UNIVERZITET U TUZLI TEHNOLOKI FAKULTET

MEMBRANSKI PROCESI

Profesor: Studenti: Dr.sc,Sead Bajramovi Edisa Eldina ati Maliki

1

Mehi i Almir UVODKombinacija bioloke obrade otpadnih voda i membranske tehnologije prvi puta se primjenjuje 1970-ih godina na Reusseelaer Polytechnic Instite,Troy, New York i Dorr-Oliver, Inc. Connecticut, USA. Od tada pa sve do danas membranski procesi biljee sve veu upotrebu u obradi otpadnih voda to moemo objasniti visokom uinkovitou uklanjanja organskih tvari, vrlo visokom ujednaenou kvalitete izlazne vode. Tehnologija MBR (Membranski Bio Reaktor) je separacijski proces bioloke obrade sa aktivnim muljem. Ovisno o eljenom stupnju separacije upotrebljavaju se mikrofiltracijske i ultrafiltracijske membrane veliine pora 0,01- 0,5 m. Razlikujemo filtraciju sa membranama smjetenim izvan bioreaktora s krunim tokom povrata mulja ili membranama uronjenim u bioreaktor. Osim mikrofiltracije i ultrafiltracije u obradi otpadnih voda su sve vie zastupljeni separacijski procesi nanofiltracije i reverzna osmoza. Prednost takvih tehnologija je potpuno uklanjanje zaostalih otopljenih tvari nakon bioloke obrade kao to su soli, teki metal itd. U svakom membranskom procesu sirovina se odjeljuje na slijedece komponente: koncentrat (retentat) i permeat Koncentrat (retentat) - dio ulazne struje koji se zadrao na membrani Permeat - dio ulazne struje koji je proao kroz membranu Retentat i permeat su najcece tekucine ili plinovi, ali isto tako mogu biti i krutine.

2

Membrana je osnovni element svake membranske operacije i definira se kao tanki film koji dijeli dvije faze i djeluje kao aktivna ili pasivna fizikalna pregrada pri prijenosu tvari izmedu faza. Membrana je najcece tanki, neporozni ili porozni polimerni film od keramike ili metala. Materijali od kojih se proizvode membrane ne smiju pridonositi razgradnji, razrjedenju ili bilo kojem drugom obliku degradacije tvari koja se separira. Membrane se dijele prema slijedecim kriterijima: podjela se odnosi na permselektivne (neporozne,makroporozne,mikroporozne): separacijskom mehanizmu morfologiji kemijskom sastavu geometriji.

1. MEMBRANSKE SEPARACIJE

Upotreba membrana odnosno membranske filtracije, zauzela je posljednjih nekoliko decenija vrlo vano mjesto u tehnologiji vode i danas se upotrebljava za veliki broj procesa obrade vode. Vano je napomenuti da se pri membranskim filtracijama u pravilu vodeni medij razdvaja na dva dijela: permeat ili dio koji je proao kroz membranu i koncentrat, odnosno dio vode u kojem zaostaju koncentrovane otopljene tvari. Iako je u tehnologiji vode korisni dio uglavnom permeat koji predstavlja profiltriranu vodu, prema cilju separacije mogu se membranski procesi podijeliti na procese koji slue za:

3

Preiavanje: uklanjanje nepoeljnih neistoa (npr. uklanjanje soli ili organskih tvari iz vode), Koncentrovanje: npr. koncentrovanje arome vonih sokova, Razdjeljivanje: smjesa treba biti razdvojena u dva ili vie eljenih dijelova (npr. razdvajanje komponenti sirutke u tehnologiji mlijeka) Posredovanje pri reakciji: provoenje hemijske ili biohemijske reakcije s kontinuiranim odvoenjem produkta kroz membranu, da bi se poveala brzina reakcije (npr. membranski bioreaktor za obradu otpadnih voda)

Sam princip membranske filtracije je vrlo jednostavan. Membrana predstavlja barijeru koja ima sposobnost selektivnog proputanja estica. Odvajanje estica odvija se zbog njihove meusobne razlike u veliini, obliku ili hemijskoj strukturi zbog kojih membrana jedne proputa, a druge ne. Energija, odnosno pokretaka sila koja razdvaja estice uglavnom je razlika pritiska izmeu medija s dvije strane membrane, ali moe biti i razlika elektrinog potencijala, razlika u temperaturi ili razlika koncentracije. Minimalna potrebna energija za razdvajanje smjese mora biti vea od slobodne entalpije mijeanja. U praksi e naravno potrebna energija biti viestruko vea od ove minimalno potrebne energije. U veini membranskih procesa u tehnologiji vode razlika pritiska predstavlja pokretaku silu membranske separacije, a razlika pritiska se naziva transmembranski pritisak. U nekim sluajevima i kod membranskih procesa koji se upotrebljavaju u tehnologije vode kao to je elektrodijaliza, pokretaka energija je elektrina struja koja pokree jone. Odmah treba rei da membrana nikad ne moe potpuno odvojiti estice iz smjese, ali u mnogim sluajevima i primjenama razdvajanje je vrlo blizu potpunom.

