i

UNIVERZITET CRNE GORE

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE

Nikola Milović

ANALIZA RADOVA O SNAZI U FUDBALU OBJAVLJENIH

U ČASOPISU SPORT MONT

(Završni rad)

Nikšić, 2017. godine

ii

UNIVERSITY OF MONTENEGRO

FACULTY FOR SPORT AND PHYSICAL EDUCATION - NIKSIC

Nikola Milović

ANALYSIS OF WORK ABOUT STRENGHT IN FOOTBALL

PUBLISHED IN THE JOURNAL SPORT MONT

(Final work)

Mentor: Student:

Prof. dr Duško Bjelica Nikola Milović

Nikšić, 2017

iii

PODACI I INFORMACIJE O STUDENTU

• Ime i prezime: Nikola Milović

• Datum i mjesto rođenja: 03.05.1989 godine u Nikšiću

• Naziv završenog osnovnog studijskog programa i godina diplomiranja: Osnovne akademske

studije - Fizička kultura, 2015 godine.

INFORMACIJE O ZAVRŠNOM RADU

• Naziv postdiplomskog studija: Akademske postdiplomske specijalističke studije - Fizička

kultura.

• Naslov rada: Analiza radova o snazi u fudbalu objavljenih u časopisu Sport Mont

• Fakultet na kojem je rad odbranjen: Fakultet za sport i fiziĉko vaspitanje u Nikšiću

UDK, OCJENA I ODBRANA ZAVRŠNOG RADA

• Datum sjednice Vijeća fakulteta na kojoj je prihvaćena tema:________________

• Datum prijave završnog rada: _______________________

• Komisija za odbranu rada:

1. Predsjednik komisije: Doc. dr Danilo Bojanić

2. Mentor: Prof. dr Bjelica Duško

3. Član: mr Jovan Gardašević

• Datum odbrane završnog rada: 16.05. 2017.

iv

Sažetak

U ovom radu čija je tematika snaga u fudbalu napravljen je kritički osvrt na radove

objavljene u časopisu Sport Mont koji odgovaraju datoj temi. U prikazanoj tabeli dati su naslovi

obuhvaćenih radova, imena njihovih autora kao i kratak sadrzaj koji upućuje na tematiku rada. U

narednom poglavlju izložen je kritički osvrt na datu temu koji uključuje kombinaciju ličnih

stavova autora ovog rada kao i citate iz radova na koje je napravljen kritički osvrt. U kritičkom

osvrtu istaknut je značaj snage za fudbalsku igru, odnosno predočeno je da snaga nesumnjivo

ima ogroman efekt na igru i istaknut je značaj njenog redovnog unapređivanja ove motoričke

sposobnosti. Osvrt je napravljen i na nekoliko konkretnih istraživanja vezanih na eksplozivnu

snagu i na specifičnost ovog elementa snage za fudbal. Za kraj postavljena literatura vezana za

ovaj problem.

Ključne riječi: fudbal, snaga, eksplozivna snaga, sport

v

Summary

In this paper, whose theme is strength in football, a critical review of papers published in

the journal Sports Mont corresponding to the given topic was made. The titles of included works,

the names of their authors as well as the summary that refers to the theme of work were given in

the table. A critical review on the given topic that includes a combination of personal views of

the author of this work was given in the next chapter, as well as quotations from the works on

which a critical review was made. The importance of strength for football game was highlighted

in the critical review, i.e. it was envisaged that the strength undoubtedly has a huge effect on the

game and highlighted the importance of its regular improvement of this motor skill. Review was

also made on several specific researches related to explosive strength and specificity of this

element of strength for football. The literature related to this problem was given at the end.

Key words: football, strength, explosive strength, sport

vi

SADRŽAJ

1. UVODNA RAZMATRANJA .................................................................................................... 1

1.1 Časopis Sport Mont ............................................................................................................... 1

1.2 Snaga u fudbalu ..................................................................................................................... 1

1.3 Definisanje problema istraživanja ......................................................................................... 4

2. TEORIJSKO – METODOLOŠKA OSNOVA RADA ............................................................. 5

2.1 Definicije osnovnih pojmova ................................................................................................ 5

2.2 Prikaz objavljenih radova ...................................................................................................... 6

3. DISKUSIJA ............................................................................................................................. 10

4. ZAKLJUČAK ......................................................................................................................... 15

LITERATURA ............................................................................................................................ 16

1

1. UVODNA RAZMATRANJA

1.1 Časopis Sport Mont

Sport Mont je elektronski i štampani naučni časopis čiji je cilj da korišćenjem savremenih

metoda omogući lakši pristup naučnim saznanjima u svrhu podizanja sportske svijesti

pojedinaca. Cilj postojanja je da se minimizira problem kao što je kašnjenje članaka u

izdavačkom procesu ili da se pokaže prednost elektronskih medija. Stoga, obezbjeđuje: otvoren

on-line pristup, brzo vrijeme objavljivanja, recenzije stručnjaka, vježbe istraživača, post-

publikaciju alata za indikaciju kvaliteta i uticaja, dijalog o članovima. Misija ovog časopisa je

objavljivanje tri puta godišnje, u februaru, junu i oktobru svake godine. Sport Mont objavljuje

originalne naučne radove, pregledne radove, uvodnike, kratke izvještaje, kao i poziv i nagradu

radova u oblasti sportskih nauka i medicine, kao i da funkcioniše kao otvoreni forum za diskusiju

o značajnim pitanjima od trenutnog interesa. Sport Mont pokriva sve aspekte sportske nauke i

medicine, sve kliničke aspekte vježbanja, zdravlja i sporta, fiziologiju i biofizičku pretragu

sportskih performansi, biomehaniku, sportsku ishranu, rehabilitaciju, fizikalnu terapiju, sportsku

psihologiju, sportsku pedagogiju, sportsku istoriju, sportsku filozofiju, sociologiju sporta,

sportski menadžment i sve aspekte naučne podrške sportskim trenerima sa prirodne, društvene i

humanističke strane. Sport Mont Časopis je zvanični časopis Crnogorske sportske akademije i

objavljuje se u saradnji sa Fakultetom za sport i fizičko vaspitanje iz Nikšića Univerziteta Crne

Gore.

