktimologije koja izučava obilježja, e"ektekriminalne viktimizacije sa prevas!odnim ciljem da pruži doprinos kriminalističkim istragamai unaprijedi saznanja za zaštitu žrtve u prekrivičnom i kriičnom postupku.Viktimologija posjeduje svoje vrijednosti koje se ogledaju u sljedeFem': 5

a) bitno može doprinijeti razvijanju svijesti o opasnostima u preventivnom djelovanju, b) upozorava na bezbjednosne mjere, na načine izbjegavanja opasni! situacija,c) može pojačati krivično pravosu&e otkrivanjem tamne brojke kriminaliteta,d) novim saznanjima može pomoFi boljem ostvarenju potreba za progonom i

resocijalizacijom prestupnika,e) pomaže identi"ikaciji posebno rizični! grupa i pojedinaca

/redmet viktimologije na prvom mjestu jeste žrtva, njene etiološke i "enomenološkekarakteristike.Viktimologija istražuje žrtvu i utvr&uje etiološke činioce u procesuviktimizacije, njene determinante, kao i mjere koje u preventivnom smislu mogu uticati nasprječavanju i smanjenju broja žrtava. @eterminante koje su veoma značajne u procesuviktimizacije se ogledaju preko5

- otkrivanju viktimogeni! uzroka,- istraživanja rizika žrtava,- "enomenološki! oblika izvršioca i žrtve (pol, starost, pro"esija, obrazovanje i dr.),- prevencije u sprječavanju postanka žrtve, što nalaže otkrivanje latentni! i potencijalni!

žrtava.''

Predmet #rtve i ko&'ep'ije viktimo o!ije1(

* EeparoviF, 0.5 Viktimilogija, studija o žrtvama, 0agreb, ' *., str. 1'

6etoš,7,3.5 8snove viktimologije s posebnim osvrtom na viktimološke teorije, /ravni"akultet 9veučilišta u 0agrebu, 0agreb, 1:''., str.I

': OimburoviF, Hj., 9tevanoviF, 0., EaljiF,


5/34

Ko&'ep'ije Krimi&a &o i i$pe'ija &aviktimo o!)ija

Op*a viktimo o!ija Nova viktimo o!ija

+rtve Z o,i&a Ne$re*a Z o-potre a mo*i ij-d$ka prava

Jed&ako je Viktimo o!ijaStrada&je j-di

1.(./i j i 0ada'i viktimo o!ije

O$&ov&i 'i jevi viktimo o!ije

8snovni cilj viktimologije je doFi do naučni! saznanja o "aktorima viktimizacije koje se moguupotrijebiti za izgradnju e"ikasniji! preventivni! mjera, posljedicama viktimizacije i problemasa kojima se žrtve suočavaju poslije izvršenja krivičnog djela nad njima.

Aemeljne determinante u viktimologiji'I

- Viktimologija, iako samostalna, dobrim se dijelom oslanja na kriminologiju, s kojomse me&usobno prožima i nadopunjava (specijalna ili #kriminalna$ viktimologija).9toga se žrtva i "aktori rizika koji je uslovljavaju i uobličavaju, posmatraju kroz prizmu biološki!, psi!ološki! i socijalni! viktimogeni! komponenti.

- Aako, io o ki "aktori ispoljavaju posebnu dimenziju u životnom dobu žrtve –djeca i starci – zatim polu, somatskom !abitusu, itd. Bstovremeno novija otkriFa daju biološkim činiocima još veFi značaj (genetski uslovljen ;ajinov sindromD posebanznačaj ima otkriFe endor"ina i enke"alina) itd.

- P$i2o o ki )aktori, opet, izviru iz mentalnog sklopa ličnosti, ispoljavajuFi seagresivnošFu, jačim nabojem mržnje, drskošFu, bezobzirnošFu, ili pak "legmatičnošFu, povodljivošFu, zaostalošFu, mazo!ističkim tendencijama itd.

'1 EeparoviF, 0.5 Viktimologija, studija o žrtvama, 0agreb, ' *C., str. 1

'I LLLLLLLLLLLLLLL.


6/34

- So'ija &i )aktoriimaju poseban značaj, i kao takve i! je neop!odno apostro"irati, buduFi da izgra&uju, obogaFuju i sadržajno oblikuju ličnost, a to su5 obrazovanje,stepen opFe kulture, izvajanost vlastite ličnosti, "ormiranost auto!tonog biFa, kao itežnje da se prikloni odre&enom civilizacijskom krugu. /rimitivizam, niskoobrazovanje, odnosno obrazovna zapuštenost, te siromašan intelektualni koe"icijent, blokiraju i onemoguFavaju takvu osobu da spozna sve potencijalne opasnosti, kojevrebaju čovjeka u životu.

Zada'i viktimo o!ije $-3- bavljenjem uzrocima stradanja, etiološkim aspektima,- istraživanja rizika žrtava,- istraživanja viktiminogene preddispozicije,- dokazivanja viktiminogene preddispozicije,- analize problema žrtve,- izučavanje reakcija pojedinca žrtve na viktimizaciju (mjerenje obima i e"ekata

viktimizacije),- analiza mnogostrukosti žrtve,- izučavanje pojedini! pojavni! oblika viktimizacije,- reagovanja pojedinca i društva na viktimizaciju,

- sprečavanje ili umanjenje nastanka žrtava, samim tim i viktimizacije (svi! "aza ioblika),

- zadaci viktimologije na teoriskom planu,- zadaci na planu kriminalne enologije,- zadaci na planu kriminalne "enomenologije,- zadaci na pravnom planu (ocjena krivične odgovornosti počinioca),- zadaci na planu kriminalistike – otkrivanje latentni! i potencijalni! žrtava,

razobličavanje opasni! situacija i nji!ovi! izolacija,- stvaranje sistema mjera za redukciju, razvijanje sistema mjera za redukciju stradanja

ljudi,- restitucija posljedica kriminogeno- viktimogeni! "aktora – saniranje tjelesni! i

psi!ički! posljedica žrtve,- zadaci na planu socijalnog rada (zalaganje da žrtva ima što veFu podršku da bi lakše se

nosila sa posljedicama zločina),


7/34

1.4. METO5E I TE6NIKE " VIKTIMOLOGIJI 17

Viktimologija u izučavanju svog predmeta koristi metode i te!nike društveni! nauka, a posebno metode i te!nike koje je razvila i koristi kriminologija. Viktimologija je u svomdosadašnjem razvoju, s!odno svom predmetu i ciljevima koje nauka ima, izgra&ivala metodeispitivanja individualni! slučajeva viktimizacije i uticaja kriminalnog ponašanja pojedinca nažrtvu. 0a viktimologiju je posebno značajno koje sve posljedice ostavlja nasiljer nad žrtvom, posmatrano sa medicinskog, psi!ološkog, pravnog, sociološkog i svakog drugog aspekta.

