URBANIZAM 1

dr Katarina Jevtić-Novaković, dipl.ing.arh.Mast. Sara Đalović, inž. arh.Mast. Marija Divac, inž. arh.

Pojmovi

Planiranje korišćenja zemljišta, zoniranje

• Planiranje namena

• plansko I estetsko I naučno raspolaganje zemljištem, resursima, objektima i uslugama• cilj ekološka I socijalna I ekonomska I geografska efikasnost• očuvanje zdravlja I dobrobiti urbanih i ruralnih zajednica

• Zoniranje kao komponenta;

• aktivnosti zelenilo I stanovanje I poljoprivreda I komercijalne I industrijske delatnosti

Urbana struktura I Mreža naseljaUrbana struktura

morfologija grada proučava fizički oblik gradova koji se sastoji od uličnih obrazaca, veličina i oblikazgrada, arhitekture i gustine.

razmeštaj urbanih područja u odnosu na njihovu starost

razmeštaj urbanih područja u odnosu naglavne funkcije

socijalni razmeštaj i organizacija

glavne karakteristike saobraćaja i saobraćajni koridori

• kompaktna ili disperzna

•srednjovekovna;

•komercijalne delatnosti;

•siromašne i napuštene zone,

•sistem puteva,

• jedan ili više centara

•posleratna;i dr.

•stanovanje; •zone imućnih, •sistem javnog prevoza

•industrija, •zone u kojima živi srednja klasa,

•rekreacija; i dr.

•zone sa visokim udelom imigranata i dr.

• Pojam mreže naselja odnosi se na karakteristike razmeštaja gradova, sela, zaseoka i drugih naseobina na širem prostoru.

• aglomeracije (grad i okolina čine aglomeraciju)• regioni raštrkanih naselja• regioni sa policentričnom mrežom naselja • regioni mreže gradova • konurbacije (spajanje gradova)

Urbana struktura I Mreža naselja

Mreža naselja

Aglomeracije različita naselja organizovana oko dominantnog metropolitenskog područja

Mumbai, India, http://thegreatindian.tripod.com Zapadni Tokio, Japan, wikipedia.org/wiki/Metropolitan_area

Mreža naselja

regioni raštrkanih naselja homogen razmeštaj malih i srednjih urbanih entiteta na nekom području

Leskovac i Vranje se svojimpoložajem (geografskim, saobraćajnim, privrednim i društvenim) svrstavaju u opštinske centre i gradska naselja regionalnog ranga koji ostvaruju razvojne uticaje i podsticaje na šire regionalno okruženje.

Osnovno plansko opredeljenje ide ka cilju uspostavljanja koliko-toliko uravnoteženog razvoja, kojim se postižu usklađeno i racionalno korišćenje prostora, uređenje predela i očuvanje životne sredine.

Razmeštaj naselja prema tipu kretanja stanovništva 1971. i 2002. IAUS, 2008, Regionalni prostorni plan opština Južnog Pomoravlja, Analitičko-dokumentaciona osnova.

Mreža naselja

regioni sa policentričnom mrežom naselja organizacija regiona oko nekoliko urbanih entiteta

• policentrična prostorna struktura odnosi se na morfologiju mreže naselja;

• podrazumeva da na različitim nivoima urbane hijerarhije postoji mnoštvo urbanih aglomeracija slične veličine;

• smatra se da ovakva mreža naselja može da podstakne održiv prostorni razvoj, kao i da ublaži prostorne nejednakosti.

Mreža naselja

regioni mreže gradova izrazito funkcionalno međuzavisni urbani entiteti bez fizičkog kontinuiteta

Mreža naselja

konurbacije tesno grupisanje različitih urbanih entiteta

Ruralno područje / Selo

• Ruralna područja su retko naseljena područja u kojima nema nekog većeg grada.

• Pojam sela odnosi se na određene tipove predela i korišćenja zemljišta, gde poljoprivreda i prirodne površine imaju veoma važan udeo.

Ruralni razvoj

• Ruralni razvoj je poseban aspekt prostornog razvoja.

• počiva na činjenici da je industrijsko i urbano društvo, koje u Evropi dominira već više od jednog veka, zapostavilo rast i razvoj brojnih ruralnih područja, a posebno onih perifernih i najudaljenijih;

• postao jedan od prioriteta politika prostornog razvoja u većini evropskih zemalja.

Urbano područje

• područje koje fizički pripada većem ili manjem gradu i koje odlikuje :

• visok udeo izgrađenih površina, • velika gustina naseljenosti i radnih mesta i • značajna opremljenost saobraćajnom i drugom infrastrukturom.

Urbanim područjima smatraju se i neizgrađene, odnosno zelene površine koje gradsko stanovništvo koristi u rekreativne svrhe.

Florida Arizona

Nevada, http://urbabillard.wordpress.com/

Arizona

Metropolitensko područje

• sistem naselja koji čine veliki grad (zajedno sa predgrađima) i njegova zona uticaja u kojoj se mogu nalaziti urbani centri različite veličine.

• Zone uticaja su najčešće zone dnevnih migracija.

• Deo metropolitenskog područja takođe čine i zelene površine koje se nalaze između naselja.

Metropolitensko područje

Lima, Peru, Metropolitan area, http://earthobservatory.nasa.gov/

Funkcionalno urbano područje

• označava zonu uticaja nekog grada;

• obično se utvrđuje na osnovu statističkih podataka (na pr. podaci o tokovima dnevnih migracija).

• Zona beogradskog funkcionalnog uticajnog područja, dominantna na prostoru Srbije danas, zajedno sa pojasom gradova i opština ucentralnoj Vojvodini, te smederevsko-požarevačkim i šabačkim funkcionalnim urbanim područjem, čini jedinstvenu razvojnu celinu.