1.2 Snaga u fudbalu

Procjena motoričkih sposobnosti fudbalera predstavlja jedan od važnih činilaca

identifikacije i razvoja talenata u fudbalu. U procesu sportskog treniranja veoma je važno

odabrati adekvatne operatore (vježbe), odgovarajuće za ciljni proces što je olakšano poštovanjem

opštih principa sportskog treninga. Primjena principa sportskog treninga u fudbalu zavisi od

specifičnih ciljeva treninga. Osnovni principi treninga ne smiju se posmatrati odvojeno, jer

između njih postoji tijesna veza. Oni određuju sadržaj, sredstva, metode i organizaciju treninga.

Stalno povećanje opterećenja, neprekidna promjena tempa tokom utakmica, zahtijeva od

igrača i stalno usavršavanje osnovnih motoričkih sposobnosti: snage, brzine, izdržljivosti,

2

fleksibilnosti, koordinacije, ravnoteže, preciznosti... Adaptacija organizma na sve veća

opterećenja u trenažnom procesu, moguća je samo pod uslovom da su trenažni stimulansi takvi

da kod zdravog organizma iskoriste genetski potencijal (Bjelica, 2004). Motoričko izvođenje bilo

koje fudbalske radnje, npr. šut na gol, prijem i predaja lopte predstavlja složen kompleks

aktivnosti koji se sastoji od intelektualnih i motoričkih sposobnosti, kao i od tehničkih znanja i

kao takav predstavlja skup misaonih napora i motoričkih sposobnosti. Najpametniji,

najoptimalniji i najvrijedniji trening, je onaj koji kod svakog pojedinca omogućava da postigne

ono što on može postići (Bjelica, 2013).

Među najvažnije motoričke sposobnosti ubraja se snaga. Snaga, odnosno mišićna snaga,

predstavlja sposobnost generisanja maksimalne voljne sile. Spoljašnja sila se dešava između

tijela sportiste i okoline. Ta sila je mjera snage sportiste. Na osnovu toga se snaga čovjeka

određuje kao njegova sposobnost da savlada spoljašnji otpor ili da mu se suprotstavi pomoću

mišičnih naprezanja (Zaciorski, 1975). U mehanici, snaga se definiše kao rad izvršen u jedinici

vremena.

Eksplozivna snaga češće je definisana kao sposobnost koja omogućava pojedincu

maksimalno ubrzanje sopstvenog tijela, nekog predmeta ili partnera u aktivnostima tipa bacanja,

skokova, udaraca i sprinta (Milanović, 1997). Ova motorička aktivnost očitava se u svim

pokretima u kojima cijelo tijelo, ili njegovi djelovi ili opterećenje (sprava), produžavaju svoje

kretanje usled dobijenog impulsa. Razni počeci kretanja, ubrzanja, zaustavljanja u velikoj brzini,

promjene pravca kretanja, skokovi, udarci po lopti - najčešća su kretanja u kojima se ispoljava

eksplozivna snaga fudbalera. U svim navedenim slučajevima, ona ima dinamički karakter.

Nivo razvitka i specifičnost ispoljavanja snage u igri zavise od samog karaktera

aktivnosti u toku igre. Treba istaći činjenicu, što je manja veličina otpora koji treba savladati i što

je veća brzina mišićne kontrakcije, to manji značaj ima nivo maksimalne snage. Ipak, s obzirom

na karakter aktivnosti u igri, fudbalerima je najpotrebniji onaj oblik snage, koji se ispoljava u

najkraćem mogućem intervalu, tj. eksplozivna snaga.

Sportisti se međusobno veoma razlikuju i za njih su putevi razvoja i usavršavanja veoma

različiti (Bjelica i sar., 2010). Da bi bilo moguće analizirati relacije motoričke dimenzije snage i

uspješnosti u fudbalskoj igri, kao i njihovoj povezanosti, potrebno je imati veliki broj informacija

o rezultatima istraživača koji su radili na ovom području. Pored toga je potrebno upoznati se sa

3

rezultatima istraživanja koja su sprovedena na uzorcima fudbalera i mladih fudbalera. Jedan od

osnovnih principa i zahtjeva sportskog treninga je individualizacija. Ona se odnosi na potrebu da

se treneri moraju odnositi prema svakom sportisti individualno, u skladu sa njegovim

sposobnostima, potencijalu, specifičnostima sporta, bez obzira na nivo sportskih rezultata

(Bjelica i sar., 2010).

Kroz istraživanja drugih autora i njihovih iskustava mogu se sagledati mnogi problemi

vezani za snagu u fudbalu. Postoji niz specifičnih manifestacija sposobnosti koje su u visokom

procentu povezane sa snagom kao što su:

- skočnost - visina skoka direktno zavisi od vertikalne sile koja treba da se suprotstavi sili

gravitacije i ona je najmanje dva puta veća od težine sportiste,

- startna brzina - sportista treba da generiše maksimalnu silu na početku mišićne

kontrakcije da bi dobio veliku početnu brzinu,

- ubrzanje - zavisi od brzine i snage mišićne kontrakcije koja će dovesti što brže do

visoke frekvencije pokreta nogu i ruku, najkraće moguće trajanje faze kontakta noge sa tlom i

najveća propulzija kada noga pritiska tlo radi snažnog kretanja naprijed, zavisi od snage mišića

ruku i nogu,

- usporenje i zaustavljanje - takođe traži snažne ruke i noge, ali aktuelni mišići sada rade

u ekscentričnom režimu.