Ae!nike koje viktimologija koristi su tako&e preuzete od drugi! društveni! nauka ali prilago&ene speci"ičnostima predmeta viktimologije.

/od metodom se smatra postupak kojim se na sistemski način dolazi do saznanja predmetakoji se proučava, kojim se na osnovu putem teorijijski! saznanja i te!ničk! postupaka, ranijegznanja, dolazi do potpunijeg i dubljeg upoznavanja pojave koja se izučava.

Viktimološki metod karakteriše teorijsko-empirijski i interdisciplinirani karakter koji proizilazi iz njenog predmeta koji obu!vata proučavanje žrtve kao posljedica izvšenogkrivičnog djela.

Viktimologija u svom proučavanju polazi od empirijskog činjeničnog materijala, od prikupljeni! podataka o žrtvama – oblicima kriminalne viktimizacije, vrstama žrtava, da bina osnovu nji!, primjenom analitičko – sintetičke, induktivno-deduktivne i drugi! metodaizvšila nji!ovu naučnu interpretaciju i objašnjenje uzroka i posljedice kriminalnog akta koji za posljedicu ima žrtvu. /roučavanje žrtve predstavlja predmet viktimologije i predstavljasloženu pojavu, imajuFi u vidu da odre&eni kriminalni akt za posljedicu ima žrtvu istradalnika učinjenog djela koje za!tijeva interdisciplinarni pristup u objašnjenju, posljedice i

drugi! elemenata koji utiču na žrtvu i njen status u društvu. 9 obzirom na brojnost "aktora kojiuslovljavaju nastanak žrtve, viktimologiji je potrebna takva metodologija koja Fe omoguFitiutv&ivanje ti! mnogobrojni! i raznovrsni! veza izme&u kriminalnog ponašanja, odnosnokriminaliteta, na jednoj strani. i žrtve, sa svim njenim karakteristikama, sa druge strane.

/rimjena odre&eni! metoda u viktimologiji u neposrednoj je vezi sa opFim teorijskim proučavanjem žrtve. ;oncepcije koje su tražile objašnjenje kriminaliteta u ličnosti

' OimburoviF,Hj., 9tevamoviF,0.,EaljiF,


8/34

prestupnika koristile su metode i te!nike prirodni! nauka koje su u jedno vrijeme dominirale iu kriminologiji, to se odrazilo i na viktimologiju. 7ntroploški i biološki orjentisanikriminolozi i viktimolozi, gdje se poseban značaj daje nasle&ivanju, primjenjivali su metodekoje su omoguFavale mjerenje nasljedni! "aktora, ispitivanje odnosa izme&u naslje&eni! istečeni! elemenata i sl. /si!ološke koncepcije su pre"erirale metodama i te!nikama koje sekoriste u psi!ologiji, dok su zagovornici društvene uslovljenosti nastanka žrtve, davali prevagu sociološkim metodama. 8d prikupljeni! podataka o žrtvama, etiologiji,"enomenologiji i uticaju socijalni! "aktora na nastanak stradalnika i nji!ovog društvenogstatusa, primjenom analitičko-sintetičke-deduktivne i drugi! metoda, vrši se obrada podataka,daje se naučna interpretacij i objašnjenje odre&eni! pojave. Viktimimologija upravo polazi odempirijski! činjenica o odre&enim tipovima žrtve, posljedicama koje o žrtvu ostavlja nasilniili drugi akt, oblici ispoljavanja i sl.

Viktimologija, koristi raznovrsne te!nike za prikupljanje podataka i one omoguFavajudobijanje relevantni! činjenica o ispitivanoj pojavi. %ajčešFe korištene te!nike za prikupljanje podataka su5

- /osmatranje,- Gazgovor i upitnik,

- 7naliza sadržaja,- 7nketa,- 9tudija slučaja,- 2iogra"ska metoda,-


9/34

@obijeni, sistematizovani i odre&eni podaci nemaju svoju upotrebnu vrijednost ako se ne primjene metode za tumačenje isti!. /ored uporedne metode koriste se i metodmultivarijantne analize, koji pripada jednom od statistički! postupaka za proučavanjeuzročno-posljedične veze me&u društvenim pojavama. 9tatistički metod se najviše koristi,u kojem je osnovna "unkcija da se na što egzaktniji način prikažu dobijeni rezultati usprovedenom istraživanju.

9tatističke metode mogu biti5

@eskriptivne, korekcione, diskriminativne (razlike me&u grupama) i statistička značajnosti td.

5R"GO POGLAVLJE(.O5NOS VIKTIMOLOGIJE SA 5R"GIM NA"KAMA

Viktimologija je uzajamno povezana sa srodnim naučnim disciplinama, jer koristi i

primjenjuje metode, iskustva, sredstva drugi! nauka, posebno kada je u pitanju njena suština – a to je žrtva krivičnog djela.

Od&o$ viktimo o!ije i krimi&o o!ije=enomenom žrtve prije svega bavi se kriminologija (na prvom mjestu kriminologija izučavaetiološko i "enomenološko proučavanje ličnosti počioca, krivično djelo i zločin, irasvjetljavanje zločina), krivično pravo ( krivično pravo sa pravnog stanovišta ima za svoj

predmet proučavanja počinioca i krivično djelo, krivične sankcije počiniocima, te uslovi podkojima one treba da se primijene na počinioca), krivično procesno pravo, kriminalistika, i"orenzička medicina, te u tom smislu postoji uska veza viktimologije sa ovim naukama.0a viktimologiju, značajna je veza sa kriminološkom analitikom, kriminološkomdisciplinom, dijelom aplikativne kriminologije, povezanosti teorije i prakse (posebno u podršci u radu policijski! agencija i pravosudni! organa, u dijelu pravovremene razmjenein"ormacije, koordinacije i dr.).


