VII. Uluslararas› Van Gölü Havzas› Sempozyumu …bitliskentbellegi.com/Uploads/bitlis-ili-eski-ve-yeni...580 Necmettin ELMASTAﬁ M. Sait ﬁAH‹NALP Veysi GÜNAL VII. Uluslararas›

Afla¤›süphan Sipanajér Adilcevaz ‹çgeçit Humaç Merkez Derince Puns Hizan Üçad›m T›rkanat MutkiAyg›rgölü Ayg›rgölü Adilcevaz Kavakdibi Kavakdibi Merkez Do¤anc› Suzan Hizan Meydan Meydan MutkiBahçedere Haskündrük Adilcevaz Kayabafl› Arzivink Merkez Döküktafl Obin Hizan Adaba¤ Adaba¤ TatvanCihangir Cangiran Adilcevaz Keklikdüzü Magrebiyan Merkez Ekintepe Girvés Hizan Benekli Ç›lhor TatvanÇanakyayla Virangazi Adilcevaz Kokarsu Alpert Merkez Elmac›k Talars Hizan Dalda Engesor TatvanDanac› Uri Adilcevaz Üçevler Alukan Merkez Erencik Küran Hizan K›y›düzü K›zvak TatvanDizdar Dizdar Adilcevaz Yayalar Vastin Merkez Göktepe Tivas Hizan Örenlik Aleman TatvanErikba¤› Koçeri Adilcevaz Yola¤z› Orsak Merkez Gönüllü Kitas Hizan Sar›kum Z›¤ak TatvanGölüstü Manik Adilcevaz Yolalan Kifltonik Merkez Hac›mehmet Çeméhacimehmet Hizan Çekmece fiamiran/fientepe TatvanHarmantepe Norflincik Adilcevaz Yolcular Vérvan Merkez Harmandöven Pisyan Hizan Yumurtatepe Girfeki Tatvan‹pekçay›r Murhus Adilcevaz Yukar›balc›lar Hor kürtler Merkez Kalkanl› Çirçax Hizan Çal›düzü Balekan TatvanKarakol Karakol Adilcevaz Yukar›ölek Olekajor Merkez Kayal› fiérnis Hizan Çevre Iz TatvanY›ld›z Mustafa Adilcevaz Yuvac›k Kümüs Merkez Kepirli Nors-Nurs Hizan Dibekli Sûlû TatvanYolçat› Ko¤os Adilcevaz Bölükyaz› Hêrvês Merkez Meydan Meydan Hizan E¤ritafl Ent TatvanYukar›süphan Sipanajor Adilcevaz A¤açp›nar ‹ngöl Merkez Ortaca Mezrei end Hizan Hanelmal› H›nzorkin TatvanAkç›ra Arç›ra Adilcevaz Alaniçi Kermate Merkez Sa¤›rkaya Reflan Hizan K›rkbulak Sak TatvanAkyaz› Akyaz› Adilcevaz Ayranc›lar Miryanis Merkez Sar›tafl Avilcin Hizan Koyunp›nar› Nil-Nél TatvanAyd›nlar Kaz›k Adilcevaz Kayada¤ Mezretafl Merkez Sarpkaya Êndis Hizan Obuz Kamer TatvanEsenk›y› Parkat Adilcevaz Karbast› Tiphi Merkez Sürücüler Uçüm Hizan Tokaçl› Kurtikan TatvanGümüfldüven Hekesor Adilcevaz Sarpkaya Zizan Merkez Uzuntafl Kuç Hizan Yoncabafl› fiükranis TatvanHeybeli Norflén Adilcevaz Tanr›yar R›clek Merkez Yenicik Hizmik Hizan Güreflçi Sapor TatvanKarafleyh Refladar Adilcevaz Narl›dere Kasrik Merkez Yukar›ayvac›k Kütüsajor Hizan Küçüksu Kotum TatvanKarfl›yaka Horanis Adilcevaz A¤açdere Haçukan Merkez Yukar›çal› Yukar› üreh m›t›rp Hizan Alacabük Beluh TatvanKavufltuk Arincikos Adilcevaz A¤açköprü Hürmüz Merkez So¤uksu Çemêurus Hizan Anadere Oran›s TatvanKömürlü Peflnekömür Adilcevaz Afla¤›yolak Çeménjér Merkez Esenler Kuçki ispayirt Hizan Bolalan fiahmunis TatvanMollafad›l Mollafad›l Adilcevaz Beflkaynak Baykiflin Merkez O¤lakl› Arincik Hizan Budakl› Aflnak TatvanÖrentafl Harabasorik Adilcevaz Cevizdal› Hevek Merkez Sa¤›nl› Simos Hizan Çanakdüzü Komus TatvanYar›mada Karakeflifl Adilcevaz Çeltikli fieyhcuman Merkez Ak›nc› Hur Mutki Çavufllar Kirtvan TatvanGöldüzü Arin Adilcevaz Çobansuyu Herde Merkez Alatoprak Salansor Mutki Da¤dibi Ariskoh TatvanCemalettin Cemalettin Ahlat Dikme Sap Merkez Aydemir Horsink Mutki Dönertafl Cangis TatvanÇatala¤z› H›nin Ahlat Direktafl› Tutu Merkez Çatalsö¤üt Hafltak Mutki Düzcealan Çorsin TatvanÇukurtarla Hanik Ahlat Döflkaya Sizor Merkez Çaygeçit Çeménba¤dinan Mutki Göllü A¤küs TatvanDevelik Develik Ahlat Kar›nca Kanahdere Merkez Dereyolu Muzük Mutki Güntepe Halaç Engesor TatvanK›nal›koç S›frasor Ahlat Kayal›ba¤ Lirt-Lérd Merkez Sekiliyaz› Tatvan Mutki Harmanl› Pinkanis TatvanK›rkdönüm Hasük Ahlat K›nal› Hersud Merkez Üstyayla Aspincir Mutki Ka¤anl› Haynat TatvanKuflhane Kuflhane Ahlat Konalga Sivi Merkez Yeniköy Pürüdük Mutki Kaynarca Birikar TatvanSaka Vefltunk Ahlat Cumhuriyet Dereç / Kurudere Merkez Yumrumefle Ta¤ Mutki K›s›kl› Siyamîr TatvanSerinbay›r So¤urt Ahlat Ortakap› fietek Merkez Çi¤demalan ‹¤ik Mutki Koruklu Pürüs TatvanSeyrantepe Za¤¤i Ahlat Uçankufl Leylekan Merkez Kap›kaya Kortiyan Mutki Koyluca ⁄erzit TatvanSo¤anl› Patnos Ahlat Ünald› Yako Merkez Kaflak Kaflah Mutki Köprücük K›nd›ran›s TatvanTaflharman Té¤ut Ahlat Yarönü Kermete/Keremo Merkez Kayran Hersan Mutki Kuruyaka O¤vanis TatvanUludere Sor Ahlat Yeflils›rt Bocan Merkez Tolgal› Kayseran Mutki Kuflluca Pertevküt TatvanYeniköprü Karmuç Ahlat Yukar›yolak Çeménjor Merkez Yan›kçak›r Çeméni¤ik Mutki Nohutlu Vartinis TatvanYuvadam› Hersonk Ahlat Sar›konak Duhan Merkez Yaz›c›k Silind Mutki Kolbafl› Aveta¤ TatvanOvak›flla P›rhus Ahlat Akb›y›k ‹ko Hizan Yuval›dam Torh Mutki Sall›ca Kancas TatvanAkçaören A¤ceviran Ahlat Aladana fién Hizan Geyikp›nar Kolanis Mutki Sar›dal Küta Kesané TatvanAlak›r Kufltiyan Ahlat Bozp›nar Kamsar Hizan Kavakbafl› Tap Mutki Sö¤ütlü Alan TatvanBahçe Ba¤çe Ahlat Budakl› Kilibiyan Hizan Akp›nar Kilokan Mutki Suboyu Haciyan TatvanBurcukaya Mezik Ahlat Çal›flkanlar Kekolan Hizan Al›c›k Godiflkan Mutki Teknecik Hirintüs TatvanDilburnu Cizirok Ahlat Çay›r Sidres Hizan Alkoyun Misor Mutki Tosunlu Po¤a TatvanGölgören Hiyartank Ahlat Çökekyaz› Hirit Hizan Arpal›seki Puhunk Mutki Ulusoy Karçikan Vanik TatvanGüzelsu Tapavank Ahlat Ekinli Mezrei az Hizan Bo¤azönü Parsing Mutki Uslu A¤dat TatvanK›r›kkaya Kérs Ahlat Gökay Külat Hizan Bozburun Bilokan Mutki Yass›ca Ünsüs TatvanNazik Nazik Ahlat Gürece Selluh Hizan Çay›rl› Mezrei meran Mutki Yediveren K›nasor TatvanOtluyaz› Hulik Ahlat Horozdere Horus/Horhos Hizan Ç›¤›r Kor-Kür Mutki Yumrukaya S›nban TatvanYo¤urtyemez Yo¤urtyemez Ahlat ‹çlikaval ‹z Hizan Çitliyol Ta¤isor Mutki Uncular Perakom TatvanAfla¤›karaboy Karaboy süfla Merkez Kap›suyu Antalan Hizan Da¤arc›k Salapost Mutki Toprakl› Pinvan›s TatvanBaflhan Suvar ? Merkez Karaa¤aç fiambalut Hizan Da¤l›k fiinistiislam Mutki Yelkenli Refladiye TatvanÇal›düzü Enib-‹nip Merkez Karbast› Kursunç Hizan Erler Havarik Mutki Arpac›k K›sham GüroymakDe¤irmenalt› Por Merkez Karl›tepe Mezrei varabin Hizan Göztepe Plorik Mutki Afla¤›kolbafl› Morhajér GüroymakDeliktafl Sürüm Merkez Keklik Kemalan Hizan ‹kizler Kizank Mutki Budakl› A¤açur GüroymakDörta¤aç Kemah Merkez Koçlu Patyar Hizan Kapakl› Haçinan Mutki Cevizyata¤› Pavik GüroymakEkinli Mezru Merkez Koçyi¤it Bercüm /Bercüh Hizan Kayabafl› Sihors Mutki Çall› Pertük Güroymak‹çmeli Mergük Merkez Oymap›nar Best Hizan Kocainifl Güzük Mutki Çayaras› fieyhan GüroymakKireçtafl› Perhend Merkez Gayda Gayda/S›rmaçek Hizan Koyunlu Ohin Mutki Ç›tak Çita¤ GüroymakKonuksayar Kerb Merkez Süttafl› Gülpik Hizan Kufldili Babuta¤ Mutki De¤irmen M›flakflén GüroymakKoruk Koruk Merkez Tutumlu Kerné nizar Hizan Küllüce Tihp Mutki Gedikp›nar Bir›k GüroymakKömüryakan Hilorink Merkez Yaylac›k Akünüs Hizan Özenli Mahbuban Mutki Gölbafl› Serégolé GüroymakTabanözü Çüküs Merkez Yelk›ran Seaz Hizan Sar›çiçek Serkani Mutki Günk›r› Kotni GüroymakTatl›kaynak H›miçür Merkez Y›¤›nkaya Azgor Hizan Uran Ta¤vank Mutki Güzelli Seréfl›vé Güroymak

579

VII. Uluslararas› Van Gölü Havzas› SempozyumuThe Seventh International Symposium of Van Lake Region

Necmettin ELMASTAfiM. Sait fiAH‹NALP

Veysi GÜNAL

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

Tablo 1. Bitlis ‹lindeki Köylerin Listesi (Yeni ve Eski ‹sme Göre)

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

580

Necmettin ELMASTAfiM. Sait fiAH‹NALPVeysi GÜNAL


Kaynak: D‹E’nin 1927-1980 y›llar› aras›ndaki nüfus kay›tlar›, TÜ‹K-2011, Yöredeki arazi çal›flmalar› esnas›nda yap›lan mülakatlar.