Funkcionalna urbana područja u SrbijiFunkcionalno područje Grada Beograda, koje pripada kategoriji evropskih područja rasta/razvoja MEGA, obuhvata7,4% teritorije Srbije (5.758 km2) i četvrtinu stanovništvaRepublike (25,4%).

Osim administrativnog područja Grada, direktno funkcionalno integriše još 6 opština u okruženju – Staru Pazovu, Opovo, Pećince, Inđiju, Rumu i Pančevo, sve sa prostora Vojvodine.

Uticaji ka centralnoj Srbiji su znatno manji

Model FUP u Srbiji 2010AGENDA, broj 5, 2012. |Teritorijalna organizacija|

Konurbacija

• predstavlja zbir ili neprekidnu mrežu urbanih zajednica koje su se fizički stopile usled rasta stanovništva i širenja naselja;

• policentričan oblik aglomeracije;• fizička blizina i kontinuitet izgrađenih područja kao preduslov za formiranje konurbacija.

Prigradska područja

• Prigradska/periurbana područja su područja na kojima se odvija prelazak iz striktno ruralne u urbanu sredinu.

• Ona često predstavljaju direktan spoj urbanog i ruralnog, i na kraju mogu da se razviju u potpuno urbana područja.

• mesta u kojima stanovništvo igra ključnu ulogu, odnosno u kojima se odvija potpun životni ciklus.

Lengli kod Vankuvera, Kanada

Urbani razvoj

• Kao i u slučaju prostornog razvoja, pod urbanim razvojem mogu se smatrati promene koje se javljaju unutar nekog (urbanog) područja ili uticaji različitih aktivnosti koje doprinose razvoju tog područja.

• jačanje različitih ekonomskih, socijalnih, ekoloških i kulturnih potencijala gradova i urbanih područja.

Suburbanizacija

• Suburbanizacija je proces koji se odnosi na razvoj predgrađa oko velikih gradova i metropolitenskih područja.

• proces suburbanizacije nastaje kao posledicademografskog rasta (povećanja ukupnog broja stanovnika) i unutrašnjeg restruktuiranja gradova.Suburbanizacija u Berlinu 1930-ih

London

Urbana obnova I Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija I Urbana rehabilitacija I Urbana restauracija• Gradovi se suočavaju sa problemom starenja urbane strukture i izgrađenih površina, izmenama ekonomskih funkcija, kao i promenama socijalnih karakteristika stanovništva. • Da bi se održala harmonija životnog ambijenta, ekonomska dinamičnost i uravnotežena socijalna struktura, potrebno je sprovesti niz aktivnosti u okviru javnog ili mešovitog, javno-privatnog sektora.

Urbana obnova I Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija I Urbana rehabilitacija I Urbana restauracija

• za cilj ima zamenu osiromašenih gradskih četvrti i napuštenih područja projektima velikih razmera, koji uključuju izgradnju stanova, usluge, sistem prevoza, površine za rekreaciju, itd.

• Ponekad su troškovi obnavljanja gradova vrlo visoki za zajednicu, pa se takav tip aktivnosti u današnje vreme ređe koristi nego pre nekoliko decenija;

Urbana obnova I Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija I Urbana rehabilitacija I Urbana restauracija

• za cilj ima transformisanje prevaziđene socio-ekonomske osnove nekih urbanih područja u održiviju socio-ekonomsku osnovu,

• kroz privlačenje novih aktivnosti i preduzeća, modernizaciju urbane strukture, unapređenje urbane životne sredine i diverzifikaciju socijalne strukture;

Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija

• Primer uređenja priobalja u Londonu

•Urbana regeneracija je započeta spontano ranih 80-ih, kao akcija individualca, koji je zahvaljujući političkoj i finansijskoj podršci uspeo da obnovi deo po deo – prvo dokove najbliže centru grada;

• u drugoj fazi je upotrebljen princip izgradnje urbanog repera –milenijumske kupole.

Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija

Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija

• Ponuda projekta regeneracije obuhvata:

• pametno korišćenje zemljišta,• oživljavanje obala, • adaptaciju i ponovnu upotrebu ruiniranih objekata (urbana reciklaža), • novo stanovanje, • podizanje standarda rezidencijalnih susedstava, • konzervaciju i dr.

• Osnovni principi: različitost ponude i mešane funkcije (namene).

TATE MODERN, LONDON, HERZOG AND DE MEURON

Urbana obnova I Urbana regeneracija I Urbana revitalizacija I Urbana rehabilitacija I Urbana restauracija

• za cilj, na prvom mestu, ima regeneraciju i očuvanje izgrađenog nasleđa ili urbane životne sredine, uključujući i ekosisteme.

• Pored obnove istorijskih građevina i predela, ove aktivnosti takođe obuhvataju modernizaciju i unapređenje tehničkih objekata i poštovanje normi i standarda u pogledu životne sredine i bezbednosti.

LITERATURA I IZVORI

Prostorni i održivi razvoj: Pojmovi; doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, predavanje-seminar Prostorni i održivi razvoj

Urbana obnova i gradovi Srbije, Najupečatljiviji efekti urbane obnove. prof. dr Eva Vaništa Lazarević, dia, 2013.

AGENDA,, časopis za javnu upravu i lokalnu samoupravu, broj 5.Uloga funkcionalnih urbanih područjau regionalizaciji Republike Srbije . dr Velimir Šećerov, 2012.

www.urbel.com

www.salonarhitekture.me

www.archdaily.com

www.skyscrapercity.com

www.gef.bg.ac.rs

urbabillard.wordpress.com