10/34

Od&o$ viktimo o!ije i krivi,&o! prava14

;rivično pravo kao predmet izučavanja tretira ličnost počinioca i krivično djelo sa pravnogaspekta i kao takvo povezano je sa viktimologijom s obzirom da propisuje krivična djela isankcije za nji!, kao i uslove koji nalažu primjenu isti! na počinioce.Viktimološka saznanja o posljedicama teški! oblika viktimizacije doprinose izmjenama u posebnom dijelu krivičnog prava koje, sa jedne strane uvodi nove ili precizira postojeFeinkriminacije, a sa druge strane utiče na modi"ikovanje predvi&eni! kazni u nastojanju da naadekvatniji način doprinese suzbijanju ponašanja koja izazivaju takve posljedice.'J

;rivično pravo i viktimologija izlažu uzajmni stav da je poznavanje odnosa izme&u počiniocai njegove žrtve, naročito kod pojedini! krivični! djela, neop!odno za pravnu kvali"ikaciju ti!djela. 8pFi karakter ima i razmatranje pitanja krivice ošteFenog, a ona se može ispoljiti prije,u toku ili poslije izvršenja krivičnog djela. 7ktivno učešFe žrtve u svim ovim situacijama predstavlja, istovremeno, olakšavajuFu okolnost kod odmjeravanja kazne za počiniocakrivičnog djela.Od&o$ viktimo o!ije i krivi,&o pro'e$&o! prava18

8dnos viktimologije kao naučne discipline i nauke krivično procesnog prava može se posmatrati u smislu odnosa viktimologije kao praktične discipline sa krivičnim postupkom. Ao je odnos dviju nauka i odnos krivičnoprocesne "orme i viktimološke prakse. 8dnos izme&u

žrtve i počinioca moguFe je realno s!vatiti, upravo pod uticajem razvoja odre&eni! nauka,izme&u ostali! i krivičnoprocesnog prava. %ji!ova ponašanja nisu jednostavna, veF imajurazličite aspekte i mnogobrojne speci"ičnosti kada su u pitanju uzroci i "enomenološkekarakteristike, za čije se sprječavanje i suzbijanje, mogu uspješno koristiti normativikrivičnoprocesnog prava. Viktimologija se oslanja na norme krivičnoprocesnog prava, aistovremeno se stalno razvija, pri čemu stiče sopstvena iskustva.

Od&o$ viktimo o!ije i krimi&a i$tike

'C OimburoviF, Hj., 9tevanoviF, 0., EaljiF,


11/34

/redmet kriminalistike tako&e je krivično djelo i njegov počinilac, posebno sa stanovištasprečavanja, otkrivanja i razjašnjavanja krivičnog djela, te otkrivanja odnosno utvr&ivanjanjegova počinioca. /rimjenom savremeni! metoda kriminalistika pomaže viktimologiji urješavanju samog odnosa izme&u počinioca i žrtve'* , jer žrtve i svedoci (ukoliko i! ima) Fe unajveFem procentu pomoFi u otkrivanju počinioca.Veza izme&u kriminalistike i viktimologije je segmentu povezanosti naročito samedicinskom kriminalistikom. %iti jedna od navedeni! disciplina ne bavi se u tolikom obimužrtvama koliko "orenzička medicina, odnosno medicinska kriminalistika.Veliki značaj koji se daje žrtvi krivičnog djela motivisan je uvjerenjem da krivično djelo nemože biti razjašnjeno jedino izučavanjem kriminogeneze (kako i zašto je učinjeno nekokrivično djelo), veF tek nakon pažljivog istraživanja i viktimogeneze (kako i zašto je neko postao žrtvom krivičnog djela koje je izvršeno).

Od&o$ viktimo o!ije i pe&o o!ije/enologija je nauka o načinu i e"ikasnosti sistema izvršavanja kazni i drugi! sankcija, saaspekta nji!ovog uticaja na resocijalizaciju ličnosti počinioca krivični! djela. i suzbijanjakriminaliteta uz pomoF njeni! instrumenata /odručja i pitanja penologije jesu sistem iorganizacija kazneno-popravni! ustanova, načini i uslovi izvršenja kazni i td., i sve ono što se

radi da bude uspješan tretman, resocijalizacija i postpenalni tretman, samim tim i smanjenjeopFenito kriminaliteta. /osebno je značajna penološka andragogija kao disciplina penologije,koja se bavi pitanjima usavršavanja metoda, oblika i sredstava vaspitanja, obrazovanja i prevaspitanja osu&eni! lica.Viktimologija je jedna od najznačajni! novina koja se desila u razvoju krivični! nauka, prijesvega penalni!, tzv. penalna viktimologija./itanje penološke uloge žrtve je dosta zanemareno, a dugo vremena ranije, kao takvo nije

uzimano u obzir, samo se pratilo i analiziralo ponašanje počinioca, u toku žrtve, a i prije toga,neposredno po izvršenju krivičnog djela. 6lavno težište penologije stavlja se na uspješnuresocijalizaciju (i žrtve i počinioca), vodeFi pri tome računa na otklanjanje kon"liktuoznesituacije u odnosu na žrtvu' .

'* 9imiF – 4ekiF, 0..5 Gazgraničenje viktimologije od drugi! krivični! nauka, /ravni život br'1, ' *C., str. '' :

' Gamljak, 7., 9imoviF, 3.5 Viktimologija, 2anja Huka, str. 1I


12/34

Od&o$ viktimo o!ije i viktimo!ra)ijeAako&e, treba spomenuti značaj viktimogra"ije, koju mnogi znanstveni smatraju granomkriminologije i kriminalistike.0adatak viktimogra"ije je da prikuplja i sistematizuje životne "orme žrtve, podatke o žrtvi,modele i "orme, koji Fe pomoFi u analizi svi! okolnosti i činjenica (motiva, uzroka), u kojimase desilo krivično djelo, te u vezi s tim i posmatranje žrtve (u praksi još uvijek nedovoljno jezastupljena).@anas, u modernom posmatranju zločina, njegovom istraživanju pristupa se u kontekstutri!otomnog posmatranja5 crimen, počinilac i žrtva.

Od&o$ viktimo o!ije i p$i2o o!ije/si!ologija je nauka koja se sistematski proučava psi!ički život čoveka, baveFi se prvenstveno mentalnim sadržajima i psi!ičkim procesima ličnosti.Viktimologija se bavi izučavanjem žrtava krivični! djela i odnosa žrtve i počinioca. /redmetizučavanja viktimologije je prije svega ličnost žrtve krivični! djela, njene bio-psi!ičkekarakteristike i socijalna obielježja, u čemu joj veliku pomoF upravo daju naučne metode psi!logije, odnosno primjena psi!ologije je u praktičnom postupanju prema žrtvi i počiniocu, pomoFi pri korekciji ponašanja počinioca, posebno agresivnog ponašanja počinioca, saniranju

kriminogeni! situacija i dr.Viktimologija koristi znanja primenjeni! disciplina psi!ologije, naročito iz aspekta uticajalični! osobina i nji!ove povezanosti s ponašanjem koje uslovljava prestupništvo i zločin.

