ZAVRŠNOG RADA
Travnik, 2017.
Str.
1. POJAM I SVRHA PISANJA SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA ..............3
2. PRIPREME ZA PISANJE SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA ..................3
2.1. Izbor teme ..................................................................................................3 2.2. Bibliografska priprema ...............................................................................4 2.3. Struktura rada ............................................................................................5 2.4. Uloga mentora ........................................................................................... 8
3.1. Citati .......................................................................................................... 8 3.2. Fusnote ......................................................................................................9
4. JEZIK I STIL RADA ........................................................................................10
4.1. Jezik ........................................................................................................ 10 4.2. Stil ............................................................................................................11
5. TEHNIKA OBRADA SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA ......................11
L I T E R A T U R A ............................................................................................ 16
P R I L O Z I ........................................................................................................17
2
U V O D
Uputstvo za izradu seminarskih i završnih radova1 prije svega je namijenjeno studenima Internacionalnog univerziteta Travnik u Travniku radi lakše i bre izrade dotinih radova koji e sadrajno, metodološki i tehniki odgovarati osnovnim zahtjevima za radove ove vrste. Uputstvo moe biti korisno i svim profesorima u ulozi mentora, kao i onima koji obrauju ili tek namjeravaju da obrauju strune probleme.
Izradu ovog upustva u velikoj mjeri je uslovila okolnost da studenti imaju odreena znanja i iskustva u izradi razliitih pisanih radova, ali da sve to nije dovoljno, jer je parcijalno i nije sistematizovano. Posebno su oskudna znanja koja se odnose na osmišljavanje elemenata kompozicije seminarskog i završnog rada, kao i na tehniku obradu. Namjena uputstva u velikoj mjeri je uslovila njegovu strukturu, obim i nain pisanja, didaktiko i tehniko oblikovanje, širinu i druga pitanja.
Tekst uputstva je oblikovan u pet dijelova (cjelina), izmeu kojih je uspostavljeno sadrajno-logiko jedinstvo.
Prvi dio - Pojam i svrha pisanja seminarskog i završnog rada: Ovdje je istaknuto da svojim sadrajem seminarski i završni rad treba da doprinesu pravilnom shvatanju pojmova seminarski i završni rad, svrhi njihovog pisanja te slinosti i razlike izmeu njih.
Drugi dio - Pripreme za pisanje seminarskog i završnog rada: Ovdje se obrauje pripremu studenata za izradu seminarskog i završnog rada, sa namjerom da ih se uputi kako da izaberu odgovarajuu temu, da pronau i koriste potrebnu literaturu i da odrede strukturu rada (naslovnu stranicu, sadraj, uvod, glavni dio, zakljuak, spisak literature i priloge). Ukazano je i na ulogu mentora u izradi seminarskog i završnog rada.
Trei dio - Dokumentaciona osnova pisanja seminarskog i završnog rada: U ovom dijelu daju se osnovne smjernice za korišenje citata u tekstu, kao i fusnota, sa odgovarajuim primjerima.
etvrti dio - Jezik i stil rada: Ovdje se ukazuje na osnovne zahtjeve u vezi jezika i stila koje treba uvaavati pri izradi seminarskog i završnog rada.
Peti dio - Tehnika obrada seminarskog i završnog rada: Ovdje smo panju usmjerili na izradu forme, odnosno davanje konanog izgleda rada: oblikovanje teksta i svoenje na odreeni obim, ilustrovanje rada slikama, tabelama i grafikonima, pisanje matematikih formula, kao i nain predaje rada.
Uputstvo je sastavljeno tako da poslui studentima na višim godinama studiranja, ali i studentima na prvoj godini koji se tek susreu s pravilima pisanja seminarskog, strunog, naunog i završnog rada. Nadamo se da e ovo uputstvo ispuniti svoju ulogu, olakšati studentima pisanje radova uz zadovoljavajui kvalitet.
1 Do sada su studenti trogodišnjih studija pisali završne, a studenti etverogodišnjih dip- lomske radove, a u budue e i jedni i drugi pisati (u naslovu) završne radove.