Dobro osmišljena progresija treninga snage u fudbalu, imaće za rezultat jačanje

ligamenata i tetiva i omogućiti fudbaleru da se bolje suoči sa naporima kako na treningu, tako i

na utakmicama. Svaki pokret u igri kao što su: udarci lopte, dueli, okreti, zamasi, sprintevi,

promjene pravca kretanja, udarci lopte glavom, zahtijeva dobru osnovu snage i eksplozivnosti.

Prednosti koje trening snage može donijeti fudbaleru u igri su: poboljšati brzinu i

ubrzanje, popraviti agilnost, zaustavljanja, startove, okrete, usporavanje, povećati sposobnost

građenja lopte i odolijevanje napadima protivnika, poboljšati skočnost igrača što pozitivno utiče

na igru glavom, smanjiti rizik od povreda, jačanje udarca po lopti, igrači postaju jači u duel igri i

poboljšati snažnu izdržljivost kod igrača.

U vezi sa svim gore navedenim autor ovog rada će se kritički osvrnuti na istraživanja

koja su se bavila snagom u fudbalu u časopisu Sport Mont čiji je izdavač Crnogorska sportska

akademija u saradnji sa Fakultetom za sport i fizičko vaspitanje iz Nikšića.

4

1.3 Definisanje problema istraživanja

U ovom radu koristiće se bibliografsko – spekulativni metod rada. U korijenu naziva

bibliografski nalazi se riječ grčkog porijekla – biblia, što doslovno prevedeno znači knjiga. U

širem smislu, pod bibliografijom se podrazumijevaju svi referentni izvori koji mogu biti ne samo

u formi klasične knjige, već i stručnih i naučnih članaka objavljenih u časopisima, a zatim i

saopštenja na naučnim kongresima koja se publikuju u odgovarajućim zbornicima radova, bilo u

formi abstrakta, postera ili kompletnog rada.

Bibliografsko – spekulativna metoda bazirana je na praćenju široke bibliografske građe,

tj. redovnom čitanju stručne i naučne literature (Perić, 2006).

Za potrebe realizacije ovog istraživanja autor je pretražio sve radove koji su se bavili

snagom u fudbalu objavljenje u časopisu Sport Mont od 2003. do 2016. godine. Izbor je pao na

12 radova koji u kojima je istraživana samo snaga u fudbalu ili je istraživana kao jedna od više

motoričkih sposobnosti.

5

2. TEORIJSKO – METODOLOŠKA OSNOVA RADA

2.1 Definicije osnovnih pojmova

Bibliografsko-spekulativna metoda podrazumijeva prikupljanje, analizu i interpretaciju

podataka prevashodno teorijsko-kontemplativnim načinom (Perić, 2006).

Sport predstavlja takmičenje više ljudi u nečemu zajedničkom za sve učesnike (Bjelica,

2006).

Izraz tehnika podrazumijeva određeno sportsko kretanje. Osnovni elementi tehnike su

zamah i odraz. Nizom zamaha i odraza, sukcesivno i simultano povezanih u otvorene i zatvorene

kinetičke lance, čije su karike aktuelni djelovi aparata za kretanje, obrazuje se složeno sportsko

kretanje (Bjelica, 2007).

Sportski trening je kompleksan pedagoški proces, konkretizuje u organizovanom

vježbanju-radu, koji se ponavlja sa takvim opterećenjima da aktivira fiziološke procese

superkompenzacije i adaptacije organizma. Time se postiže poboljšanje fizičkih, psihičkih,

intelektualnih, tehničkih i taktičkih kvaliteta sportiste koji se manifestuju u postizanju

takmičarskih rezultata (Bjelica, 2002).

Bazične motoričke sposobnosti predstavljaju fundamentalne ili osnovne motoričke

sposobnosti koje su genetski određene u većem ili manjem stepenu i koje se kao latentne

dimenzije nalaza zabilježene u genetskom kodu svakog čovjeka, a dolaze do izražaja samo

prilikom motoričkog funkcionisanja u manjem ili većem stepenu, zavisno od motoričkog

iskustva i ciljeva koji se žele postići (Zaciorski 1975).

Snaga je sposobnost savladavanja spoljašnjeg otpora ili suprotstavljanje otporu mišićnim

naprezanjem. Dijeli se na statičku, repetitivnu i eksplozivnu snagu. Genetski je, u zavisnosti od

vrste, različito determinisana (Zaciorski 1975).

Eksplozivna snaga predstavlja sposobnost čovjeka da u što kraćem vremenskom periodu

ispolji što veću silu (Nićin, 2000). Ona određuje pokrete koji zahtijevaju ispoljavanje nervno –

mišićnih kontrakcija u najkraćem vremenu, kao i ispoljavanje niza ostalih pokreta snage i brzine

(Brown, 2004).

Pod pojmom uzorak podrazumijeva se dio populacije (osnovnog skupa) koji više ili

manje ima odlike skupa iz kojeg potiče (Perić, 2006).

6

2.2 Prikaz objavljenih radova

AUTOR CILJ RADA REZULTATI RADA

Kal

enti

ć, C

vet

ković

i

Obra

dović

, 2008.

Da li postoje razlike u

eksplozivnoj snazi nogu između

dečaka koji se bave i onih koji se

ne bave fudbalom.

Razlike postoje u testu trčanje na 20 metara u korist dječaka koji se bave fudbalom, dok je

razlika u testu skok u dalj iz mjesta na samoj granici statističke značajnosti. Rezultati

ukazuju da dječaci koji se bave fudbalom imaju bolju eksplozivnu snagu donjih

ekstremiteta od onih koji se fudbalom ne bave.

Gar

daš

ević

i G

ora

nović

,

2011.

Nivo kvantitativnih promjena

eksplozivne snage kod fudbalera

kadetskog uzrasta, pod uticajem

programiranog fudbalskog

treninga.

