METODI I TEHNIKE NAUČNOG

ISTRAŽIVANJA I ANALIZE

ZNAČAJ METODOLOGIJE I VRSTE ISTRAŽIVANJA?

Metodologija naučnog istraživanja je učenje o postupcima sprovođenja istraživanja

Rezultati određenog istraživanja se mogu priznati samo ako su dobijeni na osnovu validne metodologije

Istraživanja se mogu vršiti na različite načine, zavisno od predmeta i cilja istraživanja

Dizajn istraživanja pokazuje način na koji se dolazi do odgovora na postavljena pitanja

Ekonomija-široka lepeza pojava-ne može se govoriti o jedinstvenom skupu postupaka (metoda) i tehnika istraživanja

ŠTA JE METOD/TEHNIKA?

Pod metodom istraživanja se podrazumijevaju osnovna načela (principi naučnog mišljenja i analize) na kojima se zasniva ukupna organizacija nekog istraživanja kao i analiza prikupljenih podataka

Tehnika istraživanja- skup postupaka pomoću kojih se realizuju pojedini istraživački zadaci i aktivnosti (najčešće su to tehnike za prikupljanje podataka)

ASPEKTI ISTRAŽIVANJA

Osnovni aspekti istraživanja u svim naučnim oblastima su: Teorijski Empirijski

Teorijska istraživanja se bave razvojem teorija o različitim pojavama (činjenicama), tj. pronalaze njihova objašnjenja

Empirijska istraživanja utvrđuju relevantne činjenice, tj. pouzdane podatke o određenim pojavama

Teorijski i empirijski aspekti su međusobno povezani jer se teorije zasnivaju na činjenicama, a činjenice dobijaju svoj puni smisao tek u okviru teorija koje ih objašnjavaju

CILJ NAUČNIH ISTRAŽIVANJA

Želi se doći do novih saznanja teorijske i/ili praktične prirode

Otkrivanje najpostojanijih odnosa između istraživanih pojava i ustanovljavanje zakonitosti koje “vladaju” tim pojavama

Puni smisao istraživanja- tek kada se njegovi nalazi saopšte naučnoj i stručnoj javnosti (putem studija, publikacija, konferencija...)

OSOBINE NAUČNIH ISTRAŽIVANJA

Osobine naučnih istraživanja se mogu grupisati u dvije grupe:

1. grupa- osobine koje se odnose na način utvrđivanja činjenica (empiričnost, temeljnost, objektivnost, sistematičnost, kontrolisanost)

2. grupa- osobine koje se odnose na zaključivanje o utvrđenim činjenicama (preciznost, racionalnost, kritičnost, obrađenost, javnost)

OSOBINE NAUČNIH ISTRAŽIVANJA -1. GRUPA

Empiričnost-zasnovanost na činjenicama Temeljnost-višestruka provjera-naučno

ustanovljene činjenice moraju biti dobro utemeljene, višestruko provjerene, odnosno moraju se zasnivati na većem broju slučajeva i opita

Objektivnost-nepristrasan pristup, objektivno utvrđivanje činjenica, istraživanje ne smije biti navođeno prema definisanim hipotezama

Sistematičnost-planska priprema: šta će se istraživati, kojim metodima, pod kojim uslovima, sa kakvim ispitanicima, kako će se obrađivati dobijeni rezultati

Kontrolisanost-upoznavanje istraživača sa uslovima istraživanja i kompleksnošću faktora koji utiču na istraživanu pojavu

OSOBINE NAUČNIH ISTRAŽIVANJA-2. GRUPA

Preciznost: jezik istraživanja, odnosno preciznost formulisanja pojmova, teorija i rezultata istraživanja

Racionalnost: logičnost i dosljednost-u donošenju zaključaka treba se rukovoditi pravilima logike i naučnog zaključivanja

Kritičnost: stalno preispitivanje-stalna kritičnost prema sopstvenim i tuđim dostignućima je izvor snage nauke i bitan uslov njenog napretka

Obrađenost i statistička analiza-istraživači moraju poznavati metode obrade podataka da bi znali odabrati metod koji odgovara konkretnom istraživanju

Javnost: objavljivanje istraživanja pri čemu izvještaj o istraživanju treba dati informaciju o temi, svrsi, metodima, rezultatima i zaključcima

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Etika: razlikovanje “dobrog”i “lošeg”

Važnost etike u naučnom istraživanju (matične ćelije, kloniranje, bioinžinjering)