3
Seminarski rad: To je samostalno struno saopštenje studenta iz odreenog nastavnog predmeta. Njime se obrauje jadan ui ili jednostavniji problem, pri emu je didaktiko-psihološka poenta u njegovom aktuelizovanju i inoviranju. U sadrajno-logikom pogledu, seminarski rad predstavlja zaokruenu cjelinu. Svrha pisanja seminarskog rada je:
Proširivanje i produbljavanje saznanja iz odreene oblasti; Razvijanje samostalnosti u izradi pisanih saopštenja i vještine
pisanja kratke i cjelovite analize nekog problema; Razvijanje sposobnosti korištenja razliitih izvora podataka; te Priprema studenta za pisanje sloenijih i obimnijih samostalnih
radova, kao što su eseji, struni radovi i završni rad.
Završni rad: To je struni pisani tekst na odreenu temu (problem), iz odreene predmetne (naune) oblasti, ijom izradom student pokazuje osposobljenost, samostalnost i zrelost u rješavanju pitanja i problema one struke za koju se školovao. Za razliku od seminarskog rada, završni rad je veeg obima i ima vee saznajne vrijednosti za strunu ili naunu oblast iz koje se radi. Kao što rekosmo, završni rad pišu studenti trogodišnjeg i etverogodišnjeg studija. Piše se nakon odslušanih i poloenih ispita, napisanih i odbranjenih obaveznih seminarskih radova, uspješno realizovane strune prakse, kao i drugih završnih obaveza.
Iako je završni rad strunog karaktera, on moe posjedovati i neke odlike naunog rada, kao što su: sistematinost, metodinost i argumentovanost. Završni rad predstavlja vrlo specifian didaktiki oblik provjeravanja steenih znanja, ali i specifinu didaktiku formu za dalje osposobljavanje studenata za samostalni rad, proširivanje i produbljivanje znanja.
Na osnovu iznijetog nije teško zakljuiti da se u didaktiko-metodikom pogledu uoava razlika izmeu seminarskih i završnih radova. Izradom seminarskih radova studenti se vjebaju u pismenom saopštavanju svojih misli, znanja, ideja i slino, a završnim radovima studenti dokazuju da je vjeba bila uspješna i u kojoj mjeri su samostalni u izradi pisanih radova.
2. PRIPREME ZA PISANJE SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA
2.1. Izbor teme
Teme za seminarske radove mogu da predlau predmetni profesori na poetku realizacije nastave, kada studentima obrazlau program rada za cijeli semestar, odnosno studijsku godinu, a za završne radove na poetku završne (tree) godine. Predloeni popis tema je iz kompleksa strune problematike predmeta koji se izuavaju tokom studiranja. Za svaku temu prilae se obavezna i preporuena literatura. Broj tema treba da odgovara broju studenata.
Izbor teme seminarskih i završnih radova moe se prepustiti i studentima. Meutim, kad su u pitanju seminarski radovi, to se moe primijeniti studentima u
4
višim semestrima, dok u niim to ne bi bilo racionalno, jer studenti u prve dvije godine studija još ne poznaju dovoljno sadrajnu širinu i metodološke probleme struke koju su izabrali. Svakako, neophodno je studentima omoguiti da u što veoj mjeri aktivno uestvuju u izboru tema seminarskih i završnog rada.
Takoe, lini afinitet studenta prema odreenoj naunoj ili strunoj oblasti, od presudnog je znaaja za izbor teme. Osim toga, ne mogu se zanemariti i prethodna znanja i iskustvo studenata. To su bitni motivacioni inioci i neophodni preduslovi da se rad brzo, lako i kvalitetno napiše. Tema rada moe da bude povezana sa teoretskim aspektima naune discipline ili sa praktinim aspektima nastavno-predmetne oblasti (praktino istraivanje odreene pojave ili analiza sluaja iz prakse). Bez obzira da li tema više pripada teoriji ili praksi, ona treba da zadovolji odreene kriterijume, kao što su:
Savremenost i aktuelnost; Atraktivnost; Interesantnost; Relevantnost za datu nauno-strunu oblast; Podobnost za obradu (sa stanovišta dostupnosti
izvora i vremena za obradu); Preciznost u sadrajnoj odreenosti i odmjerenosti
(ni preuska niti preširoka); te Konkretnost (ne apstraktna ili uopštena).