Trenažni program rada u pripremnom periodu doveo je do pozitivnih transformacija kod

svih varijabli koje su procjenjivale eksplozivnu snagu. Autori zaključuju da je ljetnji period

od četrdeset dva (42) dana kod fudbalera kadeta, sa ovakvim trenažnim programom rada,

optimalan za podizanje eksplozivne snage na nivo potreban za takmičenje.

Ned

eljk

ov, S

maj

ić, M

oln

ar i

Tom

ić, 2011.

Da li postoji statistički značajna

razlika između fudbalera koji su

kadetski reprezentativci Srbije i

fudbalera FK „Vojvodina“ u

eksplozivnoj snazi nogu.

Zaključak je da su kadetski reprezentativci Srbije posjedovali statistički značajnije i bolje

rezultate u svim ispitivanim motoričkim varijablama za procjenu brzine trčanja i prije svega

eksplozivne snage nogu u odnosu na fudbalere FK „Vojvodina“ iz Novog Sada.

7

Bje

lica

, 2005.

Razlika u bazičnim motoričkim

sposobnostima između dječaka

koji su aktivno i onih koji to

nijesu, uključeni u proces treninga

iz mediteransknih krajeva.

Nije se pojavila statistički značajna razlika u istraživanim varijablama, samim tim i onim

vezanim za eksplozivnu snagu, kod dječaka koji su se aktivno bavili sportskim treningom i

dječaka koji se nijesu aktivno bavili sistematskim sportskim treningom iz mediteranskih

krajeva.

Had

žić,

2005.

Prediktivna vrijednost bazičnih

motoričkih sposobnost na kriterij

(rezultati u situaciono-motoričkim

testovima vođenja lopte).

Regresiona analiza je pokazala da prediktorska varijabla skok u dalj iz mjesta ima statistički

značajnu prediktivnu vrijednost na kriterijsku varijablu vođenje lopte u pravcu. Dvije

prediktorske varijable, bacanje medicinke iz ležanja na leđima i 20 iskoraka sa

provlačenjem palice su pokazale statistički značajnu prediktivnu vrijednost na kriterijsku

varijablu vođenje lopte u polukrugu.

Mek

ić i

Had

žić,

2006.

Uticaj bazičnih motoričkih

sposobnosti na rezultate u

situacionim fudbalskim testovima

za procjenu snage udarca po lopti

nogom i glavom u fudbalskoj igri.

Rezultati u motoričkim testovima značajno utiču (p=.01) na nivo dostignuća u svim

analiziranim situacionim fudbalskim testovima. Na dostignuća u situacionim testovima

znatno više utiču oni indikatori motoričkih sposobnosti, koji se nalaze pod uticajem sistema

za energetsku regulaciju, nego sposobnosti koje se nalaze pod uticajem sistema za

regulaciju kretanja.

8

Sm

ajić

i M

oln

ar,

2007.

Relacije bazično motoričkih

sposobnosti i specifične

preciznosti fudbalera uzrasta 10 –

12 godina.

Na bazi strukture bazično motorički kanonički faktor može se interpretirati kao faktor

brzinske izdržljivosti i eksplozivne snage, dok se na bazi strukture kanonički faktor

specifične preciznosti može interpretirati kao faktor specifične preciznosti pogađanja

vertikalnog cilja nogom i glavom.

Baj

ram

ović

i M

ekić

,

2007.

Informacije u kojem stepenu

bazično-motoričke sposobnosti

predstavljaju osnovu ili temelj za

realizaciju situaciono-motoričkih

sposobnosti fudbalske igre kod

juniora Premijer BiH lige.

Najveće projekcije na istraživanu kanoničku funkciju imaju: - Varijable za procjenu

bazično-motoričkog prostora: poligon natraške, trčanje 20m iz visokog starta, bacanje

medicinke iz ležećeg položaja i skok u vis i - Varijable za procjenu prostora fudbalske

tehnike: žongliranje glavom, žongliranje slobodno, primanje lopte nadkoljenicom i volej

udarac.

Su M

oln

ar,

Popović

i

Doder

, 2010. Razlike u nekim motoričkim

sposobnostima kod dvije

generacije polaznika Škole fudbala

iste starosne dobi.

Starija generacija (testirana 1997. godine) pokazala bolje rezultate u varijablama koje

procjenju motoričke sposobnosti kao što su gipkost i eksplozivna snaga, dok je mlađa

generacija (testirana 2007. godine) pokazala bolje rezultate u brzini i koordinaciji.

Tom

ić, S

maj

ić,

Rad

om

an, V

ujo

vić

i Iv

anči

ć (2

012

)

Komparativna analiza motoričkih

sposobnosti dvije generacije

fudbalera.

Dvije generacije fudbalera su ujednačene, ali je utvrđena tendencija da su fudbaleri druge

generacije (grupa manje uspješnih fudbalera), postigla veće vrijednosti na svim testovima,

osim na testu podizanje trupa za 30 sekundi, gdje su dobijeni skoro identični rezultati.

9

Špir

ito

vić

i

Aći

mović

, 2013.

Diskriminatorske sposobnosti

prema modalitetima ranga kojima

pripadaju testirani fudbaleri.

Fudbaleri druge lige generalno imaju bolje motoričke sposobnosti od fudbalera treće lige, a

značajne razlike naročito su izražene u eksplozivnoj snazi ruku i ramenog pojasa,

eksplozivnoj snazi nogu, repetitivnoj snazi i sili.

Sm

aić,

Jav

ora

c,

Moln

ar i

Bar

ašić

,

2014.

Razlike u nekim motoričkim

sposobnostima između dvije

ispitivane grupe.

Utvrđene su statistički značajne razlike u svim varijablama: trčanje na 60 m, trčanje na 20

m, poligon natraške, slalom sa tri lopte, taping rukom, pretklon u sjedu raznožno, skok udalj

iz mjesta, izdržaj u zgibu i podizanje trupa.