Etički aspekti u istraživanju Teme i subjekti istraživanja Proces i metodi istraživanjaObjavljivanje i korišćenje rezultata

Fundamentalni princip istraživanja: povjerenje da svi istraživači primjenjuju etičke standarde

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Etika u odnosima istraživač–istraživana osoba, grupa, organizacija

Postoje tri vrste odnosa Istraživač je neutralan, objektivan, na

distanci Istraživač ima određene veze sa

organizacijom i učestvuje do izvjesnog stepena u njoj

Istraživač je dio organizacije i aktivno učestvuje u procesima koje istražuje

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Ugovorni odnos istraživača i organizacije:

Prednost pisanog ugovora nad neformalnim dogovorom

Projektni zadatak kao ugovorni odnos Regulišu se mnoga (ali ne sva) pitanja:

predmet istraživanja, mjesto, vrijeme, metodi prikupljanja podataka, međusobne obaveze, korišćenje podataka i rezultata, povjerljivost, anonimnost ispitanika)

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Posebna etička pitanja u istraživanjima

Razvoj prijateljskih odnosa sa ispitanicima

Anonimnost ispitanika i povjerljivost njihovih iskaza

Učešće istraživača u političkim procesima i borbi moći u organizaciji

Dilema: istraživanje u interesu nauke ili oranizacije?

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Dobrovoljnost učestvovanja ispitanika

Tretman ispitanika sa poštovanjem, zaštita njegove ličnosti i podataka o njemu

Informisani pristanak: organizacija mora da bude prethodno obaviještena o svim detaljima istraživanja (identitet istraživača, cilj, metod, procedura, ispitanici, način korišćenja podataka, finansijer istraživanja)

Otvorenost istraživača: prezentiranje svih rezultata i otvorenost i spremnost na kritiku i diskusiju

ETIKA U DRUŠTVENIM ISTRAŽIVANJIMA

Kako obezbijediti povjerenje čitalaca u rezultateistraživanja? Kako utvrditi kvalitet istraživanja?

Tri glavna kriterijuma ocjene kvaliteta kvantitativnih istraživanja: validnost, pouzdanost i univerzalnost

Pouzdanost –stepen u kome mjerila, procedura i instrument istraživanja daju iste rezultate kada se ponovi istraživanje

Validnost –istinitost rezultata, stepen u kome rezultati na tačan i istinit način opisuju predmet istraživanja

Univerzalnost –stepen u kome se rezultati mogu primjeniti u drugom kontekstu, kvalitet uzorka

METODE ISTRAŽIVANJA

Eksperiment (Experiment) Anketiranje (Survey Research) Istraživanje u polju (Field Research) Korišćenje sekundarnih

podataka(Secondary data Analysis)

ANKETIRANJE

Veliki broj ispitanika izabranih na bazi vjerovatnoće (slučajni uzorak) da bi reprezentovali svoju populaciju

Sistematska procedura intervjuisanja i realizacije upitnika da bi se postavila unaprijed definisana pitanja i zabilježili odgovori

Pitanja moraju biti numerički kodirana i analizirana

Anketiranje se može sprovoditi na dva osnovna načina: Intervjuisanje (direktno, verbalno anketiranje) Upitnik (indirektno, pisano anketiranje)

SVRHA ANKETIRANJA

Deskripcija pojava (description) –distribucija karakteristika, ponašanja, stavova u populaciji

Objašnjenje uzročno posljedičnih (kauzalnih) odnosa između pojava (explanation) – otkrivanje relacija između dvije pojave i identifikovanje prirode tih odnosa, utvrđivanje uzroka i posljedica određenih pojava

UPOTREBA ANKETIRANJA

Naučna istraživanja otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili

ponašanja ljudi u istraživanjima društvenih pojava

Poslovna istraživanja otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili

ponašanja za potrebe donošenja odluka u preduzećima

Opšta društvena istraživanja otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili

ponašanja članova društva (upotreba droge, politički stavovi, stavovi prema ekologiji, navike u ishrani, korišćenje slobodnog vremena itd)

VRSTE INFORMACIJA KOJE SE DOBIJAJU ANKETIRANJEM

Lične informacije (porijeklo, godine, pripadnost nekoj društvenoj grupi)

Prošlo ponašanje (glasanje na prošlim izborima, prosječno dnevno gledanje televizije)

Planirano buduće ponašanje (namjere) (izlazak na sljedeće izbore, planirano ljetovanje)

Stavovi (zadovoljstvo poslom, stav o vladi)