Priroda teme seminarskog i završnog rada opredjeljuje i nain obrade. U nastavnoj praksi postoje sljedea tri naina:
(1) Ako je tema teoretska, student prikuplja relevantnu literaturu, vrši izbor i strukturiranje sadraja prema tezama postavljenim u okviru odreene teme, analizira izabrani sadraj i prezentuje saznanja relevantna za temu; (2) Kod tema koje su više praktine prirode studenti primjenjuju znanja usvojena u nastavno-obrazovnom procesu, a prouavanjem adekvatne literature na analizu primjera iz prakse, rješavanje konkretnih praktinih zadataka, empirijska istraivanja, studiju sluajeva i slino; (3) Teme teoretsko-aplikativnog karaktera zahtijevaju kombinaciju prethodna dva naina.
Treba izbjegavati teme koje su preširoko ili preusko odreene, a nije uputno izabrati niti temu koja je zbog estog korištenja u studentskim radovima iscrpljena, tako da je studentu teško bez ponavljanja dati vlastiti doprinos njenoj obradi.
Napomena: Korištenje tuim seminarskim radovima, prepisivanje i primjena copy-paste tehnike najstroe je zabranjeno.
2.2. Bibliografska priprema
Kad je izabrana tema jasno formulisana, pristupa se, u konsultaciji sa mentorom, prikupljanju grae - izvora informacija koje e posluiti za izradu rada i donošenje
5
adekvatnih zakljuaka. To nije mehaniki ve kreativni in, jer se prouavanjem ranijih saznanja stvara pogodna osnova za razvoj novog shvatanja.
Osnovni izvori podataka su razni pisani materijali: enciklopedije, knjige, monografije, radovi u domaim i inostranim asopisima, razna dokumenta i drugo. Pisane materijale studenti sami prikupljaju ili do njih dolaze u biblioteci.
Brojne i veoma znaajne informacije vezane za temu rada mogu se dobiti i korištenjem Internet mrea (Internet je meunarodna kompjuterska mrea pomou koje se moe dobiti bilo koji podatak, koji je unijet u mreu, poevši od obinih novinarskih reklama, preko novinarskih vijesti, do najnovijih naunih informacija). Pri tome se mora voditi rauna o pouzdanosti i sigurnosti tih podataka.
2.3. Struktura rada
Naslovna stranica; Sadraj; Uvod; Glavni dio (razrada teme); Zakljuak; Popis literature; te Prilozi (po potrebi).
Naslovna stranica: To je prva stranica rada. Ona treba da prui osnovne informacije o autoru i radu, kao što su:
Naziv visokoškolske ustanove; Naznaku vrste rada (seminarski rad ili završni rad); Naziv predmeta; Naslov rada; Nastavniko zvanje, akademsku titulu, ime i prezime mentora; Ime i prezime studenta i broj indeksa; te Mjesto, mjesec i godina izrade (predaje) rada.
Svi elementi sadraja naslovne stranice su unaprijed i precizno definisani osim naslova. On se definiše u skladu sa izabranom temom rada, dovoljno deskriptivno, precizno, koncizno, informativno i atraktivno.
Vajnberger istie da je sa naslovom isto kao i sa djevojkom. "Naslov je haljina prema kojoj se djelo doekuje. Prema haljini se doekuje, prema pameti ispraa". Pri tome, pod pameu on podrazumijeva samu sadrinu djela.2
Sadraj: Predstavlja tekstualno-numeriki pregled dijelova rada. U njemu su
2 Citirano prema: Mihailovi, D.: Metodologija nauno-istaivakih projekata, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 1995, str. 143.
6
navedeni osnovni dijelovi rada, odnosno naslovi i podnaslovi koji odraavaju njegovu strukturu te redni brojevi stranica na kojima se ti dijelovi nalaze. Shodno tome, sadraj se piše nakon završetka teksta i njegovog obiljeavanja stranicama, kao što je uraeno u ovom uputstvu. Sadraj moe biti na poetku ili na kraju rada, ali je, zbog lakšeg snalaenja italaca i preglednosti, prihvatljiviji prvi nain.
Uvod: Na originalan nain prezentuju suštinu problema koji se razmatra u seminarskom ili završnom radu, ukazuje na njegov znaaj, razloge (motive) za njegovu obradu i daje kratak pregled sadraja rada. Obim uvoda je poeljno da bude u okviru jedne do dvije stranice.