Yayg›n Samo Merkez Yo¤urtlu Agor Hizan Yal›ntafl Çemi malor Mutki Kaleli M›flkan GüroymakYolyaz› Yam Merkez Yolbilen Halepur Hizan Yenido¤an Korsuvak Mutki Kavunlu Bizatün GüroymakYukar›karaboy Karaboy ulya Merkez A¤›lözü Büsekan Hizan Beflevler Londikdos Mutki Kekliktepe Misüri GüroymakYumurtatepe Papflén Merkez Akçevre P›rnaflén Hizan Ekizler Ta¤o Mutki Kufltafl› Has›k GüroymakKüllüce Hahréf Merkez Akdik Li Hizan Oluklu ‹zyan Mutki Oduncular Boryan GüroymakYücebafl Hart›koh Merkez Ball›ca Namhazuz Hizan Akçaa¤aç Defltesorik Mutki Özkavak Ozka¤ak GüroymakYanl›zçamlar Suvar Merkez ‹ncirli Pertak Hizan Aç›kalan Misi Mutki Sakl› S›rit GüroymakAkçal› Körcan Merkez Keçeli Kefkenis Hizan Ba¤aras› Mermend Mutki Sütderesi Mozek GüroymakAr›da¤ Kultik Merkez Örgülü Tasuh Hizan Ball› Herpi Mutki Tahtal› Tahtal› GüroymakAfla¤›ölek Olekajér Merkez Ürünveren Pars Hizan Çatalerik Niç Mutki Taflüstü Kor¤ak GüroymakBaflmakl› Papiznih Merkez Akflar fiiréz Hizan Gümüflkanat Keyburan Mutki Üzümveren Çapkis GüroymakBayramalan Alak Merkez Kolludere Hiflet Hizan Karabudak fiénik Mutki Yamaçköy Pav GüroymakÇay›rbafl› Çay›rbafl› Merkez Akça Çurinan Hizan Kafl›kl› fién Mutki Yaz›konak Nist GüroymakDerea¤z› Vanek Merkez Ball› Giran Hizan Kovanl› Erkangoti Mutki Yemiflveren Balekan GüroymakDo¤ruyol Simek Merkez Bölüklü Permis Hizan Salman Kinzu Mutki Yukar›kolbafl› Morhajor GüroymakGeçitbafl› Sanis Merkez Çatakde¤irmen Kifl Hizan Taflbo¤az Herpus Mutki Yayladere Sez GüroymakIl›cak Germav Merkez Day›lar fiandis Hizan Uzunyar Kûran Mutki

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNADI

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

Harita 2. Bitlis ‹linin Fiziki Haritas›

Köy yerleflmeleri, Fiziki Co¤rafya terimlerindenadlar›n› alan köyler ile Befleri ve ‹ktisadi Co¤rafyaterimlerinden adlar›n› alan köyler olarak kategorizeedilebilir (Do¤anay, 1994:333). Bu çal›flmada Bitlisilindeki köy adlar› do¤al ortam, befleri ortam veekonomik faaliyetlere göre s›n›fland›r›lm›flt›r. ‹ldekitoplam 347 köyden, 218 köyün eski isminin anlam›tespit edilebilmifltir. Köy yerleflmelerinin büyükço¤unlu¤u eski isimlerini Kürtçe, Ermenice, Arapçagibi dillerden alm›fllard›r. Eski köy isimlerinin %40’› do¤al ortam, %35’i befleri ortam, %11’iekonomik faaliyetlerden kaynaklanm›flt›r. Köylerin%14’ü de bu üç kategori d›fl›nda kalan ve di¤erolarak belirtilen (s›fat, eflya, anlam› bilinemeyenvb) özelliklerden ad›n› alm›flt›r (Tablo 2, fiekil 1).

581



Veysi GÜNAL

TOPLAM

31 31 14

218 218 100

Topografya 28 87 40

Litoloji-Toprak 3

Hidrografya 29

Biyoco¤rafya 24

‹klim 3

Yerleflme 24 76 35

Boy, Soy, fiah›s 45

Dini ve Tarihi-

Tar›msal Faaliyetler 10 24 11

Hayvanc›l›k 8

Sanayi Faaliyetleri 3

Ulafl›m 3

Ad›n KökeniKöy

Say›s›

Do¤alOrtam

BefleriOrtam

EkonomikFaaliyetler

Di¤erAdlar

Kültürel Yap› 7

Oran›(%)Toplam

Tablo 2. Bitlis ‹linde Köylerin Eski Adlar›n›nKökenlerine Göre S›n›fland›r›lmas›

fiekil 1. Bitlis ‹linde Köy Adlar›n›n (Eski) KökenlerineGöre S›n›fland›r›lmas›

2. 1. Adlar›n› Do¤al Ortam ÖzelliklerindenAlan KöylerBitlis ilindeki eski köy adlar›na bak›ld›¤›nda büyükbir bölümünün do¤al ortam özelliklerinden isminiald›¤› görülür. Nitekim ildeki köylerin %40’› adlar›n›topografya, litoloji, toprak, hidrografya, biyoco¤rafya(hayvan ve bitki) ve iklim gibi do¤al ortamözelliklerinden alm›flt›r (Tablo 3).

Do¤al ortam özelliklerinden ad›n› alan köylerinbüyük bir bölümü yamaç, tepe, vadi gibi topografikunsurlardan alm›flt›r. Bu grup içinde “tepe” anlam›nagelen köy isimlerinin önemli bir yere sahip oldu¤ugörülmektedir. Özellikle Güneydo¤u Toros da¤lar›üzerinde yer alan köylerde tepe isimleriyo¤unlaflmaktad›r. Giran (Ball›), Girfeki(Yumurtatepe), Girvés (Ekintepe), Kuç (Uzuntafl),Kuçki ‹spayirt (Esenler), Pars (Ürünveren), Parsing(Bo¤azönü), Plorik (Göztepe) köyleri kurulduklar›çevredeki tepelerden adlar›n› al›rken, Sipanajér(Afla¤›süphan) ve Sipanajor (Yukar›süphan) adlar›n›yak›nlar›ndaki da¤l›k kütleden alm›fllard›r.

Ad›n› kuruldu¤u vadi veya vadi yamac›ndan alanköyler de önemli bir yere sahiptir. Boryan(Oduncular), Kor (Ç›¤›r), Küran (Erencik), Küran(Uzunyar), Po¤a (Tosunlu) köyü vadi içlerindekurulan ve ad›n› vadilerin özelliklerinden alanköylerdir.

Ad›n› yak›n›nda kuruldu¤u gölden ya da gölk›y›s›ndan alan Arin (Göldüzü), Arincikos(Kavufltuk), Cizirok (Dilburnu) gibi köylermevcuttur. Topografik unsurlardan ad›n› alanköylerin bir di¤er k›sm› da kuruldu¤u zeminindüz, düzlük, ova veya çanak fleklinde olmas›naba¤l› olarak adland›r›lm›fllard›r. Kuruldu¤u düzlükalanlardan ad›n› alan köyler; Defltesorik (Akçaa¤aç),Meydan ve Tap (Kavakbafl›) köyleridir. Kuruldu¤uçukur, çanak zeminlerden ad›n› alan köyler iseÇ›lhor (Benekli), Kaz›k (Ayd›nlar), Kortiyan(Kap›kaya) ve Por (De¤irmenalt›) köyleridir.

Köy yerleflmelerinin bir k›sm› bulunduklar› yerinlitolojik özelliklerini hat›rlatmaktad›r. Salansor(Alatoprak) köyü çevredeki k›rm›z›ms› kayaçlardan;A¤açur (Budakl›) köyü ismini kuruldu¤u alandakisar› renkli topraklardan alm›flt›r.

Köylerin adland›r›lmas›nda etkili olan do¤al ortamözelliklerinden biri de hidrografik kaynaklard›r.‹ldeki do¤al ortam özelliklerinden ad›n› alanköylerin %28’i hidrografik kaynaklara

582



Sipanajér Afla¤›süphan Adilcevaz Afla¤›süphan Topografya Da¤ Çeménjor Yukar›yolak Merkez Yukar›dere Hidrografya AkarsuSipanajor Yukar›süphan Adilcevaz Yukar›süphan Topografya Da¤ Bercüm /Bercüh Koçyi¤it Hizan Kanalönü Hidrografya AkarsuKaz›k Ayd›nlar Adilcevaz Çukur Topografya Çanak Best Oymap›nar Hizan Dere Hidrografya AkarsuArincikos Kavufltuk Adilcevaz K›y› yan› Topografya K›y› Akünüs Yaylac›k Hizan Gözeler Hidrografya KaynakArin Göldüzü Adilcevaz K›y› Topografya K›y› Çeméhacimehmet Hac›mehmet Hizan Hac›mehmet Deresi Hidrografya AkarsuCizirok Dilburnu Ahlat Yar›mada Topografya Ada Avilcin Sar›tafl Hizan Cinsuyu Hidrografya AkarsuPor De¤irmenalt› Merkez Çukur Topografya Çukur Çemêurus So¤uksu Hizan Urus Deresi Hidrografya AkarsuKultik Ar›da¤ Merkez Gedikli Topografya Yamaç Çeménba¤d›nan Çaygeçit Mutki Ba¤dinan Deresi Hidrografya AkarsuPars Ürünveren Hizan Tümsek Topografya Tepe Çeméni¤ik Yan›kçak›r Mutki ‹¤ik Deresi Hidrografya AkarsuGiran Ball› Hizan Tepeler Topografya Tepe Serkani Sar›çiçek Mutki P›narbafl› Hidrografya KaynakGirvés Ekintepe Hizan Tepeli Topografya Tepe Çemémalor Yal›ntafl Mutki Malor Çay› Hidrografya AkarsuKüran Erencik Hizan Derince Topografya Vadi A¤küs/ Ahkis Göllü Tatvan Durgunsu Hidrografya Sulak AlanMeydan Meydan Hizan Meydan Topografya Düzlük K›zvak K›y›düzü Tatvan Ekflisu Hidrografya KaynakKuç Uzuntafl Hizan Tafltepe Topografya Tepe A¤dat Uslu Tatvan Tuzla Hidrografya KaynakKuçki ispayirt Esenler Hizan Tafltepe Topografya Tepe K›nasor Yediveren Tatvan Üzümdere Hidrografya AkarsuKortiyan Kap›kaya Mutki Çukurlar Topografya Çukur Bir›k Gedikp›nar Güroymak Kuyucuk Hidrografya Su KuyusuTap Kavakbafl› Mutki Düzlük Topografya Düzlük Serégolé Gölbafl› Güroymak Gölbafl› Hidrografya GölParsing Bo¤azönü Mutki Yüksek Yer Topografya Tepe Uri Danac› Adilcevaz Sö¤ütlü Biyoco¤rafya A¤açKor-Kür Ç›¤›r Mutki Derin Vadi Topografya Vadi Refladar Karafleyh Adilcevaz Karaa¤aç Biyoco¤rafya A¤açPlorik Göztepe Mutki Tepecik Topografya Tepe Za¤¤i Seyrantepe Ahlat Çiçekli Biyoco¤rafya ÇiçekDefltesorik Akçaa¤aç Mutki K›z›lova Topografya Ova Té¤ut Taflharman Ahlat Karaa¤açl› Biyoco¤rafya A¤açKûran Uzunyar Mutki Derince Topografya Vadi Kuflhane Kuflhane Ahlat Kuflhan Biyoco¤rafya HayvanMeydan Meydan Mutki Meydan Topografya Düzlük Çay›rbafl› Çay›rbafl› Merkez Çay›rbafl› Biyoco¤rafya Çay›rÇ›lhor Benekli Tatvan Su Çukuru Topografya Çukur Mergük ‹çmeli Merkez Otlak Biyoco¤rafya Çay›rGirfeqi Yumurtatepe Tatvan Fekitepe Topografya Tepe Kavakdibi Kavakdibi Merkez Kavakdibi Biyoco¤rafya A¤açPo¤a Tosunlu Tatvan Oluk Topografya Vadi Hilorink Kömüryakan Merkez Hilorink bitkisi Biyoco¤rafya BitkiMezretafl Kayada¤ Merkez Mezratafl Litoloji-Toprak Kaya Hersud K›nal› Merkez Sazl›kl› Biyoco¤rafya Sazl›kSalansor Alatoprak Mutki K›rm›z›tafl Litoloji-Toprak Kaya Leylekan Uçankufl Merkez Leylekler Biyoco¤rafya HayvanA¤açur Budakl› Güroymak Sar›toprak Litoloji-Toprak Toprak Puns Derince Hizan Yuvalar Biyoco¤rafya Kufl Yuvas›Germav Il›cak Merkez S›caksu Hidrografya Jeotermal Kaynak Antalan Kap›suyu Hizan Meralar? Biyoco¤rafya OtlakAyg›rgölü Ayg›rgölü Adilcevaz Ayg›rgölü Hidrografya Göl fiambalut Karaa¤aç Hizan fiambalut (Mefle) Biyoco¤rafya A¤açArç›ra Akç›ra Adilcevaz Suönü Hidrografya Göl Talars Elmac›k Hizan Yefliller Biyoco¤rafya BitkiS›frasor K›nal›koç Ahlat Saç›kdere Hidrografya Akarsu ‹ndis / Êndis Sarpkaya Hizan Meralar Biyoco¤rafya OtlakNazik Nazik Ahlat Nazik Gölü Hidrografya Göl ‹¤ik Çi¤demalan Mutki Saz Biyoco¤rafya Sazl›kH›miçür Tatl›kaynak Merkez ‹çmesuyu Hidrografya Kaynak Muzük Dereyolu Mutki Çiçek Biyoco¤rafya BitkiÇeménjér Afla¤›yolak Merkez Afla¤›dere Hidrografya Akarsu Ent E¤ritafl Tatvan Mera Biyoco¤rafya OtlakTutu Direktafl› Merkez Ekfli Hidrografya Kaynak Vartinis Nohutlu Tatvan Güllük Biyoco¤rafya GülKanahdere Kar›nca Merkez Kanahdere Hidrografya Akarsu Seréfl›vé Güzelli Güroymak A¤açbafl› Biyoco¤rafya A¤açDereç / Kurudere Cumhuriyet Merkez Kurudere Hidrografya Akarsu M›flkan Kaleli Güroymak Fareler Biyoco¤rafya HayvanOlekajér Afla¤›ölek Merkez Afla¤›dere? Hidrografya Akarsu Enib-‹nip Çal›düzü Merkez Sis ? ‹klim SisOlekajor Yukar›ölek Merkez Yukar›dere? Hidrografya Akarsu Baykiflin Beflkaynak Merkez Rüzgarçeken ‹klim Rüzgarfietek Ortakap› Merkez Irmak Hidrografya Akarsu Herpi Ball› Mutki Güneflli ‹klim Günefl