Filtracija se u naelu moe provesti na dva naina: tako da sva voda proe kroz membranu tj. filter, ili da samo dio vode proe kroz membranu. Pri prvom tipu klasine filtracije voda obino dolazi na membranu pod pravim uglom, sva voda prolazi kroz membranu, pri filtraciji se stvara naslaga filtriranog materijala koja se naziva filtracijski kola, a zaepljena membrana se nakon odreenog vremena isti od nataloenih neistoa, ili baca. Engleski naziv za ovu filtraciju dead end (slijepa ulica) oznaava da filtrirana tvar ostaje na membrani. Ova filtracija pogodna je kada je filtracijski medij relativno skup, a membrana relativno jeftina, jer brzo dolazi do zaepljenja membrane, ali se iskoristi sav medij.

Drugi tip filtracije naziva se tangencijalna filtracija (engl. cross-flow filtration), pri kojoj se dio vode profiltrira kroz membranu, a dio vode zajedno s filtriranom tvari4

se baca. Dio vode koji proe kroz membranu naziva se filtrat ili permeat, a dio koji se ne profiltrira koncentrat ili retentat.Pri ovoj filtraciji voda ulazi u membranski modul paralelno s membranom, pri emu dolazi do turbulentnog strujanja koje smanjuje taloenje filtrirane tvari na povrinu membrane.

Ulazna voda Filtrirana tvar

Membrana

Permeat ili filtrat

Slika 1.1. Klasina filtracija

Kontinuiranim odvoenjem koncentrata koji sa sobom odnosi filtriranu tvar, znaajno se smanjuje stvaranje filtracijskog kolaa na membrani, i time produuje period rada membrane, obzirom na zaepljivanje. Time se poveava i ukupno vrijeme upotrebe membrane. Tangencijalna filtracija se zato upotrebljava kod procesa gdje je filtracijski medij relativno jeftin, a membrana skupa. Da bi do prolaska medija kroz membranu uopte dolo treba postii razliku pritisaka, to se obino postie postavljanjem odgovarajue pumpe na cjevovodu ulazne vode i priguivanjem ventila na izlazu koncentrata, da bi se unutar modula stvorio pritisak koji e protjerati permeat kroz membranu. S obzirom na tehnoloku izvedbu, membranski procesi se mogu podijeliti na procese koji upotrebljavaju nadpritisak na ulaznom cjevovodu da bi protjerali medij kroz membranu, i na procese koji upotrebljavaju podpritisak (vakuum) na strani permeata.

Ulazna voda Membrana

Koncentrat

Permeat

5

Sl.1.2. Tangencijalna filtracija

Oito je da se dva tipa filtracije izmeu ostalog, razlikuju po udjelu vode koja se u procesu profiltrira, odnosno iskoristi. Udio vode u ukupnoj ulaznoj vodi koji se profiltrira kroz membranu naziva se iskoritenje membranskog procesa. Iskoritenje membranskog procesa (engl. water recovery ili yield) ovisi o karakteristikama procesa, cijeni vode koja se filtrira itd., a kree se izmeu 3080% za veinu membranskih procesa, dok se u odreenim situacijama u kombinaciji s drugim procesima mogu postii vii stepeni iskoritenja. Sve membrane normalno proputaju jedan dio otopljenih tvari. Hoe li neka membrana proputati neke jone ili molekule ovisi o karakteristikama membrane, razlici pritisaka, veliini i obliku molekula i o drugim faktorima.