Osjetljive informacije (korišćenje droga, sukobi sa zakonom)

PREDNOSTI ANKETIRANJA

Mogu se koristiti kako za deskriptivna tako i za eksplanatorna istraživanja dok se eksperiment koristi samo za eksplanatorna istraživanja

Bogatstvo podataka Vrlo raznovrsne teme istraživanja Vrlo širok spektar informacija o temi

istraživanja Detaljnost informacija o ispitanicima Mogućnost istraživanja etički osjetljivih tema

što nije moguće u eksperimentu Mogućnost ponavljanja i kombinovanja

istraživanja –sekundarne i kombinovane analize

NEDOSTACI ANKETIRANJA

Metod utvrđivanja uzročno posljedičnih odnosa ograničen na asocijaciju promjene varijabli (u eksperimentu je to daleko lakše i pouzdanije)

Utvrđivanje uzročno posljedičnih odnosa je izloženo subjektivnoj interpretaciji

Teško je eliminisati suparničko objašnjenje kauzalnih odnosa ako to nije prije samog anketiranja predviđeno i moguće je samo statističkim metodom (u eksperimentu je to daleko lakše ponavljanjem eksperimenta)

NEDOSTACI ANKETIRANJA

Fleksibilnost –pitanja su definisana prije istraživanja i ne mogu se modifikovati tokom istraživanja posebno u upitniku

Socijalno poželjni odgovori Pogrešna percpecija ispitanika Iskrenost ispitanika Sposobnost ispitanika da artikuliše

ponašanje Sposobnost ispitanika da memoriše

ponašanje

DIZAJN ISTRAŽIVANJA PUTEM ANKETIRANJA

Istraživački dizajn je ukupni plan istraživanja i odgovara na pitanja: ko, šta, kada, kako, čime se istražuje?

Istraživački dizjan se bazira na postavljanju pitanja i identifikovanju relacija između odgovora

Dva osnovna istraživačka dizajna u istraživanju putem anketiranja razlikuju se prema tome da li se pitanja postavljaju u jednoj vremenskoj tački ili u više vremenskih tačaka:

Intersektorska istraživanja (cross sectional study) Longitudinalna istraživanja (longitudinal study)

UZORAK

Veliki, slučajni uzorak –obezbjeđuje se reprezentativnost kroz metode uzorkovanja

Mali, planski odabran uzorakBroj ispitanika je relativno mali Ispitanici nisu izabrani metodom slučajnog

uzorka već na osnovu određenog kriterijuma Kada je problem specifičan pa su i ispitanici

definisani određenim kriteirjumom i kada je malo ispitanika

Kada je budžet istraživanja mali

UZORAK

Jedinica analize

Pojedinac Grupa Organizacija Nacija (cross cultural, cross national

research)

PLANIRANJE ANKETIRANJA

BENČMARKING

“Kad god poredimo podatke mi se “benčmarkujemo””

“Kontinuelni proces mjerenja proizvoda, usluga i praksi u odnosu na najjače konkurente ili u odnosu na one koji su granski lideri”

“Metod mjerenja i unapređenja organizacionih performansi na osnovu poređenja sopstvene poslovne prakse sa najboljim praksama”

BENČMARKING KAO NAUKA U RAZVOJU

ZAŠTO BENČMARKOVATI?

Dio kulture unapređenja Olakšano postavljanje ciljeva i

zadataka Faktor motivacije-unapređivanja

procesa Rješavanje konkretnih problema Testiranje ideja Pronalaženje slabih strana konkurenata

KARAKTERISTIKE BENČMARKINGA

Akciono usmjereno istraživanje (engl. action science) – istraživanje inspirisano rješavanjem konkretnog problema

Projektno usmjerena disciplina – razvojni alat koji služi za primjenu postojećih naučnih saznanja

Naučni karakter benčmarkinga: interpretacija i zauzimanje kritičnog stava prema konkretnim rješenjima i istraživanje drugih mogućnosti pronalaženja rešenja

KARAKTERISTIKE BENČMARKINGA

METODI BENČMARKINGA

Javno dostupni benčmarking (benčmarker prikuplja podatke iz javno dostupnih izvora, analizira ih i izvještava)

Bilateralni benčmarking (podrazumijeva pronalaženje organizacije(a) koje su najbolje u pojedinim aspektima posla, njihovo posjećivanje, studiranje prakse i primjenu prilagođene analizirane prakse)

Multilateralni benčmarking (podrazumijeva uključenost većeg broja organizacija)