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNESK‹

ADININANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNESK‹ ADININ

ANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

Tablo 3. Adlar›n› Do¤al Ortam Özelliklerinden Alan KöylerKaynak: Köylerin eski adlar› ve eski adlar›n›n anlam›, yöredeki arazi çal›flmalar› esnas›nda yap›lan mülakatlardan, D‹E’nin 1927-1980 y›llar› aras›ndaki nüfus kay›tlar›ndan, yöre ile ilgili olarak

yap›lm›fl olan ve bu çal›flman›n bibliyografyas›nda yer alan çal›flmalardan ve baz› web sayfalar›ndan yararlan›larak haz›rlanm›flt›r.

dayanmaktad›r. Hidrografik kaynaklara göreadland›r›lan köylerin büyük bir bölümünün ad›n›nkökeni akarsulara dayanmaktad›r. Nitekim, Avilcin(Sar›tafl), Bercüh (Koçyi¤it), Best (Oymap›nar),Çemani i¤ik (Yukar›çak›r), Çemenba¤dinan(Çaygeçit), Çeméhac›mehmet (Hac›mehmet),Çeménjor (Yukar›yolak), Çeménjer (Afla¤›yolak),Çeméurus (So¤uksu), Çemémalor (Yal›ntafl),Dereç/Kurudere (Cumhuriyet), Kanahdere(Kar›nca), K›nasor (Yediveren), Küta Kesané(Sar›dal), S›fresor (K›nal›koç), fietek (Ortakap›)köyleri adlar›n› yak›n›nda kurulduklar› akarsulardanalm›fllard›r.

Ad›n› kaynaklardan alan köyler de önemli bir yeresahiptir. Nitekim, A¤dat (Uslu), Akünüs (Yaylac›k)Germav (Il›cak), H›miçür (Tatl›kaynak), K›zvak

(K›y›düzü), Serkani (Sar›çiçek) köyleri isimleriniçevrelerindeki su kaynaklar›ndan alm›fllard›r.‹nsanlar köyleri adland›r›rken köy çevresindekiklimatik özelliklerden de etkilenmifllerdir. ‹ldeiklim elemanlar›ndan ad›n› alan 3 köy yerleflmesivard›r. Bunlardan Enip (Çal›düzü) sisten, Baykiflin(Beflkaynak) rüzgardan, Herpi (Ball›) günefltenad›n› alm›flt›r.

Köyler isimlendirilirken biyoco¤rafya unsurlar›ndanda yararlan›lmaktad›r. ‹lin güneyinde uzananGüneydo¤u Toroslar›n zengin bir bitki örtüsünesahip olmas› köylerin adland›r›lmas›na kaynakl›ketmifltir. ‹lde ad›n› bitki örtüsünden alan köy say›s›19’dur. Kavakdibi, Seréfl›ve (Güzelli), fiambalut(Karaa¤aç), Té¤ut (Taflharman), Uri (Danac›)köyleri isimlerini a¤açlardan al›rken; Hersud

583



Veysi GÜNAL

(K›nal›), Hilorink (Kömüryakan), Koruk, Müzük(Dereyolu), Talars (Elmac›k), Vartinis (Nohutlu),Za¤i (Seyrantepe) köyleri çeflitli bitki türlerindenadlar›n› alm›fllard›r. Çay›r ve otlaklardan adlar›n›alan köyler de mevcuttur. Bunlar›n bafll›calar›Antalan (Kap›suyu), Çay›rbafl›, End (E¤ritafl), ‹¤ik(Çi¤demalan), ‹ndis (Sarpkaya), Mergük (‹çmeli)köyleridir. Öte yandan Leylekan (Uçankufl), M›flkan(Kaleli), Puns (Derince) köyleri adlar›n› do¤alortamdaki hayvanlardan alm›fllard›r (Tablo 3).

2. 2. Adlar›n› Befleri Ortam ÖzelliklerindenAlan KöylerBitlis ilindeki köylerin %35’i eski adlar›n› befleriçevre unsurlar›ndan alm›flt›r. Befleri ortamözelliklerden ad›n› alan köylerin ço¤unlu¤unda

boy, soy ve flah›s isimleri kullan›lm›flt›r. Bukategoride yer alan köyler befleri ortamözelliklerden ad›n› alan köylerin yar›dan fazlas›na(%59) tekabül etmektedir.

Boy, soy isimlerinden ad›n› alan köylerin bafll›calar›;Alukan (Üçevler), Balekan (Çal›düzü), Balekan(Yemiflveren), Godiflkan (Al›c›k), Karaboy Süfla(Afla¤›karaboy), Karaboy Ulya (Yukar›karaboy),Kemalan (Keklik), Kurtikan (Tokaçl›), Reflan(Sa¤›rkaya), fieyhan (Çayaras›), fieyhcuman (Çeltikli)köyleridir. Baz› köyler ise, isimlerini yerleflmeyikuran flahs›n isminden alm›fllard›r. Cemalettin,Molafad›l, Karafleyh (Yar›mada), Mustafa (Y›ld›z),Samo (Yayg›n), Yako (Ünald›) köyleri bu flekildeadlar›n› alm›fllard›r (Tablo 4).

Virangazi Çanakyayla Adilcevaz Ören Yeri Yerleflme Ören yeri Bocan Yeflils›rt Merkez Boca’lar Boy, Soy, fiah›s SoyManik Gölüstü Adilcevaz Konakc›k Yerleflme Konak Hor Kürtler Yukar›balc›lar Merkez Hor Kürtler Boy, Soy, fiah›s SoyNorfléncik Harmantepe Adilcevaz Yeni Köycük Yerleflme Köy Karaboy ulya Yukar›karaboy Merkez Yukar› Karaboy Boy, Soy, fiah›s BoyNorflén Heybeli Adilcevaz Yeni Köy Yerleflme Köy Busekan A¤›lözü Hizan Busek’ler Boy, Soy, fiah›s SoyHarabasorik Örentafl Adilcevaz K›z›l Harabe Yerleflme Ören yeri Çurinan Akça Hizan Sar›’lar Boy, Soy, fiah›s SoyA¤ceviran Akçaören Ahlat Akça Ören Yerleflme Ören yeri Kilibiyan Budakl› Hizan Kilibi’ler Boy, Soy, fiah›s SoyHanik Çukurtarla Ahlat Evcik Yerleflme Konut Kekolan Çal›flkanlar Hizan Kekollar Boy, Soy, fiah›s SoyPatnos So¤anl› Ahlat Odunluk Yerleflme Odunluk Suzan Do¤anc› Hizan Suz’lar Boy, Soy, fiah›s SoyMiryanis Ayranc›lar Merkez Beyler Yurdu Yerleflme Yerleflim Yeri Pisyan Harmandöven Hizan Okçu’lar Boy, Soy, fiah›s SoyKümüs Yuvac›k Merkez Komlar Yerleflme Kom Yerleflmesi Kemalan Keklik Hizan Kemal’ler Boy, Soy, fiah›s SoyKasrik Narl›dere Merkez Konakc›k Yerleflme Konak Reflan Sa¤›rkaya Hizan Reflan’lar Boy, Soy, fiah›s BoyDuhan Sar›konak Merkez ‹ki ev Yerleflme Han Kilokan Akp›nar Mutki Kilok’lar Boy, Soy, fiah›s BoyPapflén Yumurtatepe Merkez Öz Köy Yerleflme Köy Godiflkan Al›c›k Mutki Godiflk’ler Boy, Soy, fiah›s Boyfién Aladana Hizan Köy Yerleflme Köy Bilokan Bozburun Mutki Bilal’ler Boy, Soy, fiah›s SoyMezrei az Ekinli Hizan Az Mezras› Yerleflme Mahalle (Mezra) Keyburan Gümüflkanat Mutki Keybur’lar Boy, Soy, fiah›s SoyMezrei varabin (K) Karl›tepe Hizan Varabin Mezras› Yerleflme Mahalle (Mezra) Hersan Kayran Mutki Hersan’lar Boy, Soy, fiah›s SoyP›rnaflén Akçevre Hizan Sa¤lam köy Yerleflme Köy Aleman Örenlik Tatvan Alim’ler Boy, Soy, fiah›s SoyPertak ‹ncirli Hizan Kalecik Yerleflme Kale ‹zyan Oluklu Mutki ‹z’ler Boy, Soy, fiah›s SoyMezrei end/Ki¤és Ortaca Hizan End Mezras› Yerleflme Mahalle (Mezra) Kayseran Tolgal› Mutki Kayser’ler Boy, Soy, fiah›s SoyMezrei Meran (K) (K) Çay›rl› Mutki Yerleflme Yerleflme Mahalle (Mezra) Balekan Çal›düzü Tatvan Balek’ler Boy, Soy, fiah›s Boyfiinistiislam Da¤l›k Mutki ‹slam Köyü? Yerleflme Köy Halaç Engesor Güntepe Tatvan Halac’lar Boy, Soy, fiah›s SoyTa¤o Ekizler Mutki Mahalle Yerleflme Mahalle ⁄erzit Koyluca Tatvan Garzanl›’lar Boy, Soy, fiah›s BoyBabuta¤ Kufldili Mutki Ata Mahallesi Yerleflme Mahalle Alan Sö¤ütlü Tatvan Al’lar Boy, Soy, fiah›s SoyÇorflen Düzcealan Tatvan Kuru köy Yerleflme Köy Haciyan Suboyu Tatvan Hac›’lar Boy, Soy, fiah›s SoyPertevküt Kuflluca Tatvan Kaleli Yerleflme Kale Kurtikan Tokaçl› Tatvan Kurtik’ler Boy, Soy, fiah›s SoyAvata¤ Kolbafl› Tatvan Abad Mahalle Yerleflme Mahalle Boryan Oduncular Güroymak Bay›rl›lar Boy, Soy, fiah›s Soyfiénik Karabudak Mutki Köycük Yerleflme Köy fieyhan Çayaras› Güroymak fieyh’ler Boy, Soy, fiah›s Soyfién Kafl›kl› Mutki Köy Yerleflme Köy Balekan Yemiflveren Güroymak Balek’ler Boy, Soy, fiah›s BoyTa¤ Yumrumefle Mutki Mahalle Yerleflme Mahalle Mollafad›l Mollafad›l Adilcevaz Mollafad›l Boy, Soy, fiah›s fiah›sTa¤isor Çitliyol Mutki K›z›l Mahalle? Yerleflme Mahalle Karakeflifl Yar›mada Adilcevaz Karakeflifl Boy, Soy, fiah›s fiah›sKomus Çanakdüzü Tatvan A¤›llar Yerleflme A¤›l Mustafa Y›ld›z Adilcevaz Mustafa Boy, Soy, fiah›s fiah›sPertük Çall› Güroymak Kalecik Yerleflme Kale Cemalettin Cemalettin Ahlat Cemalettin Boy, Soy, fiah›s fiah›sÇita¤ Ç›tak Güroymak Da¤ Mahallesi? Yerleflme Mahalle Yako Ünald› Merkez Yako Boy, Soy, fiah›s fiah›sM›fla¤flén De¤irmen Güroymak Öz Köy Yerleflme Köy Samo Yayg›n Merkez Samo Boy, Soy, fiah›s fiah›sOzka¤ak Özkavak Güroymak Y›lan Kent Yerleflme Kent Kermete/Keremo Yarönü Merkez Keremo? Boy, Soy, fiah›s fiah›sNist Yaz›konak Güroymak Konak Yerleflme Konak ‹ko Akb›y›k Hizan ‹ko? Boy, Soy, fiah›s fiah›sHoranis Karfl›yaka Adilcevaz Hor’lar Boy, Soy, fiah›s Soy Selluh Gürece Hizan Selluh? Boy, Soy, fiah›s fiah›sCangiran Cihangir Adilcevaz Cangir’ler Boy, Soy, fiah›s Boy Refladiye Yelkenli Tatvan Refladiye Boy, Soy, fiah›s fiah›sKorcan Akçal› Merkez Korcan Boy, Soy, fiah›s Soy Tapavank Güzelsu Ahlat Ova Manast›r› Dini Yap› Manast›rKaraboy süfla Afla¤›karaboy Merkez Afla¤› Karaboy Boy, Soy, fiah›s Boy Vanek Derea¤z› Merkez Manast›r Dini Yap› Manast›rfieyhcuman Çeltikli Merkez fieyhcuma’l›lar Boy, Soy, fiah›s Soy Haçukan A¤açdere Merkez Hristiyanlar Dini Yap› Dini GrupMagrebiyan Keklikdüzü Merkez Bat›l›’lar Boy, Soy, fiah›s Soy Haçinan Kapakl› Mutki Haçl›lar Dini Yap› Dini GrupMahbuban Özenli Mutki Mahbub’lar Boy, Soy, fiah›s Soy Tatvan Sekiliyaz› Mutki Aziz Dini Yap› Dini fiah›sZizan Sarpkaya Merkez Ziz’ler Boy, Soy, fiah›s Soy Ta¤vank Uran Mutki Mahalle Manast›r› Dini Yap› Manast›rAlukan Üçevler Merkez Aluk’lar Boy, Soy, fiah›s Soy Karçikan Vanik Ulusoy Tatvan Küçük Manast›r Dini Yap› Manast›r