Najea podjela membranskih procesa je prema veliini pora membrane: reverzna osmoza (RO), nanofiltracija (NF), ultrafiltracija (UF) i mikrofiltracija (MF). Veliine pora i transmembranski pritisci koji se upotrebljavaju pri svakom od ovih procesa prikazani su u tabeliTabela 1.1. Veliine pora i raspon transmembranskih pritisaka flukseva za razliite membranske procese Proces MF UF NF RO Veliina pora (nm) > 100 5-20 1-5 50 10-50 1,4-12 0,05-1,4

Za bolji uvid u vrste estica koje se mogu odvojiti razliitim membranskim procesima s obzirom na veliinu pora membrane, moe posluiti slika 2.19., na kojoj su prikazane veliine pojedinih estica i membranski procesi kojima se uklanjaju. Vidi se da ne postoji vrsta granica izmeu pojedinih procesa, s obzirom na veliinu pora.6

Ioni i soliSl. 3.1 Veliine estica koje uklanjaju membranski procesi

Tip modula s membranom u obliku ploe, koji koristi vakuum kao pokretaku silu filtracije. Za ovaj tip membrane dvije membrane se spajaju zajedno na okvir, iz kojega vodi samo jedan cjevovod za izlaz permeata. Primjenom vakuuma, s unutranje strane membranskog modula/okvira (postavljanjem pumpe na cjevovod permeata) postie se tok vode s vanjske strane membrana kroz membrane u unutranjost okvira. Ovaj tip membranskih modula se uranja u otopinu koju treba filtrirati, pa se zato nazivaju uronjene ili imerzne membrane. Mnogo takvih membrana slae se jedna do druge u kuite koje se naziva kaseta , te se takve kasete uranjaju u otopinu koju treba filtrirati. Vidljivo je da kod uronjenih membrana nema toka koncentrata niti turbulentnog strujanja vode oko membrane koje je prisutno kod membranskih procesa pod pritiskom. Da bi se sprijeilo brzo zaepljivanje uronjive membrane, pri ovoj filtraciji se upotrebljava zrak koji se uvodi odozdo Veliina estica u m stvarajui turbulentno strujanje oko membrane i ime se spreava zaepljivanje. Ove membrane su najee mikro ili ultrafiltracijske s veliinom pora od 0,01 do 0,8 m. Takve membrane se esto koriste u tehnologiji membranskog bioreaktora pri obradi otpadnih voda gdje se uranjaju direktno u aktivni mulj i slue za odvajanje bakterija aktivnog mulja od obraene vode. Koriste se i za uklanjanje koloidnih disperzija iz vode, pri emu se proces filtracije kombinuje s7

procesom flokulacije, a nastale flokule se umjesto taloenjem odvajaju filtracijom, te za uklanjanje eljeza oksidacijom kisikom iz zraka, pri emu se nastali talog eljeznog hidroksida ne uklanja na pjeanim filterima, nego uronjenom membranom.Permeat

Membrane Okvir

Sl. 1.4 Uronjena ploasta membrana pokretana vakuumom

Sl. 1.5 Kaseta s ploastim uronjenim membranama

Koji nain filtracije e se upotrijebiti ovisi o primjeni procesa, odnosno o transmembranskom pritisku, kvalitetu ulazne vode s obzirom na zaepljivanje membrane, itd. Prema namjeni se proizvode moduli s veim ili manjim8

promjerom membranskih vlakana, razliitih gustina pakiranja membrana u modul i debljina stijenki vlakana. Uopteno se moe rei da se kod procesa filtracije iz unutranjosti vlakana prema van, upotrebljavaju vlakna veeg promjera, da se sprijei veliki pad pritiska unutar vlakana, a kod procesa izvan u unutranjost vlakana, vlakna imaju veu debljinu stjenke, da bi se poveala njihova vrstoa i sprijeile deformacije. Izgled membrane sa upljim vlaknima:

a)

b)Sl. 1.6. Membrana sa upljim vlaknima

Kod modula sa upljim vlaknima mogue je postii najvee gustine pakovanja membrana, tako da se postie i do 30.000 m2/m3, to naravno ovisi o promjeru membranskih vlakana i razmaku izmeu njih. Ponekad se prema promjeru vlakana, moduli s vlaknima promjera ireg od 0,5 mm nazivaju kapilarni moduli,9

koji onda imaju i znaajnije nie gustine pakovanja membrana u modul. Pri upotrebi vrlo tankih gusto pakovanih membranskih vlakana, poveava se mogunost zaepljivanja membrana zbog nastajanja zona mirnog toka, u kojima se zbog smanjene turbulencije, filtrirane tvari lake taloe i adsorbiraju na povrinu membrane. Modul sa upljim vlaknima najee se upotrebljava za ultrafiltraciju i mikrofiltraciju s malim promjerom pora, a rjee za reverznu osmozu. Slino kao kod ploastih membrana, i kod membrana sa upljim vlaknima postoje uronjive membrane pri emu se i ovdje filtracija pokree vakuumom na strani permeata, upotrebljava se proces filtracije izvana u unutranjost vlakana, a turbulentno strujanje se postie uduvavanjem zraka ispod membranskog modula. Upotreba ovih membrana je vrlo slina kao i kod ploastih uronjivih membrana. Na slici prikazana je uronjena membrana sa upljim vlaknima.