10

3. DISKUSIJA

U različitim sportovima, eksplozivna snaga se manifestuje kao snaga odraza, udarca,

nagloga ubrzanja, izbačaja različitih sprava i rekvizita (kugla, koplje, lopta). Sportovi u kojima je

eksplozivna snaga značajno zastupljena su: atletski sprintevi, skokovi i bacanja, djelovi sportskih

igara (npr. skok u rukometu, udarac u fudbalu), borilački sportovi i sl.

Fudbal je sport koga karakterišu raznovrsne i brojne složene dinamičke kineziološke

aktivnosti u kojima pored acikličnih ima i cikličnih kretanja. Polazeći od situacija u igri, bilo u

napadu ili odbrani, mora se konstatovati da realizacija napada ili odbrane zavisi od mogućnosti

igrača da izvede određeno kretanje različitog intenziteta, u različitim pravcima i različitim

dionicama igrališta, koje pored ostalih motoričkih sposobnosti kao što su brzina, izdržljivost,

koordinacija, preciznost, fleksibilnost, zahtijevaju i snagu, naročito eksplozivnu.

Eksplozivna snaga predstavlja sposobnost da sportista postigne što veće naprezanje u

kratkom vremenskom intervalu. Ona se utoliko više ispoljava, ukoliko je potrebna veća sila, a

raspoloživo vrijeme za njeno ispoljavanje što kraće. U modernom fudbalu puno toga zavisi od

eksplozivnosti. Eksplozivna snaga fudbalera ogleda se u snazi odraza kod skokova, snazi potiska

kod sprinta, snazi zaustavljanja i potiska pri promjeni pravca kretanja, snazi udarca nogom i

glavom, snazi izbacivanja lopte rukom, stabilnosti na tlu i u vazduhu, u duelima. Današnji igrači

su brži i eksplozivniji nego ikada, udarci po lopti su mnogo jači, a takođe su i dueli igrača puno

čvršći. Jedan od faktora koji utiče na snagu je i uzrast fudbalera. Kod razvoja djeteta snaga raste

s povećanjem veličine mišića. Eksplozivna snaga je genetski determinisana sa 80% i na nju se

može uticati ukoliko se sa razvojem ove sposobnosti otpočne vrlo rano (Gardašević i Goranović,

2011).

Za uspješnost u fudbalskoj igri odgovoran je kompleks antropoloških karakteristika i

specifična sposobnost igrača koja upravlja igrom u smislu upravljanja sistemom i koncepcijom

igre, upravljanja tempom i ritmom igre, kao i vlastitim bioenergetskim kapacitetom i

funkcionalnim stanjima u toku igre (Bajramović i Mekić, 2007).

Upravljanje loptom je motorička aktivnost u kojoj je igrač vrlo često u dodiru sa loptom.

To se naročito odnosi na vođenje lopte, primanje i varanje loptom, kao i na oduzimanje lopte.

Uspješnost izvođenja ovih motoričkih akata je, između ostalog, povezano sa upotrebom različitih

11

tehnika i kinestetičkim osjećajem, koji je uslovljen integrisanjem informacija u analizatore u

mišićima, tetivama i zglobovima, ali u suštini zavisi od sposobnosti koordinacije, naročito od

koordinacije nogu pri upravljanju loptom, od koordinacije tijela pri izvođenju kompleksnih

motoričkih struktura itd. Efikasnost vladanja loptom zavisi prije svega od ponavljanja specifičnih

stereotipa kretanja (Hadžić, 2005).

S obzirom da je fudbal igra puna dinamike i da u njoj preovlađuju brzi i snažni pokreti,

fudbaleri bi trebali da imaju veći nivo eksplozivne snage donjih ekstremiteta od ostatka

populacije koja se ne bavi pomenutim sportom. Eksplozivna snaga u fudbalu dolazi do izražaja

kod udaraca po lopti, udaraca na gol (glavom ili nogom), skokova, raznih trčanja sa loptom ili

bez nje, a posebno kod promjene pravca kretanja u sprintu, takođe sa loptom ili bez nje.

Brojni autori iz gore navedenih istraživanja su imali prilično slična mišljenja o

eksplozivnoj snazi. Tako je prema Nedeljkovu i sar. (2011) pojedinačno najvažnija sposobnost

koju fudbaler može posjedovati brzina, startna brzina (eksplozivna snaga). Stvarno brzi igrači,

odnosno oni koji su opasni za protivnika, mogu nepredvidivo, neuhvatljivo startovati, skakati,

sprintati, kontrolisati loptu, ponavljano tokom cijele utakmice na visokom nivou i kroz veliki

broj ponavljanja. Ovo pokazuje da je eksplozivna snaga od presudnog značaja za bavljenje

fudbalom kao profesijom.

Ova motorička aktivnost u fudbalu očitava se u svim pokretima u kojima cijelo tijelo, ili

njegovi djelovi ili opterećenje (sprave u trenažnom procesu ili protivnički igrač na utakmici),

produžavaju svoje kretanje usled dobijenog impulsa. U fudbalu je definisana kao sposobnost

koja omogućava pojedincu maksimalno ubrzanje vlastitog tijela u aktivnostima tipa skokova,

udaraca i sprinta. Eksplozivna snaga, kao takva, predstavlja jedan od presudnih faktora

uspješnosti u svim aktivnostima koje zahtijevaju očitavanje maksimalne mišićne sile u što kraćoj

jedinici vremena.