Od&o$ viktimo o!ije i peda!o!ije najopštijem smislu pedagogija je nauka o vaspitanju. /edagogija se bavi, ne samo

pozitivnim, veF i negativnim uticajem vaspitanja, koji, kako se u kriminologiji pokazalo

znatno utiču na kriminalno ponašanje. 0bog toga su rezultati njeni! istraživanja veoma bitnisa aspekta uticaja etiološki! "aktora na prestupništvo, za odnos prema drugog osobi, premakojem se čini prestup ili krivično djelo.

Od&o$ viktimo o!ije i $o'ija &e pato o!ije 9 p$i2opato o!ije: p$i2ijatrije i dr-!imo a$tima medi'i&e9ocijalna patologija kao mlada naučna disciplina čiji je predmet izučavanja složeni! odnosa i

odnosi se na kompleks ljudski! problema i posebne strane čovekove normalnosti i zdravlja.


13/34

najširem smislu, to su problemi koji se odnose na psi!ološke karakteristike i biološkedeterminante lični! i društveni! poremečaja koji se mogu okarakterisati kao patologija. tom smislu od velike pomoFi je viktimologiji./si!opatologija je nauka o bolesnim duševnim pojavama, odnosno mentalnim poremeFajimaličnosti. Viktimologiji Fe pomoFi psi!opatologija u analizi i u izučavanju odre&ene kategorije prestupnika, jer me&u njima postoji i odre&eni procenat oni! koji su duševno bolesni i poremeFeni.Krtve su, po pravilu, posljedica upravo devijantnog ponašanja, kriminaliteta, i viktimologija pokušava sa svog aspekta da sazna za uzroke koji dovode do takvog ljudskog ponašanja, kaoi posljedice koje prate žrtvu i društvo u cjelini. /ovezanost viktimologije i socijalne patologijese ogleda u domenu proučavanja pojavni! oblika ljudskog ponašanja koje karakteriše poremeFenost i devijantnost u socijalnom, psi!ološkom, etičkom, moralnom i vrenosnomsmislu, a koje u veFini slučajeva, za posljedicu ima i nanošenje bola i nepravdi pojedincu iligrupi ljudi. BmajuFi u vidu da su viktimologija i socijalna patologija, po svom predmetuizučavanja, upuFene na integracionu koncepciju, to je ozbiljan razlog za nji!ovu intenzvnusaradnju u više segmenata.1:

Od&o$ viktimo o!ije i $o'io o!ije9ociologija je opFa nauka o društvu, proučava strukturu i zakonitosti društveni! odnosa i

procesa. %jen predmet proučavanja su odre&eni tipovi društvene zajednice, društvene grupe,ustanove i organizacije i oblici društvenog života ljudi.Viktimologija Fe koristiti sva znanja sociologije, a proučavajuFi prestupnika i grupe prestupnika, pomoFi Fe sociologiji da sveobu!vatno posmatra društvena kretanja, posebnoznačajno u prognostičkom aspektu pojedinca, grupe.Krtvi se posveFuje izuzetna pažnja i sa stanovišta neki! drugi! nauka, kao što su andragogije, pedagogije, de"ektologije i drugi! nauka. Krtva se nalazi u društvenoj zajednici, svjedoči

društvenim kretanjima, traži i očekuje društvenu podršku i zaštitu u svim segmentima njeneopstojnosti.Od&o$ viktimo o!ije i )ore&0i,&e medi'i&e(1

1: OimburoviF, Hj., 9tevanoviF, 0., EaljiF,


14/34

8snovne karakteristike "orenzični! nauka, pored ostalog su5 poznavanje zakona i pravosudni! postupaka naučna re"erentnost, javnost i izloženost kritici. cilju utvr&ivanja materijalneistine, pravosu&e ne smije pri!vatiti ograničenja u primjeni novi! priznati! znanstveni!metoda, a s ciljem donošenja pravične sudske presude. /ravosudna su tijela zainteresirana dase izborom najbolji! znanstveni! metoda i najbolji! vještaka ubrza donošenje kvalitetne presude koja neFe biti pobijena na višim sudovima.

=orenzička medicina predstavlja zasebnu medicinsku discipline koja predstavlja spojmedicinske i pravne nauke s ciljem pružanja pomoFi pravnoj struci u slučajevima pojavemedicinski! dilemma i problema u sudskoj teoriji i praksi.

BmajuFi u vidu predmet viktimologije i problem žrtve kao posljedica prestupa pojedinca iligrupe ljudi, povezanost i saradnja izme&u viktimologije i "orenzičke medicine je neop!odna iu procesu zaštite žrtve, nadoknadu štete, utvr&ivanju njene uloge u stradanju i sl.Viktimologija u izučavanju žrtve se svakodnevno susreFe s potrebama rješavanja pitanja i problema iz medicinske nauke, a koje su predjmetom sudsko medicinski! vještačenja,odnosno "orenzički! ekspertiza. 9aznanja do koji! do&e sudska medicina koriste viktimologijiu racionalnom korištenju medicinski! vještaka, boljem planiranju istražni! radnji i prikupljanja dokaza o nastanku žrtve, razumijevanju uzročno posljedične veze izme&u

prestupnika i žrtve i sl.

Od&o$ viktimo o!ije i tok$iko o!ije((

Aoksikologija je nauka o nepovoljnim uticajima !emikalija na žive organizme, koja proučavasimptome, me!anizme, liječenje i otkrivanje biološkogtrovanja P posebno trovanja ljudi.

Gazvoj novi! naučni! oblasti u savremenoj civilizaciji doprinosi sveobu!vatnomrazumijevanju društveni! odnosa i ljudskog ponašanja u njemu. okviru ti! savremeni!trendova u nauci možemo da govorimo o odnosu viktimologije kao savremene nauke ožrtvama i toksikologije, kao nauke koja se bavi proučavanjem nepovoljni! uticaja !emikalijana organizam i psi!u čovjeka. Aoksikologija proučava simptome, me!anizme, liječenje iotkrivanje toksikološkog trovanja, posebno trovanja ljudi. 6lavni kriterijum toksičnosti!emikalije je doza, to jest stepen izlaganja supstanci. 8dnos izme&u toksikologije iviktimologije se ogleda npr. u zajedničkom interesovanju za posljedice trovanja koje nastajukod čovjeka.