Sl. 1.7. Uronjena membrana sa upljim vlaknima

Nanofiltracija

Membrane za nanofiltraciju su u naelu identine membranama za reverznu osmozu, jer se proizvode od istih polimera i na isti nain (uglavnom modul sa spiralnim namotajem) samo to je njihova veliina pora neto vea. To znai da manji jednovalentni joni prolaze lake kroz membranu, dok je zadravanje dvovalentnih jona slino kao kod membrana za RO. NF membrane vrlo dobro zadravaju manje organske molekule (molarne mase preko 100-200) kao to su boje, herbicidi, pesticidi ili eeri. U odnosu na RO, NF membrane imaju 2 do 510

puta veu permeabilnost, tako da se mogu upotrebljavati pri niim pritiscima, dajui zadovoljavajui fluks permeata. Iz ovih razlika odmah se moe pretpostaviti i mogua primjena nanofiltracije. Dok RO ima bolju sposobnost uklanjanja NaCl u visokim koncentracijama, NF e se koristiti za filtraciju voda s manjim koncentracijama soli, veim udjelom dvovalentnih jona i za uklanjanje organskih tvari iz vode. Pri takvim karakteristikama ulazne vode NF je ekonomski znaajno isplativija od RO. Tipine primjene nanofiltracije su: uklanjanje organskih tvari iz povrinskih voda u cilju dobijanja vode za pie, djelimino mekanje vode, obrada otpadnih voda ili npr. koncentrovanje boja iz otpadnih voda tekstilne industrije. Upotreba pri proizvodnji vode za pie je znaajna s nekim vrlo velikim postrojenjima u upotrebi. Najvee takvo postrojenje Mery-sur-Oise u Parizu ima kapacitet od 340.000 m3/dan i sastoji se od preko 9000 membranskih modula, a ukupno iskoritenje je 85%.

Ultrafiltracija

UF je membranski proces separacije otopljenih tvari vee molekularne mase iz otopine, primjenom vanjskog pritiska. Ovaj proces razlikuje se od RO i NF po veliini molekula koje se odvajaju, pritiscima koji se upotrebljavaju, najeoj izvedbi membranskih modula (pored spiralnih namotaja, ee se koriste i membrane sa upljim vlaknima i cijevne membrane), te po polimerima koji se upotrebljavaju za izradu membrana. Veliina pora UF membrana je izmeu 0,05 m gdje granii s procesom mikrofiltracije i nekoliko nm gdje poinje podruje nanofiltracije. UF membrane su uglavnom asimetrine, to znai da prema ulaznoj otopini membrana ima najmanje pore koje se kroz presjek membrane poveavaju prema strani permeata, omoguavajui filtraciju i vrstou membrane koju daje deblji, porozniji dio. Budui da ultrafiltracija ne odvaja male molekule odnosno jone, pri filtraciji se ne savladava veliki osmotski pritisak. Zato su pritisci znatno nii, a permeabilnost membrane znaajno via nego kod RO i NF. Tipine vrijednosti permeabilnosti (K) za UF membrane kreu se od 20 do 200 L m-2 h-1 bar-1. Pore kod UF membrana dovoljno su velike da molekule otapala lako prolaze kroz njih, dok se otopljena tvar vee molekulske mase gotovo potpuno zadrava. Meutim nepovoljni efekat polarizacije koncentracije kod UF moe biti znatno vei nego kod RO. Tako je mogue da otopljena tvar bude tako jako polarizirana da stvara sloj gela na povrini membrane, ime se prolaz otapala znatno usporava. Do tog fenomena dolazi radi male difuznosti i topljivosti velikih molekula. Jednostavnost konstrukcije, kratko vrijeme operacije te niska cijena su glavne prednosti UF pred konvencionalnim postupcima separacije, kao to je ekstrakcija, selektivna precipitacija ili hromatografska separacija. Ovaj postupak posebno je povoljan za odvajanje iz otopina toplinski i hemijski osjetljivih tvari, kao to su prehrambeni proizvodi i drugi bioloki materijali.11