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNESK‹

ADININANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE


ANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

Tablo 4. Adlar›n› Befleri Çevre Özelliklerinden Alan KöylerKaynak: Köylerin eski adlar› ve eski adlar›n›n anlam›, yöredeki arazi çal›flmalar› esnas›nda yap›lan mülakatlardan, D‹E’nin 1927-1980 y›llar› aras›ndaki nüfus kay›tlar›ndan, yöre ile ilgili olarak


584



Befleri ortam özelliklerinden kaynaklanan köyisimlerinin %32’sinde yerleflme co¤rafyas› ile ilgiliterimler kullan›lm›flt›r. Bu yerleflmelerin bir k›sm›ismini mezra, mahalle gibi yerleflmelerdenalmaktad›r.Bu köylerin bafll›calar›; Mezrei az (Ekinli), Mezreiend (Ortaca), Mezrei varabin (Karl›tepe), Komüs(Çanakdüzü), Kümüs (Yuvac›k), Ta¤ (Yumrumefle),Ta¤isor (Çitliyol), Ta¤o (Ekizler) köyleridir. Köylerinbir bölümü de konutlar›n say›s›, konutlar›n özelli¤i,yerleflmenin gösterdi¤i form gibi unsurlardanadlar›n› alm›fllard›r. Bunlara Duhan (Sar›konak),Han›k (Çukurtarla), Kasrik (Narl›dere), Manik(Gölüstü), Nist (Yaz›konak) köyleri örnekgösterilebilir. Öte yandan eski yerleflmekal›nt›lar›ndan ad›n› alan köyler de mevcuttur.A¤ceviran (Akçaören), Harabasorik (Örentafl),Pertak (‹ncirli), Virangazi (Çanakyayla) köylerieski yerleflme kal›nt›lar›ndan ad›n› alan köyleriteflkil etmektedir.

‹ldeki köylerin bir k›sm› yak›n›ndaki ya da içindekidini yap›lardan isimlerini alm›fllard›r. Haçinan(Kapakl›), Haçukan (A¤açdere), Ta¤vank (Uran),Tapavank (Güzelsu), Vanek (Derea¤z›) bunlar›nbafll›calar›d›r (Tablo 4).

2. 3. Adlar›n› Ekonomik Faaliyetlerden AlanKöyler‹lde ekonomik faaliyetlerden ad›n› alan köylerinsay›s› düflüktür (24 köy). Bu köylerin 10’u ekip-biçmeye dayal› tar›msal faaliyetlerden, 8’ihayvanc›l›k faaliyetlerinden, 3’u sanayi (atölye,ev- evsel) faaliyetlerinden, 3’ü ulafl›mdan adlar›n›alm›fllard›r (Tablo 4).

‹ldeki 10 köy yerleflmesi ismini yo¤un olarakyap›lan ekili-dikili tar›m faaliyetlerinden alm›flt›r.

Bahçe Bahçe Ahlat Bahçe Tar›msal Faaliyetler Bahçe Tar›m› ‹z / Êz ‹çlikaval Hizan S›¤›rl› Hayvanc›l›k BüyükbaflHasük K›rkdönüm Ahlat Bey Arazisi Tar›msal Faaliyetler Bey Arazisi Misor Alkoyun Mutki K›rm›z› Koyun Hayvanc›l›k KüçükbaflSürüm Deliktafl Merkez Sürüm Tar›msal Faaliyetler Ekip-Biçme ‹z Çevre Tatvan S›¤›rl› Hayvanc›l›k BüyükbaflMezru Ekinli Merkez Tarla Tar›msal Faaliyetler Tar›m Arazisi Sak K›rkbulak Tatvan Manda Yavrusu Hayvanc›l›k BüyükbaflKoruk Koruk Merkez Koruk Tar›msal Faaliyetler Ekip-Biçme Morhajér Afla¤›kolbafl› Güroymak Afla¤› Tavuk Hayvanc›l›k KümesGülpik Süttafl› Hizan Ekip-Biçme Tar›msal Faaliyetler Ekip-Biçme Morhajor Yukar›kolbafl› Güroymak Yukar› Tavuk Hayvanc›l›k KümesGüzük Kocainifl Mutki Cevizlik Tar›msal Faaliyetler Bahçe Tar›m› Çirçax Kalkanl› Hizan Su De¤irmeni Sanayi Faaliyetleri De¤irmenAdaba¤ Adaba¤ Tatvan Adaba¤ Tar›msal Faaliyetler Ba¤ Tar›m› Z›¤ak Sar›kum Tatvan Kafes (Kam›fltan) Sanayi Faaliyetleri AtölyeH›nzorkin Hanelmal› Tatvan Elma Pahas›? Tar›msal Faaliyetler Bahçe Tar›m› Tahtal› Tahtal› Güroymak Tahtal› Sanayi Faaliyetleri A¤aç SanayisiHas›k Kufltafl› Güroymak Bey Arazisi Tar›msal Faaliyetler Tar›m Arazisi Karmuç Yeniköprü Ahlat Köprü Ulafl›m KöprüKoçeri Erikba¤› Adilcevaz Göçebe Hayvanc›l›k Göçebe Suvar ? Baflhan Merkez Binici Ulafl›m BiniciDevelik Develik Ahlat Develik Hayvanc›l›k Develik Suvar Yanl›zçamlar Merkez Binici Ulafl›m Binici

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNESK‹

ADININANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE


ANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

Tablo 5. Adlar›n› Ekonomik Faaliyetlerden Alan KöylerKaynak: Köylerin eski adlar› ve eski adlar›n›n anlam›, yöredeki arazi çal›flmalar› esnas›nda yap›lan mülakatlardan, D‹E’nin 1927-1980 y›llar› aras›ndaki nüfus kay›tlar›ndan, yöre ile ilgili olarak


Bunlar Adaba¤, Bahçe, Gülpik (Süttafl›), Güzük(Kocainifl), H›nzorkin (Hanelmal›), Hasuk(K›rkdönüm), Has›k (Kufltafl›), Mezru (Ekinli),Sürüm (Deliktafl) köyleridir. 8 köy yerleflmesininisimlendirilmesinde hayvanc›l›k faaliyetleri etkiliolmufltur. Örne¤in Develik, Ez (‹çlikaval), Köçeri(Erikba¤›), Misor (Alkoyun), Morhajér(Afla¤›kolbafl›), Morhajor (Yukar›kolbafl›), Sak(K›rkbulak) köyleri isimlerini hayvanc›l›kfaaliyetinden alm›fllard›r. Öte yandan Ç›çax(Kalkanl›), Tahtal›, Z›¤ak (Sar›kum) köyleri adlar›n›sanayi (atölye ve evsel) faaliyetlerinden al›rken;Karmuç (Yeniköprü), Suvar (Baflhan), Suvar(Yanl›zçamlar) adlar›n› ulafl›m ile ilgili unsurlardanalm›flt›r.

2. 4. Adlar›n› Di¤er Unsurlardan Alan Köyler‹lde do¤al ortam, befleri ve ekonomik faaliyetlerdenad›n› alan köylerin d›fl›nda s›fat ile eflya kökenlive anlam› bilinemeyen köyler de mevcuttur. Di¤eradlar kategorisinde yer alan köylerin say›s› 18’dir.Bu köylerden 15’i durum, renk, büyüklük gibis›fat türlerinden ad›n› al›rken, 2’si gelenek-görenekten (Yo¤urtyemez, Oranis-Anadere), 1köy yerleflmesi (Karakol) de askeri yap›dan ad›n›almaktad›r (Tablo 6).

III. KÖYLER‹N YEN‹ ADLARINA GÖRESINIFLANDIRILMASIBitlis ilindeki köylerin büyük ço¤unlu¤ununismi de¤ifltirilmifltir. Yeni isimler itibariyleköylerin adlar›na bak›ld›¤›nda eski isimlerdeoldu¤u gibi do¤al ortam özelliklerinden ad›n›alan köylerin en büyük kategoriyi oluflturdu¤ugörülür. Nitekim ildeki köylerin %49’u yeniisimlerini do¤al ortam özelliklerinden alm›flt›r.‹ldeki köylerin %20’si ekonomik faaliyetlerden,%16’s› ise befleri ortam özelliklerinden ad›n›

585



Veysi GÜNAL

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE

KÖYÜNESK‹

ADININANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

KÖYÜNESK‹ADI

KÖYÜNYEN‹ADI

KÖYÜNBA⁄LI

OLDU⁄U‹LÇE


ANLAMI

KÖYÜNADININ

KATEGOR‹S‹

KÖYADININKÖKEN‹

Tablo 6. Adlar›n› Di¤er Unsurlardan Alan KöylerKaynak: Köylerin eski adlar› ve eski adlar›n›n anlam›, yöredeki arazi çal›flmalar› esnas›nda yap›lan mülakatlardan, D‹E’nin 1927-1980 y›llar› aras›ndaki nüfus kay›tlar›ndan, yöre ile ilgili olarak


alm›flt›r. Köylerin %15’i de bu üç kategori d›fl›ndakalan ve di¤er olarak belirtilen (s›fat, eflya, anlam›bilinemeyen vb) özelliklerden ad›n› alm›flt›r (Tablo7, fiekil 2).

Tablo 7. Bitlis ‹lindeki Yeni Köy Adlar›n›nKökenlerine Göre S›n›fland›r›lmas›

TOPLAM

52 52 15

347 347 100

Topografya 59

Litoloji-Toprak 31

Hidrografya 42

Biyoco¤rafya 35

‹klim 2

Yerleflme 20

Boy, Soy, fiah›s 35

Askeri Yap› 2

Tar›msal Faaliyetler 30

Hayvanc›l›k 16

Sanayi Faaliyetleri 7

Ulafl›m 15

Madencilik 1

Ad›n KökeniKöy

Say›s›

Do¤alOrtam

BefleriOrtam

EkonomikFaaliyetler

Di¤erAdlar

Oran›(%)Toplam

169 49

57 16

69 20

fiekil 2. Bitlis ‹linde Yeni Köy Adlar›n›nKökenlerine Göre S›n›fland›r›lmas›

3. 1. Adlar›n› Do¤al Ortam ÖzelliklerindenAlan Köyler‹nceleme alan›nda topografik faktörler önemlisay›da köy adlar›na kaynakl›k etmektedir. Yeniisimler itibariyle ildeki köylerinin %35’i topografyaözelliklerden isim alm›flt›r. Da¤l›k alanlardakiyamaç, tepe, s›rtlar ile platolar, düzlük alanlar,akarsu vadileri, göl k›y›lar› köylerinisimlendirilmesinde yararlan›lan bafll›ca unsurlar›meydana getirmektedir. Afla¤›süphan, Da¤dibi,

Da¤l›k, Düzcealan, Esenk›y›, Güntepe, Harmantepe,Karl›tepe, Kayada¤, Keklikdüzü, K›y›düzü, Meydan,Yar›mada, Yeflils›rt, Yukar›süphan topografikfaktörlerden ismini alan köylere örnek teflkil edenbafll›ca köylerdir (Tablo 8). Dikkat edildi¤indetopografya kaynakl› köy adlar› topografyan›nözelli¤ini de içermektedir.

‹lde çok say›da akarsu, kaynak ve göllerin varl›¤›naba¤l› olarak hidrografik kaynaklardan ismini alanköylerin say›s› bir hayli fazlad›r. Nitekim do¤alortam özelliklerinden ismini alan köylerin %25’ihidrografik kaynaklarla ilgilidir. Hidrografikkaynaklardan ad›n› alan köylere A¤açdere, Arin,Ayg›rgölü, Bahçedere, Geyikp›nar, Gölbafl›,Güzelsu, Horozdere, Il›cak, Koyunp›nar›, Küçüksu,Nazik, Oymap›nar, Suboyu, Tatl›kaynak, Uludere,Yayladere köyleri gösterilebilir (Tablo 8).