Benčmarking baza podataka (obično nezavisni konsultant pravi bazu podataka o nivioma performansi više organizacija tokom vremena)

Probni benčmarking (aktivni učesnik u benčmarkingu izvodi cijeli proces bez znanja i saglasnosti benčmarkovanih organizacija)

Benčmarking ispitivanjem kupaca (aktivni učesnik u benčmarkingu izvodi cijeli proces bez znanja i saglasnosti benčmarkovanih organizacija)

Benčmarking na bazi modela poslovne izvrsnosti (modeli poslovne izvrsnosti obezbjeđuju mehanizam za poređenje performansi bilo koje grupe organizacija ocenjujući svaku od njih u odnosu na standard)

PITANJA U BENČMARKINGU

Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)?

Poslovne proceseDefinisanje i razvoj proizvoda i uslugaPerformanse usluge potrošačaFormiranje prodajnih cijenaKontrolu u proizvodnjiUpravljanje zalihamaNabavku

PITANJA U BENČMARKINGU

Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)?

• Poslovne prakse (metodi ili pristupi koji olakšavaju izvođenje poslovnih procesa)

Razni izvještajiSistem bonusaOrganizaciona struktura koja omogućava kreiranje novih proizvoda

Trening i razvoj zaposlenihPrimjena savremenih tehnika strategijskog menadžmenta

PITANJA U BENČMARKINGU

Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)?

• Kritične faktore uspjeha (karakteristike, uslovi, varijable koje imaju direktni uticaj na satisfakciju potrošača povodom proizvoda/usluge)

Upravljanje troškovimaPercipiran kvalitetFunkcionalne karakteristike proizvodaImidž preduzeća

PITANJA U BENČMARKINGU

Koga bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)?

Najbolje u grani, “najbolje od najboljih”? Sa liste “najvećih”? Partnere sa sličnim procesima

Kako mi izvodimo procese? (prikupljanje, mjerenje i analiza podataka povodom analiziranih procesa)

Kako oni izvode procese? Isti procesi?

TIPOVI BENČMARKINGA - NAJPOPULARNIJA PODJELA

Interni benčmarking Konkurentski benčmarking Funkcionalni benčmarking Generički benčmarking

Eksterni benčmarking:KonkurentskiNekonkurenstki

FunkcionalniGenerički

TIPOVI BENČMARKINGA

Interni benčmarking Unutar organizacije (npr. unutar organizacije se porede divizije

na različitim lokacijama sa različitim proizvodnim programom)

Dobre strane: saglasnost benčmarka se podrazumijeva, mjerila su

obično usaglašena, prenos odličnih praksi olakšan (voditi računa o različitosti kultura i okruženja)

Slabe strane: moguće “čuvanje” informacija, potencijal učenja nizak

(izuzev kada je riječ o liderskoj organizacionoj jedinici u grani – na svijetu...)

TIPOVI BENČMARKINGA

Konkurentski benčmarking

Tip eksternog benčmarkingaKoristan ukoliko postoji visok stepen uporedivosti

subjekata (najveća korist je po osnovu analize benčmarkovih performansi ako pripada istoj strategijskoj grupi)

Od najprostijeg (obrnutog inženjeringa) do najsloženijeg (analize procesa i generičkih aktivnosti)

Problemi se pojavljuju u slučaju direktnih konkurenata sa istim (simetričnim) ciljevima (na primer, ako je cilj i jednih i drugih tržišna penetracija istog tržišnog segmenta)

“igra sa neprijateljem

TIPOVI BENČMARKINGA

Funkcionalni benčmarking

Tip eksternog i nekonkurentskog benčmarkinga

Riječ je o poređenju različitih funkcija nezavisno od pripadnosti grani ili sektoru

Učesnici nisu direktni konkurenti i spremni su za razmjenu podataka

Na primjer, benčmarking funkcije distribucije, logistike, šalterskih usluga, konstrukcije novih proizvoda, direktnog marketinga i sl.

TIPOVI BENČMARKINGA

Generički benčmarking

Tip eksternog i nekonkurentskog benčmarkingaRiječ je o poređenju koje obuhvata više funkcija

(poređenje multifunkcionalnih procesa) Preduzeća mogu da dolaze iz jedne ili iz

različitih granaNa primjer, poređenje multifunkcionalnih

procesa u preduzećima u elektronskoj industriji, a koja nisu neposredni konkurenti: Westinghouse, General Electric, Xerox, Motorola, IBM, Texas Instruments, Digital Equipment Corporation

HVALA NA PAŽNJI!