Ultrafiltracija se u industrijskim procesima koristi za irok spektar primjena: u proizvodnji mlijenih preraevina za koncentrovanje mlijeka i sirutke te proizvodnji sira, zatim farmaceutskoj, tekstilnoj i hemijskoj industriji, metalurgiji, industriji papira itd. esto se koristi i za bistrenje vonih sokova, piva i vina. U tehnologiji vode koristi se za uklanjanje organskih molekula vee mase iz vode, za uklanjanje koloida kao to su eljezo ili silikati. Treba napomenuti da se ultrafiltracijom uklanjaju i svi virusi i bakterije iz vode to je ini i metodom dezinfekcije. Na temelju sposobnosti da ukloni mikroorganizme iz vode, UF se esto koristi u biotehnologiji za koncentrovanje i odvajanje proizvoda kao to su enzimi, ostali proteini i sl. Veina tih aplikacija je malog kapaciteta, ali je vrijednost dobivenog proizvoda vrlo visoka. Zbog psiholoke percepcije biotehnologije kao moderne i obeavajue grane esto se u istraivakim krugovima spominje UF kao metoda separacije u biotehnologiji, ali upotreba u biotehnologiji ini vrlo mali segment u njezinoj ukupnoj upotrebi. U poetku razvoja i primjene membranskih procesa u 1970-tim smatralo se da e ultrafiltracija biti upotrebljavana za obradu industrijskih otpadnih voda. Ova oekivanja nisu ispunjena jer se pokazalo da je UF za to preskupa. Ipak se u odreenim sluajevima koristi za filtraciju specifinih koncentrovanih manjih volumena otpadne vode, prije mijeanja s ostalim otpadnim vodama. Primjer takve upotrebe je izdvajanje boja iz otpadne vode automobilske industrije, gdje se otpadna otopina boje masenog udjela i do 20% uspjeno obrauje dajui permeat bez boje i koncentrovanu otopinu boje koja se moe ponovno iskoristiti. Zbog irokog podruja u kojem se upotrebljava, membrane za UF prilagoene su specifinim problemima i primjenama, pa zato nije dolo do standardizacije membranskih modula kao kod RO i NF to poskupljuje UF membrane. I sama postrojenja imaju manji kapacitet i u prosjeku su 10 puta manja nego postrojenja za RO.Mikrofiltracija

MF od svih membranskih filtracija najvie podsjea na klasinu, grubu filtraciju, jer njene pore imaju veliinu od 0,05 do 10 m, to je ini pogodnom za zadravanje grubih disperzija u vodi. Kod mikrofiltracije, slino kao kod UF, dolazi do znaajne polarizacije koncentracije otopljene tvari i do vrlo estog zaepljivanja membrana. Zaepljivanje membrana uzrokovano je karakteristikama medija koji se filtrira, a koji kod MF moe imati znaajnu koliinu neistoa, suspendovanih tvari i sl. MF se koristi za mnoge industrijske i laboratorijske filtracije, gdje treba odvojiti estice vee od 0,1 m od otapala. Najznaajnije primjene MF u analitikim i drugim laboratorijama odnose se na upotrebu klasine (dead-end) filtracije s membranama u formi zamjenjivih filtara koji se esto mijenjaju, a veina ih je za jednokratnu upotrebu. Za vee aplikacije koristi se tangencijalna filtracijska tehnika. Industrijska upotreba MF je esta za sterilizaciju i bistrenje razliitih12