‹ldeki köylerin %21’i ad›n› biyoco¤rafya (bitki vehayvan) unsurlar›ndan alm›flt›r. ‹lde yükselti fark›n›nfazla olmas› nedeniyle genel olarak bölgede görülenkarasal iklim özellikleri alanlara göre de¤iflikliklergöstermektedir. Bu durum da çeflitli bitki türlerinin

Mezik Burcukaya Ahlat Büyükler S›fat Büyüklük Oran›s Anadere Tatvan Konuklar ? Gelenek-Görenek KonukSor Uludere Ahlat K›rm›z› S›fat Renk Kufltiyan Alak›r Ahlat Öldürülenler S›fat DurumLirt/Lérd Kayal›ba¤ Merkez Iss›z S›fat Özellik Karakol Karakol Adilcevaz GözetlemeYeri Askeri Yap› GözetlemeYeriKerné nizar Tutumlu Hizan Kuzey Kerni? S›fat Yön Hulik Otluyaz› Ahlat Sa¤›rca S›fat DuyuNors-Nurs Kepirli Hizan Yeniler S›fat Durum Yo¤urtyemez Yo¤urtyemez Ahlat Yo¤urtyemez Gelenek-Görenek Yeme-‹çmeHur Ak›nc› Mutki K›sa S›fat Durum Vastin Yayalar Merkez Yorgun S›fat DurumMisi Aç›kalan Mutki Büyük S›fat Büyüklük Hürmüz A¤açköprü Merkez Öz S›fat ÖzellikÎrgankodi Kovanl› Mutki Uzun Kuflak S›fat Durum Li Akdik Hizan Dolu S›fat DurumKamer Obuz Tatvan Esmer? S›fat Renk Sevi Konalga Merkez Yetim? S›fat Durum

Afla¤›süphan Adilcevaz Topografya Da¤ Yumrukaya Tatvan Litoloji-Toprak KayaçHarmantepe Adilcevaz Topografya Tepe Toprakl› Tatvan Litoloji-Toprak ToprakKarfl›yaka Adilcevaz Topografya Yamaç Çall› Güroymak Litoloji-Toprak KayaçAkyaz› Adilcevaz Topografya Düzlük Kufltafl› Güroymak Litoloji-Toprak KayaçEsenk›y› Adilcevaz Topografya K›y› Taflüstü Güroymak Litoloji-Toprak KayaçYar›mada Adilcevaz Topografya Yar›mada Ayg›rgölü Adilcevaz Hidrografya GölGöldüzü Adilcevaz Topografya Düzlük Bahçedere Adilcevaz Hidrografya AkarsuYukarsüphan Adilcevaz Topografya Da¤ Gölüstü Adilcevaz Hidrografya GölSerinbay›r Ahlat Topografya Yamaç Gölgören Ahlat Hidrografya GölSeyrantepe Ahlat Topografya Tepe Uludere Ahlat Hidrografya AkarsuDilburnu Ahlat Topografya K›y› Güzelsu Ahlat Hidrografya KaynakOtluyaz› Ahlat Topografya Düzlük Nazik Ahlat Hidrografya GölÇal›düzü Merkez Topografya Düzlük ‹çmeli Merkez Hidrografya KaynakTabanözü Merkez Topografya Zemin Afla¤›ölek Merkez Hidrografya AkarsuYolyaz› Merkez Topografya Düzlük Yukar›ölek Merkez Hidrografya AkarsuYumurtatepe Merkez Topografya Tepe Tatl›kaynak Merkez Hidrografya KaynakAr›da¤ Merkez Topografya Da¤ Derea¤z› Merkez Hidrografya AkarsuBayramalan Merkez Topografya Düzlük Il›cak Merkez Hidrografya Jeotermal KaynakKeklikdüzü Merkez Topografya Düzlük Kokarsu Merkez Hidrografya KaynakBölükyaz› Merkez Topografya Düzlük A¤açp›nar Merkez Hidrografya KaynakAlaniçi Merkez Topografya Düzlük Narl›dere Merkez Hidrografya AkarsuKayada¤ Merkez Topografya Da¤ A¤açdere Merkez Hidrografya AkarsuDikme Merkez Topografya Yamaç Beflkaynak Merkez Hidrografya KaynakYarönü Merkez Topografya Yamaç Çobansuyu Merkez Hidrografya KaynakYeflils›rt Merkez Topografya S›rt Bozp›nar Hizan Hidrografya KaynakÇökekyaz› Hizan Topografya Düzlük Horozdere Hizan Hidrografya AkarsuKarl›tepe Hizan Topografya Tepe Kap›suyu Hizan Hidrografya KaynakAkdik Hizan Topografya Yamaç Oymap›nar Hizan Hidrografya KaynakDerince Hizan Topografya Vadi Kolludere Hizan Hidrografya AkarsuEkintepe Hizan Topografya Tepe So¤uksu Hizan Hidrografya KaynakGöktepe Hizan Topografya Tepe Geyikp›nar Mutki Hidrografya KaynakMeydan Hizan Topografya Düzlük Akp›nar Mutki Hidrografya KaynakBozburun Mutki Topografya Burun Ç›¤›r Mutki Hidrografya AkarsuSekiliyaz› Mutki Topografya Düzlük K›rkbulak Tatvan Hidrografya KaynakYaz›c›k Mutki Topografya Düzlük Koyunp›nar› Tatvan Hidrografya KaynakArpal›seki Mutki Topografya Seki Kuruyaka Tatvan Hidrografya Kurakl›kBo¤azönü Mutki Topografya Bo¤az Obuz Tatvan Hidrografya AkarsuDa¤l›k Mutki Topografya Da¤ Küçüksu Tatvan Hidrografya AkarsuGöztepe Mutki Topografya Tepe Anadere Tatvan Hidrografya AkarsuKocainifl Mutki Topografya Yokufl Göllü Tatvan Hidrografya GölOluklu Mutki Topografya Oluk Kaynarca Tatvan Hidrografya Jeotermal KaynakAç›kalan Mutki Topografya Düzlük Suboyu Tatvan Hidrografya AkarsuTaflbo¤az Mutki Topografya Bo¤az Çayaras› Güroymak Hidrografya Akarsu

586



yetiflmesine imkan vermektedir. Bu nedenlebiyoco¤rafya kategorisinde yer alan köylerin büyükço¤unlu¤u (27 köy) ismini yak›n çevredekibitkilerden alm›flt›r. Köylerin bir k›sm› ismini çeflitlia¤aç türlerinden (Karaa¤aç, Kavakbafl›, Kavakdibi,Özkavak, Yaln›zçamlar, Yukar›çal› Yumrumeflegibi) al›rken, di¤er bir k›sm› ot türlerinden (Çay›r,Çay›rbafl›, Çay›rl›, ‹pekçay›r) alm›flt›r. ‹ldeki 5 köyyerleflmesi isimlerini çeflitli hayvan türlerindenalmaktad›r. Bunlar; Kar›nca, Keklik, Kuflhane,Kuflluca, Saka köyleridir (Tablo 8).

‹lin güneyinde yer alan Güneydo¤u Toros da¤lar›üzerinde yükselti ve e¤im flartlar› nedeniyleanakayan›n yüzeye ç›kt›¤› alanlar genifl yerkaplamaktad›r. Bu da¤l›k kütle üzerinde yer alan

Bitlis Merkez, Hizan, Mutki ve Tatvan ilçelerineba¤l› köylerin önemli bir bölümü litolojik özellikleregöre adland›r›lm›flt›r.

Do¤al ortam özelliklerinden isimlerini alan köylerin%18’i litoloji ve toprak unsurlardan isimlerinialm›fllard›r. Bu grupta yer alan köylerin 28’ikayaçlardan, 3’ü topraktan (Kepirli, Toprakl›,Alatoprak) isimlerini alm›fllard›r. Burcukaya,Deliktafl, Dönertafl, E¤ritafl, Kap›kaya, Kayabafl›,Kayal›, Kireçtafl›, Örentafl, Sa¤›rkaya, Sarpkaya,Süttafl›, Taflüstü, Uzuntafl, Y›¤›nkaya kayaçlardanismini alan köylere örnek gösterilebilir. Biri BitlisMerkez ilçede, di¤eri Hizan ilçesinde olmak üzereayn› ad› tafl›yan 2 köy yerleflmesi (Karbast›) isead›n› klimatik özelliklerden alm›flt›r (Tablo 8).

KÖYÜNADI

KÖYÜN ADININKATEGOR‹S‹

KÖYÜN BA⁄LIOLDU⁄U ‹LÇE

KÖYÜN ADININKÖKEN‹




KÖYÜNADI

Uzunyar Mutki Topografya Yamaç Gedikp›nar Güroymak Hidrografya KaynakMeydan Mutki Topografya Düzlük Gölbafl› Güroymak Hidrografya GölÇevre Tatvan Topografya Civar Sütderesi Güroymak Hidrografya AkarsuBolalan Tatvan Topografya Genifl Alan Yayladere Güroymak Hidrografya AkarsuDalda Tatvan Topografya Yamaç ‹pekçay›r Adilcevaz Biyoco¤rafya Çay›rK›y›düzü Tatvan Topografya Düzlük Alak›r Ahlat Biyoco¤rafya StepYumurtatepe Tatvan Topografya Tepe Kuflhane Ahlat Biyoco¤rafya HayvanÇal›düzü Tatvan Topografya Düzlük Saka Ahlat Biyoco¤rafya HayvanÇanakdüzü Tatvan Topografya Düzlük Dörta¤aç Merkez Biyoco¤rafya A¤açDa¤dibi Tatvan Topografya Da¤ Yanl›zçamlar Merkez Biyoco¤rafya A¤açDüzcealan Tatvan Topografya Düzlük Akçal› Merkez Biyoco¤rafya A¤açGüntepe Tatvan Topografya Tepe Çay›rbafl› Merkez Biyoco¤rafya Çay›rK›s›kl› Tatvan Topografya Bo¤az Kavakdibi Merkez Biyoco¤rafya A¤açKoyluca Tatvan Topografya Koy Yuvac›k Merkez Biyoco¤rafya YuvaYass›ca Tatvan Topografya Düzlük Kar›nca Merkez Biyoco¤rafya HayvanKekliktepe Güroymak Topografya Tepe Uçankufl Merkez Biyoco¤rafya HayvanÖrentafl Adilcevaz Litoloji-Toprak Kayaç Budakl› Hizan Biyoco¤rafya BitkiBurcukaya Ahlat Litoloji-Toprak Kayaç Çay›r Hizan Biyoco¤rafya Çay›rK›r›kkaya Ahlat Litoloji-Toprak Kayaç Karaa¤aç Hizan Biyoco¤rafya A¤açDeliktafl Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Keklik Hizan Biyoco¤rafya HayvanKireçtafl› Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Yukar›çal› Hizan Biyoco¤rafya Çal›Kayabafl› Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Çatalsö¤üt Mutki Biyoco¤rafya A¤açSarpkaya Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Yumrumefle Mutki Biyoco¤rafya A¤açDirektafl› Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Kavakbafl› Mutki Biyoco¤rafya A¤açDöflkaya Merkez Litoloji-Toprak Kayaç Çay›rl› Mutki Biyoco¤rafya Çay›rSüttafl› Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Kufldili Mutki Biyoco¤rafya A¤açY›¤›nkaya Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Sar›çiçek Mutki Biyoco¤rafya ÇiçekDöküktafl Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Akçaa¤aç Mutki Biyoco¤rafya A¤açKayal› Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Çi¤demalan Mutki Biyoco¤rafya BitkiKepirli Hizan Litoloji-Toprak Toprak Karabudak Mutki Biyoco¤rafya BitkiSa¤›rkaya Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Alacabük Tatvan Biyoco¤rafya BitkiSar›tafl Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Budakl› Tatvan Biyoco¤rafya BitkiSarpkaya Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Kuflluca Tatvan Biyoco¤rafya HayvanUzuntafl Hizan Litoloji-Toprak Kayaç Sar›dal Tatvan Biyoco¤rafya BitkiAlatoprak Mutki Litoloji-Toprak Toprak Sö¤ütlü Tatvan Biyoco¤rafya A¤açKap›kaya Mutki Litoloji-Toprak Kayaç Yediveren Tatvan Biyoco¤rafya GülKayran Mutki Litoloji-Toprak Kayaç Budakl› Güroymak Biyoco¤rafya BitkiKayabafl› Mutki Litoloji-Toprak Kayaç Günk›r› Güroymak Biyoco¤rafya StepYal›ntafl Mutki Litoloji-Toprak Kayaç Özkavak Güroymak Biyoco¤rafya A¤açSar›kum Tatvan Litoloji-Toprak Kayaç Karbast› Merkez ‹klim KarE¤ritafl Tatvan Litoloji-Toprak Kayaç Karbast› Hizan ‹klim KarDönertafl Tatvan Litoloji-Toprak Kayaç

587



Veysi GÜNAL

KÖYÜNADI







KÖYÜNADI

Tablo 8. Adlar›n› Do¤al Ortam Özelliklerinden Alan KöylerKaynak: TÜ‹K-2011.