Uvod je "veli jedan pisac ukusno predjelo koje emo servirati svome itaocu, pre nego što mu iznesemo glavno jelo... "3
Glavni dio (razrada teme): To je osmišljen temeljan i argumentovan prikaz teoretskih i praktinih aspekata teme. On je najvaniji i svakako najobimniji dio rada (obino ini od 70% do 80% rada). Njime treba obuhvatiti sve ono što je u uvodu obeano. Zbog toga je obino rašlanjen na poglavlja, podpoglavlja, odjeljke i didaktike cjeline (pasuse). Svi navedeni dijelovi treba da budu pravilno rasporeeni i signirani, meusobno povezani i adekvatno dimenzionisani.
Primjer 1.
KORIŠENJE ARAPSKIH BROJEVA
1.1. Xxxxxxxxxxxxxx 1.2. Xxxxxxxxxxxxxxx 1. Xxxxxxxxxxxxxxx 1.2. Xxxxxxxxxxxxxx 2. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx 2. Xxxxxxxxxxxxxxx
2. Xxxxxxxxxxxxxxxxxx 2.1. Xxxxxxxxxxxxxxx B. Xxxxxxxxxxxxxxxxx 2.1. Xxxxxxxxxxxxxx 2.2. Xxxxxxxxxxxxxxx 1. Xxxxxxxxxxxxxxx 2.2. Xxxxxxxxxxxxxx 3. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx 2. Xxxxxxxxxxxxxxx
3. Xxxxxxxxxxxxxxxxxx 3.1. Xxxxxxxxxxxxxxx a) Xxxxxxxxxxxxx 3.1. Xxxxxxxxxxxxxx 3.2. Xxxxxxxxxxxxxxx b) Xxxxxxxxxxxxx 3.2. Xxxxxxxxxxxxxx 4. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx c) Xxxxxxxxxxxxx
II Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx 4.1. Xxxxxxxxxxxxxxx II Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx 1. Xxxxxxxxxxxxxxxxx 4.2. Xxxxxxxxxxxxxxx A. Xxxxxxxxxxxxxxxx
1.1. Xxxxxxxxxxxxxx 4.3. Xxxxxxxxxxxxxxx 1. Xxxxxxxxxxxxxx 1.2. Xxxxxxxxxxxxxx 4.4. Xxxxxxxxxxxxxxx 2. Xxxxxxxxxxxxxx
Raspored i signiranje dijelova moe se izvesti slovima, brojevima i njihovom kombinacijom. Naješe se koristi signiranje pomou sistema brojeva, a ponekad i signiranje kombinacijom arapskih i rimskih brojeva, korišenjem samo arapskih brojeva ili pak kombinacijom brojeva i slova, kako je to prikazano u tabeli na
3 ivkovi, D.: Pravi put i stranputice u pisanju, O kompoziciji i stilu pisanih sastava, BIGZ, Beograd, 1978, str. 36.
7
prethodnoj stranici (vidjeti primjer 1. prikazan na prethodnoj stranici). Bez obzira na to za koji se sistem (nain) signiranja opredijelimo, on se mora dosljedno primjenjivati u radu.
Ovaj dio rada nije samo prosta reprodukcija teksta iz izvora koje je student konsultovao, ve treba da sadri i njegove stavove i kritike poglede u vezi osnovnih pitanja koja se u radu tretiraju. Ukoliko je udio mišljenja studenta vei, rad se smatra kvalitetniji.
Zakljuak: To je finalni dio rada napisan na jednoj do dvije stranice. U njemu se na sistematian i koncizan nain saopštavaju najvanija saznanja do kojih se došlo izradom strunog rada. On proizilazi iz itavog sadraja rada, pa se preporuuje autoru da podrobno proita sve ono što je prethodno napisao. U zakljuku treba da se ocijeni, po mogunosti kritiki, tema koja je bila predmet razrade, procjene stanja ili situacije, iskau poruke i doprinos rada, kao i da se ukae na probleme i pitanja koji bi trebalo dalje da se obrauju i prouavaju.
Spisak literature: To je sistematski pregled svih izvora koji direktno ili indirektno tretiraju sadraj teme rada i koji su korišeni tokom izrade. Ako je rad pisan latinicom, spisak literature se navodi po abecednom redu prvog slova prezimena autora, a ako je korišena irilica, onda se navodi azbunim redom.
Postoje razliiti sistemi navoenja literature. Sistem za koji smo se opredijelili, mora da se dosljedno primjenjuje od prve do posljednje reference u spisku literature, kao i u fusnotama (ako se u tekstu pozivamo na neke reference). Naješi nain navoenja literature prikazan je u donjem primjeru 2.