vrsta pia (pivo, vino, voni sok) i farmaceutskih proizvoda u prehrambenoj i farmaceutskoj industriji. Vrlo esta je upotreba mikrofiltracije u proizvodnji odnosno sterilizaciji lijekova i otopina za direktnu intravenoznu primjenu i ostalim fazama proizvodnje lijekova. Pri uklanjanju mikroorganizama redukcija od 7 log se smatra potpunim uklanjanjem odnosno sterilizacijom otopine. To znai da ako ulazna voda sadri do 107 bakterija, nijedna nee proi kroz filter. MF se takoe esto upotrebljava za uklanjanje estica pri proizvodnji ultra iste vode za potrebe elektronske, industrije gdje se kombinuje s RO i jonskom izmjenom na mijeanom filtru. I za obradu vode za pie MF se od poetka 1990-tih uvodi, da bi se smanjio broj virusa i nekih karakteristinih mikroorganizama kao to je Giardia, da bi se zadovoljile nove stroe zakonske norme koje su simultano donesene u SAD i EU. Znaajna je upotreba i u biotehnologiji, gdje MF slui za odvajanje mikrobnih stanica pri biotehnolokim fermentacijama, biokonverzijama i sl. U porastu je upotreba membranskih bioreaktora gdje mikroorganizmi obave eljenu biokonverziju, a zatim se odvoje od otopljenog proizvoda mikrofiltracijom, pri emu proces moe tei s kontinuiranim dotokom supstrata te odvoenjem produkta filtracijom kroz membranu. MF se primjenjuje i pri odvajanju uljnovodenih emulzija. MF membrane su znaajno jeftinije od ostalih membrana kod membranskih filtracija. Zbog veliine pora omoguuju velike flukseve vode kroz membranu, pa su i sa stanovita produktivnosti znatno ispred ostalih. Zbog toga se mogu ee zamjenjivati u procesima gdje je obraivani medij dovoljno skup. Zato se esto za MF koristi klasina filtracija bez nastanka koncentrata uz este zamjene membranskih filtara.Zaepljivanje membrana

Pri svom radu membrane podlijeu zaepljivanju, to je u zavisnosti od kvaliteta ulazne vode. Nijedna membrana nije poteena zaepljivanja, ali neke mogu bez ienja raditi mnogo godina, dok se kod drugih ienje provodi sedmino ili ak dnevno. Budui da kod nekih membranskih procesa zaepljivanje membrana dovodi u pitanje samu upotrebu i isplativost tehnologije, zaepljivanju treba posvetiti posebnu panju. Pod pojmom zaepljivanja podrazumijeva se spontano poveanje pritiska pri filtraciji, ili smanjenje fluksa permeata. Do zaepljivanja moe doi zbog vie razloga, od kojih su najvaniji: adsorpcija organskih makromolekula i koloida rast mikroorganizama po povrini membrane taloenje anorganskih molekula starenje membrane (mijenjanje strukture, polimerizacija)13

Koji mehanizam e biti najvie izraen, zavisi od tipa membrane i sastava ulazne vode. Ukupni otpor filtraciji dijeli se na otpor koji prua sama membrana, otpor nakupljenih tvari na povrini membrane i otpor zbog polarizacije koncentracije. Otpor membrane je konstanta, ovisna o karakteristikama membrane i u idealnom sluaju samo otpor membrane bi predstavljao ukupni otpor filtraciji. Na nesreu, filtrirana tvar stvara dodatni otpor zbog nakupljanja estica na membrani, koji zavisi od mehanizma filtracije i karakteristikama filtrirane tvari, a moe se prikazati kao na slici 1.8.

Potpuno zaepljivanj e

Suavanje pora adsorpcijom

Filtracijski kola

blocking blocking Sl. 1.8. Mehanizmi zaepljivanja membrane

Djelomino zaepljivanj e

2. Podjela membrana prema morfologiji2.1. Anizotropne membrane: Presjek membrane je razlicite poroznosti, koju odlikuje tanki aktivni gornji sloj i podloga vece poroznosti. Podjela: - asimetricne ( od jednog materijala ) - sastavljene ( kompozitne)

Sl. 2.1 Presjek kompozitne membrane

14

2.2. Izotropne (neporozne,mikroporozne) membrane imaju jednaku poroznost po cijelom presjeku

3. Podjela membrana prema kemijskom sastavu

Skoro svi industrijski membranski materijali su napravljeni od prirodnih sintetickih polimera (makromolekule) nastali polimerizacijomdva razlicita monomera. U prirodne polimere ukljucujemo vunu, gumu i celulozu.Prve celulozne membrane koriste se od 1960 godine u procesima desalinizacije morske vode u proizvodnji vode za pice koja sadri manje od 500 ppm otopljenih krutina. Klasifikacija membrana prema hemijskoj prirodi: Organske-polimerne - dominiraju-prakticno moe biti upotrebljen bilo koji polimer: celuloza i njezini derivati,aromatski poliamidi,polusulfon,itd. Anorganske - najveim dijelom keramicke. Primjenjuju se za separaciju organskih otapala koje nije moguce separirati polimernim membranama.

4. Podjela membrana prema geometriji4.1 4.2 4.3 4.4 membrane membrane membrane membrane koje rade na principu filter pree u obliku spiralnog namotaja u obliku cijevi sastavljene od upljih vlakana

S.l 2.2 membrane prema geometriji

15

16