11 Bbid, str. I

https://sh.wikipedia.org/wiki/Otrovhttps://sh.wikipedia.org/wiki/Otrov


15/34

TRE;E POGLAVLJE


16/34

Krtva je značajan "aktor u ostvarivanju pravosudne "unkcije5 od njene spremnosti da prijavisvoje stradanje u značajnoj mjeri ovisi i postupanje institucija "ormalne društvene kontrole.1I

%a osnovu @eklaracije jedinjeni! nacija o osnovnim principima pravde za žrtve krivični!djela i zloupotrebe moFi (usvojena je Gezolucijom 6eneralne skupštine % broj :RI ,1 .''.' *C), žrtvama se smatraju osobe koje su individualno ili kolektivno pretrpjeletjelesnuili psi!ičku povredu, emocionalnu patnju, ekonomski gubitak ili bitnu povredu svoji!osnovni! prava. 8va de"inicija je dio i 8kvirne odluke


17/34

0a razliku od @eklaracije % o osnovnim principima pravde za žrtve krivični! djela izloupotrebe moFi (' *C) i /reporuke ;omiteta ministara 9avjeta


18/34

Kr-'ija &e kompo&e&te i$tra#iva&ja #rtava(4

Krtva zločina je i dalje u krivičnom procesuiranju objekat. 8na ima zadatak i aktivnosti samou "unkciji svjedoka. 8dre&ene institucije sistema5 socijalne kontrole, policija, tužilaštvo isudovi drže monopol podataka o žrtvi zločina, pa kao takve, od nji! odabrane, ustupajuin"ormacije./odaci o počiniocu dobijaju se klasičnim postupkom, dok se iz krivični! spisa rijetkoustupaju. @etalji o ličnosti žrtve, njenoj prošlosti, karakteru, aktivnostima, njenom doprinosuitd, ostaju nepoznati. 9 druge strane, sva usmjerenja islje&ivanja su skoncentrisana na prirodukrivičnog djela i vrlo malo na počinioca. B o počiniocu se vrlo malo zna, u "okusu ispitivanjanalazi se samo njegova neposredna veza sa krivičnim djelom, dok pro"il njegove ličnosti,zatim karakterološke crte, sklonosti, socijalni status, te eventualne veze sa žrvom rijetko seistražuju.

7nkete o viktimizaciji i zločinu koji je izaziva i modelira, zatim detaljno ispitivanje žrtavakao subjekta u procesu kriminalizacije, žttava kao takva zadnji! godina izbija u prvi plan i ucentru je pažnje kriminalista. 8d žrtve kao subjekta i započinju sve vrlo ozbiljne radnje u

islje&ivanju. pravo takvim postupkom otkrivaju se tamne brojke, latentni zločini,neotkriveni delikti. Bspitivanje žrtve pmaže da se daleko više stiču uvidi u procesima postajanja žrtvom, kao i psi!odinamike situacije djela. 8sim toga kon"rotiraju se činjenice isaznanja, od oba aktera – počinioca i žrtve, dovodeFi se u me&usobni uzajamni odnos iinterakciju. 6lavne poente u istraživanju žrtve odnose se na na glavne odrednice5 relacija počinilac – žrtva, tipovi žrtve, recidivantne žrtve, rizik žrtve, potencijalne žrtve, kriterijizločinaca u odabiru žrtve i td1J.


19/34

brojnost – žrtava, ali i nji!ovi! izvršilaca. 9vim žrtvama je zajedničko obilježje nasilje i vrločesta antisocijalnost1+.

viktimološkoj teoriji i praksi postoje nastojanje da se napravi odnosno odredie tipovi žrtava. %eki od tipovi žrtava su5

- /rimarne ili direktne žrtve – podrazumijevaju lice koje je direktno osjetilo iskustvoviktimizacije, odnosno pretrpjelo krivično djelo i posljedice tog djela.

- 9ekundarne ili indirektne žrtve – podrazumijevaju lice koje nije neposredno biloizloženo viktimizaciji, ali trpi posljedice krivičnog djela, jer je iz neposredne okolinežrtve (kao član porodice ili bliske osobe sa žrtvom).

Tipo o!ija #rtava prema %eparovi*-(>

- Vo j&a: pri$taj-*a #rtva i i do rovo j&a #rtva =su one žrtve koje traže da se nadnjima izvrši krivično djelo kao što su umorstvo iz milosr&a (eutanazija) pobačaj i sl.@obrovoljna i svjesna žrtva su i neki slučajevi samoubistva1 .

- Nepo0&ata #rtva: #rtva koja &e prijav j-je 0 o,i& =to su oni koji kreiraju jedan dio#tamni! brojki$ kriminalitetaD neke žrtve ne prijavljuju iz najrazličitiji! razloga posebno u slučajevima kada je i sama ucijenjena zbog nekoga stvarnog ilimarginarnog propusta ili se ne želi izlagati javnosti.

- Ne$motre&a i i &e2at&a #rtva =ovdje se radi o žrtvama koje se odnose neodgovorno prema vlastitoj sigurnosti, ostavljanjem svoje imovine izložene, otvorena vrata kuFe,stana, kola i sl, što sve #poziva1 na počinjenje krivičnog djela.

- Sim- iraj-*a #rtva: - $tvari &ije #rtva =to su podnositelji lažni! prijava koji težeosuditi nevine osobe radi nekog vlastitog sebičnog interesa. Vrlo često u seksualnimdeliktima.

- +rtva pok- a&o! 0 o,i&a – ova kategorija nije pretrpjela #planiranu$ štetu. @jelo

ostaje u pokušaju. /oznavanje takvi! slučajeva ima vrijednost za prevenciju, jer,

1+ VukotiF, 3.5 /rava žrtava5 < i 9rbija, 0aštita na prvom mestu, /ravda u tranziciji – broj'J, 1::C, str.'J

1* EeparoviF 0vonimir.5 9tudije o žrtvama, 0agreb, ' *C., str. 'J-'*

1 Bbid., slučaj 4ana /alac!a, studenta koji se spalio na glavnom trgu u /ragu, u znak protesta protiv okupacije njegove zemlje ' J*.godine., str. '+


20/34

#žrtva$ je uspjela izbjeFi krivično djelo lukavstvom, spretnošFu i sl. Eto može bitikorisno za nju ili druge osobe, ako takva iskustva sumiramo.

- Ne$-dje -j-*a #rtva 9 primjer su civilne žrtve a apolitične žrtve u ratnimokolnostima, dok stradalnici, s druge strane, gotovo uopFe ne mogu biti nesudjelujuFe.

- /redisponirajuFe žrtve ili latentne – češFe su latentne žrtve negoli blatentni stradalnici,dok u ratu su češFi predisponirani stradalnici negoli predisponirane žrtve.

- Provokativ&e #rtve – su civilne žrtve u ratnim okolnostima, ako imaju neki ideološkite politički predznak i sl.

O 0irom &a kriterij $-dje ova&ja - 0 o,i&-: #rtve i i $trada &i'i mo!- iti


21/34

žene (zbog nji!ove nježnosti, #slabašnosti$),

starci (degenerativne promjene, demencija),

duševno bolesni i ošteFeni (debilnost, etilizam, droga),

doseljenici (imigranti),manjine – neadaptibilne osobe,

glupi, normalni,

depresivni,

po!otni,

usamljenice i

duševno veoma slomljene osobe.