Primjer 2.
[1] Kulovi, M.: Uvod u saobraajno inenjerstvo, Saobraajni fakultet Internacionalnog univerziteta Travnik, Travnik, 2011.
U izradi seminarskog rada, pored obavezne udbenike literature, poeljno je da se konsultuju najmanje još tri relevantna izvora za prouavanje postavljene teme, dok pisanje završnog rada zahtjeva konsultovanje veeg broja izvora.
Ako je izvor (referenca) koji se navodi u spisku literature napisao jedan autor, onda se piše njegovo prezime i poetno slovo imena ili puno ime (u spisku literature pored imena i prezimena autora naješe se ne navode nastavna ili nauna zvanja).
U sluaju kada djelo ima dva autora, tada se ispisuju prezimena i poetna slova imena oba autora. Kod djela koja imaju tri do pet autora ispisuje se prezime i poetno slovo prvog autora i dodaje skraenica - i dr.
Meutim, ako je djelo rezultat rada pet i više autora, onda se umjesto njihovih prezimena i poetnih slova imena ispisuje - grupa autora (u vezi gornjih navode, vidjeti primjer 3. na sljedeoj stranici). Primjer 3.
8
[1] Adies, I.: Upravljanje promenama, Prometej, Novi Sad, 1994. [2] Babi, M. i Stevi B.: Menadment - koncept i proces, MB "Centar",
Beograd, 1997. [3] Babi, M. i dr.: Menadment, Ekonomski fakultet, Subotica 1994. [4] Grupa autora: Istraivanje i planiranje društvenih promena i razvoja,
ISI, Beograd, 1983.
Prethodni primjeri odnosili su se na knjige. Kada su u pitanju asopisi i sadraji sa Interneta, takoe je neophodno poštovati odreene standarde (vidjeti primjer 4.).
Primjer 4.
[1] Stefanovi, I.: Prilog strategijskom poslovnom planiranju, Nauka i biznis, broj 2, VPŠ, Sarajevo, 2007.
Internet sajt:
[1] http://www.si-revizija.si/financniki/dokumenti/Kodeks-poklicke-etike-pf.pdf (datum pristupa: 14. 02. 2008)
[2] http://www.urc.bl.ac.yu/prrs/spm/03/0018.html (datuma pristupa: 20.06.2011.
Prilozi: Ako ih ima, daju se na kraju rada i oznaavaju rednim brojevima. Oni imaju odreeni znaaj za bolje razumijevanje sadraja rada, ali se ne mogu prikazivati u osnovnom tekstu. To mogu biti razne tabele, grafikoni, formulari, statistiki podaci, dodatni tekstovi i slino.
2.4. Uloga mentora
Mentor ima vrlo znaajnu ulogu u svim fazama izrade seminarskog i završnog rada. Saradnja mentora i studenta naješe se odvija konsultacijama koje predstavljaju veoma koristan oblik pomoi i usmjerenja studentu. Ovaj oblik saradnje znaajno utiu na kvalitet rada.
3. DOKUMENTACIONA OSNOVA PISANJA SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA
Dokumentaciona osnova seminarskog i završnog rada doprinosi boljoj argumentaciji i objašnjenju osnovnog sadraja. U dokumentacionu osnovu naješe se svrstavaju citati i fusnote.
3.1. Citati
Citati se koriste za oznaavanje teksta koji su doslovno preuzeti od drugih autora. Oni doprinose veoj jasnoi i bogatstvu samog teksta, ali se treba uvati tzv. citatologije, odnosno pretjerane upotrebe citata. Za pravilno korišenje citata treba imati u vidu šta, zašto i kako se citira. Citiraju se (šta) veoma koncizne formulacije (definicije, kratka precizna objašnjenja i slino),
9
dijelovi teksta koji se uklapaju u kontekst pisanja i dijelovi teksta na koji se daje kritiki osvrt. Misao se citira (zašto) radi dokazivanja vlastitih stavova, naroito kada je tekst u citatu od veeg znaaja, ili eše za ilustraciju sopstvenog mišljenja. Preuzeti tekst (misao) treba navoditi (kako) odmjereno i adekvatno.