3. 2. Adlar›n› Befleri Ortam ÖzelliklerindenAlan KöylerBefleri ortam özelliklerden ad›n› alan köylerebak›ld›¤›nda boy, soy, flah›s isimleri ile yerleflmelerleile ilgili terimlere rastlan›lmaktad›r. Nitekim bugrupta yer alan köylerin %61’i boy, soy ve flah›sisimlerinden ad›n› alm›flt›r.

Boy, soy isimlerinden ad›n› alan köylerin bafll›calar›;Afla¤›karaboy, Yukar›karaboy, Yolcular, Ünald›,Çal›flkanlar, Koçyi¤it, Sürücüler, Day›lar, Ulusoy,Çavufllar köyleridir. ‹lde flah›s isimlerinden ad›n›alan köyler Hac›mehmet, Salman köyleridir(Tablo 9).

Yerleflme unsurlar›ndan ismini alan köylerin oran›%35’tir. Bu yerleflmelerin bir k›sm› ismini yayla,ba¤evi gibi geçici yerleflmelerden (Çanakyayla,Üstyayla, Yaylac›k) al›rken, di¤er bir bölümü dekonutlar›n say›s›, konutlar›n özelli¤i, yerleflmeningösterdi¤i form gibi unsurlardan (Beflevler, Üçevler,Sar›konak, Yaz›konak, Yuvadam›, Yuval›dam)alm›flt›r. Eski yerleflme kal›nt›lar›ndan ad›n› alanköyler de mevcuttur. Akçaören, Baflhan, Kaleli,Örenlik köyleri eski yerleflme kal›nt›lar›ndan ad›n›alan köyleri teflkil etmektedir.

‹ldeki 2 köy yerleflmesi (Karakol, Ovak›flla) iseaskeri yap›dan ad›n› alm›flt›r (Tablo 9).

588



Çanakyayla Adilcevaz Yerleflme Yayla Yolcular Merkez Boy, Soy, fiah›s SoyYuvadam› Ahlat Yerleflme Konut Ünald› Merkez Boy, Soy, fiah›s SoyAkçaören Ahlat Yerleflme Ören Yeri Akb›y›k Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyBaflhan Merkez Yerleflme Han Çal›flkanlar Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyYayg›n Merkez Yerleflme Da¤›n›k Yerleflme Koçyi¤it Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyÜçevler Merkez Yerleflme K›rsal yerleflme Yolbilen Hizan Boy, Soy, fiah›s Soy?Sar›konak Merkez Yerleflme Konak Akflar Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyYaylac›k Hizan Yerleflme Yayla Day›lar Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyYelk›ran Hizan Yerleflme ‹lkel Bar›nak Do¤anc› Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyA¤›lözü Hizan Yerleflme A¤›l Hac›mehmet Hizan Boy, Soy, fiah›s fiah›sÜstyayla Mutki Yerleflme Yayla Kalkanl› Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyKaflak Mutki Yerleflme A¤›l Sürücüler Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyYuval›dam Mutki Yerleflme Konut Esenler Hizan Boy, Soy, fiah›s SoyAl›c›k Mutki Yerleflme Ba¤ Evi Ak›nc› Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyBeflevler Mutki Yerleflme Konut Aydemir Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyYeniköy Mutki Yerleflme Köy Erler Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyÖrenlik Tatvan Yerleflme Ören Yeri ‹kizler Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyYamaçköy Güroymak Yerleflme Köy Kapakl› Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyKaleli Güroymak Yerleflme Kale Yenido¤an Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyYaz›konak Güroymak Yerleflme Konut Ekizler Mutki Boy, Soy, fiah›s SoyCihangir Adilcevaz Boy, Soy, fiah›s Boy Salman Mutki Boy, Soy, fiah›s fiah›sAyd›nlar Adilcevaz Boy, Soy, fiah›s Soy Çavufllar Tatvan Boy, Soy, fiah›s SoyKarafleyh Adilcevaz Boy, Soy, fiah›s fiah›s Ulusoy Tatvan Boy, Soy, fiah›s SoyMollafad›l Adilcevaz Boy, Soy, fiah›s fiah›s Uslu Tatvan Boy, Soy, fiah›s SoyCemalettin Ahlat Boy, Soy, fiah›s fiah›s Uncular Tatvan Boy, Soy, fiah›s SoyAfla¤›karaboy Merkez Boy, Soy, fiah›s Boy Oduncular Güroymak Boy, Soy, fiah›s SoyYukar›karaboy Merkez Boy, Soy, fiah›s Boy Karakol Adilcevaz Askeri Yap› KarakolYücebafl Merkez Boy, Soy, fiah›s Soy Ovak›flla Ahlat Askeri Yap› K›fllaYayalar Merkez Boy, Soy, fiah›s Soy

KÖYÜNADI







KÖYÜNADI

Tablo 9. Adlar›n› Befleri Ortam Özelliklerinden Alan KöylerKaynak: TÜ‹K-2011.

3.3. Adlar›n› Ekonomik Faaliyetlerden AlanKöylerYeni isimleri itibariyle ilde ekonomik faaliyetlerdenad›n› alan köylerin say›s› 69’dur. Bu da ildekiköylerin %20’sine tekabül etmektedir.

Ekonomik faaliyetler kategorisinde yer alan köylerin%44’ü ad›n› tar›msal faaliyetlerden alm›flt›r. Tar›msalfaaliyetlerden ad›n› alan köylerin ço¤unlu¤u, ad›n›ekip-biçmeye dayal› tar›m faaliyetlerinden alm›flt›r.

Bu köylerin bafll›calar›; Çeltikli, Çukurtarla, Ekinli,Harmanl›, Nohutlu, So¤anl›, Taflharman, Yoncabafl›köyleridir. Bahçe, Cevizdal›, Cevizyata¤›, Çatalerik,Elmac›k, Erikba¤›, ‹ncirli, Hanelmal›, Yukar›ayvac›kgibi köyler bahçe tar›m›ndan isimlerini alm›fllard›r.‹lde ad›n› ba¤c›l›k faaliyetinden alan 3 köyyerleflmesi (Adaba¤, Ba¤aras›, Kayal›ba¤) de vard›r(Tablo 10).

‹lde önemli bir ekonomik faaliyet olanhayvanc›l›ktan ad›n› alan köyler de mevcuttur.Nitekim, 16 köy yerleflmesi hayvanc›l›kfaaliyetlerinden ad›n› alm›flt›r.

Bu da ekonomik faaliyetlerden ad›n› alan köylerin%23’üne karfl›l›k gelmektedir. Alkoyun, K›nal›koç,Koçlu, Koyunlu, O¤lakl›, Sa¤›nl› köyleri adlar›n›küçükbafl hayvanc›l›k faaliyetinden al›rken; Aladana,Danac›, Tosunlu köyleri adlar›n› büyükbaflhayvanc›l›ktan alm›flt›r.

Ball›, Ball›ca, Kovanl›, Yukar›balc›lar köyleriisimlerini ar›c›l›k faaliyetinden alm›fllard›r (Tablo10).

‹ldeki 15 köy yerleflmesi ad›n› yol, köprü, kavflakgibi ulafl›m faaliyetlerinden alm›flt›r. A¤açköprü,Çatala¤z›, Çitliyol, Dereyolu, Do¤ruyol, Köprücük,Yeniköprü, Yola¤z›, Yolalan, Yolçat› köyleri ad›n›ulafl›mdan alan köylerin bafll›calar›d›r.‹ldeki 7 köy yerleflmesi ise ad›n› sanayifaaliyetlerinden alm›flt›r.

4 köy (De¤irmen, De¤irmenalt›, Çatakde¤irmen,Tahtal›) ad›n› atölye sanayisinden al›rken; 3 köy(Ayranc›lar, Keçeli, Yo¤urtlu) evsel sanayidenad›n› alm›flt›r. Bir köy yerleflmesi (Kömürlü) isead›n› madencilikten alm›flt›r (Tablo 10).

Erikba¤› Adilcevaz Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Aladana Hizan Hayvanc›l›k BüyükbaflÇukurtarla Ahlat Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Koçlu Hizan Hayvanc›l›k KüçükbaflK›rkdönüm Ahlat Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Ball›ca Hizan Hayvanc›l›k Ar›c›l›kSo¤anl› Ahlat Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Ball› Hizan Hayvanc›l›k Ar›c›l›kTaflharman Ahlat Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme O¤lakl› Hizan Hayvanc›l›k KüçükbaflBahçe Ahlat Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Sa¤›nl› Hizan Hayvanc›l›k KüçükbaflEkinli Merkez Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Alkoyun Mutki Hayvanc›l›k KüçükbaflKoruk Merkez Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Koyunlu Mutki Hayvanc›l›k KüçükbaflCevizdal› Merkez Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Ball› Mutki Hayvanc›l›k Ar›c›l›kÇeltikli Merkez Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Kovanl› Mutki Hayvanc›l›k Ar›c›l›kKayal›ba¤ Merkez Tar›msal Faliyetler Ba¤c›l›k Tosunlu Tatvan Hayvanc›l›k BüyükbaflEkinli Hizan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme De¤irmenalt› Merkez Sanayi Faaliyetleri AtölyeÜrünveren Hizan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Ayranc›lar Merkez Sanayi Faaliyetleri Evsel Sanayi‹ncirli Hizan Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Yo¤urtlu Hizan Sanayi Faaliyetleri Evsel SanayiElmac›k Hizan Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Keçeli Hizan Sanayi Faaliyetleri Evsel SanayiHanelmal› Tatvan Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Çatakde¤irmen Hizan Sanayi Faaliyetleri AtölyeYoncabafl› Tatvan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme De¤irmen Güroymak Sanayi Faaliyetleri AtölyeHarmanl› Tatvan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Tahtal› Güroymak Sanayi Faaliyetleri AtölyeKoruklu Tatvan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Yolçat› Adilcevaz Ulafl›m YolNohutlu Tatvan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Çatala¤z› Ahlat Ulafl›m Yolçat›Yemiflveren Güroymak Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Yeniköprü Ahlat Ulafl›m KöprüArpac›k Güroymak Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Do¤ruyol Merkez Ulafl›m YolHarmandöven Hizan Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Geçitbafl› Merkez Ulafl›m GeçitYukar›ayvac›k Hizan Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› ‹çgeçit Merkez Ulafl›m GeçitBa¤aras› Mutki Tar›msal Faliyetler Ba¤c›l›k Yola¤z› Merkez Ulafl›m YolÇatalerik Mutki Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Yolalan Merkez Ulafl›m YolAdaba¤ Tatvan Tar›msal Faliyetler Ba¤c›l›k A¤açköprü Merkez Ulafl›m KöprüCevizyata¤› Güroymak Tar›msal Faliyetler Bahçe Tar›m› Afla¤›yolak Merkez Ulafl›m Patika YolKavunlu Güroymak Tar›msal Faliyetler Ekip-Biçme Yukar›yolak Merkez Ulafl›m Patika YolÜzümveren Güroymak Tar›msal Faliyetler Ba¤c›l›k Çaygeçit Mutki Ulafl›m GeçitDanac› Adilcevaz Hayvanc›l›k Büyükbafl Dereyolu Mutki Ulafl›m GeçitHeybeli Adilcevaz Hayvanc›l›k Binek Çitliyol Mutki Ulafl›m YolDevelik Ahlat Hayvanc›l›k Deve Köprücük Tatvan Ulafl›m KöprüK›nal›koç Ahlat Hayvanc›l›k Küçükbafl Kömürlü Adilcevaz Madencilik KömürYukar›balc›lar Merkez Hayvanc›l›k Ar›c›l›k

589



Veysi GÜNAL

KÖYÜNADI







KÖYÜNADI

Tablo 10. Adlar›n› Ekonomik Faaliyetlerden Alan Köyler Kaynak: TÜ‹K-2011.

3.4. Adlar›n› Di¤er Unsurlardan Alan KöylerDo¤al ortam, befleri ve ekonomik faktörler d›fl›ndayer alan köy isimleri di¤er bir kategoriyioluflturmaktad›r. Bu kategoride en fazla yer alanköy isimleri s›fat anlam›nda olan isimlerdir. Benekli,Gümüfldüven, Güzelli, K›nal›, Ortakap›, Örgülü,Sakl›, Tutumlu köyleri çeflitli s›fatlardan adlar›n›alan köylerin bafll›calar›d›r. Bitlis ilinde çeflitli eflyave aletlere göre de baz› köyler adland›r›lm›flt›r.Baflmakl›, Çekmece, Dibekli, Küllüce, Kafl›kl›,Tokaçl› köyleri ismini eflya ve aletlerden alanköylere birer örnek teflkil etmektedir. Konuksayar,Yo¤urtyemez köyleri gibi ismini gelenek-görenekten alan köyler de mevcuttur (Tablo 11).