Kad se sagledavaju fudbalske akcije one su u svojoj osnovi eksplozivne i brze i igraju

značajnu ulogu u fudbalu. Njihova važnost za fudbalsku igru je podjednaka, ali načini treninga

su različiti pogotovo u području kondicione pripreme. Prema nekim istraživanjima spoljni igrači

odbrane sprintaju dva puta više od centralnih igrača, a da igrači sredine terena i napada takođe

značajno više sprintaju u odnosu na centralne igrače odbrane. Eksplozivna snaga se koristi kad se

želi tijelo pokrenuti iz pozicije mirovanja i za to je potreban veći udio snage. Najbolji primjer je

12

sprint iz stajanja ili skok. Kad je riječ o takvim kretnjama potrebno je uključiti što veći broj

mišićnih vlakana. Nakon jednog starta tijelo iz pozicije mirovanja prelazi u ubrzanje i počinje sa

kretnjom, a za to je potrebna eksplozivna snaga, dok se za dalje kretanje tijela određenom

brzinom uključuje brzinska snaga. Dobar primjer je jednonožni odraz iz kretanja, koji iziskuje

manje početne snage za odraz od skoka iz mjesta.

Razni počeci kretanja, ubrzanja, zaustavljanja u velikoj brzini, promjene pravca kretanja,

skokovi, udarci po lopti - najčešća su kretanja u kojima se ispoljava eksplozivna snaga fudbalera.

U svim navedenim slučajevima, ona ima dinamički karakter. Nivo razvitka i specifičnost

ispoljavanja snage u igri zavise od samog karaktera aktivnosti u toku igre. Treba istaći činjenicu,

što je manja veličina otpora koji treba savladati i što je veća brzina mišićne kontrakcije, to manji

značaj ima nivo maksimalne snage. Ipak, s obzirom na karakter aktivnosti u igri, fudbalerima je

najpotrebniji onaj oblik snage, koji se ispoljava u najkraćem mogućem intervalu, tj. „eksplozivna

snaga.

Neki istraživači su pokazali i dokazali značajnu vezu između snage nogu i šutiranja lopte,

mjerenjem distance koju lopta pređe. Kod vrhunskih fudbalera, fudbalera reprezentativnih

selekcija je veća brzina pokreta u poređenju sa kontrolnom (grupa slabije rangiranih fudbalera).

Eksplozivna snaga nogu predstavlja za fudbalere jednu od najvažnijih bazičnih

motoričkih sposobnosti, uz brzinu i izdržljivost. S obzirom da je eksplozivna snaga nogu velikim

dijelom uslovljena nasleđem i da se na nju veoma malo treningom može uticati, interesantno je

porediti da li su djeca koja se dvije godine bave fudbalom poboljšala nivo eksplozivne snage, i

ako jesu, da li je njihova eksplozivna snaga izraženija od dječaka koja se tim sportom ne bave. U

obzir se mora uzeti i činjenica da su djeca na kojima je sprovedeno istraživanje uzrasta od 7 – 11

godina, te da je taj period upravo senzitivni period za razvoj eksplozivne snage i da autori nijesu

imali saznanje da li su djeca koja se ne bave fudbalom bila u toku trenažnog procesa ili ne

(Kalentić, Cvetković i Obradović, 2008).

U treningu mladih fudbalera važno područje treninga su podizanje svih motoričkih

sposobnosti s naglaskom na prostor koordinacije, brzine i eksplozivne snage. Poznato je i da se

najveći pozitivan pomak u razvoju tih sposobnosti postiže u mlađoj dobnoj grupi. Trening

mlađih dobnih kategorija može se definisati kao višegodišnji proces priprema koji je usmjeren na

razvoj sposobnosti i osobina te učenju specifičnih motoričkih znanja, da bi se mladi sportisti

13

osposobili za postizanje visokih takmičarskih rezultata u svakom stepenu dugoročne sportske

specijalizacije (Molnar, Popović i Doder, 2010).

Iako je poznato da je sposobnost eksplozivne snage genetski determinisana, po Malacku i

Rađu (2004), H2=.80, optimalnim trenažnim sadržajima se ipak može mijenjati. Kako je

fudbalska igra po svojoj strukturi bogata eksplozivno-snažnim pokretima, pozitivne

transformacije nijesu neočekivane. U ovom uzrastu dolazi i do biološkog povećanja rasta i

razvoja muskulature, povećanja poprečnog presjeka mišića, što svakako može doprinijeti

pozitivnijim rezultatima. Treneri koji realizuju trenažne programe rada sa ovim i sa svim ostalim

uzrastima fudbalera, moraju biti obrazovani sa usvojenim savremenim načinom pristupa

fudbalskom treningu, kako bi doprinijeli pozitivnim efektima trenažnog programa kod fudbalera

koje treniraju. Isto tako trebaju biti obučeni za testiranja i mjerenja, kako bi periodično mogli

sagledavati rezultate svoga rada. Trenažni operatori koji su dali uticaj na transformaciju

eksplozivne snage, dali su primjer jednog kvalitetnog programiranja procesa treninga mladih

fudbalera koje je veoma osjetljivo područje (Gardašević i Goranović, 2011).

U procesu trenažnog rada sa djecom i omladinom za razvoj motoričkih obilježja (Drabik

1996 i Malacko 2004), treba primjenjivati efikasne postupke u izboru sadržaja metoda rada,

organizacionih oblika, intenziteta opterećenja. Pozitivni efekti transformacionih procesa mogu se

očekivati samo pod uslovom da je metodičko oblikovanje trenažnog rada prilagođeno

individualnim sposobnostima i osobinama subjekta. Veći broj istraživača ističu da je eksplozivna

snaga dominantna dimenzija kod većine sportskih aktivnosti, a i fudbal je jedna od njih.

U istraživanjima je dokazano da su brzina, izdržljivost, koordinacija i snaga mišića

potkoljenice dominantno odgovorni za uspješnosti pogađanja cilja nogom na manjoj udaljenosti,

što je sastavni dio trenažnog procesa (Smajić i Molnar, 2007). Takođe je dokazano da postoji

statistički značajna povezanost eksplozivne i repetitivne snage kao prediktora sa rezultatskom

uspješnošću izvođenja skoka u vis kod mladih fudbalera (Stanković, 2011). Rekreativni fudbal,

gledajući sa stanovišta fizioloških zahteva i centralnih zdravstvenih varijabli, ima pozitivne

efekte u smanjenju životnih rizika, tako da djecu treba usmjeravati na upražnjavanje bar takvog

vida aktivnosti.