Treba izbjegavati citate koji su poznati i široko korišeni, a ako je baš neophodno pozivanje na taj dio teksta, bolje je posluiti se parafraziranjem. Pored teksta, mogu se citirati i brojke, procenti i druga pisana dokumentacija.
3.2. Fusnote
Fusnote su zabilješke ili napomene koje se pišu pri dnu stranice ispod krae horizontalne linije radi rastereenja osnovnog teksta. Zbog toga se nazivaju i podnonim napomenama. Pišu se sitnijim slovima i naješe se oznaavaju brojem, malim slovima i zvjezdicama. Treba voditi rauna da se istim znakom obiljee fusnota u podtekstu i rijei u tekstu.
Obzirom na prirodu i namjenu, fusnote mogu biti dokumentarne (bibliografske) i eksplikativne. Dokumentarne fusnote (vidjeti donji primjer 5.) slue za navoenje izvora iz kojih je preuzet tekst (citat, podaci i slino). Eksplikativne fusnote (vidjeti donji primjer 6.) namijenjene su za dodatno objašnjenje nekog stava, zakljuka i slino u tekstu. Kao dopunska informacija, moe sadrati razliite ideje i injenice, kritike osvrte, napomene, komparacije i slino.
Primjer 5.
Primjer 6.
Ukoliko se u fusnotama jedan izvor ponavlja, ne treba u svakom navoenju davati sve podatke, ve se obino daje skraeni prikazi, kao što su:
Op. cit., str. 35.;
Na donjem primjeru 7. prikazano je oznaavanje sa oznakom Ibid
Primjer 7.
Literatura koja je citirana ili parafrazirana moe se, pored fusnota, navoditi i na druge naine. Na primjer, koriste se uglaste i druge zagrade u kojima se navodi redni broj izvora i stranica teksta na kojoj se nalazi preuzeti citat, tabela, dijagram ili parafrazirani sadraj (vidjeti donji primjer 8.). Ako se eli ukazati na izvor koji je znaajan za dio teksta rada, onda se u zagradi piše samo redni broj izvora. Korišenje ovog naina pozivanja na odreene izvore podrazumijeva prethodno potpuno sreenu bibliografiju (literaturu).
Primjer 8.
4. JEZIK I STIL RADA
Pri pisanju seminarskog i završnog rada, pored poznavanja naunih i strunih sadraja relevantnih za temu koja se obrauje, logikog izlaganja i argumentacije stavova, neophodno je uvaavati i osnovne zahtjeve jezika i stila.
4.1. Jezik
Priroda teksta podrazumijeva i odgovarajui jezik. Tako, na primjer, znanja iz svakodnevnog ivota saopštavamo opisno-informativnim ili ekspresivnim jezikom. Meutim, ako nekog elimo da uvjerimo u nešto, koristimo propagandno-ideološki jezik. Za izraavanje naunih znanja neophodno je koristiti jezik injenica i pojmova. Zato, pri pisanju seminarskog ili završnog rada treba imati u vidu iskustvena saznanja o prirodi i odlikama jezika koji odgovara naunoj oblasti.
11
Meutim, da bi on ostvario svoju spoznajnu funkciju, rijei i reenice moraju imati smisla u teoretskom i praktinom pogledu.
Ako se tekst piše gramatiki i pravopisno (ortografski) korektno, onda je lakše iskazati ono što se eli, a itaocu da shvati ono što je napisano. Dakle, jezik nije samo sredstvo za saopštavanje misli, ve i bitna pretpostavka da misao bude jasno izloena i dovoljno obrazloena da bi bila shvaena.
Napomena: Cijeli tekst rada treba u cjelini pisati standardnim bosanskih, ili hrvatskim, ili srpskim jezikom, bez ikakve miješanja narjeja.
4.2. Stil
Stil je samostalni jezini izraz, odnosno nain (forma) izraavanja misli. On je dio ovjeka i godinama se gradi. U njemu veliki udio pripada talentu, ali on trai i kontinuirani trening kroz pisanje i pisano izraavanje.
Neosporno je, dakle, da je stil individualna karakteristika, ali istovremeno i forma disciplinovane interpretacije sadraja u pogledu loginosti, preciznosti i jasnoe. To znai da autori seminarskih i završnih radova treba da upotrebljavaju struno- naune termine i druge rijei u pravom, a ne u prenesenom znaenju, da pri pisanju obuzdavaju svoje emocije u interesu vjerodostojne interpretacije podataka.