IV. ESK‹ VE YEN‹ KÖY ADLARININSINIFLANDIRMA AÇISINDANKARfiILAfiTIRILMASIYerleflme isimleri, hangi medeniyet ya da millettaraf›ndan konulursa konulsun mutlaka co¤rafi

çevrenin etkisinde kalm›flt›r. Yerleflmelere verilenisimler daha sonraki dönemlerde baz› de¤iflikliklereu¤rasa da kuruldu¤u dönemin kültürel özellikleriniyans›tmaktad›r. Eski kültürlerden kalma tarihselco¤rafya adlar›n› her yeni kültür kendi dilininfoneti¤ine uydurmufltur (Güner ve di¤., 2000:284).Bu yerleflmelerin adlar›nda sonradan yap›lande¤ifliklikler, halk aras›nda yayg›n olarakkullan›lmamakta ve yerleflmeler eski isimleriyledaha iyi bilinmektedir.

Yer adlar›n›n de¤ifltirilmesi, isim de¤ifltirme ifllemininyap›ld›¤› tarihten önceki dönemlerin yap›s›hakk›nda bilgi sahibi olunmas›na engel olmaktad›r.Dolay›s›yla köklü ve eski bir yerleflme tarihinesahip olan Anadolu’daki k›rsal yerleflmelerde isimde¤iflikliklerinin özellikle co¤rafi ortam göz önündebulundurularak dikkatli yap›lmas› gerekir. Çünküyerleflmeler sadece yaflan›lan dönemin de¤il, eskidönemlerin de izlerini tafl›maktad›r. Dolay›s›yla

KÖYÜNADI







KÖYÜNADI

Dizdar Adilcevaz S›fat Di¤er Ortaca Hizan S›fat KonumY›ld›z Adilcevaz Gökcismi Di¤er Yenicik Hizan S›fat DurumAkç›ra Adilcevaz S›fat Di¤er Tolgal› Mutki S›fat Mi¤ferGümüfldüven Adilcevaz S›fat Di¤er Yan›kçak›r Mutki S›fat RenkKavufltuk Adilcevaz Durum Durum Da¤arc›k Mutki Eflya Ev EflyaYo¤urtyemez Ahlat Gelenek-Görenek Yeme-‹çme Küllüce Mutki Eflya Ev EflyaKonuksayar Merkez Gelenek-Görenek Misafirperverlik Özenli Mutki S›fat Di¤erKömüryakan Merkez S›fat Di¤er Uran Mutki S›fat BeceriKüllüce Merkez Eflya Ev Eflyas› Gümüflkanat Mutki S›fat Di¤erBaflmakl› Merkez Eflya Ev Eflyas› Kafl›kl› Mutki Eflya Ev Eflyas›Tanr›yar Merkez S›fat S›fat Üçad›m Mutki S›fat Di¤erK›nal› Merkez S›fat Renk Benekli Tatvan S›fat Di¤erKonalga Merkez Konaklama Di¤er Çekmece Tatvan Eflya Ev EflyaCumhuriyet Merkez Yönetim fiekli Di¤er Dibekli Tatvan Eflya TekneOrtakap› Merkez S›fat Mevki Tokaçl› Tatvan Eflya Ev Eflyas›Gökay Hizan Gökcismi Di¤er Güreflçi Tatvan Sporcu GüreflGürece Hizan ? ? Ka¤anl› Tatvan S›fat Di¤er‹çlikaval Hizan Eflya Müzik Aleti Kolbafl› Tatvan S›fat Di¤erGayda Hizan ? ? Sall›ca Tatvan S›fat Di¤erTutumlu Hizan S›fat Di¤er Teknecik Tatvan Eflya Ev Eflyas›Akçevre Hizan S›fat Renk Yelkenli Tatvan S›fat Di¤erÖrgülü Hizan S›fat Di¤er Afla¤›kolbafl› Güroymak S›fat YönAkça Hizan S›fat Renk Ç›tak Güroymak Meslek OduncuBölüklü Hizan S›fat Di¤er Güzelli Güroymak S›fat S›fatErencik Hizan S›fat Di¤er Sakl› Güroymak S›fat Di¤erGönüllü Hizan S›fat Di¤er Yukar›kolbafl› Güroymak S›fat Yön

590



Tablo 11. Adlar›n› Di¤er Unsurlardan Alan Köyler Kaynak:

TÜ‹K-2011.

herhangi bir bölgede hüküm süren toplumlar›n,önceki dönemlerden kalan ve co¤rafi bir önemesahip olan yer adlar›n› mümkün oldu¤u kadarkorumas› gerekmektedir. ‹sim de¤ifltirilmelerindeyeni ismin, eski ismin anlam›n› karfl›lamamas›,co¤rafi ortama uygun olmayan flekildeisimlendirilmesi gibi bir tak›m yanl›fll›klaryap›labilmektedir.

Türkiye’de yer isimleri de¤ifltirme çal›flmalar›Cumhuriyetin ilk y›llar›ndan itibaren bafllam›fl,ancak isim de¤ifltirme ifllemleri 1957 y›l›ndanitibaren yo¤un bir flekilde h›zland›r›lm›flt›r. 1956y›l›nda Ad De¤ifltirme ‹htisas Kurulu kurulmufl,bu kurul 19.10.1957 gün ve 4/9595 say›l› BakanlarKurulu Karar› gere¤ince çal›flmalara bafllam›flt›r.Bu tarihten itibaren 1978 y›l›na kadar yo¤un birflekilde isim de¤ifltirme çal›flmalar› devam etmifltir.K›sa bir süre ara verilen isim de¤ifltirme ifllemleri1983 y›l›nda kurulan Ad De¤ifltirme UzmanlarKurulu ile sürdürülmüfltür (Gökçeer, 1984:1-4).Cumhuriyet döneminde Türkiye’deki köylerinyaklafl›k % 35’inin (12.211) ismi de¤ifltirilmifltir.Köylere verilen yeni isimlerin büyük ço¤unlu¤unun,eski ismi veya anlam›yla yak›ndan uzaktan biralakas›n›n olmad›¤› tespit edilmifltir. Türkiye’de

bölgelere göre oranlar› de¤iflmekle birlikte herbölgede yer adlar›n›n de¤ifltirildi¤i görülmektedir. ‹sim de¤ifltirme ifllemleri hem Türkçe hem deTürkçe olmayan isimlerde yap›lm›flt›r. Türkçeisimlerin de¤ifltirilmesinde, isimlerin bir k›sm›n›nTürkçe olmad›¤› gerekçesiyle, bir k›sm›n›n kötüanlamlar› ça¤r›flt›rmas› nedeniyle, di¤er bir k›sm›n›nise yaz› diline dönüfltürülmesi çabas›ylade¤ifltirilmifltir. Arapça, Kürtçe, Lazca, Rumca,Farsça, Ermenice, Çerkezce, Gürcüce gibi isimlerde Türkçe olmad›¤› için de¤ifltirilmifltir. Türkiye’nintüm bölgelerinde köy isimlerinde de¤ifliklikleryap›lmas›na ra¤men, Karadeniz, Güneydo¤uAnadolu ve Do¤u Anadolu Bölgeleri, isimde¤iflikli¤inin en fazla yap›ld›¤› bölgelerdir. ‹simde¤ifltirme ifllemleri yap›l›rken en çok dikkat edilenözellik Türkçe olmayan yahut olmad›¤›düflünülenler ile kar›fl›kl›¤a sebep olan isimlerinöncelikle ele al›nmas› ve de¤ifltirilmesi olmufltur(Tunçel, 2000:27-30).

Cumhuriyet döneminde Bitlis ilindeki köylerin%95’inin ismi de¤ifltirilmifltir. ‹lde eski isminimuhafaza eden köylerin say›s› 16’d›r (Tablo 1).Ad De¤ifltirme Uzmanlar Kurulu yönetmeli¤inegöre yabanc› yer adlar› Türkçe’deki karfl›l›klar›

Do¤al Ortam 87 40 169 49

Befleri Ortam 76 35 57 16

Ekonomik Faaliyetler 24 11 67 19

Di¤er Adlar 31 14 54 16

TOPLAM 218 100 347 100

591



Veysi GÜNAL

verilmek suretiyle de¤ifltirilmez, ancak; eski ad, oyeri do¤al veya topografik bir yönüyle anlat›yorsaTürkçe’ye çevirilerek b›rak›labilir (Gökçeer, 1984:4).‹ldeki köylerin yar›s›na yak›n› (%49) yeni ad›n›do¤al ortam özelliklerinden almas›na ra¤men, yeniisimlerinin (ad›n› do¤al ortam, befleri ve ekonomikfaaliyetlerden alan köyler) sadece 21’i (%6) eskiisimlerin anlamlar›yla örtüflmektedir. Oysa ad›geçen yönetmeli¤e göre, do¤al ortamözelliklerinden ad›n› alan köylere verilen yeniisimlerin eski isimlerlerle ayn› anlama gelecekflekilde düzenlenmesi gerekmekteydi. Günümüzdeanlamlar› itibariyle yeni ve eski isimleri örtüflenköyler; Akçaören (A¤ceviran), Alatoprak (Salansor),Alkoyun (Misor), Afla¤›süphan (Sipanajor),Afla¤›yolak (Çeménjer), Cihangir (Cangiran),Dilburnu (Cizirok), Ekintepe (Girvés), Gölbafl›(Serégolé), Göllü (Ahkis), Göztepe (Plorik), Il›cak(Germav), Örentafl (Harabasorik), Tatl›kaynak(H›miçur), Uçankufl (Leylekan), Uzuntafl (Kuç),Yaz›konak (Nist), Yeniköprü (Karmuç),Yukar›süphan (Sipanajér), Yukar›yolak (Çeménjor),Yumurtatepe (Girfeki)’dir (Tablo 3-6).

Öte yandan befleri ve ekonomik özelliklerle ilgiliisimlerin de¤ifliminde yeni ve eski isimlerinanlamlar›n›n örtüflmedi¤i görülmektedir. Köylerineski adlar›n›n anlamlar› ile örtüflmeyen yeni isimler,yer adlar› ile ilgili bilimsel çal›flmalarda yan›lmalaraneden olmaktad›r.

‹ldeki köylerin eski ve yeni isimlerini 1980’e kadarkinüfus istatistiklerinde ve farkl› tarihlerde bas›lm›flharitalarda görmek mümkündür. Bu döneme kadarköylerin ismi de¤ifltirilmifl olsa da eski isimler yeniisimlerle birlikte verilmifltir. Ancak 1980’li y›llardanitibaren yerleflmelerin eski isimleri pekkullan›lmam›flt›r. Bu durum, yerleflmelerintan›nmas›nda bir tak›m kar›fl›kl›klara neden olmakta,özellikle yöre ile ilgili yap›lan tarihî co¤rafyaçal›flmalar›nda problemler meydana getirmektedir(Karaboran, 1984:144). Nitekim ilde yapt›¤›m›zarazi çal›flmalar› s›ras›nda yeni neslin eski isimleri,yafll›lar›n da yeni isimleri pek bilmediklerianlafl›lmaktad›r. Bu da yöre ile ilgili bilgilerin eksikveya yanl›fl toplanmas›na sebep olmaktad›r.

Bitlis ilindeki köy adlar› eski ve yeni isimlere görekarfl›laflt›r›ld›¤›nda eski isimlerin köylerin kuruldu¤ualan›n co¤rafi ortam özelliklerine (do¤al, beflerive ekonomik) daha uygun oldu¤u görülmektedir.‹lde hem eski hem de yeni isimlerde da¤, vadi,yamaç, s›rt, düzlük gibi jeomorfolojik unsurlar ile

akarsu, göl, kaynak gibi hidrografik faktörlerbelirleyici olmufltur. Dolay›s›yla eski olsun, yeniolsun köylerin isimlendirilmesinde do¤al ortamaba¤l› verilen isimlerin çok yayg›n olarak kullan›ld›¤›söylenebilir (Tablo 12). Do¤al ortam, befleri veekonomik faktörlerle ilgili isimlendirmelerde eskiisimler daha isabetli seçilirken, yeni isimlerinekseriyeti yerleflmenin bulundu¤u co¤rafi çevreitibariyle uygun seçilmedi¤i tespit edilmifltir. Befleriortamla ilgili köy isimlerinde, eski isimlerinseçiminde köyün yer ald›¤› alan›n befleriözelliklerinin daha fazla dikkate al›nd›¤›görülmekteyken, befleri ortamla ilgili yeni isimlerinoran›n›n daha fazla olmas›na ra¤men bu özelli¤indaha az dikkate al›nd›¤› görülmektedir. Yeniisimlerde, di¤er ad› alt›nda belirtilen s›fat ve eflyalarile bilinemeyen unsurlardan ad›n› alan köylerinsay›s› eski isimlere göre daha fazlad›r (Tablo12).Dolay›s›yla yeni isimlendirmede yerleflmeçevresindeki co¤rafi ortam özelliklerinin pekdikkate al›nmad›¤› söylenebilir.