Međutim, stvaranje vrhunskih fudbalera je dugoročan proces koji obuhvata

prepoznavanje, razvoj i selekciju talenata. Identifikacija i razvoj mladih fudbalera su zato postali

14

veoma značajni za većinu vrhunskih ekipa. Brojne varijable se uzimaju u obzir kada je u pitanju

odabir najkvalitetnijih mladih fudbalera, a sve se one procjenjuju uz pomoć brojnih

laboratorijskih i terenskih testovnih procedura. Pored toga što se značaj testiranja ogleda u

evaluaciji antropoloških karakteristika i procjeni efikasnosti trenažnog procesa, verovatno

najvažniji zadatak permanentnog praćenja predstavlja selekcija mladih i notiranje razvoja ovih

kategorija fudbalera u dužem vremenskom periodu (Stojanović, 2008).

Brzina i nivo eksplozivne snage danas predstavljaju ključni faktor koji dovodi do

razlikovanja odnosno selektiranja igrača, koji se po procjeni trenera, odnosno nekih stručnih ljudi

dijele na one koji imaju mogućnost postizanja vrhunskog rezultata (odlaze u reprezentativne

kategorije), i one koji su „osuđeni“ na amatersko i poluamatersko bavljenje ovim sportom

(Gabrijelić i sar. 1982).

15

4. ZAKLJUČAK

Ovaj rad bi trebao da bude značajan u teorijskom i praktičnom smislu. Služi istraživačima

koji se u buduće budu bavili istim ili sličnim problemom. Teorijski značaj ovoga rada ogleda se

prije svega u tome što on zbog svoje metodološke prirode objedinjuje u sebi veći broj

istraživačkih radova i predstavlja svojevrsnu bazu podataka.

Proučavanje bibliografskih izvora nije karakteristično isključivo za istraživače koji

primjenjuju bibliografsko-spekulativnu metodu, već za sve naučne radnike. Ne smije se desiti da

neko bez dovoljno predznanja počne bez ikakvog smisla da mjeri različite antropološke

dimenzije. Primjena bibliografskog postupka prethodi bilo kom stručnom i naučnom radu. Osim

toga korišćenje bibliografskih izvora je neophodno u svim istraživanjima novih i starih rezultata

do kojih je nauka došla. Prilikom čitanja stručne literature veoma je važno zauzeti aktivan

kritički odnos i saznate informacije neprekidno upoređivati sa važećim zakonima i teorijama.

U fudbalu je prisutna simultana komunikacija, tj. istodobno postoji interpersonalna

komunikacija, komunikacija s protivnikom i komunikacija s loptom, kao i prostornim

obilježjima igrališta. Lopta predstavlja fokus cijele motoričke aktivnosti i određuje ponašanje

svakog pojedinog igrača unutar faza određenog sistema i koncepcije igre. Informacije se pri

obavljanju zadataka u igri prenose signalima koji su proizvodi kretanja igrača, protoka lopte, te

karakteristike igrališta, što sve čini situacionu strukturu fudbalske igre.

Za ostvarivanje što bolje komunikacije među igračima potrebno je da oni posjeduju

određene sposobnosti i znanja. U vezi s tim razlikuju se energetska i informacijska komponenta

fudbalske igre. Energetska komponenta označava protok energije, a definisana je funkcionalno-

motoričkim sposobnostima, dok informacijska komponenta označava protok informacija, a

definisana je tehničko-taktičkim sposobnostima i teoretskim znanjima.

Iz svega navedenog može se zaključiti da je jako veliki uticaj eksplozivne snage u

fudbalskoj igri. Ipak, dobar dio istraživanja eksplozivne snage je vezan za senzitivni period u

kom je procijenjeno da se najviše može uticati na ovu motoričku dimenziju. Eksplozivnu snagu

treba posebno razvijati u procesu sportskog treninga fudbalera mlađeg uzrasta jer je dokazano da

postoji značajna korelacija između motoričkih testova i kriterijuma uspjeha u igri.

16

LITERATURA

Bajramović, Š, Mekić, M. (2007). Kanoničke relacije bazično-motoričkih sposobnosti i

uspješnosti u nogometnoj igri kod juniora Premijer lige. Sport Mont, 12-13-14/V, 323–

330.

Bjelica, D. (2002). Opšti pojmovi sportskog treninga, Podgorica: Crnogorska sportska

akademija.

Bjelica, D. (2004). Uticaj sportskog treninga na antropomotoričke sposobnosti, Podgorica:

Crnogorska sportska akademija.

Bjelica, D. (2005). Razvoj tjelesnih sposobnosti mladih fudbalera mediteranske regije u Crnoj

Gori uticajem sportskog treninga. Sport Mont, 6-7/III, 208 – 222.

Bjelica, D. (2005). Sistematizacija sportskih disciplina i sportski trening. Podgorica: Crnogorska

sportska akademija.

Bjelica, D. (2006). Sportski trening. Podgorica: Crnogorska sportska akademija.

Bjelica, D. (2007). Teorijske osnove tjelesnog i zdrastvenog obrazovanja. Podgorica: Crnogorska

sportska akademija.

Bjelica, D., & Krivokapić D. (2010). Teorijske osnove fizičke kulture. Podgorica: Crnogorska

sportska akademija.

Bjelica, D., & Fratrić F. (2011). Sportski trening. Podgorica: Crnogorska sportska akademija.

Bjelica, D. (2013). Teorija sportskog treninga. Podgorica: Crnogorska sportska akademija.

Bompa, T. O. (2000). Theory and Methodology of Training. Illinois: Human Kinetics.

Brown, L. (2004). Brzina, agilnost, eksplozivnost. Zagreb: Gopal.