Tekst treba da bude logino napisan, tako da svaka reenica ima svoje mjesto, kao karika u lancu i da prirodno izvire iz prethodne. U njemu treba da bude sve jasno, precizno, jednostavno i koncizno napisano. Preciznost doprinosi da se bolje shvate strune i naune postavke, kao i zakljuci koji se izvode. Na taj nain se panja usmjerava na suštinu problema koji se u temi seminarskog ili završnog rada obrauje.
5. TEHNIKA OBRADA SEMINARSKOG I ZAVRŠNOG RADA
O nekim aspektima tehnike obrade seminarskih i završnih radova ve je bilo rijei. Meutim, da bi njihova forma, odnosno konani izgled odgovarali zahtjevima za radove ove vrste neophodno je dati još neke elemente bitne za oblikovanje teksta. To je veoma znaajna aktivnost, jer dobro oblikovani tekst pregledan je i pristupaniji za itanje, a itaoci ga lakše prihvataju.
Seminarski i završni rad pišu se na papiru formata A4 (210 x 297 mm), sa marginama: gornja 2,5 cm, lijeva 3,0 (radi povezivanja rada), pri dnu stranice 2,5 cm i desna 2,5 cm (vidjeti primjer 9. na sljedeoj stranici). Pri tom, prored je 1,15, a novi red uvuen 1,27 cm (vidjeti primjer 10 na sljedeoj stranici), ili od prethodnog pasusa odvojen enterom. Oblik slova (font) je Times New Roman, veliine u osnovnom tekstu 12pt (vidjeti primjer 11 na sljedeoj stranici).
Seminarski rad mora biti štampan i povezan, ali ne i ukorien, dok se završni rad treba i ukoriiti. Primjer 9.
12
Primjer 10.
Primjer 11.
Naslovna stranica seminarskog rada treba biti u skladu sa prethodno izreenim
13
konstatacijama (vidjeti prilog 1.). Na prednjoj stranici korica završnog rada ne piše se naslov završnog rada niti se stavljaju bilo kakvi simboli (vidjeti prilog 2.). Naslov završnog rada piše se na unutrašnjoj naslovnoj stranici (vidjeti prilog 3.). Prilozi se nalaze na tri posljednje stranice Uputstva.
Obim seminarskog rada je od 15 do 20 stranica teksta bez naslovne stranice i sadraj, ili od 20 do 30 hiljada slovnih mjesta (raunajui kao jedno slovno mjesto i razmak izmeu dvije rijei), ukljuujui i tabele, grafikone, slike i slino. Završni rad je obimniji i obino iznosi od 32 do 50 stranica teksta ili 60 do 92 hiljade slovnih mjesta. Na primjer, ako se eli pomou raunara utvrditi da li je obim napisanog seminarskog rada u definisanim okvirima, onda se odreuje broja slovnih mjesta na sljedei nain: Tools > Word Count (vidjeti donji primjer 12.). Ukoliko u radu postoje slike, šeme, grafikoni i slino, prostor na stranici koji oni zauzimaju rauna se kao da je ispunjen tekstom.
Primjer 12.
Slike, tabele, grafikoni i slino mogu se dati u sklopu teksta, a ako su obimniji daju se na posebnoj stranici u prilogu. U podnoju slike piše se redni broj slike i njen naziv (vidjeti donji primjer 13.). Ako je slika preuzeta od drugog autora, onda se ispod naziva slike navodi izvor iz koga je slika preuzeta ili se to navodi u fusnoti.
Primjer 13.
Slika 1. Marketing miks Tabele sadre neophodne podatke prikazane na pregledan nain: iznad tabele se
14
daje redni broj tabele i naziv u što kraem obliku (vidjeti donji primjer 14.), a ako je tabela preuzeta iz nekog izvora onda se u podnoju tabele navode bibliografski podaci tog izvora i stranica sa koje je tabela preuzeta.
Primjer 14.
Tabela 1. Struktura ispitnog uzorka prema polu
esto se u seminarskim i završnim radovima koriste i grafikoni. Oni se oznaavaju rednim brojevima i svaki od njih ima svoj naziv (vidjeti donji primjer 15).
Primjer 15.