KöylerinEski Adlar›

Say› Oran (%) Say› Oran (%)

KöylerinYeni Adlar›

Tablo 12. Eski ve Yeni Köy adlar›n›n s›n›fland›rmaya göreay›lar› ve oranlar›

SONUÇBitlis ilinde 2011 y›l› itibariyle idari fonksiyonuolan 347 köy bulunmaktad›r. Bu köylerin %95’ininismi sonraki dönemlerde de¤ifltirilmifltir. Çal›flmadaköy adlar› hem eski, hem de yeni isme göre tasnifedilmifltir. Eski isimlerin s›n›fland›r›lmas›na göreildeki köylerin %40’› do¤al ortam, %35’i befleriortam, % 11’i ekonomik ortam faaliyetlerdenadlar›n› alm›fllard›r. ‹ldeki köylerin %14’ü ise di¤erfaktörlerden (s›fat, eflya ve anlam› bilinemeyenvb ) adlar›n› alm›fllard›r.

Yeni isimlere göre yap›lan tasnifte de do¤al ortamözelliklerinin isimlendirmede en belirleyici faktöroldu¤u görülmektedir. ‹sim de¤iflikliklerindensonra yeni isimlere göre ildeki köylerin % 49’udo¤al ortam, %16’s› befleri ortam, %20’si ekonomikfaaliyetlerden adlar›n› alm›fllard›r. ‹ldeki köylerin%15’i ise di¤er faktörlerden (s›fat, eflya ve anlam›bilinemeyen vb ) adlar›n› alm›fllard›r.

592



Eski ve yeni isimlerin anlamlar›n›n örtüflmedurumuna bak›ld›¤›nda yeni verilen isimlerinsadece %6’s› (21 köy) eski isimle örtüflmekte,geriye kalan isimlerin (%94) anlamlar›örtüflmemektedir. Dolay›s›yla yeni isimlerin do¤alortam, befleri ortam ve ekonomik faaliyetler gözönünde bulundurulmadan gelifligüzel verildi¤iortaya ç›kmaktad›r. Bu da köy isimlerinden yolaç›karak yerleflmelerin yer ald›¤› co¤rafi çevreyitan›ma ve tarihsel geçmifli anlama konusundazorluklar oluflturmaktad›r. Hatta bu isimlerin giderek

kaybolmaya bafllamas› söz konusu sürecih›zland›rmaktad›r.

Öte yandan yer adlar›n›n iade edilmesi konusu,gündemdeki yerini korumakta ve bu konuda baz›çal›flmalar sürmektedir. Yasal çerçeve zeminindeharitalarda, bölgeyi konu alan kitaplarda,yerleflmeleri tan›tan tabelalarda, karayolulevhalar›nda ve resmi yaz›flmalarda eski ve yeniisimlerin birlikte verilmesiyle bu konudakiçal›flmalara katk› sa¤lanm›fl olacakt›r.

KAYNAKLAR - BIBLIOGRAPHY

AÇIKEL, A., (2003). “Artukabad Kazas› Yer Adlar›”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,Cilt:20, Say›:2, s.181-2002.AKAR, A., (2006). “Renge Ba¤l› Yer Adland›rmalar›nda Mu¤la Örne¤i”, Erciyes Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü Dergisi, Y›l: 2006/1, Say›: 20 (Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY'a Arma¤an Say›s›), s.51-63, Kayseri.AKSAN, D., (1974). “Anadolu Yer Adlar› Üzerine En Yeni Araflt›rmalar”, Türk Dili Araflt›rmalar› Y›ll›¤›Belleten (1973-1974), Türk Dil Kurumu Yay›nlar›. s.185-193, Ankara.ALAGÖZ, C.A.,(1984). “Türkiye’de Yer Adlar› Üzerine Baz› Düflünceler”, Türk Yer Adlar› Sempozyumu(11-13 Eylül) Bildirileri. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma Dairesi Yay. No:60. Seminer,Kongre Bildirileri Dizisi No:17, s.11-23, Ankara.ARINÇ. K., (1991). Bitlis Çay› Havzas›n›n Co¤rafi Etüdü. Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Enst. (Bas›lmam›flDoktora Tezi), Erzurum.BAfiKAN, Ö., (1971). “Türkiye Yer Adlar› Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili Araflt›rmalar› Y›ll›¤› Belleten(1970), Türk Dil Kurumu Yay›nlar› Say›:319, s. 237–251, Ankara.BULUT, ‹., (1996). “Sorgun Yöresi Köy ve Mevkii Adlar›n›n Kaynaklar›”, Akademik Araflt›rmalar Dergisi,I (3)CEYLAN, M. A., (2008), “Üsküdar’da Baz› Yer Adlar› Üzerine ‹ncelemeler” I. Uluslararas› ÜsküdarSempozyumu VI. (06 – 09 Kas›m 2008), ‹stanbul.CUINET, V., (1891). La Turquie D’Asie Géographie Administrative Statistique Descriptive Et RaisonnéeDe Chaque Province De L’Asie-Mineure. Cilt:2, s.700-715, Paris.DEM‹RKAYA, H., ARIBAfi, K., (2006). “Gölhisar, Çavd›r ve Alt›nyayla (Burdur) ‹lçelerindeki K›rsalYerleflme Adlar›n›n Kaynaklar›”, Türk Co¤rafya Dergisi, Say›:46, ‹stanbul.D‹E, 1927-2000. Genel Nüfus Say›m›, ‹dari Bölünüfl, Ankara.DO⁄ANAY, H.,(1994). Türkiye Befleri Co¤rafyas›. Gazi Büro Kitapevi, Ankara.EM‹RO⁄LU, M., (1984). “Bolu Yöresi Yer Adlar›”, Türk Yer Adlar› Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül1984), Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma Dairesi Yay. No:60, Seminer, Kongre BildirileriDizisi. No:17 s.151-200, Ankara.ER‹NÇ, S., (1989). “Güneydo¤u Avrupa’da Türkçe Ekzonimler”, ‹.Ü. Deniz Bilimleri ve Co¤rafya EnstitüsüBülteni, Say›:6, s.9-13, ‹stanbul.GÖKÇEER, F., (1984). “Türk Yer Adlar› Sempozyumu Aç›l›fl Konuflmas›”, Türk Yer Adlar› SempozyumuBildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma Dairesi Yay. No:60,Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi. No:17, s. 1-5, Ankara.GÜLENSOY, T., (1984). “Elaz›¤, Bingöl ve Tunceli ‹lleri Yer Adlar›na Bir Bak›fl”, Türk Yer Adlar›Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma DairesiYay. No:60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi. No:17, s. 149-156, Ankara.GÜNAL, V., fiAH‹NALP, M.S., GÜZEL, A., (2011). “Co¤rafi Ortam›n fiehirsel Mekân Adlar›na Etkisi:fianl›urfa fiehri Örne¤i”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10(1), s.463 -508, Gaziantep.

593



Veysi GÜNAL

GÜNER, ‹., ERTÜRK, M., BEKDEM‹R, B., (2000). “I¤d›r ‹li’ndeki Yer Adlar›n›n Kaynaklar›”, Do¤u Co¤rafyaDergisi, Say›:4, s.273-299, Erzurum.GÜNER, ‹. ve ERTÜRK, M., (2004). “Türkiye ‹l Merkezi Kent Adlar›n›n Kaynaklar› Üzerine Bir Araflt›rma”,Mu¤la Üniversitesi SBE Dergisi, Say›:12, s.39-62, Mu¤la.GÜNEY, E., (1996). “Toponomik Terimlerin S›n›fland›r›lmas›”, Türk Dili Dergisi, Say›:540, s.619-630.Harita Genel Müdürlü¤ü, (1946). 1/500.000 Ölçekli Türkiye Topografya Haritas› (Van, Erzurum, Cizrepaftalar›), Ankara.‹BRET, B.Ü.,(2003). “Çank›r›’daki Köy Adlar› Üzerine Co¤rafi Aç›dan Bir ‹nceleme”, Marmara Co¤rafyaDergisi Say›: 7, s.53-80, ‹stanbul.‹çiflleri Bakanl›¤› ‹ller ‹daresi Genel Müdürlü¤ü, (1968). Köylerimiz, Ankara.‹ç ‹flleri Bakanl›¤› ‹ller ‹daresi Genel Müdürlü¤ü (1982). Köylerimiz 1981, Ankara.‹LHAN, M., (2006). “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adlar›n Önemine Dair Baz› Örnekler”, TarihAraflt›rmalar› Dergisi, Cilt. XXV. Say›. 40. s. 41-58, Ankara.KARABORAN, H.,(1984). “Türkiye’de Mevki Adlar› Üzerine Bir Araflt›rma”, Türk Yer Adlar› SempozyumuBildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma Dairesi Yay. No:60,Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi. No:17, s.97-148, Ankara.KARABORAN, H.H., (1989). “Çemiflgezek’te Mevkii Adlar›”, F›rat Havzas› II. Folklor ve EtnografyaSempozyumu (5-7 Kas›m 1987 Elaz›¤) Bildiriler Kitab›, s.153-182, Ankara.KODAY, S., (2000). “Trakya’da Köy Adlar›nda Co¤rafyan›n Etkisi”, 28. Co¤rafya Meslek Haftas› (10-12Haziran 1988, Edirne), Geçmiflte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya: Bildiriler, ‹stanbul.KURT, Y., (1991). “Adana Sanca¤›nda Kifli Adlar›”, DTCF Tarih Araflt›rmalar› Dergisi XV/26 (1991), s.169-252, Ankara.KURT, Y., (2001). “Adana Sanca¤› Yer Adlar›ndaki De¤iflim”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (Ekim2001), 50. Y›l Özel Say›s› C: 2001/II, S. 598, s. 405-408.N‹fiANYAN, S.,(2011). Hayali Co¤rafyalar: Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de De¤ifltirilen Yeradlar›.TESEV (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakf›) yay›n›, ‹stanbul.SARI, C., (2007). “Do¤al ve Kültürel Co¤rafya Özellikleri Aç›s›ndan Beyflehir ‹lçesi'nde Yerleflme Adlar›n›nS›n›fland›r›lmas›”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Say›:17, s. 487-501, Konya.fiAH‹N, C.,(2004). “Türkiye'de Tuza Atfedilen Yer Adlar›”, Marmara Üniv. Türkiyat Arafl. Uyg. Merkezi,Türk Kültüründe Ayr›nt›lar: Tuz Sempozyumu (19-20 Nisan 2001), Tuz Kitab›, s. 28-57, ‹stanbul.fiAH‹N, C.,(2004). “Türkiye'de Cevize Atfedilen Yerleflme Adlar›”. Marmara Üniv. Türkiyat Arafl. Uyg.Merkezi, Türk Kültüründe Ayr›nt›lar: Meyve Sempozyumu (19-20 Nisan 2001), ‹stanbul.fiAH‹N, H., (2002). “Bursa fier’iyye Sicillerinin Dili Üzerine Bir ‹nceleme Denemesi”, F›rat ÜniversitesiSosyal Bilimler Dergisi, Cilt:12, Say›:1, s.101-126, Elaz›¤.TUNÇEL, H., (2000). “Türkiye’de ‹smi De¤ifltirilen Köyler”, F›rat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,Cilt.10, Say›.2, s.23-34, Elaz›¤.UMAR, B., (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. ‹nk›lap Yay›nevi, ‹stanbul.UYANIK, O., (2006). “Ç›ld›r Ad› Üzerine”, S.Ü. Türkiyat Araflt›rmalar› Dergisi, Bahar 2006., Say› 19, s.87-93, Konya.UYGUR, N., (1967). “Yer Adlar›”, Türk Dili Dergisi (187): 495-502.YAfiAR, O., ÖRGE YAfiAR, F., (2010). “Ayvac›k, Bayramiç, Çan, Ezine ve Yenice (Çanakkale ‹li) ‹lçelerindeKöy Adlar›n›n Kaynaklar›”, Uluslararas› Sosyal Araflt›rmalar Dergisi, Cilt:3, Say›:11, s.599-611.YED‹YILDIZ, B., (1984). “Türkiye’de Yer Ad› Verme Usulleri”, Türk Yer Adlar› Sempozyumu Bildirileri(11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Milli Folklor Araflt›rma Dairesi Yay. No:60, Seminer,Kongre Bildirileri Dizisi. No:17, s.25-41, Ankara

Yararlan›lan ‹nternet Web Sayfalar›http://tdkterim.gov.tr/bts/http://tr.wikipedia.orghttp://www.nisanyanmap.comhttp://www.tuik.gov.trhttp://www.bitlis.gov.tr/

Documents

VII. Uluslararas› Van Gölü Havzas› Sempozyumu …bitliskentbellegi.com/Uploads/bitlis-ili-eski-ve-yeni...580 Necmettin ELMASTAﬁ M. Sait ﬁAH‹NALP Veysi GÜNAL VII. Uluslararas›