Tipo o!ija Ce&iami&a Me&de $o2&a @1 4DB8va tipologija ima za osnovnu crtu stepen krivice same žrtve. Gadi se o interpretivnojtipologiji, buduFi da je #kriterijkrivica $ jedno meta"izičko, nede"inisano i iracionalnoobilježje. Gazlikujemo pet tipova žrtava5

') /otpuno nedužna žrtva je #idealna$ žrtva (čedomorstvo, djeca, nesvjesne osobe)D1) Krtva neznatno kriva i žrtva na osnovu nesvjesnosti (žena koja namjerno izaziva

pobačaj, pa podlegne., neznanje i sl.)D

I) Krtva ekvivalentno kriva kao i počinilac (teško oboljela osoba se ubijaD nesretnozaljubljeni vrše #duplo samoubistvo$, sporazumnu žrtvu i sl.)D

) Krtve koja je više kriva od počinioca, koja ima dva podtipa5- provocirajuFa žrtva (ubistvo na ma!D a"ektivno ubistvo) i neoprezna žrtvaD

C)


22/34

- odabrana- slučajna

Gazlikuje pet kategorija žrtava5 ') Krtva koja ne učestvuje, s dva obilježja5- stav ignorisanja i gnušanja prema djelu,- manjkavi doprinos djela u kršenju pravaD1) Hatentna ili predisponirana žrtva, tako&e, ona znatno više naginje recidivizmu (žrtva u povraFaju)DI) Krtva koja provocira, igra aktivnu ulogu na taj način što podstiče počinioca da krši pravoD

) Krtva koja učestvuje u činjenju zločina samim tim što uzima pozitivan stav prema zločinu,omoguFavajuFi ili olakšavajuFi delikt.C) /ogrešna žrtva je osoba koja nije stvarnaD obično postaje žrtva zbog svoji! postupaka.

Tipo o!ija T2or$te&a Se i&a i Marvi&a Fo )!a&a @1 D8BBma pet kategorija5' ) /rimarno postajanje žrtvom koja je neposredno napadnuta, povrije&ena (ili joj je pokradeno vlasništvo)D1) 9ekundarno postajanje žrtvom se odnosi na institucije, kao što su sistemi5 željeznice, pošte,

galerije, banke, itdDI) Krtva kao kolektivitet s komercijalnim naglaskom, kao dinamičnim pojmom sekundarnog postajanja žrtvomD

) Aercijarno postajanje žrtvom odnosi se na zlodjela protiv javnog reda, socijalne stabilnosti,te protiv države i poretkaDC);ategorija uzajamnog postajanja žrtvom, u kojoj akteri uzajamno usaglašavaju aktivnostioko istog cilja, npr. brakolomstvo, zavo&enje maloljetnika.

Tipo o!ija Ro a Lam or&a8dre&uje šest stepeni kojim žrtva doprinosi počinjenom zločinu5- uključivanje žrtve u aktivnosti oko izvršenja zločinaD

- pasivizacija i ravnodušnost prema zločincu, što olakšava izvršenje djelaD- provokativnost žrtveD izazivajuFi počinioca navodi ga da izvrši zločinD


23/34

- direktne napadačke aktivnosti žrtve, s namjerom da povrijedi kasnijeg počinioca, beznekog stvarnog povoda i ekvivalentnog učešFa (povre&ivanje ili ubistvo iz a"ekta,odnosno na ma!)D

- pristanak i podjednake aktivnosti žrtve i počinioca (razne vrste perverznosti)D- inicijativa i podsticaj žrtve za usmjerenim zločinom (želja i za!tjev za kriminalnim

abortusom, eutanazijom i sl.).


24/34

;rivični postupak u mnogim slučajevima i tradicionalno više štiti prava okrivljenika od pravažrtve ili ošteFenika krivičnog djela. 9istem pravosu&a ne dopušta žrtvi da sama raspolaže tako bitnim pitanjima kao što su pokretanje i završetak krivičnog postupka.

Krtva krivičnog djela je osoba koja zbog počinjenja krivičnog djela trpi "izičke i duševne posljedice, imovinsku štetu ili bitnu povredu temeljni! prava i sloboda. Bzričito uvo&enje žrtveme&u sudionike krivičnog postupka predvi&a promjenu položaja žrtve.

/rava i dužnosti žrtve nisu više uslovljene okolnošFu je li žrtva ostvaruje imovinskopravniza!tjev ili ne.Bzražen je načelno drukčiji pristup krivičnom postupku kao me!anizmu uspostave narušeni! prava, a ne samo kao izrazu brige države da provede pravdu koja je narušena i koja pritom ponajprije brine o pravima okrivljenika.

/ravni položaj žrtve di"erenciran je i prema nekim njezinim bitnim osobnim svojstvima, pa se posebno štite djeca, maloljetnici i žrtve krivičnog djela seksualni! delikata. /otrebno je posebno voditi računa u krivičnom postupku da se zaštite osobe sa duševnim smetnjama idrugi sudionici za koje postoje takvi razlozi.

Ri0ik #rtve


25/34

Viktimologija može poslužiti prevenciji zločina i nesreFe. 7li ne može se predvidjeti da Feneka odre&ena osoba postati žrtvom, no, moguFe je opFenito reFi da neki odre&eni tip osobe unekoj situaciji može postati žrtvom, odnosno može se govoriti o postojanju veFeg ili manjegrizika ili vjerovatnosti stradanja, što ovisi od, neki! osobina ličnosti, situacija i prilika.

Gizik da se postane žrtvom sastoji se od sljedeFi! "aktora5Hični! - koji uključuju5

a) biološke "aktore – dob je značajna kako za prestupnika tako i žrtvuD pol, mla&e osobeženskog pola su češFe žrtve seksualni! delikata, starije žene češFe su žrtve imovinski!delikataD duševno bolesni, !endikepirani su potencijalne žrtve

b) psi!ološke – agresivnost, nemarnost, duševna ograničenost, otu&enost9ocijalni! – pro"esija ili poziv,npr. istaknuti političari, uspješni privrednici, neadaptirani poput stranaca, pripadnika manjinaD život izvan zakona, stimatizirani, ovisnici i td.9ituacijski! "aktora. – okolnosti koje se mogu označiti kao pogrešan čovjek na pogrešnommjestu


26/34

; arakteristike pasivni! i provokativni! žrtava se mogu analizirati na prmjerima pasivni! i provokativni! žrtava nasilja u školama, a što Fe u velikom stepenu se odslikavati u ponašanjuu kasnijem životu ovi! osoba.