Grafikon 1. Struktura ispitanog uzorka prema polu
Matematiki izrazi se prikazuju na sredini stranice i oni imaju svoju numeraciju (vidjeti donji primjer 16).
Primjer 16.
Oznaavanje stranica rada veoma je znaajan postupak, jer bez toga nije mogue napisati sadraj rada. Uobiajeno je da se numerisanje prve, naslovne stranice izostavlja (ali se podrazumijeva). Nakon toga, vrši se numerisanje sadraja. Ovo numerisanje vrši se rimskim brojevima. Numerisanje ostalih stranica vrši se arapskim brojevima, hronološki od 1 pa dalje. Numerisanje se obino vrši u donjem desnom uglu. Ukoliko se tekst rada obrauje na raunaru ove radnje se
15
odvijaju atomatski prema unapred zadatim parametrima (Insert > Page Numbers > Izbor mjesta oznake broja stranice (vidjeti donji primjer 17.).
Primjer 17.
Izbor forme oznake broja stranice i broja stranice od koje se poinje numerisanje vrši se preko opcije Format (vidjeti donji primjer 18.).
Primjer 18.
Seminarski rad se radi najmanje u dva primjerka, a završni rad u pet primjeraka (3 za lanove komisije, 1 za arhivu i 1 za kandidata koji brani završni rad). Uz završni rad koji se arhivira prilae se i elektronska forma rada na CD-u.
16
L I T E R A T U R A
[1] Avramovi, Z.: Kultura, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001. [2] Diki, N.: Poslovne komunikacije u hotelijerstvu, Viša hotelijerska škola, Beograd, 2003. [3] Gordon, T.: Kako biti uspešan nastavnik, Kreativni centar, Beograd, 1988. [4] Jokanovi, V. i dr.: Bibliotekarski leksikon, NOLIT, Beograd, 1989. [5] Leki, .: Metodologija pedagoškog istraivanja i stvaralaštva, Pedagoško-
tehniki fakultet, Zrenjanin, 1997. [6] Mihailovi, D.: Metodologija naunih istraivanja, FON, Beograd, 2004. [7] Mihailovi D.: Metodologija naunoistaivakih projekata, Centar za
primenjenu psihologiju, Beograd, 1995. [8] Milosavljevi, N.: Osnovi naunoistraivakog rada, Nauna knjiga,
Beograd, 1989 [9] Milovanovi, M.: Pisanje, ureivanje i štampanje, Tehnika knjiga,
Beograd, 1989. [10] Poper, K.: U traganju za boljim svetom, Paideia, Beograd, 1999. [11] Sakan, M.: Izrada strunih i naunih radova, SINEKS, Beograd, 2000. [12] Savi. J.: Kako napisati, objaviti i vrednovati nauno delo u biomedicini,
Kultura, Beograd, 2006. [13] Šami, M.: Kako nastaje nauno delo, Svjetlost, Sarajevo, 2007. [14] Šušnji, .: Metodologija, igoja, Beograd, 2009. [15] Zelenika, A: Metodologija znanstveno istraivakog rada, Sveuilište
u Rijeci, Rijeka, 2003.
18
INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK SAOBRAAJNI FAKULTET TRAVNIK
(16pt, Bold)
NASLOV SEMINARSKOG RADA (16-22 pt, Bold, zavisno od broja rijei u naslovu)
SEMINARSKI RAD (14pt, Bold)
Predmet: (14 pt, Bold)
Mentor: Student: Prof.dr.sc. Ibrahim Jusufrani XY (14pt) Broj indeksa: (14pt)
Travnik, juni 2011. (12pt)
INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK SAOBRAAJNI FAKULTET TRAVNIK
(16pt, Bold)
ZAVRŠNI RAD (14pt, Bold)
NASLOV ZAVRŠNOG RADA (16.-22 pt, Bold, zavisno od broja rijei u naslovu)
Mentor: Student: Prof.dr.sc. Ibrahim Jusufrani XY (14pt)
Travnik, juni 2011. (12pt)
INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK SAOBRAAJNI FAKULTET TRAVNIK
(16pt, Bold)
ZAVRŠNI RAD (14pt, Bold)
NASLOV ZAVRŠNOG RADA (16-22 pt, Bold, zavisno od broja rijei u naslovu)
Mentor: Student: Prof.dr.sc. Ibrahim Jusufrani XY (14pt)
Travnik, juni 2011. (12pt)