Drabik, J. (1996). Children i Sports Training. Vermont: Stadion Publichig Companz, Inc., Island

Pond.

Ferizović, O. (1978). Eksplozivna snaga u odnosu na uspešnost u igri kod pionira nogometaša.

Zagreb: Fakultet fizičke kulture.

Fratrić, F. (2006). Teorija i metodika sportskog treninga. Novi Sad: Pokrajinski zavod za sport.

Gabrijelić, M. i Jerković, S. (1982). Analiza pouzdanosti i valjanosti situaciono-motoričkih

testova u fudbalu, Kineziologija, 5, 55-61.

17

Gardašević, J., Goranović, K. (2011). Efekti programiranog rada u pripremnom periodu na

transformaciju eksplozivne snage kod fudbalera kadeta. Sport Mont, 28-29-30/IX, 55-62.

Hadžić, R. (2005). Prediktivna vrijednost bazičnih motoričkih sposobnosti na rezultate

situaciono-motoričkih sposobnosti fudbalera uzrasta 14 – 16 godina. Sport Mont, 8-9/III,

219-226.

Kalentić, Ž., Cvetković, M., i Obradović, J. (2008). Razlike u eksplozivnoj snazi nogu između

dece koja se bave i ne bave fudbalom. Sport Mont, 15-16-17/VI, 534-537.

Malacko, J., Rađo, I. (2004). Tehnologija sporta i sportskog treninga. Sarajevo.

Mekić, M., i Hadžić, R. (2006). Uticaj bazične motorike na snagu udarca po lopti nogom i

glavom u nogometnoj igri. Sport Mont, 10-11/IV, 160-166.

Milanović, D. (1997). Priručnik za sportske trenere. Zagreb: Kineziološki fakultet Sveučilišta u

Zagrebu.

Molnar, S., Popović, S. i Doder, D. (2010). Komparacija nekih motoričkih sposobnosti dvije

generacije polaznika Škole fudbala. Sport Mont, 21-22/VII, 64-68.

Nedeljkov, N., Smajić, M., Molnar, S., i Tomić, B. (2011). Razlike u ekplozivnoj snazi nogu

fudbalera kadetske kategorije. Sport Mont, 31-32-33/VIII, 103-109.

Nićin,Đ. (2000). Antropomotorika – teorija. Novi Sad: Fakultet fizičke kulture.

Perić, D. (1994). Operacionalizacija istraživanja u fizičkoj kulturi. Beograd: Fakultet fizičke

kulture.

Perić, D.(2006). Metodologija naučnih istraživanja. Novi Sad: TIMS.

Reilly, T., Williams, A. M., Nevil, A. & Franks, A. (2000). A multidisci-plinary approach to

talentidentification in soccer. Journal Sports Science, 18, 695-702.

Smajić, M, i Molnar, S. (2007). Relacije bazično motoričkih sposobnosti i specifične preciznosti

fudbalera uzrasta 10-12 godina. Sport Mont, 12-13-14/V, 87-94.

Smajić, M., Javorac, D., Molnar, S. i Barašić, A. (2014). Komparacija motoričkih sposobnosti

mladih fudbalera i učenika osnovnih škola. Sport Mont, 40-41-42/XII, 224-231.

Špiritović, O. i Aćimović, D. (2013). Analiza motoričkih sposobnosti fudbalera različitog ranga

takmičenja. Sport Mont, 37-38-39/XI, 92-95.

18

Stanković, D. (2011). Snaga kao prediktor rezultataske uspešnosti skoka u vis. U zbornik radova,

FIS komnikacije u sportu, fizičkom vaspitanju i rekreaciji, 232-238, Niš: Fakultet sporta i

fizičkog vaspitanja.

Stojanović, M. (2008). Terensko testiranje mladih fudbalera. Novi Sad: Sportska asocijacija

Novog Sada.

Tomić, B., Smaić, M., Radoman, M., Vujović, P. i Ivančić, G. (2012). Komparativna analiza

motoričkih sposobnosti dvije generacije fudbalera. Sport Mont, 34-35-36/X, 218-223.

Tumilty, D. (1993). Physiological characteristics of elite soccer players. Sports Medicine, 16, 80-

96.

Zaciorski, M. (1975). Fizička svojstva sportiste. Beograd: NIP Partizan.

19

BIOGRAFIJA

Nikola Milović rođen je 09.05.1989.godine u Nikšiću. Osnovnu, a zatim i srednju

Ekonomsko ugostiteljsku školu - komercijalni tehničar, završio je u Nikšiću. U djetinjstvu se

bavio sportom, konkretno džudom i fudbalom. Bio je prvak Crne Gore u svim uzrasnim

kategorijama, a naročito treba istaći da je kao junior osvojio I mjesto u seniorskoj konkurenciji

ekipni prvak Srbije i Crne Gore u kadetskom uzrastu sa ekipom „Akademik“ Nikšić. Osvajač je

mnogobrojnih međunarodnih medalja. Osim uspješne džudo karijere bavi se i futcalom (mali

fudbal). Mali fudbal počeo je u školskoj ekipi Ekonomske škole sa kojom je bio školski državni

prvak. Kasnije je igrao za neke klubove u prvoj ligi "Ekonomista", "Nikšića", "Baja Pivljanina",

"Montenegrostarsa" sa kojim je bio šampion Crne Gore i učestvovao u kvalifikacijma za ligu

šampiona.

Sa ekipom Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje osvojio je dvije titule univerzitetske

lige.

Trenutno obavlja funkciju trenera volontera u sportskom rekreativnom društvu

"Specijalna olimpijada" Nikšić - za djecu sa posebnim potrebama.

Zbog velike ljubavi prema sportu 2010.godine odlučio je da upiše Fakultet za sport i

fizičko vaspitanje u Nikšiću, smjer - Fizička kultura.

Osnovne studije završio je 2015. godine, a iste godine upisao je specijalističke studije.