Provokativ&e #rtveProvokativne se &rtve u školi osje'aju sla!ije, ali ne i (anje )rihva'eno.

Postoje zna*ajne razlike i u na*inu na koji se ove dvije ru)a suo*avaju s

do&ivljeni( nasilje(. Provokativne &rtve koriste se znatno (anje

us)ješni( i socijalno ne)rihvatljiviji( strate ija(a kako !i se zaštitila od

nasilja. Provokativne &tve sklonije su a resivno rea irati na nasilje ili

zadr&ati to za se!e, dok )asivne &rtve 'eš'e tra&e )o(o' i zaštitu odraslih.

BzazivajuFe ponašanje provokativni! žrtava smatra se jednim od me!anizama kojim mogu postati trajna meta nasilja. /rovokativne žrtve su najčešFe identi"icirani kao provokativnežrtve koje su zlostavljani u porodici, strogo su odgajani te su svjedočili porodičnom nasilju.Aakva okolina odrastanja uslovljavala je razvoj impulzivnosti i emocionalni! poteškoFa, stogata djeca mogu biti ciljem vršnjačke viktimizacije kao odgovora na nji!ovo prekomjernoreaktivno ponašanje. 7gresivna djeca koja postaju žrtve nasilja me&u djecom karakteriziranasu manjkom emocionalne regulacije, što vodi mnogim poteškoFama u društvenim situacijamai odnosima. Gani problemi s održavanjem pažnje i !iperaktivnošFu te nemirno ponašanjemogu biti pokazatelji kasnije viktimizacije u grupi vršnjaka.

/rovokativne žrtve razlikuju i od nasilnika i od pasivni! žrtava po socijalnoj nepri!vaFenosti inegativnom samopoimanju.

Pa$iv&e #rtve /asivne žrtve su plašljive i nesigurnije od ostali!. 8preznije su, osjetljive, ti!e, osjeFaju semanje sposobnima, posramljenima i neprivlaFnima. ;ada i! napadaju, reagiraju plakanjem i povlačenjem. /ate od pomanjkanja samopoštovanja, samopouzdanja, imaju negativan stav prema sebi i svom položaju. Bmaju visok stepen anksioznosti. 8sjeFaju se osamljene inapuštene. pravilu nemaju prijatelja. %isu sposobne izbjeFi sukob. /okazuju višeinternalizirani! poteškoFa, nezrelije su i osamljenije, imaju slabije komunikacijske vještine.


27/34

+no što se vidi iz navedenih karakteristika, )okazuju da je razlike iz(eđu

djece koja su )asivne &rtve i one djece koja su )rovokativne &rtve nasilja

va&no i(ati na u(u )riliko( os(išljavanja )reventivnih i intervencijskih

)ro ra(a.


28/34

stopu, i to odvraFa počinioca od činjenja krivični! djela.IC8ne mogu imati i pozitivnenenamjeravane e"ekte5

- smanjenje stope kriminaliteta izvan "okusa mjera, što je poznato pod nazivom di"uzijakoristi,

- smanjenje stope kriminaliteta prije nego što su počinjena krivična djela, što se nazivaanticipativnim prednostima.

/reventivnim mjerama se ne pstižu *uvijek željeni rezultati, ponekad iz razloga što su počinioci nesvjesni postojeFi! intervencija. %aprimjer, počinioci mogu nastaviti vršitikrivična djela pred očima policije koja provodi prikrivene policijske radnje zato što se neuvi&aju da se poveFala opasnost od nji!ovog otkrivanja. drugim slučajevima, počinioci semogu negativno prilagodi preventivnim mjerama. Ao negativno prilago&avanje obu!vatarazličite vidove premještaja kriminaliteta i dugoročno prilago&avanje.

Premje ta&jenastaje kada počinioci promijene svoje ponašanje da bi osujetili mjerešprevencije. /remještanje je suprotno od di"uzije koristi. /remještanje je moguFa prijetnja, alinije neminovno.Aeorija o premještanju kriminaliteta vidi premještanje kriminaliteta na pet osnovni! načina5

- izvršenje krivični! djela je premješteno na drugo mjesto (geogra"ski),

- izvršenje krivični! djela je prebačeno u drugo vrijeme (vremenski),- izvršenje krivični! djela je preusmjereno na drugu metu (meta),- jedna metoda izvršenja krivičnog djela zamijenjena je drugom (taktičko),- jedna vrsta krivičnog djela zamijenjena je drugom (vrsta kriminliteta).

Avrdnje teorije o premještanju kriminaliteta su dobrim dijelom zasnovane na selektivnim percepcijama, te se ne može tvrditi u kojoj mjeri Fe premještanje kriminaliteta dovesti do poveFanog stepena vkriminaliteta, jer je premještanje kriminaliteta često ograničeno zato što

počinioci imaju poteškoFa s brzim prilago&avanjem.

Pri a!oHava&je se odnosi na dugoročni proces putem kojeg prestupnička populacija u cjelostiotkriva nova mjesta ranjiva na kriminal nakon što su mjere prevencije na snazi neko vrijeme./rilago&avanje se može javiti kako prvobitni počinioci budu polako otkrivali nove metod ilikada novi počinioci iskoriste promijenjene prilike.

IC ovoj analizi naročito Fe pomoFi teorija realnog izbora.


29/34

nekim okolnostima preventivne radnje mogu izazvati prkos. 8n nastaje kada počiniocidovode u pitanje legitimitet mjera prevencije i izvršavaju veFi broj krivični! djela, a ne manji./olicija je s pravom tada zabrinuta, posebno kada policija koristi represiju kao glavniinstrument prevencije. Krimi&o!e&a #ari ta


30/34

&aprimjer: krimi&o!e&im #ari tem mo#e pomo*i d- prepo0&ava&j- ra0 ika kojekreiraj- &evo je - !e&erator- krimi&a iteta: &a podr-,j- koje priv a,i krimi&a itet@atraktorB i &a podr-,j- koje po!od-je ,i&je&j- krivi,&i2 dje a. Kada &ekokrimi&a &o #ari te i0ra$te - ve*i pro em: -! av&om $e to de ava 0 o! pove*&o!

roja meta: pove*a&o! roja po,i&io'a koji kori$te #ari ta 0a ,i&je&je krivi,&i2 dje ai i 0 o! to!a to je opao &ivo ko&tro e &a tom podr-,j-. e$to $- $va tri ra0 o!apri$-t&a.

Mapira&ja krimi&a iteta

/rilikom mapiranja kriminaliteta, korisno je napraviti razliku izme&u akutni! i !ronični!kriminogeni! žarišta. 7kutna kriminogena žarišta pokazuju anbormalni nagli porastkriminaliteta koji može prirodno opadati, dok !ronična kriminogena žarišta imajukonstantno više nivoe kriminaliteta nego druga područja koji vjerovatno neFe opadatiosim ukoliko se nešto ne preduzme. /ostoje tri vrste !ronični! žarišta, od koji! je svako povezano s posebnim teorijama i vrstama odgovora.

- Karišne tačke – su lokacije s visokim nivoem kriminaliteta. %a njima je kriminalitetkoncentrisan u objektima ili na adresama učestali! žrtava. Višestruka krivična djelaizvršena su na odre&enim mjestima,

- Karišne linije – su dijelovi ulica s koncentracijom kriminaliteta, krivična djela suizvršena na odre&enim područjima-ulicaama

- Karišna područja – su kvartovi kriminaliteta, a nastaju iz različiti! razloga. 8bilježja područja mogu pogodovati kriminalu. Bli žarišno područje može sadržavati veliki brojme&usobno nepovezani! i diskretni! problema (ona sa tijesno grupiranim uzorkomdoga&aja i ona koja imaju relativno jednaku disperziju doga&aja na jednom području).

Potre &o je - preve&tiv&om rad- po i'ij$kom o ratiti pa#&j- &a mapira&jeekrimi&a &i2 #ari ta vi$oke re0o -'ije i i


31/34

- ;od novi! objekata npr. postoji moguFnost da se dobije planovi lokacija u digitalnom"ormatu, što bi olakšalo mapiranje (razvijanje 6B9 – geogra"ski in"ormacioni so"ter visoke rezolucije kombinovanjem so"tera za mapiranje sa 7uto 7@ crtežimaDlasersko nimanje u I@ "ormatu ) lokacija počinjeni! krivični! djela i žarišta, s precizno ucrtanim lokacijama

5a i $e pravi &o i0ra,-&a e i predvidje e pote&'ija &e mete 9 #rtve: potre &o je da.- @e"inisanje vrste doga&aja, za koji može postojati interes,- @e"inisanje populacije u riziku,- @e"inisati rizične mete, objekte- @e"inisanje lokacije i vremenskog perioda, pronaFi adekvate izvore podataka,- @a bi ndobili podatke o mogužim žrtvama, podatke kvaliteno prikupiti

Otk o&ite i0!ovore kod po,i&io'a 0a ,i&je&je krivi,&i2 dje a

8tklanje izgovora kod počinioca za činjenje krivični! djela je jedna od kaStegorijasituacioni! te!nika u kojoj prepoznaje da prstupnici prave moralne prosudbe o svom ponašanju i da često racionaliziraju svoje ponašanja da bi #neutralisali$ destruktivni osjeFaj

stida i krivnje. %ji!ovi izgovori su npr.$ to je zaslužio$ i #9amo sam je ošamario$ (kod npr. seksulnogzlostavljanja).. %a neka od postavljeni! pravila u svim organizacija kada je u pitanjusituaciona prevencija treba konstantno podsjeFati ( kao što su5 postaviti pitanja ,istaFiinstrukcije,probuditi savjest, olakšati poštivanje pravila, kontrolisati upotrebu alko!ola i drogai td.).


32/34

;ako bi se sagledala dimenzija viktimizacije, neop!odno je precizno definisati pojam žrtve.8sim toga, prilikomidentifikacije žrtava , koje se de"inišu u skladu s nacionalnim iliinternacionalnim standardima, moFi Fe se na taj način preciznije odrediti pro"il žrtveI*5

položaj žena,

položaj djece i omladine,

starije osobe,

ličnosti nepovoljnijeg socijalnog položaja,

manjinske grupe, itd.

/rilikom odre&ivanja predmeta žrtve i oblika viktimizacije, težište treba da se stavi na tri

značajne komponente5- pravo na život,- pravo na slobodu- pravo na bezbjednost.

Bndikativno je da se navede i podvuče činjenica da, ako se pljačkašu pruži otpor, onda Ferealizacija pljačke uspjeti samo u I1T slučajeva. 3e&utim, ako je izostalo suprotstavljanjeonda je pljačkaški prepad uspio u *'T slučajeva (3ic!aele 4. indelang, ' +J).Krtve u + T slučajeva ne pružaju nikakav otpor.

/ostavlja se ozbiljno pitanje da li se žrtva treba braniti ili ne, na koje je teško dati jasanodgovor. okviru psi!odinamike zločinačkog djela, pitanje da li treba odbrambeno nastupiti,ovisi neposredno od ličnosti počinioca, kao i od njegove kriminalne energije, zatim od snageličnosti žrtve, spoljašnji! okolnosti, prisustva osoba koje bi bile voljne priskočiti u pomoF itd.9toga, sve zavisi od interpersonalni! odnosa žrtve i napadača. 7ko je žrtva troma, pasivna istrašljiva, a usto osjeFajno nesigurna, to vodi pogrešnoj reakciji. 0a odbranu je od važnosti da je napadnuta osoba sabrana, !ladnokrvna, da vlada sobom, pa Fe lako procijeniti snagu počinioca i kriminalnu odlučnost.

zima se za primjer zločin silovanja. ;ako su pokazala empirijsko-viktimološka istraživanja,J*T potencijalni! žrtava koje su energično pružale otpor uspijevale su da spriječe nasilje.Ao su postizale sljedeFim postupcima odbrane5

pobjegle supočiniocu 1 T

branile su se "izički '* T

I* Gamljak, 7., 9imoviF, 3.5 Viktimologija, 2anja Huka, 1::J., str.1:


33/34

vrištale su 'C T verbalno su spriječile

nasilje

7ko se napadaču jasno i odlučno stavi do znanja da Fe žrtva bez pogovora braniti svojedostojanstvo i da je spremna na sva žrtvovanja, postoji moguFnost da Fe biti spriječenaviktimizacija.3e&utim, ako je potencijalna žrtva uplašena, slomljena, pasivna, slabašna, to Fe na napadača- počinioca djelovati stimulišuFe, kao signal da krene u odlučnu akciju. 7ko je počinilacnaglašeno agresivna ličnost, energična, odlučna i snažna, onda Fe odbrana žrtve razbjesniti počinioca i podstaknuti ga na odlučniji napad.9toga, žrtva mora biti !rabra, ali smirena i razborita, pa Fe tačno prosu&ivati situaciju. %esmije da bude krajnje pasivna, niti neprijatno i snažno odbojna, jer tako može izazvatistra!ovitu reakciju počinioca, koji izbezumljen kreFe u napad #na sve ili ništa$, i ne može davlada sobom.


34/34

Documents

Viktimologija, I, II, III